ÜNİTE: SIFATLAR (ÖNAD) KONU: Sıfatların Özellikleri ve Çeşitleri

Transkript

1 ÜNİTE: SIFATLAR (ÖNAD) KONU: Sıfatların Özellikleri ve Çeşitleri ÖRNEK SORULAR VE ÇÖZÜMLERİ 1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde diğerlerinden farklı bir belirtme sıfatı vardır? A) Bembeyaz çiçekler içindesiniz. B) Bu olay bana o köşebaşını hiç unutturmaz. C) Sana öteki elbiseni giy demiştim. D) Bir eşyaya bakarsınız ve sizi yavaş yavaş etkiler. SIFAT: Varlık veya kavramları niteleyen ya da belirten sözcüklerdir. İsimden önce gelip sıfat tamlaması oluşturur. Çekim eki almaz. SIFAT NİTELEME SIFATI BELİRTME SIFATI soğuk hava yuvarlak masa uzun yol İşaret sıfatı Belgisiz sıfat Sayı sıfatları Soru sıfatı İsme sorulan o ev bazı insanlar Kaç, Nasıl, Nasıl ve Hangi şu araba birkaç kalem Hangi, Kaçar sorularına bu arkadaş kimi çocuklar Ne kadar, cevap verir. Kaçıncı Asıl s.s. Sıra s.s. Üleştirme s.s. Kesir s.s. beş çocuk ikinci sıra yedişer yarım ekmek Buna göre, A da bembeyaz çiçekler niteleme s. isim (Nasıl çiçekler) Bu cümlede niteleme sıfatı kullanılmıştır. B de bu olay o köşebaşı C de öteki elbise D de bir eşya işa.s. İsim işa.s. isim işa.s. isim B.siz s. isim B, C, D seçeneklerinde belirtme sıfatı vardır. A da niteleme sıfatı vardır. 2. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi sıfat değildir? A) Elmaların çürümüşlerini ayrı bir sepete koyduk. B) Neden sonra sarsıldı, ilginç düşüncelerle. C) Sessizliğin içinde yanık bir türkü duyuldu. D) Bundan sonra bu yerlerde kalınmaz. Varlık ya da kavramların şeklini, sayısını, rengini belirten sözcüklere sıfat denir. Bir sözcüğün sıfat olabilmesi için isimden önce gelmesi gerekir. - Sıfatlar çekim almaz. Alırlarsa isimleşirler. TÜRKÇE 183

2 Kimsesiz insanlar sıfat tamlaması niteleme s. isim birkaç kitap. sıfat taml. Birkaçını bana ver belgisiz s. isim çekim eki zamir Buna göre: A da elmaların çürümüşlerini isim Burada aslında sıfat olan sözcük, yanındaki ad düştüğünden ve çekim eki aldığından adlaşmıştır. çürümüş elma şeklinde olsaydı çürümüş sözcüğü elma isminin sıfatı olacaktı. B de ilginç düşüncelerle isme sorulan nasıl sorusuna cevap verdiğinden niteleme sıfatıdır. nit.sıf. isim C de yanık bir türkü bir sözcüğü herhangi bir anlamında olduğundan sayı sıfatı değil, belgisiz sıfattır. yanık niteleme sıfatıdır. Yanık bir türkü, sıfat tamlamasıdır. D de bu yerler bu sözcüğü ismin yerini işaret yoluyla belirttiğinden işaret sıfatıdır. İşa.s. İsim 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir isim hem belirtme hem de niteleme sıfatı almıştır? A) Kırmızı fesli sakalar, ormandaki yuvalarına doğru uçuyor. B) Şu güzel dağ, şu güzel tepeler kime kalacak? C) Köyün delikanlıları kahvede toplanırlar. D) Her şey birkaç saat içinde olup bitti. Sıfatların çeşitlerini tekrarlayalım. SIFAT NİTELEME SIFATI BELİRTME SIFATI Renk, biçim, durum bakımından ismi niteler. İsme sorulan nasıl, hangi sorusuna cevap verir. İşaret sıfatları Belgisiz sıfatı Soru sıfatı bu araba bütün öğrenciler nasıl hayat? şu çocuk çok insan hangi araba? mavi elbise o elbise bazı kızlar kaç adet? Nit.s. isim öteki ev diğer sokak hangi kare masa sorusuna yanıt verirler. Nit.s. isim sıcak davranış Nit.s. isim Asıl sayı s. Sıra sayı s. Üleştirme s. Kesir s. beş çocuk İkinci kat Üçer elma yarım elma on dört öğrenci on üçüncü öğrenci sekizer grup çeyrek ekmek isme sorulan isime sorulan altışar sıra yüzde elli kâr kaç sorusunun kaçıncı sorusuna isme sorulan cevabıdır. verilen cevaptır. kaçar sorusuna verilen cevaptır. 184 TÜRKÇE

3 Bu şemaya göre: A da kırmızı fesli sakalar Niteleme s. İsim Sıfat t. C de köyün delikanlıları Burada sıfat yoktur. İsim İsim B.li isim tam. D de her şey B.siz s. zamir Sıfat t. birkaç saat B.siz s. İsim Sıfat t. B de şu güzel dağ, şu güzel tepeler İşa.s. Nit. s. isim İşa.s. Nit s İsim Sıfat t. Sıfat t. 4. Cümlede sıfat çoğu zaman özelliğini bildirdiği isimden önce gelir. Aşağıdakilerin hangisinde buna uymayan bir cümle vardır? A) Evlerinin önü mermer döşeli. B) Taşıma su ile değirmen dönmez. C) Masaya serdiğimiz örtü güzeldi. D) Hangi semtte oturuyorsun? A da sıfat yoktur. evlerinin önü B.li isim tamlamasıdır. İsim İsim B de taşıma su Sıfat isimden önce gelerek ismi nitelemiştir. Nit.s. İsim Sıfat t. D de Hangi semt Soru sıfatı isimden önce gelmiştir. Soru s. İsim Sıfat t. C de Masaya serdiğimiz örtü güzeldi cümlesinde güzel sözcüğü aslında örtü sözcüğünün sıfatıdır. Fakat burada yer değiştirmiştir. Güzel örtü sıfat tamlaması 5. İki arkadaş uzun bir yol giderek vardıkları Kolobiya nın Leticia kentinden on dört günde bir kalkan uçağı beklerken, bir futbol takımının antrenörlüğünü üstlenirler. Ama oyuncuların kötü olması, onların forma giyip sahaya çıkmalarını zorunlu kılar. Bu paragrafta aşağıdaki, sıfat türlerinden hangisi yoktur? A) Sayı sıfatı B) Niteleme sıfatı C) Belgisiz sıfat D) İşaret sıfatı TÜRKÇE 185

4 Sayı sıfatı, isimleri sayı yoluyla belirten sıfatlardır. iki arkadaş Sayı s. İsim on dört gün Sayı s. İsim Niteleme sıfatı: İsimleri renk,biçim, durum bakımından niteleyen sıfatlardır. İsme sorulan nasıl ve hangi sorularına cevap verir. Örnek: temiz ev Nit.s. İsim uzun bir yol Nit.s. İsim Belgisiz sıfat: İsimleri belirsizlik yoluyla tamamlayan, sıfatlardır. Örnek: Kimi çocuklar B.siz s. İsim uzun bir yol B.siz s. İsim Parçada işaret sıfatı yoktur. İşaret sıfatı varlıkların yerini işaret yoluyla gösteren sıfatlardır. bu silgi, şu okul, öteki çiçek gibi İşa.s. İşa.s. İşa.s. 6. Aşağıdakilerin hangisinde sıfat olan sözcük soyuttur? A) Korkak bezirgân ne kâr eder, ne zarar. B) Bu huzur, bu sessizlik hiç bitmesin istiyorum. C) Leyleğin ömrü laklakla geçer. D) Öpülecek el ısırılmaz. Soyut sözcük: Varlığını aklımız ve hislerimizle kabul ettiğimiz kavramlardır. Beş duyu organımızın herhangi biriyle algılanamaz. Zihnimizde bir rengi, şekli yoktur. hüzün, sevgi, duygu Buna göre: B de bu huzur, bu sessizlik isim olan sözcükler soyuttur. İşa.s. İsim İşa.s. İsim C ve D de soyut sözcük yoktur. A da korkak bezirgân korkak niteleme sıfatı soyuttur. Nit.s. İsim 186 TÜRKÇE

5 7. Aşağıdakilerin hangisinde adlaşmış sıfat vardır? A) Yeşili bol, temiz bir dünya istiyorum. B) İyilik edersen, iyilik bulursun. C) Onun İstanbul aşığı olduğunu herkes bilirdi. D) Yalnızlıktan ve karanlıktan çok korkuyorum. ADLAŞMIŞ SIFAT: İsim söylenmeyip sıfat ismin yerine geçtiğinde veya isim çekim eklerinden birini aldığında buna adlaşmış sıfat denir. Adlaşmış sıfat niteleme sıfatlarıyla yapılır. İhtiyar adam içeri girdi. Nit.s. isim İhtiyar içeri girdi. adlaşmış sıf Eski kitapları atmayın. Nit.s. İsim Eskileri atmayın. Adlaşmış sıfat Şimdi seçenekleri inceleyelim : A da yeşili bol, temiz dünya Adlaşmış sıfat vardır. Niteleme s. İsim B, C ve D de adlaşmış sıfat yoktur. Yeşil rengi yeşili sıfat isim adlaşmış sıfat 8. Bir gün, elimi yüzümü yıkayıp, çıkını omzuma vurup ormanın yolunu tuttum. Ayaklarımda bir çeviklik, içimde önlenmez bir uçarılık Sanki yüreğim özgür kuşlar gibi ağaçlara, yeşilliklere, göklere doğru uçmak istiyordu. Bu sefer ikinci yolu seçmiştim. Ormanın tam ortasından yürüyecektim. Yukarıdaki paragrafta kaç tane niteleme sıfatı vardır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 NİTLEME SIFATI: İsmi renk, biçim ve durum bakımından tamamlayan sözcüklerdir. İsme sorulan nasıl ve hangi sorularına cevap verir. önlenemez bir uçarılık Nasıl bir uçarılık? Nit.s. İsim Özgür kuşlar Nasıl kuşlar? Nit.s. İsim Parçada iki tane niteleme sıfatı vardır. TÜRKÇE 187

6 1. Aşağıdaki sıfat tamlamalarından hangisi farklı türde bir sıfatla oluşmuştur? A) Dar zamanımda yoktun ki yanımda! B) Hangi çocukla kavga etmiş söyledi mi? C) Birkaç kişi işe başlayacak. D) Bana şu gazeteyi uzatır mısın? 5. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi sıfattır? A) Üşümüş olacak ki birden kalktı. B) Dalgın gözlerle bir müddet etrafını seyretti. C) İşim gücüm budur benim. D) Hatıralarda dal istiyor, kuşlar gibi konacak. 2. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi niteleme sıfatıdır? A) Bunu bana nasıl yaptınız? B) Çerçeve içinde eski bir fotoğraf varmış. C) İkinci bir filmi izleyemeyecek kadar yorgunum. D) Adaletsizlik ve kötü insanlar dünyanın he yerinde var? 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde çok sözcüğü, sıfattır? A) Çok çalışarak bu konuma geldim. B) Çok koşturduğu için yoruluyordu. C) Bana çok yakın davrandı. D) Bu iş için çok para harcadık. 7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat vardır? 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru sıfatı yoktur? A) Hangi arkadaşını daha çok seviyorsun? B) Abin nasıl bir bölümde okumak istiyor? C) Yaptığın yanlışları nasıl düzeltmeyi düşünüyorsun? D) Kaç paraya satacakmış arabasını? A) Senin yaptığına kalleşlik denir. B) Yemekhane kuyruğunda karşılaştık onunla. C) Sen bekleme, ben gelemem. D) Okulda üçüncü katta bizi bekliyormuş. 8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde adlaşmış sıfat vardır? 4. Ben yaşamak istiyorum Şu ölümlü dünyada Ölüm güzel olsa da A) Sona kalan dona kalır. B) Komşu komşunun külüne muhtaçtır. C) Ak akçe kara gün içindir. D) Dost dediğin kara günde belli olur. Altı çizili sözcükle özdeş türde bir sözcük aşağıdakilerden hangisinde vardır? A) Hangi günahın bedeli bu? B) Otuz yaşlarında iken gelirine ek olsun diye dışarıda çalışıyordu. C) Çok sonra piyangonun çekilişini seyrettim. D) Küçük kavgalar ettikleri, tartıştıkları oluyordu. 9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde adlaşmış sıfat yoktur? A) Gelen gideni aratır derler. B) Sabreden derviş muradına ermiş. C) Sona kalan dona kalır. D) Az veren candan, çok veren maldan TÜRKÇE 188

7 10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ki eki sıfat yapan ek olarak kullanılmıştır? A) Yarın yapacağım o kadar çok iş var ki B) Benimki akşam üzeri yine dışarıdaymış. C) Televizyondaki haberi duydun mu? D) Duydum ki unutmuşsun gözlerimin rengini. 14. Lokantada sahibinin bir yardımcısı vardı: Kambur bir kız. Sonradan bu kızın, balıkçının kendi kızı olduğunu öğrendim. Güler yüzlü bir kızdı. Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur? A) niteleme sıfatı B) işaret sıfatı C) belgisiz sıfatı D) soru sıfatı 11. O sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat olarak kullanılmamıştır? A) O, beni her zaman üzdü. B) O günleri hiç unutamıyorum. C) O bardağı bana uzatır mısın? D) Kötü biri olduğu söyleniyor o adamın. 15. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir sözcüğü sayı sıfatı olarak kullanılmamıştır? A) Eve gelirken bir ekmek al. B) Bir şeyler oluyor orada. C) Dünyalar tatlısı bir tek kız kardeşim var. D) Bahçede bir tavuğumuz var. 12. Çekim eki almış her sıfat adlaşmıştır. Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili sözcük bu kurala örnek gösterilebilir? A) İlk gençlik yıllarımı Eskişehir de geçirdim. B) Güzelliğiyle herkesi büyüledi. C) Zavallılar, hiç dinlenmeden çalışıyorlar. D) Şu mavili kızı görüyor musun? 16. Küçük Hasan senelerden beri gördüğü şeylere alâkasız gözlerle bakıyordu. Sazların arasından kurak ovayı yararak geçen ve ta yanına gelmeden farkına varılmayan küçük derenin, yan yana uzatılmış üç kalastan ibaret köprüsü artık çökecek kadar sallanmaya başlamıştı. Bu parçada kaç tane sıfat vardır? A) 5 B) 6 C) 7 D) Aşağıdakilerin hangisinde renk bildiren sözcük sıfattır? A) Ufuktaki mavi sevgiyi, dostluğu, umudu yansıtıyordu. B) Kızıl ışıklar göz kamaştırıcıydı. C) Kayısı beyazıydı bana gösterdiğin renk. D) Beyazı her zaman sevmişimdir. 17. Aşağıdaki sıfatlardan hangisi asıl sayı sıfatı olarak kullanılmıştır? A) Matematik yazılısından bir aldım. B) Ondan herhangi bir haber almadım. C) Yaptıklarının hepsi bir bir aklıma geliyor. D) Akşam yemeği için bir ekmek yeter. TÜRKÇE 189

8 18. Aşağıdakilerin hangisinde ikileme sıfat göreviyle kullanılmıştır? A) Doğru dürüst insanlarla karşılaşmak istiyorum artık. B) Güle oynaya sınava gitti. C) Olayları bize yalan yanlış anlatmış. D) Kapıyı kapatıp ağlaya ağlaya odasına çıktı. 22. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde adlaşmış sıfat kullanılmıştır? A) Hangi sorularda zorlandın? B) Aradığımı bulamadım kütüphanede. C) Sana davetiyeyi vermeni söylemiştim. D) Bu konuyu tartışmayalım artık. 19. Aşağıdakilerden hangisinde ikileme sıfat olarak kullanılmıştır? A) Bu konuyu yavaş yavaş anlatır mısın? B) Eski püskü elbiselerini eskiciye verdim. C) Sigarasını sinirli sinirli içiyordu. D) Sabah akşam ondan bahsediyor. 23. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ismi belirtme göreviyle kullanılan bir sözcük yoktur? A) Kapıda iki çocukla karşılaştım. B) Necati amca, orta yaşlı, kır saçlı bir adamdı. C) Her insan gibi ben de üzülmüştüm yaşanan bu olaylara. D) Sorunlarını bana anlatmaktan kaçınıyordu. 20. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru anlamı soru sıfatıyla sağlanmıştır? A) Hangi elbiseyi aldın? B) İnsan sevgisiz yaşayabilir mi? C) Buraya nasıl geldin? D) Bana gelirken ne alacaksın? 24. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru anlamı bir sıfatla sağlanmıştır? A) Kim evleniyormuş? B) Zamanını hiç iyi değerlendirmediğinin farkında mısın? C) Elbiselerden hangisini aldın? D) Kaç öğrenci alınacakmış bu yıl? 21. Unvan sıfatlarıyla da sıfat tamlaması kurulabilir. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu kuralın bir örneği yoktur? A) Gülşen Hanımla sabah koşusunda karşılaştım. B) Ayşe Öğretmen bu sınavda da bizi zorladı. C) Avukat Hulki Bey yine toplantıya geç kaldı. D) Edebiyat öğretmenimi çok severdim. 25. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir sayı sıfatı olarak kullanılmıştır? A) Bir kitabı üç günde okudum. B) İzmir de büyük bir şirkette çalışıyormuş. C) İçeri yaşlı bir kadın girdi. D) Bir gün beni anlayacaksın. 190 TÜRKÇE

9 ÜNİTE: SIFATLAR KONU: Sıfat Tamlaması, Sıfatlarda Pekiştirme ve Küçültme ÖRNEK SORULAR VE ÇÖZÜMLERİ 1. Aşağıdaki sıfat tamlamalarından hangisi diğerlerinden farklı bir sıfatla oluşmuştur? A) Kötümser insan hayatı olumsuz yaşar. B) Ben, bir eserde kendi sevinçlerimi, acılarımı görebilmeliyim. C) Onun hakkında hiçbir bilgi alamadık. D) Bir takım işleri şimdi yapmalıyım. Sıfat tamlaması belirtme sıfatlarından belgisiz sıfatla oluşmuştur. B de bir eser Sıfat tamlaması belirtme sıfatlarından belgisiz sıfatla oluşmuştur. Belgisiz isim sıfat C de hiçbir bilgi Sıfat tamlaması belirtme sıfatlarından belgisiz sıfatla oluşmuştur. Belgisiz isim Sıfat D de birtakım işleri Sıfat tamlaması belirtme sıfatlarından belgisiz sıfatla oluşmuştur. belgisiz isim S. Ancak A da Kötümser insan Burada sıfat tamlaması niteleme sıfatıyla yapılmıştır. Niteleme S. isim 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat tamlaması, özne göreviyle kullanılmıştır? A) Bakan göze bağ olmaz. B) İyi dost, kara günde belli olur. C) Aç adama dokuz yorgan örtmüşler, yine uyumamış. D) Kimse, kendi ayıbını görmez. SIFAT TAMLAMASI: En az bir sıfatla, bir ismin bir araya gelerek oluşturduğu tamlamadır. Sıfat tamlaması bir söz öbeğidir ve tüm ögelerin yerine kullanılabilir. küçük top sıfat isim Sıfat T. A da Bakan göze bağ olmaz. Bakan göz sıfat tamlaması D.T özne y. C de Aç adama dokuz yorgan örtmüşler, yine uyumamış. Aç adam, dokuz yorgan sıfat tamlaması D.T B.siz N. Y. Z.T Y. D de Kimse, kendi ayıbını görmez. Bu cümlede sıfat tamlaması yoktur. Ö. B.li N. Y. B de İyi dost, kara günde belli olur. İyi dost sıfat tamlaması öznedir. Özne Z.T. Y. TÜRKÇE 191

10 3. Aşağıdaki sıfat tamlamalarından hangisi nesne görevindedir? A) Sana taş atan kimseye sen ekmek at. B) Tatlı dil, yılanı deliğinden çıkarır. C) Kimse, güçlü insanı yıkamaz. D) Tatsız aşa tuz neylesin, akılsız başa söz neylesin. Nesne, cümlede yüklemin yaptığı işten etkilenen ögedir. Neyi, kimi, ne sorularına cevap verir. SIFAT TAMLAMASI : Bir isimle, sıfatın bir araya gelerek oluşturduğu tamlamadır. Küçük kız Sıfat tamlaması s. isim A da Sana taş atan kimseye sen ekmek at. Sanataş atan kimse sıfat tamlaması D.T Ö. B.siz N. y. sıfat ad B de Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır. Tatlı dil sıfat tamlaması Özne B.li N. D.T. y. sıfat ad D de Tatsız aşa tuz neylesin, akılsız başa söz neylesin. Tatsız aş ve akılsız baş sıfat tamlaması D.T Ö. y. D.T. Ö. y. C de Kimse, güçlü insanı yıkamaz. Güçlü insan sıfat tamlaması B.li N. 4. Aşağıdakilerin hangisinde yüklem sıfat tamlamasıdır? A) Isıracak it, dişini göstermez. B) Bu senin son şansın. C) Talihsiz hacıyı deve üstünde yılan sokar. D) Benim sadık yarim, kara topraktır. SIFAT TAMLAMASI : En az bir sıfat ve isimden oluşan tamlamalardır. hangi çocuk iki ekmek soru s. İsim sayı s. isim Sıfat T. Sıfat T. Sıfat tamlamaları ek eylem alarak yüklem olurlar. A da Isıracak it dişini göstermez. Isıracak it sıfat tamlaması Özne B.li N Y. B de Bu senin son şansın. Belirtili isim tamlamasının arasına sıfat girmiştir. Ö. Y. C de Talihsiz hacıyı deve üstünde yılan sokar. Talihsiz hacı sıfat tamlaması B.li N. D.T Ö. Y. D de Benim sadık yarim kara topraktır. Kara toprak sıfat tamlaması Ö. Y. 192 TÜRKÇE

11 5. Aşağıdakilerin hangisinde pekiştirme sıfatı yoktur? A) Yepyeni, gıcır gıcır bir araba almış. B) Yemeğin ekşimsi tadı vardı. C) Eski püskü bir ceketi var; her yerde onu giyiyor. D) Yaşlı başlı adamım ben, benle uğraşmayın! PEKİŞTİRME: Sözcüklerin anlamlarını kuvvetlendirmek amacıyla pekiştirme yapılır. Sıfatlarda pekiştirme iki türlü yapılır: a. m, p, r, s pekiştirme harfleri ile yapılanlar: masmavi deniz, bembeyaz düşler. b. İkilemelerle yapılır. İri iri elma, Kocaman kocaman çocuklar, Genç yaşlı insanlar beyaz kağıt bembeyaz kağıt s. isim Pekiştirme s. İsim A da yepyeni, gıcır gıcır araba yepyeni ve gıcır gıcır pekiştirme sıfatıdır. N.S. N.S isim B de ekşimsi tat Bu cümlede pekiştirme sıfatı yoktur. küçültme isim s. C ve D de sıfat ikileme yoluyla oluşmuştur. eski püskü ceket, yaşlı başlı adam Sıfat isim sıfat isim (ikileme) (ikileme) 6. Aşağıdaki sıfat tamlamalarından hangisi pekiştirme sıfatıyla oluşturulmuştur? A) Sobaya büyük odunlar atma, sığmaz. B) Akşamleyin ıpıssız yollardan geldim. C) Dünkü sınavım hiç iyi geçmedi. D) İrice gözleriyle etrafı süzüyordu. PEKİŞTİRME : Pekiştirme sıfatları çoğunlukla niteleme sıfatı olarak kullanılırlar. temiz ev mavi gökyüzü tertemiz ev masmavi gökyüzü Pekiştirme S. Pekiştirme S. A da büyük odunlar nit. s. (küçültme s.) B de ıpıssız yollardan nit.s. (pekiştirme s.) C de Dünkü sınav D de İrice gözler İşaret s. nit. S. TÜRKÇE 193

12 7. Aşağıdakilerin hangisinde küçültme sıfatı vardır? A) Fenerbahçeli futbolcular yarın kampa gidecekler. B) Bu havada sokaktaki çocuklar ne yapıyordur acaba? C) Küçücük çocuk, ama bilmediği şey yok. D) Tertemiz bir evi var, hayran kaldım KÜÇÜLTME SIFATI : Sıfat olan sözcüklere -cik, -ce, imsi, imtırak eklerinin gelmesiyle yapılır. Küçültme sıfatları cümleye küçüklük veya yaklaşıklık anlamı katarlar. ekşimtırak surat (ekşiye yakın) irice elma (iriye yakın) mavimsi kazak (maviye yakın) Buna göre A da Fenerbahçeli futbolcular Küçültme sıfatı yok. sıfat isim B de Bu havada sokaktaki çocuklar Küçültme sıfatı yok. sıfat isim sıfat isim D de Tertemiz bir evi Pekiştirme sıfatı vardır. sıfat isim C de Küçücük çocuk -cük ekiyle küçültme yapılmıştır. sıfat isim 8. Aşağıdakilerin hangisinde küçültme sıfatı dolaylı tümleç görevinde kullanılmıştır? A) Masmavi gözlerinde hüzün gördüm. B) Meyvenin ekşimtırak bir tadı vardı. C) Kıskanç insanlardan, kimseye hayır gelmez. D) Küçücük çocuğa bakar mısın? KÜÇÜLTME SIFATI : -cek, -ce, -imsi, - imtırak eklerinin sıfatlara getirilmesiyle yapılır. büyücek ev uzunca boy Buna göre: A da masmavi gözlerinde, Niteleme S. İsim B de Meyvenin ekşimtırak bir tadı vardı. Küçültme sıfatı özne görevindedir. Özne Y. C de kıskanç insanlardan Küçültme sıfatı yoktur. sıfat ad D de Küçücük çocuğa bakar mısın? Küçültme sıfatı dolaylı tümleç görevinde kullanılmıştır. D.T y. 194 TÜRKÇE

13 1. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde pekiştirme sıfatı vardır? A) Telefonunu yavaşça açtı. B) Üstünde pespembe bir gömlek vardı. C) Yıllarca yapayalnız yaşadı. D) Konuyu açık açık anlattı. 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde pekiştirilmiş sözcük, sıfat göreviyle kullanılmamıştır? A) İnsanın içine huzur veren, masmavi gözleri vardı. B) Ayşe teyze, bu evde yapayalnız yaşıyor. C) Bembeyaz çiçeklerle çıktın karşıma. D) Upuzun bir öyküyü dinlemeye hazır mısın? 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde küçültme sıfatı yoktur? A) Küçücük elleri vardı. B) Daracık kazak giymiş. C) Bu koku başımı döndürdü. D) Uzunca bir yolun sonundaydı. 7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat, niteliği isimden sonra gelmiştir? A) Giydiği kazak beyazdı. B) Aradığım hiç kimse yoktu evinde. C) Bütün şarkılar bana seni hatırlatır. D) Uzun aradan sonra eski dostlarla yine bir araya geldik. 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat tamlaması yoktur? A) Şarkının sözleri anlamlı sözlerdi. B) Kırık camlar ayağıma battı. C) Küçük çikolata parçaları yedim. D) Dondurmayı lütfen yavaş ye. 8. İsim tamlamalarında, tamlayanla tamlananın arasına sıfat girebilir. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, bu açıklamayı örnekleyen bir kullanım vardır? 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hem niteleme hem belirtme sıfatıyla oluşan bir tamlama kullanılmıştır? A) Bir gün beni anlayacaksın. B) Beyaz birkaç giysi aldım. C) Birkaç öğrenci seni sordu. D) Sarı çiçekler yine açmış. A) Bizim sınıfın çalışkan öğrencisi Oktay dır. B) Dedem, okuma gözlüğünün üstüne oturmuş. C) Sokağın başında beni bekle. D) Gittiğimiz yer küçük bir sahil kasabasıydı. 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir sıfat birden fazla ismi nitelemiştir? A) Bu kasabada tertemiz bahçeler, sokaklar, meydanlar gördüm. B) Güler yüzlü, sıcak bir elemana ihtiyacımız var. C) Üzücü, yıpratıcı olaylar yaşadık bu yıl. D) Dünkü kargaşada az kalsın eziliyordum. 9. Tatlı sözcüğü, aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir ismi niteleme göreviyle kullanılmıştır? A) Tatlı, mideme oturdu. B) Sen niye tatlı canını sıkıntıya sokuyorsun? C) Ne tatlı bakıyor. D) Bu acı adam, tatlı ve nüktedandı. TÜRKÇE 195

14 10. Aşağıdakilerin hangisinde bir isim birden fazla sıfatla nitelenmiştir? A) Şehirde genç ve orta yaşta pek az erkek kalmıştı. B) Dışarıdan kış sabahının ilk sesleri geliyordu. C) Sarışın kadın dalmış bunlara bakıyordu. D) Hiçbir şikayet bu kadar korkunç olamazdı. 14. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat tamlaması belirtme sıfatıyla oluşturulmuştur? A) Şu kitabı bana verir misin? B) Küçük odada ders çalışıyor. C) Akacak kan damarda durmaz. D) Pencerenin önüne küçük güvercin konmuş. 11. Aşağıdakilerin hangisinde tamlama diğerlerinden farklıdır? A) Filmin konusunu hiç beğenmedim. B) İğneleyici sözlerinden bıktım usandım artık. C) Arabanın camlarını daha yeni temizlemiştim. D) Kapının gıcırtısına uyanmış. 15. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, pekiştirilmiş sözcük sıfat görevinde değildir? A) Bambaşka bir hâli vardı onun. B) Yıllardır görmediği kardeşine, büyük bir sevgiyle sımsıcak sarıldı. C) Ona çok yakışan bembeyaz bir elbise giymişti. D) Kapkaranlık günlerimde karşıma çıktın. 12. Aşağıdakilerden hangisinde sıfat tamlaması vardır? A) Onların sözlerini dikkate almıyorum. B) Babamın arkadaşları bugün yemeğe gelecek. C) Sabırsız kalbim aşkına isyankâr. D) Yüreğinin sesine kulak verir. 16. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde tamamlayanı sıfat tamlaması olan bir belirtili ad tamlaması kullanılmıştır? A) Denizin sonsuz maviliğine bıraktım kendimi. B) Kırmızı elbisenin rengi solmuş. C) Halkın sorunlarına çözüm bulmalıyız. D) Çocuğun sınıf arkadaşları az önce çıktı. 17. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birden fazla sıfat tamlaması yoktur? 13. Aşağıdakilerin hangisinde sıfat tamlaması yoktur? A) Serin havalarda yüzmeyi seviyor. B) Lacivert gökyüzü bugün hüzünlüydü. C) Yine yuvarlak masa toplantısı yapıyorlar. D) İpek gömleği ona çok uymuş. A) Üç çocuklu Halime teyze ince, narin bir kadındı. B) Şu anda çok meşgulüm, bu sorularını sonra yanıtlayacağım. C) Bu gösteriyi birçok sanatçı organize etti. D) Buket Uzuner ilk gençlik yıllarımın yazarlarından. 196 TÜRKÇE

15 18. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat, isim tamlamasını nitelemiştir? A) Yeni aldığımız kırmızı kol çantasını herkese gösterdi. B) Bir gün seninle yine karşılaşacağız. C) Kapının önündeki uzun saçlı çocuk seni soruyordu. D) Tek dersten bütünlemeye kaldım. 22. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde pekiştirme sıfatı vardır? A) Delikanlı çocuklar var. B) Küçük bir radyosu vardı. C) Bize uzun bir mektup yollamış. D) Sapsarı başaklar boy atmışlar. 19. Aşağıda cümlelerin hangisinde bir ad, hem niteleme hem belirtme sıfatı almıştır? A) Tatilimi sessiz bir yerde geçirmek istiyorum. B) Kitabı, şu iki öğrenci bıraktı. C) Üç beş arkadaş bizde toplanmıştık. D) Yeşil atkı, bu kazağına yakıştı. 23. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde pekiştirme sıfatı kullanılmamıştır? A) Masmavi deniz içimi açtı. B) Sinemalarda yepyeni filmler oynuyor. C) Her şey pespembe görünüyor. D) Yemyeşil gözleri çok hoştu. 20. Aşağıdakilerin hangisinde yüklem bir sıfat tamlamasıdır? A) Ben kaldım uzaklarda günün sesleri dindi. B) Istırabımın yüküne denk gelecek kudretim kalmadı. C) Açılan bir gülsün sen yaprak yaprak. D) Yokluğun, cehennemin adıdır. 24. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat tamlaması yoktur? A) Bodrum da keyifli bir tatil yaptı. B) Minik torunu ile oynuyordu. C) Çıkmaz sokağa girince şaşırdım. D) Kavramakta, anlamakta zorlandı. 21. Küçük köpek çok sevimliydi. Beyaz, parlak tüyleri vardı. Elimizi, kolumuzu sıcak diliyle yalıyordu. Parçada kaç tane sıfat kullanılmıştır? A) 2 B) 3 C) 4 D) Aşağıdaki küçültme sıfatlarından hangisi cümleye farklı anlam katmıştır? A) Büyükçe bir ev tuttuk. B) Minicik yüreği ile herkesi sever. C) Uzunca saçları vardı. D) Pembemsi yanakları ne güzeldi. TÜRKÇE 197