Kasetin arka yüzeyi filmin yerleştirildiği kapaktır. Bu kapakların farklı farklı kapanma mekanizmaları vardır. Bu taraf ön yüzeyin tersine atom

Transkript

1 KASET Röntgen filmi kasetleri; radyografi işlemi sırasında filmin ışık almasını önleyen ve ranforsatör-film temasını sağlayan metal kutulardır. Özel kilitli kapakları vardır. Kasetin röntgen tüpüne bakan ön yüzeyi, düşük atom numaralı ince ve sağlam bir maddeden yapılmıştır. Böylece x-ışınını iyi geçirir. Bu kesim, genellikle bu özellikleri taşıyan ince alüminyum veya karbonfiberden yapılmıştır. Karbonfiber, plastik içindeki grafit fiberlerden oluşur. Düşük atom numaralı çok sert ve sağlam bir maddedir. Alüminyuma göre daha az absorbsiyon yaptığından hastanın aldığı dozu azaltır ve X ışını tüpünün ömrünü arttırır. Oldukça pahalıdır.

2 Kaset Tabakaları

3 Kasetin arka yüzeyi filmin yerleştirildiği kapaktır. Bu kapakların farklı farklı kapanma mekanizmaları vardır. Bu taraf ön yüzeyin tersine atom numarası yüksek, ağır metalden(çoğu zaman çelikten) yapılır. Bunun nedeni filmi geçen ışınların absorbsiyonunun(soğurulmasının) sağlanması ve arkaya gereksiz ışın geçişini önlemektir. Bazen yüksek kilovolt(kv) kullanıldığında kasetin arka kesimindeki kilit mekanizması ve diğer metalik yapılardan x-ışını yansıyarak film üzerinde görüntü oluşturabilir. Bu olay halasyon olarak bilinir. Kasetin kapaklarının iç yüzeylerine ranforsatörler yerleştirilir. Kaset ve ranforsatörler arasında sıkıştırıcı bir madde(sünger) bulunur.

4 RANFORSATÖR (SCREEN, EKRAN) Hastayı geçen ışınların filmle daha fazla etkileşime girmesi için, bu ışınları absorbe eden ve absorbe ettiği ışık miktarıyla orantılı olarak görülebilir ışık saçan gereçlerdir. Film boyutlarına göre üretilmiş ve kasetlerin her iki tarafına yapıştırılabilir şekilde hazırlanmışlardır. Kasetin içinde her iki tarafa yapıştırılırlar. Bu şekilde çift emülsiyonlu filmlerle kullanılırlar. Arka tarafa gelen ranforsatör biraz daha kalındır ve burada bulunan sünger üzerine yapıştırılır.

5 Röntgen tüpünden çıkan ışınların, absorbsiyon ve saçılma nedeniyle, ancak %1 kadarı filme ulaşır. Bu kalan ışınlar ranforsatörlerle yükseltilerek filme etkileşirler. Ranforsatörler, lüminesans olayı ile aldıkları x-ışınını görülebilir ışığa çevirirler ve filmle etkileşimi arttırırlar. Dolayısıyla verilen x-ışını dozunun da önemli ölçüde azalmasını sağlarlar.

6 Lüminesans Olayı Bazı maddeler x-ışını aldıktan sonra görülebilir ışık yayarlar bu olaya lüminesans, bu maddelere de lüminesant maddeler denir. Lüminesans olayında, x-ışını, madde atomunun iç yörünge elektronlarından birini yerinden söker, daha sonra madde atomunun dış yörünge elektronlarından birisi onun yerini alır. Bu sırada görülebilir ışık oluşur.

7 Lüminesans olayının şematik görünümü

8 Lüminesans olayı floresans ve fosforesans olmak üzere iki şekilde gerçekleşir; Floresans: X-ışınıyla etkileşim olduğu anda görülebilir ışık yayılmasıdır. Fosforensans: Etkileşim bittikten sonra da görülebilir ışığın yayılmasıdır. Pratikte floresan ya da fosforesan özellikteki tüm maddelere fosfor denilmektedir. Ranforsatörlerde floresans olayı olur. Ranforsatörlerde oluşan görülebilir ışığın parlaması, görüntü kenar keskinliğini azaltmaktadır. Fakat bu sorun, modern ranforsatörlerde en aza indirilmiştir.

9 RANFORSATÖRÜN YAPISI Ranforsatörler, röntgen filminden biraz daha sert kıvrılabilir plastik plakalardır. Ranforsatörlerde de röntgen filminde olduğu gibi bazı tabakalar vardır.

10 Fosfor Aktif tabakadır. Kalınlığı mikron arasındadır. Ranforsatörün görüntüleme karakteristikleri bu tabakanın fosfor kompozisyonuna (fosfor kristallerinin konsantrasyonu ve boyutuna) göre değişir. Ranforsatör yapısında kullanılan fosforun şu özelliklerde olması gerekir: 1) X-ışınlarını absorbe etmek için yüksek atom numaralı olmalıdır. 2) X-ışınlarını görülebilir ışığa çevirme etkinlikleri yüksek olmalıdır. 3) Yaydıkları ışığın, kullanılan filmin duyarlı olduğu dalga boyunda olması gerekir. 4) X-ışını kesildiği anda parlamanın kesilmesi gerekir.

11 Yansıtıcı Tabaka X-ışınının fosforla etkileşimi sonucu, fosfor kristalinden salınan ışınlar, her yöne dağılım göstermekte ve filme yarısından azı ulaşmaktadır. Bu tabakada magnezyum oksit bulunur ve ters yönde giden ışınları filme doğru yönlendirerek etkiyi iki katına çıkarır. Base Polyester veya metal karışımı bir maddeden yapılır. Serttir ve neme dayanıklıdır. Radyasyondan etkilenmez. Kimyasal inerttir(reaksiyona girmez). Fleksibl ve homojendir. Koruyucu Tabaka Fosforun hasarlanmasını önler. Işın geçirgen maddeden yapılmıştır.

12 RANFORSATÖR ÇEŞİTLERİ 1. Kalsiyum Tungstatlı Ranforsatörler 2. Nadir Toprak Ranforsatörler 3. Özel Amaçlı Ranforsatörler

13 1. KALSİYUM TUNGSTATLI RANFORSATÖRLER Uzun yıllardır kullanılmaktadır. Ultraviyole ve mavi ışık yayarlar. Maviye hassas monokromatik filmler ve ortokromatik filmlerle kullanılır. Gümüş halid kristalleri, bu ışığa doğal olarak duyarlıdır.

14 2. NADİR TOPRAK RANFORSATÖRLER Son yıllarda hem absorbsiyon özellikleri hemde saldıkları ışık miktarı yüksek olmasından dolayı yaygın olarak kullanılmaktadırlar. Bunlar Gadolinium, Lantanum, Europium, Terbium, Ytrium gibi nadir toprak elementleri içerirler. Gadolinium oksisülfid ranforsatörler, aynı kalınlıktaki kalsium tungstatlı ranforsatörlere göre %50 daha fazla x-ışını fotonu absorbe ederler. Oluşturduğu görülebilir ışık ise kalsiyum tungstatlı ranforsatörlerin üç katından fazladır.

15 3. ÖZEL AMAÇLI RANFORSATÖRLER Graduated (Kademeli) Ranforsatörler Farklı kalınlıktaki vücut bölgelerinin aynı film üzerinde dansite farkı oluşturmadan incelenmesini sağlarlar. Kullanılırken incelenecek vücut bölgelerinden kalın olan kesime, ranforsatörün daha fazla yükseltme yapan kesimi getirilir.

16 RANFORSATÖR KULLANIMININ AVANTAJLARI Uygun ranforsatör-film kombinasyonu kullanıldığında, ranforsatörsüz filmlere göre aynı radyografik veri, kat ya da daha az doz kullanılarak sağlanabilir. Ranforsatörün bu etkisi, yükseltici faktör olarak bilinir. Hasta ve personel dozu azalır. Kısa ekspojür süresi, hasta hareketlerine bağlı bulanıklaşmayı azaltır. X-ışını tüpünün ömrü uzar. kvp(tüp gerilimi potansiyeli) seçenekleri artar. Not: X-ışını tüpünden salınan x-ışınlarının, havadan geçerken iyonizasyona sebep olmasına ekspojur denir.