pecya Borderline Ki şilik Bozukluğunda Örseleyici Çocukluk Yaşantılar ı ve Ruhsal Bulgular GIRIŞ

Transkript

1 Borderlie Ki şilik Bozukluğuda Örseleyici Çocukluk Yaşatılar ı S. Halime ARSLAN, R ıfat KARLIDAĞ, Z. Naza ALPARSLAN, Lut TAMAM, Mehmet ÜNAL ÖZET Bu çalışmada amaç, borderlie kişilik bozuklu ğu (BKB) ola hastalarda örseleyici çocukluk yaşatıları ile örotik belirtiler, yieleyici özk ıy ım davraışları ve kedii yaralama arasıdaki ilişkiyi araştırmaktır. Çalışmada y ılları arasıda Çukurova Üiversitesi T ıp Fakültesi Psikiyatri kliiğide yatarak tedavi görmüş, yaşları arasıda 36 hasta değerledirmeye al ım ışır. 1. eksede psikotik bozukluk ta ıs ı ola hastalar çalışma dışı bırakılm ıştır. Hastaları 26'sıda (% 72.2) örseleyici çocukluk ya şatıs ı öyküsü vard ır. Örseleyici çocukluk yaşatıları ile disosiyatif belirtiler, yieliyici özk ıy ım davraışları ve kedii yaralama arasıda ilişki bulumuştur. Yieleyici özk ıy ım davra ışları, cisel ve fiziksel kötüye kulla ılma öyküsü ola hastalarda disosiyatif belirtileri daha s ık olduğu belirlemiştir. Aahtar kelimeler: Borderlie kişilik bozuklu ğu, örseleyici çocukluk ya şamda, örotik belirtiler, yieliyici özk ıy ım davraışları, kedii yaralama Düşüe Adam; 1977, 10 (3): SUMMARY The aim of the study was to ivestigate the relatioship betwee childhood traumatic experieces ad eurotic symptoms, recurret suicidal behavior ad self-mutilatio i patiets with borderlie persoality disorder. The study was carried out i 36 i patiets aged who were treated i psychiatry service at Çukurova Uiversity Hospital betwee the years 1992 ad The oes who were diagosed psychotic disorder i axis 1 were excluded. 26 (72.2 %) patiets reported experiecig childhood trauma. Childhood traumatic experieces were related to dissociative symptoms, recurret suicidal behavior ad self-mutatio. Dissociative symptoms were foud sigificatly more amog the patiets with a history of physical ad sexual abuse ad recurret suicidal behavior. Key words: Borderlie persoality disorder, childhood traumatic experieces, eurotic symptoms, recurret suicidal behavior, self-mutilatio GIRIŞ Çal ışmalar borderlie ki şilik bozulduğu (BKB) ola hastaları çocukluk ya da ergelik öyküleride % oralarda örseleyici ya şatıı yerald ığı ı göstermektedir. De ğişik ruhsal bozukluk gruplar ıda bu oralar % aras ıda ike, BKB'da bu deli yüksek olmas ı dikkat çekicidir. BKB ola hastalar ı ruhsal belirtileriyle örseleyici çocukluk ya şatıları aras ıda ilişki olduğu ileri sürülmektedir. Bu hastaları eri şki döemdeki ili şkileride de çocukluktaki kötüye kulla ılma (istismar edilme), sald ırıya uğrama, örseleme sahelerii yieliyici bir biçimde yaşadıkları bildirilmektedir. Kocaeli Üiversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Aabilim Dal ı 33

2 Borderlie Kişilik Bozuklu ğuda Örseleyici Çocukluk Ya şatda Arsla, Karlıdağ, Alparsla, Tamam, Üal Ortaya ç ıka suçluluk, utama ve öfke gibi duygular ise kedii yaralama ve özk ıyım davra ışları gibi belirtilerde eyleme vurulmaktad ır (8,10,12). Ruhsal hastalığı olalar içide kedii yaralama davraışıı e s ık BKB ola hastalarda görüldü ğü belirlemiş, DSM'de özk ıy ım ve kedii yaralama davra ışları BKB'u bir ta ı ölçütü olarak yer almıştır. Başa ç ıkamad ığı gergilik duygusuu soucuda borderlie ki şii durgula ştığı, geri çekildiği ve disosiye olarak kedii yaralad ığı ileri sürülmektedir. Hastalar bu durumu "uyu şma" ya da "boşluk" olarak ta ımlamakta, geellikle bu s ırada ac ı duyumsamad ıkla ı bildirmektedirler (6). Kayaklar hem geel toplumda hem de ruhsal bozukluğu olalarda örseleyici çocukluk ya şatılarıyla disosiyatif belirtiler aras ıda ilişki olduğuu göstermektedir. Chu ve Dill cisel ya da fiziksel kötüye kulla ılma öyküsü ola kad ı hastalarda disosiyatif belirtileri yayg ı olduğuu belirlemi ştir (4). Saders ve ark. lise ö ğrecileriyle yapt ıkları bir çalışmada, bu toplumda da geçmi şteki fiziksel örselemeler ve ruhsal zorlarla disosiyatif belirtileri uyumlu olduğua dikkati çekmi şlerdir (15). Ülkemizde yüksek okul ö ğrecileriyle yap ılmış bir çalışmada da bezer souçlar elde edilmi ştir (20). Bu çalışmada BKB ta ısı alm ış hastalarda: 1. Örseleyici çocukluk ya şatılarıı s ıklığı ve türü, 2. Ruhsal yak ıma ve belirtileri, 3. Özlayım ve kedii yaralama davra ışlarıı saptamas ı, 4. Örseleyici çocukluk ya şatılarıyla ruhsal belirti ve bulgular aras ıdaki ili şkii ara ştırılmas ı düşücesiyle geriye do ğru (retrospektif) bir dosya taramas ı amaçlam ıştır. GEREÇ ve YÖNTEM Çalışmaya y ılları aras ıda ÇÜTF Psikiyatri klii ğide yatarak tedavi göre ve DSM-III- R (1) ve DSM-IV (2) ta ı ölçütlerie göre BKB ta ıs ı ala 26's ı (% 72.2) kad ı, 10'u (% 27.8) erkek 36 hasta al ımışır. Bu süre içide kliiğimizde yata hasta say ısı 1548'dir. 1. eksede herhagi bir psikotik bozukluk ta ısı ala hastalar çal ışma dışı b ı- rakılmıştır. Sosyodemografik veriler, örseleyici çocukluk yaşatıla, örotik belirtiler, özk ıyım ve kedii yaralama davra ışlarıyla ilgili bilgiler hastaları dosya kayıtlarıda elde edilmi ş, hazırlaa aket formua kaydedilmi ştir. Daha sora örotik belirtiler DSM'deld s ı ıflad ırma sistemie göre aksiyete bozukluklar ı, somatoform bozukluklar ve disosiyatif bozukluklar ba şlıkları altıda s ııfladırılmıştır. Verileri de ğerledirilmesi spss-x paket program ıda t testi ve Ki-kare uygulaarak yap ılmış; dört gözlü düzede gözlerde herhagi biride beklee frekas 5'de küçük oldu ğuda Ki-kare dağıl ım ı çarpık ve kesildi olacağıda, bu durumlarda Fischer'i kesi Ki-kare testi de uygulam ıştır. BULGULAR Çalışmaya al ıa hastaları yaş s ı ırla 18-39, ortalaması 22.7±4.9'dur. Sosyodemografık değişkelerle ilgili veriler Tablo fde yer almaktad ır. Nörotik belirtilerde e s ık yayg ı aksiyete, disosiyatif bayılma ve bedesel yak ımalar görülmektedir (Tablo 2). Bu tablodaki veriler DSM'ye göre s ııflad ıldığıda 27 hastada (% 75) aksiyete bozuklukla, 21 hastada (% 58.3) somatoform bozukluklar, 17 hastada (% 47.2) disosiyatif bozukluklar s ııfı belirtiler oldu ğu belirlemiştir. 36 hasta ı 28'ide (% 77.7) birde çok örotik belirti vard ır. Hastaları 10'uu (% 27.8) öyküsüd örseleyici çocukluk ya şatısı bulumamakta, 26's ıda ise (% 72.2) bulumaktad ır. Örseleyici çocukluk ya şatılaı türleri ve hasta ı kaç türde örselemeye u ğ- Tablo 1. Sosyodemografik değişkeler Eğitim ilkokul 2.8 Orta-lise Yüksek okul Medei durum Bekar Evli Boşam ış Ae eğitimi ilkokul Orta-lise Yüksek okul Baba eğitimi ilkokul Orta-lise Yüksek okul

3 Borderlie Kisilik Bozukluğuda Örseleyici Çocukluk Yaşauları Arsla, Karl ıdağ, Alparsla, Tamam, Üal Tablo 2. Hastalarda belirlee örotik belirtiler Belirti Yayg ı aksiyete Obsesif kompulsif belirtiler Paik ataklar Sosyal fobi Disosiyatif bay ılma Depersoalizasyo Derealizasyo Füg 2.8 Bedesel yak ımalar Koversif belirtiler Bede dismorfik boz. belirtileri Tablo 3. Hastalar ı örseleyici çocukluk ya şat ılar ı ı türleri ve kaç tür örselemeye u ğrad ıklar ı Örseleme türü Örseleme olmaya Cisel kötüye kulla ı lma Aile içi şiddet-fiziksel kötüye kulla ım Erke ae-baba ölümü-ayr ılığı Uğra ıla örseleme türüü say ıs ı Bir tür örselemeye u ğraya İki tür örselemeye u ğraya Uç tür örselemeye uğraya radığı Tablo 3'de verilmi ştir. Cisel olarak kötüye kullaılma yaşı 5-15 aras ıda, ortalama 10.4±3.6'd ır. Kötüye kulla ım 5 (% 13.9) hastada aile d ışıda, 9 (% 25.0) aile içide biri taraf ıda gerçekleştirilmiştir (3 hastada teyze o ğlu, 2 hastada day ı, 2 hastada day ı oğlu, 2 hastada amca o ğlu). 11 hastada (% 30.6) erke ae-baba ölümü (8 hastada) ya da ayr ılığı (3 hastada) öyküsü vkd ır. Aebaba ölümü ya da ayr ılığı olduğuda hastalar ı yaşları 1-15 aras ıda yaş ortalamas ı 7.0±1.2'dir. Hastaları 18'ide (% 50) yieleye özk ıyım, 13'üde (% 36.1) kedii yaralama davra ışları bulumaktadır. Kedii yaralama davra ışları 11 hastada bilek kesme, 2 hastada elide sigara södürme biçimidedir. DSM ta ı ölçütlerie göre hastalar ı birici derece yakılarmda e s ık alkol bağıml ılığı ı görüldü ğü belirlemi ştir. Birici derece yak ılarıda 12'sii (% 41.3) ruhsal bozukluklar ı edeiyle bir psikiyatriste devam etti ği öğreilmiştir. Hastalar ı birici derece yak ılarıdaki ruhsal bozukluklar Tablo 4'de yer almaktad ır. Tablo 4. Hastalar ı birici derece yak ılar ıdaki ruhsal bozukluklar Yak ıl ığı Ae Baba Karde şlerde Ruhsal bozukluk Yok Şizofreik bozukluk Koversiyo bozuklu ğu Postpartum depresyo Yok Alkol bağıml ılığı Paraoid bozukluk Yok Yayg ı aksiyete boz Alkol bağıml ıl ığı Distimik bozukluk BKB Uipolar depresyo Paik bozukluğu Tablo 5. Cisiyete göre karde ş s ırası Cisiyet E büyük Ortaca E küçük çocuk çocuk çocuk Erkek :8 :2 :0 Kad ı :8 :4 :14 Ki kare: 9.4, sd: 2, p<0.0 Tablo 6. Örseleyici çocukluk ya şat ılar ı ile yieleyici özk ıyım ve kedii yaralama davra ışlar ı aras ıdaki ilişki Örseleyici yaşat ı Örseleyici yaşat ı olmaya ola % Özk ıy ım olmaya Özk ıy ım ola Ki kare: 8.9, sd:1, p<0.01; Fischer'i kesi ki-kare testi: p<0.01 Kedii yaralama olmaya Kedii yaralama ola Ki kare: 4.1, sd:1, p<0.05; Fischer'i kesi ki-kare testi: p<0.05 Hastalar ı 16'sı (% 44.4) ilk, 6's ı (% 16.7) ortaca, 14'ü (% 38.9) e küçük çocuktur. Karde ş sayısı 1-8 aras ıda değişmekte, ortalamas ı 3.9±1.7'dir. Cisiyete göre karde ş s ıras ı istatistiksel olarak alaml ı farkl ılık göstermektedir (Tablo 5). Öyküleride örseleyici çocukluk ya şatıları ola hastalarda yieleyici özk ıy ım ve kedii yaralama davra ışları ı belirgi olarak daha yüksek oralarda olduğu görülmüştür (Tablo 6). Nörotik belirtiler- 35

4 Borderlie Kişilik Bozukluğuda Örseleyici Çocukluk Yaşaala Arsla, Karhdağ, Alparsla, Tamam, Üal Tablo 7. Nörotik belirtilerle örseleyici çocukluk ya şatılar ı aras ıdaki ilişki Örseleyici çocukluk yaşat ılar ı olmaya örseleyici çocukluk yaşatıları ola Aksiyete bozukluklar ı belirtileri olmaya 8 Aksiteye bozukluklar ı belirtileri ola 9 18 Ki-kare: 1.7, sd:1, p>0.05 Fischer'i kesi ki-kare testi: p>0.05 Disosiyatif bozukluklar belirtileri olmaya 8 11 Disosiyatif bozukluklar belirtileri ola 2 15 Ki-kare: 4.1, sd:l, p<0.05 Fischer'i kesi ki-kare testi: p<0.05 Somatoform bozukluk belirtileri olmaya 4 1 l Somatoform bozukluk belirtileri ola 6 15 Ki-kare: 0.02, sd:1, p>0.05 Fischer'i kesi ki-kare testi: p>0.05 Tablo 8. Fiziksel ve cisel kötüye kulla ılma öyküsüile disosiyatif belirtiler aras ıdaki ilişki Fiziksel kötüye kulla ılma olmaya Fiziksel kötüye kulla ılma ola Ki-kare: 4.1, sd:l, p<0.05 Fischer'i kesi ki-kare testi: p<0.05 Cisel kötüye kulla ılma olmaya Cisel kötüye kulla ılma ola Ki-kare: 5.4, sd:1, p<0.05 Fischer'i kesi ki-kare testi: p<0.05 de ise yal ızca disosiyatif belirtilerle örseleyici yaşatılar aras ıda ili şki bulumuştur (Tablo 7). Hasta ı uğradığı örseleyici ya şatı türüü say ıs ı ile örotik belirtiler aras ıda ilişki bulumam ıştır (Kikare: 2.2, sd: 3, p>0.05). Örseleyici çocukluk ya şat ılarıda fiziksel ve cisel kötüye kulla ılma öyküsü olalarda disosiyatif belirtiler belirgi olarak daha yüksek oralardad ır (Tablo 8). Cisel kötüye kulla ılma öyküsü olalarda Ki-kare testi ile aksiyete bozukluklaa da p<0.05 düzeyide daha s ık rastlad ığı belirlemi ştir, acak Fischer'i kesi Ki-kare testi uygulad ığıda p=0.06 olarak bulumu ştur. Bu bulgu, istatistiksel olarak alaml ı olmasa da cisel kötüye kulla ılma öyküsü olalarda aksiyete bozukluklar ı belirtilerii de s ık görüldüğüü desteklemektedir 36 Disosiyatif belirtiler olmaya Disosiyatif belirtiler ola (Tablo 9). Erke ae-baba ölümü ya da ayr ılığı ile örotik belirtiler aras ıda ilişki bulumam ıştır (Kikare: 0.9, sd:l, p>0.05; Ki-kare: 0.07, sd:1, p>0.05; Ki-kare: 0.3, sd:1, p>0.05). Nörotik belirtilerle yieliyici özk ıyım davraışı arasıdaki ili şkiye bakıldığıda, özk ıy ım girişimiyle disosiyatif belirtiler aras ıda ilişki olduğu belirlemi ştir (Tablo 10). Nörotik belirtilerle kedii yaralama davra ışla arasıda ise ili şki belirlememi ştir (Ki-kare: 2.0, sd:1, p>0.05; Ki-kare: 1.7, sd:1, p>0.05; Ki-kare: 0.2, sd:l, p>0.05). Kliikte yat ış süresi ile örseleyici çocukluk ya şatısı öyküsü olup-olmamas ı (t:1.7, sd:34, p>0.05) ya da yieleyici özk ıy ım olup-olmamas ı (t:0.4, sd:34, p>0.05) aras ıda ilişki bulumamıştır. Kedii ya-

5 Borderlie Kicilik Bozuklu ğuda Örseleyici Çocukluk Ya şaları Arsla, Karlıdağ, Alparsla, Tamam, Üal Tablo 9. Cisel kötüye kulla ılma öyküsü ile aksiyete bozuklukları belirtileri aras ıdaki ilişki Cisel kötüye kulla ılma öyküsü olmaya Cisel köüye kulla ılma öyküsü ola Ki-kare:3.9, sd:1, p<0.05 Fischer'i kesi ki-kare testi: p=0.06 Aksiyete bozuklukbelirtileri olmaya 3 6 Aksiyete bozuklukbelirtileri ola 19 8 Tablo 10. Nörotik belirtilerle yieleyici özk ıy ım aras ıdaki ilişki Özk ıyam olmaya Özk ıy ım ola Aksiyete boz. belirtileri olmaya 2 7 Aksiyete boz. belirtileri ola Ki-kare:3.7, sd:1, p>0.05 Fischer'i kesi ki-kare testi: p>0.05 Disosiyatif boz. belirtileri olmaya 13 6 Disosiyatif boz. belirtileri ola 5 12 Ki-kare: 5.5, sd:1, p<0.05 Somatoform boz. belirtileri olmaya 7 8 Somatoform boz. belirtileri ola Ki-kare: 0.1, sd:l, p>0.05 ralama davra ışları olaları (ortalama 43.1±18.7 gü) ise olmayalara göre (ortalama 27.4±13.4 gü) kliikte daha uzu süre yatt ığı bulumu ştur (t:2.9, sd:34, p<0.01). TARTIŞMA Bu çalışmaı souçlar ı BKB ola hastalarda çocuklukta örseleyici ya şatı öykülerii oldukça s ık olduğuu göstermektedir. Hastalar ı % 72.2'si e azıda bir tür, % 41.7'si birde çok türde örseleme ile karşı karşıya kaldıkları ı bildirmişlerdir. Kayaklarda da bu oralar bezerdir. Herma, BKB ola hastaları öykiileride, % 7 l'ide çoci ıkluk ya da ergelikte fiziksel, % 67'side ise cisel kötüye kulla ılma öyküsüü yer ald ığı ı belirlemiştir (8). Paris ve ark. çal ışmas ıda ise BKB ola kad ı hastaları % 70.5'ii cisel, '% 73.1'ii fiziksel kötüye kulla ılma öyküsü verdi ği, % 51.3'üü ise 16 ya ş öcesi ae-baba ölümü ya da ayr ılığı ile karşı karşıya kaldığıı bildirmiştir (11). Zaarii ve ark. BKB olalar ı 1/3'üü parçalamış ailelerde geldiğii, % 80'ide 18 ya ş öcesi herhagi bir örseleyici ya şatı olduğuu belirlemi ştir (21). ilgiç ola i ş ve toplumsal işlevselliğide bozukluk, kedii yaralama, özk ıy ım gibi davraışları olmaya erişki göüllüler seçilerek yapıla bir çal ışmada borderlie ki şilik özelliklerii göstere ki şilerde fiziksel kötüye kulla ılma oraları ı % 36, cisel kötüye kulla ılma oralarıı % 27 olarak bulumas ıdır. BKB'u ta ı ölçütlerii tam kar şılamaya, acak borderlie ki şilik özellikleri ola bu grupta örseleme öykülerie daha az s ıkl ıkta rastlamas ı, çocukluk örseleyici ya şat ıla ı BKB'u ağırlığı, kedii yaralama, özk ıy ım gibi davra ışlar ve dürtüsellikle birlikte kişii işlevselliğide olu şturduğu bozulma ile ili şkili olabileceğii düşüdütmektedir (14) Çalışmam ızda da örseleyici çocukluk yaşatılarıyla yieleyici özk ıyım ve kedii yaralama davra ışlarıı ili şkili olduğu belirlemi ştir. Nörotik belirtilere bak ıldığıda, örseleyici çocukluk yaşatısı öyküsü olalarda disosiyatif belirtileri daha s ık olduğu görülmektedir. Çal ışmada özellikle cisel ve fiziksel kötüye kulla ılma öyküsü ola hastalarda disosiyatif belirtilere daha s ık rastlad ığı bulumuştur. Bu bulgu diğer çalışmalarla uyumludur. Chu ve Dill, psikiyatri klii ğide yatarak tedavi göre kad ı hastalarla yapt ıkları bir çal ışmada, örseleyici çocukluk ya şatıs ı öyküsü olalarda disosiyatif belirtileri daha s ık görüldüğüü bildirmişlerdir (4). Disosiyatif Yaşatılar Ölçeği (DYÖ) kulla ılarak yapıla bir çal ışmada da fiziksel ya da cisel kötüye kullaılma öyküsü ola kad ı hastalar daha yüksek pualar alm ışlardır (13). Bowma disosiyatif bayılmas ı ola hastalar ı % 59'uda çocukluk ya da er- 37

6 Borderlie Ki şilik Bozukluğuda Örseleyici Çocukluk Yaşamda Arsla, Karl ıdağ, Alparsla, Tamam, Üal gelikte cisel, % 48'ide fiziksel kötüye kulla ılma öyküsü olduğuu bildirmi ştir (3). Sağlıkl ı kişilerle yapıla çalışmalarda da DYÖ pualar ıyla örseleyici çocukluk ya şatıları ı uyumlu olduğu; örselemei şiddetiyle DYÖ pualar ı= birlikte arttığı görülmüştür (20). Bu bulgular birkaç biçimde yorumlaabilir: 1. Disosiyasyo ba şlagıçta örselemei verdi ği olumsuz duygularda kaçma düzee ği olarak i şlev görebilir. Bu düzeekle örselemei verdi ği olumsuz duygularla başedebildiğii göre ki şi, yieleye örselemelerde de ay ı düzeeği kullamay ı sürdürüp, disosiyasyo peki şiyor olabilir. 2. Disosiyatif bozukluk ki şiyi kötüye kulla ıma yatkı kılabilir. Ki şi içi tehlikeli olabilecek durumlarda disosiyasyo düzee ğii kullamas ı, o s ırada ki şii gerekli kedii-koruma ölemlerii almas ıı öleyebilir (22). Çalışmada, belirgi düzeyde olmasa da cisel kötüye kulla ılma öyküsü ola hastalarda aksiyete bozuklukları belirtilerii de s ık olduğu görülmektedir. So y ıllarda yap ıla çal ışmalarda da bezer bulgular elde edilmi ştir. Stei ve ark. sosyal fobi, obsesif kompulsif bozukluk ve paik bozuklu ğu ola hastalarla yapt ıkları çalışmada, aksiyete bozukluklarıda 18 ya ş öcesi cisel kötüye kulla ılma oralarıı % 45.1 olarak bulmu şlardır (18). Bulgulam ıza göre, yieleyici özk ıyım ve kedii yaralama davra ışlarıyla örseleyici çocukluk yaşatıla aras ıda ili şki vardır. Çal ışmalarda BKB taıs ıyla yatarak tedavi göre hastalarda kedii yaralama davra ışları % 80, ayakta izlee grupta ise % 68.4 oralarda bulumu ştur (5 '9). Bu hastalarda çocuklukta örseleyici ya şatı öyküsü, özkıyım düşüce ve giri şimlerii daha s ık olduğu belirlemiştir (5). Bu davra ışlara çocukluktaki örselemei simgesel olarak yeide ya şamas ıyla ortaya ç ıka suçluluk, öfke, utama gibi duygularla başa ç ıkma giri şimi olarak bak ılmaktad ır. BKB'da yieleyici özk ıyım davra ışı oraları % 84.2'ye dek ulaşmaktad ır (9). Çal ışmada yieleyici özk ıy ım davraışlayla disosiyatif belirtiler aras ıda ilişki olduğu görülmektedir. Shearer'i çal ışmasıda da özkıyım giri şimi ola borderlie hastalar ı DYÖ'de daha yüksek pualar aldıkları belirlemi ştir (16). Çal ışmalar BKB ola hastalar ı aileleride duygula ım bozuklukları, madde bağımlılığı ve atisosyal özelliklere s ık rastladığıı göstermektedir. BKB ola ergeleri % 71'ii ae ya da babas ıda herhagi bir psikopatoloji olduğu belirlemiştir. Bu psikopatoloji e s ık (% 50 hastada) madde ba ğımlılığıd ır (7 ' 17). Bizim çal ışmam ızda aile öykülerie bak ıldığıda, borderlie hastalar ı % 13.9'uu aeleride, % 25'ii babalar ıda herhagi bir ruhsal bozukluk olduğu görülmektedir. Bu % 38.9 hasta ı ae ya da babas ıda ruhsal bir bozukluk oldu ğuu göstermektedir. Bular da alkol ba ğımlılığı, şizofreik bozukluk, paraoid bozukluk gibi sürege bozukluklard ır. Bu bulgular kal ıtsal ya da dirimsel bir yatk ılığı gösterebilece ği gibi, gelişimsel soruları da gösterebilir. Ae ya da babadaki a ğır ve sürege bir psikopatoloji çocu ğu ihmali, yetersiz bak ım ı ve ruhsal gelişimide aksakl ıklara yol açabilir. Bu çalışmaı birçok yöde los ıtlılıkla vardır. Öcelikle stadart ölçekler uygulamar ış, bilgiler dosya taramas ıyla,elde e4ilmiktir. Ayr ıca örseleyici çocukluk yaşat ılayla ilgili bilgiler yal ızca hastaları kedi bildirigerie dayamaktad ır, doğurabileceği olumsuz souçlar edeiyle bu bilgiler hasta yakıları ile görüşülerek doğruluğu desteklememi ştir. Çalışma yal ızca yata hasta grubuyla yapılmış olup, souçlar ayakta izlee hastalar içi geelleememektedir. Souçta, BKB geli şimide ve özk ıyım ya da kedii yaralama davra ışlarıı ortaya ç ıkmasıda örseleyici çocukluk ya şatıları öemli yer tutsa da Weste ve ark. belirtti ği gibi "çocuklu ğuda cisel ya da fiziksel örseleme ya şamış her kişide BKB gelişmesi gerekmediği gibi, tüm borderlie hastalarda da kötüye kulla ılma öyküsü olmas ı gerekmektedir" (19). Bu edele etyolojide kal ıtsal ve dirimsel yatkıl ık da gözard ı edilmemelidir. Geel toplum ve ayakta izlee hastalar ı da kapsayacak daha gei ş bir toplumla stadart ölçekler kulla ılarak yap ılacak çal ışmalar örseleyici çocukluk yaşatılarmı s ıklığı, şiddeti, özk ıyım eğilimi, depresyo, aksiyete, disosiyasyo düzeylerie ekisi aç ısıda değerledirilerek, hastalardaki belirtilerle ili şkisi daha et ortaya koabilir. 38

7 Borderlie Kişilik Bozukluğuda Örseleyici Çocukluk Yaşatila Arsla, Karl ıclag, Alparsla, Tamam, Üal Elimizdeki veriler örseleyici çocukluk ya şatılayla disosiyatif belirtiler aras ıda edesel bir ili şki olduğuu ortaya koymasa da, örseleyici çocukluk yaşatılarıyla disosiyatif belirtiler aras ıda görece yüksek oralarda bir ili şki olduğuu desteklemektedir. İleri çal ışmalarda disosiyasyo düzee ğii geçmi ş yaşatılarla şimdikiler aras ıdaki işlevii araştırmak içi ruhsal ve dirimsel çal ışmalara gereksiim olduğu düşüülmektedir. KAYNAKLAR 1. America Psychiatric Associatio: Diagostic ad statistical maual of metal disorders. Ed, 3 rev, Washigto DC, America Psychiatric America Psychiatric Associatio: Diagostic ad statistical maual of metal disorders. Ed, 4 rev, Washigto DC, America Psychiatric Bowma ES: Etiology ad cliical course of pseudoseizuresrelatioship to trauma, depressio ad dissociatio. Psychosomatics 34:333-42, Chu JA, Dili DL: Dissociative symptoms i relatio to childhood physical ad sexual abuse. Am J Psychiatry 147:887-92, Dulit RA, Fyer MR, Leo AC ve ark: Cltical correlates of self-mutilatio i boroerlirie persoality disorder. Am J Psychiatry 151:1305-il. 6. Feldma MD: The challege of self-mutatio: A review. Compr Psychiatry 29:252-69, Goldma SJ, D'Agelo EJ, De Maso DR: Psychopathology i the families of childre a ı%d adolescets with borderlie persoality disorder. Am J Psychiatry 150: Herma JL, Perry CJ, va der Kolk BA: Childhood trauma i borderlie persoality disorder. Am J Psychiatry 146:490-95, Ikuta N, Zaarii MC, Miakawa K, et al: Compariso of America ad Japaese outpatiets with borderlie persoality disorder. Compr Psychiatry 35:382-85, Ogata SN, Silk KR, Goodrich S, et al: Childhood sexual ad physical abuse i adult patiets with borderlie persoality disorder. Am J Psychiatry 147: , Paris J, Zweig-Frak H, Guzder J: Psychological risk factors for borderlie persoality disorder i female patiets. Compr Psychiatry 35:301-5, Perry CJ, Herma JL, va der Kolk BA, et al: Psychotherapy ad psychological trauma i borderlie persoality disorder. Psychiatric A 20:33-43, Pribor EF, Yutzy SH, Dea TJ, et al: Briquet's sydrome, dissociatio ad abuse. Am J Psychiatry 150: , Salzma JP, Salzma C, Wolfso AN, et al: Associatio betwee borderlie persoality structure ad history of childhood abuse i audlt voluteers. Compr Psychiatry 34:254,57, Saders B, McRoberts G, Tollefso C: Childhood stress ad dissociatio i a college populatio. Dissociatio 2:17-23, Shearer SL: Dissociative pheomea i wome with borderlie persoality disorder. Am J Psychiatry 151: , Soloff PH, Millward JW: Psychiatric disorders i the families of borderlie patiets. Arch Ge Psychiatry 40: Stei MB, Walker JR, Aderso G, et al: Childhood physical ad sexual abuse i patiets with axiety disorders ad i a commuity sample. Am J Psychiatry 153:275-77, Weste D, Ludolph P, Misle B, et al: Physical ad sexual abuse i adolescet girls with borderlie persoality disorder. Am J Orthopschiary 60:55-66, Yarg ıç LI, Tutku H, Şar V: Çocukluk ça ğı travmatik yaşat ılar ı ve eri şkide disosiyatif belirtiler. Psikiyatri, Psikoloji ve Psikofarmakoloji Dergisi 2:338-48, Zaarii MC, Guderso JG, Mario MF, et al: Childhood experieces of borderlie patiets. Compr Psychiatry 30:18-25, Zlotick,C, Begi A, Shea MT, et al: The relatioship betwee characteristics of sexual abuse ad dissociative experieces. Compr Psychiatry 35:465-70,