Gereç ve Yöntem. Esra Kunt Uzaslan, Eser Gürdal Yüksel, Nihat Özyardımcı

Transkript

1 Van Tp Dergisi: 6 (2): 13-18, 1999 Astma, Atopi ve Allerjenler Astma Polikliniğimizde İzlenmekte Olan Atopik Bronşiyal Astmal Olgularda Prick, İntradermal Deri Testleri ve Rast Yöntemi Sonuçlarnn Değerlendirilmesi* Esra Kunt Uzaslan, Eser Gürdal Yüksel, Nihat Özyardmc Özet: Uludağ Üniversitesi Tp Fakültesi Göğüs Hastalklar Anabilim Dalnn 1991 ylnda kurulan Astma polikliniğine düzenli olarak kontrole gelen hastalar arasndan seçilen 3 atopik, 2 nonatopik astmal olgunun prick deri testi ve atopik astmallarn intradermal test ile radioallergosorbent testleri (RAST) değerlendirildi. Nonatopik astmallarda sk rastlanlan allerjenlerin standart hazrlanmş solüsyonlar ile yaplmş olan prick deri testinde pozitif reaksiyon saptanmad. Atopik astmallarda ise prick ve intradermal deri testlerinde en sk pozitif reaksiyon veren allerjenleri ev tozu akar, hayvan epitel tüy ve kepekleri ile çim polenleri oluşturmaktayd. RAST yöntemi ile yüksek spesifik IgE antikoru en sklkla akar, çimen, hayvan epitel tüy ve kepeklerinden kaynak alan allerjenlere karş saptand. Atopik astmallarn hepsinde, tüm astmallarn %6'nda ev tozu akarlarna karş oluşmuş spesifik bir immün yant saptand. Anahtar kelimeler: Astma atopi, Allerjenler. Astma prevalansnn ülkeler arasnda hatta bir ülkenin değişik bölgelerinde ve rklarda farkllk göstermekle birlikte %2-1 olduğu tahmin edilmektedir (1,2). Astma hastalğnn morbidite ve mortalitesi ise yeni gelişen tan ve tedavi yöntemlerine rağmen geçtiğimiz son 2 ylda yüksek kalmaya (%1-6) devam etmiştir (3-5). Ülkemizde son yllarda İstanbul, Ankara, İzmir ve Bursa'da yaplan epidemiyolojik çalşmalarda çocuklarda astmann prevalans %4.9 ile %21.9 arasnda erişkinlerde ise %2.2 olarak saptanmştr (6-8). Atopi prevalans dünyada %23-8 Türkiye'de astmallar arasnda %42 olarak bildirilmiştir (9,1). Atopik astmallarda ailede atopi öyküsünün varlğ, kan total eosinofil saysnn ve serum IgE seviyelerinin yüksekliği sk rastlanan allerjenlere karş pozitif deri reaksiyonu, aeroallerjenler kullanlarak yaplan spesifik bronkoprovakasyon testlerinde FEV 1 'de %2'lik düşüş, spesifik allerjenlere karş RAST yöntemi ile ölçülen serum spesifik IgE düzeylerinde ise yükselme mevcuttur (1,9,11-13). Yüksek prevalans, morbidite ve mortalite nedeni ile önemli bir halk sağlğ problemi olan astmann etyolojisinde rol oynayan faktörleri *Bu çalşma 2. Yl Akciğer Günleri Kongresinde (2-4 Kasm 1995, Bursa) tebliğ edilmiştir. Uludağ Üniv. Tp Fak. Göğüs Hast. ve Tüb. ABD, Bursa Yazşma adresi: Prof. Dr. Nihat ÖZYARDIMCI Uludağ Üniv. Tp Fak. Göğüs Hast. ve Tüb. ABD, BURSA açklamaya yönelik çalşmalar tüm dünyada devam etmektedir. Biz bu çalşmamzda, U.Ü.T.F. Göğüs Hastalklar ve Tüberküloz Anabilim Dal astma polikliniğinde takip edilmekte olan olgular arasndan seçilen atopik astmallarn özelliklerini incelemeyi amaçladk. Gereç ve Yöntem Astma polikliniğinde izlenmekte olan bütün astmal hastalarda uygulandğ gibi çalşmaya alnan olgularn anamnezleri alnarak, sistemik klinik muayeneleri yapld. Her olguda rutin laboratuvar araştrmalarndan hemogram ve sedimantasyon, kann biyokimyasal tahlilleri çalşld. Olgularn Postero-Anterior pozisyonda akciğer radyogramlar ve Waters pozisyonda paranasal sinus grafileri çekildi, batn ultrasonografileri yapld. Bütün olgularn solunum fonksiyon parametreleri ölçüldü. Astmann klinik kategorizasyonunu yapmak ve atopik astmallarla nonatopik astmallarda etiyolojik nedeni saptamak amac ile olgularda; kan total eozinofil, serum IgE, kan periferik yaymas ve prick deri testi sonuçlar incelendi. Prick deri testi pozitifliği olan veya olmayan ancak anamnezinde atopi öyküsü bulunan 27 hastada standart allerjenlerle intradermal test sonuçlar değerlendirildi. Prick deri testi pozitifliği bulunan 26 hastada, Prick deri testi negatif olup intradermal testi pozitif olarak değerlendirilen 1 hastada etken spesifik allerjene karş serum spesifik IgE düzeyi Van Tp Dergisi, Cilt: 6, Say: 2, Nisan /

2 Uzaslan ve ark. Radioallergosorbant Test (RAST) yöntemi ile saptand. Astmallarn total eozinofil seviyelerinin incelenmesi ve prick deri testi, intradermal deri testi ve radioallergosorbant testleri U.Ü.Tp Fakültesi Dermatoloji ABD, Allerji Bilim Dal laboratuvarnda yapld. Bulgular Araştrmaya Göğüs Hastalklar ve Tüberküloz ABD Astma Polikliniğinde takip edilmekte olan astmal hastalar arasndan, 39 kadn ve 11 erkek olmak üzere toplam 5 olgu alnd. Olgu gruplarn 21'i kadn, 9 erkek toplam 3 ekstrensek atopik astmallar ve 18 kadn, 2 erkek toplam 2 intrensek nonatopik astmallar oluşturmaktayd Olgularn yaşlar 14 ile 56 arasnda değişmekte olup yaş ortalamas 33.2±11.6 yl olarak bulundu. Olgularn yaknmalar sorgulandğnda 5'si (%1) nefes darlğ ve hşltl solunumdan yaknmaktayd. 46 (%92) olguda astma ataklar ile birlikte veya ataklar arasnda öksürük ve 43'ünde (%86) balgam tükürme şikayeti mevcuttu. Yine olgularn 14'ü (%28) retrofarenjiyal akntdan, 12'si (%24) burun akntsndan, 11'i (%22) burunda kaşnt hissinden, 1'u (%2) hapşrktan ve 5'i de (%1) gözlerde batma, yanma veya kaşntdan yaknmaktayd. Atopik ve nonatopik astmal olgularda cinsiyet gözönüne alnmakszn astma semptomlarnn başladğ yaş; 15, 2, 25 yaşlar öncesi ve sonras olarak karşlaştrldğnda iki grup arasnda anlaml bir fark saptanmad. Tüm astmallar arasnda erkekler ile kadnlarn başlama yaş karşlaştrldğnda -15 yaş aralğnda semptomlar başlayan erkeklerin saysnn kadnlardan anlaml derecede yüksek olduğu saptand (p<.5). Olgularn aile öyküleri incelendiğinde, atopik ve nonatopik olgularn ailelerinde ve birinci dereceden akrabalarnda atopik hastalklar veya bronşiyal astma görülme sklğ arasnda anlaml bir fark saptanmad. Olgularn serum IgE seviyeleri (EU/ml) ortalama ±58.9 EU/ml, atopik astmallarda 55 ile 2595 arasnda ortalama 535.5±59.4 EU/ml, nonatopik astmallarda 3 ile 189 arasnda ortalama 77.1±55.3 EU/ml bulundu (Şekil 1). Olgularn serum IgE düzeyleri karşlaştrldğnda 18 EU/ml nin üzerinde serum IgE sine sahip olan olgularn says atopik astmallar arasnda (%83.3) nonatopiklerinkinden (%5) anlaml derecede yüksek saptand (p<.1). Olgularn total eozinofil saylar 44.9±331.7/mm3, atopik astmallarda 25 ile 17 arasnda ortalama 475.8±324./mm3, nonatopik astmallarda 1 ile 12 arasnda ortalama 388.5±292.3/mm3 bulundu. Atopik ve nonatopik astmallarn kan total eosinofil saylar karşlaştrldğnda, eosinofil says -3/mm 3 olan olgular arasnda veya 31-2/mm 3 olanlar arasnda anlaml bir fark saptanmad (p>.5) (Şekil 2). O l g u S a y s Serum IgE Düzeyleri ( Eu / ml ) ATOPİK ASTMA NONATOPİK ASTMA 21 ve I Şekil 1. Olgularn serum IgE düzeylerinin dağlm 14 Van Tp Dergisi, Cilt: 6, Say: 2, Nisan /1999

3 1 Astma, Atopi ve Allerjenler *1 O l g u S a y s ve I 2 Eozinofil Says ( Milimetre Küp ) ATOPİK ASTMA NONATOPİK ASTMA Şekil 2. Olgularn kan total eozinofil saylarnn dağlm Çalşmaya alnan bütün olgularda standart hazrlanmş spesifik allerjenler kullanlarak Prick deri testi yapldğnda, atopik astmallardan 29 unda bu allerjenlerden bir veya daha fazlasna karş anlaml pozitif reaksiyon bulunduğu saptand. Nonatopik astmal 2 olgunun hiç birisinin deri testinde anlaml pozitif reaksiyon saptanmad. Atopik astmallardan bir olguda test öncesi antihistaminik ilaçlar yeterince erken kesilmediği için Prick deri testinde anlaml pozitif reaksiyon gözlenemedi, ancak bu olguda iyi bir hazrlktan sonra yaplan intradermal testi pozitif olarak değerlendirildi ve yine ayn olgunun birden çok allerjene karş yüksek spesifik IgE antikoruna sahip olduğu RAST yöntemi ile gösterildi. Atopik astmal 21 olguya standart hazrlanmş spesifik allerjenlerle intradermal test yaplmas sağland. Prick deri testi sonuçlarna göre pozitif reaksiyonun en yüksek sklkla rastlandğ allerjenler sras ile 26 olguda (%87) Dermatophagoides Pteronissinus (DP) ve Dermatophagoides Farinae (DF) den oluşan akarlar, 15 olguda (%5) hayvan epitel ve tüyleri, 12 olguda (%4) çim polenleri, 9 olguda (%3) ağaç polenleri, 5 olguda (%17) mantarlar, 3 olguda (%1) yabani otlar, yine 3 olguda (%1) tekstil ürünleri ve bir olguda (%3) gda maddeleriydi (Şekil 3). Atopik astmallarda intradermal test sonuçlar değerlendirildiğinde olgularn 26 snda (%87) DP veya DF akarlara, 9 unda (%43) hayvan epitel ve tüylerine, 6 snda (%29) çimlere, 5 inde (%24) çavdara, 4 ünde (%19) ağaç polenlerine, 4 ünde (%19) çeşitli mantarlara ve 2 sinde (%19) phleum pratense ye (PP) duyarllk saptand (Şekil 4). 1 Olgu Yüzdesi Akar Epitel Çim Ağaç Mantar Yabani Ot Tekstil Gda Allerjenler Şekil 3. Olgularn Prick deri testinde pozitif reaksiyon veren allerjenlerin dağlm Van Tp Dergisi, Cilt: 6, Say: 2, Nisan /

4 Uzaslan ve ark Olgularn Yüzdesi Akar Epitel ve Tüy Çim Çavdar Ağaç Mantar PP Allerjenler Şekil 4. Olgularn intradermal testlerinde pozitif reaksiyon veren allerjenlerin dağlm Olgularn Yüzdesi DP DF Çim Epitel ve Tüy Mantar Yabani Ot Gda Ağaç Pen. V İnhalan Zeytin Allerjenler Şekil 5. olgularn RAST yöntemi ile antikorlar ölçülen allerjenlerin dağlm. Atopik astmal 27 olguda (%9) RAST incelemesi yapld. Standart allerjenler kullanlarak serum spesifik IgE antikorlar saptand. Kullanlan aletlerin günlük kalibrasyonlar yaplarak verilerin standardizasyonu yani Klas dan Klas VI ya kadar snflandrlabilmeleri sağland. Olgularn 24 ünde (%89) DP ye, 22 sinde (%81) DF ye, 1 unda (%37) çim polenine, 6 snda (%22) hayvan epitel ve tüylerine, 5 inde (%19) mantarlara, 4 ünde (%15) yabani otlara, 2 sinde (%7) baz gdalara, 2 sinde (%7) ağaçlara, 2 sinde (%7) Penicillium-V ye, 2 sinde (%7) inhalan allerjenlere, 1 inde (%4) zeytine Klas II ve üstünde spesifik IgE düzeyi saptand (Şekil 5). DP ve DF ye karş 3 olgunun 26 snda prick test pozitifliği (%87), intradermal test yaplabilen 21 olgunun %95 inde pozitif reaksiyon, RAST incelenmesi yaplan 27 olgunun %93 ünde yüksek serum spesifik IgE düzeyi saptand. Tartşma Aeroallerjenlerin duyarl kişilerde reversibl hava yolu obstrüksiyonuna neden olduğu, ev tozu akar, polenler, mantar, hayvan ve insektlerin duyarl astmallarda akut atağn tetiğini çekebildiği yaklaşk 6 yldan beri bilinmektedir. 16 Van Tp Dergisi, Cilt: 6, Say: 2, Nisan /1999

5 Astma, Atopi ve Allerjenler Çalşmalarda iç ortamdaki allerjenlere maruz kalm ve duyarllğn oluşmas, astma gelişimi arasnda kuvvetli bir korelasyon saptandktan sonra, semptomatik astmallarda allerjenlerden kaçnma tedavinin önemli basamaklarndan biri olmuştur (14,15). Ev tozu akarlar astma ile ilişkisi en iyi tanmlanmş aeroallerjenlerden biridir. Türkiye'de iç ortamdan alnan tozlarn %11'inde yani her 9 tozlu ortamdan 1'inde akar enfestasyonu saptanmştr (16). Allerjene maruz kalm takiben bütün popülasyondaki kişilerin %1-2'sinde duyarllk gelişmekte ve IgE üretimi ile birlikte spesifik immun yant oluşmaktadr. Ev tozu akarnn ise özellikte daha immunojen olduğu bilinmektedir. Bu allerjene yüksek oranda maruz kalan atopik çocuklarn hepsinin duyarllk gelişimi allerjene maruz kalm süre ve miktarna bağl olarak her yaşta olabilmektedir. D. Pteronissinus ve D.Farinae'ninde içinde bulunduğu I. grup ev tozu akar için duyarllk geliştiren eşik doz miktar 2 mcg akar/1 gr ev tozudur. Duyarl astmallarda 1 mcg/1 gr ev tozu akut atağa yol açabilmektedir. Akarlar astmallarda enflamasyonu başlattklar gibi devam eden uyar ile bronşiyal reaktivitenin sürekliliğine neden olurlar. Çalşmamzda atopik astmal olgularda prick ve intradermal deri testleri sonucunda en yüksek sklkla pozitif reaksiyon saptanan allerjenler DP. ve DF. akarlardr. RAST yöntemi ile allerjenlere karş serum spesifik IgE düzeyi incelendiğinde 27 atopik olgunun %89'unda DP ve %81'inde DF'ye karş oluşmuş yüksek spesifik IgE düzeyi saptanmştr. Diğer aeroallerjenlerden kedi, köpek gibi hayvan epitel ve tüylerine karş duyarllk bütün popülasyonun %2'sinde bulunmuştur. Hayvan epitel, tüy ve kepeklerine karş atopik astmal olgularn %4'nda prick deri testi pozitifliği, %29'un intradermal test pozitifliği, %22'sinde RAST ile yüksek spesifik IgE düzeyleri serumda saptanmştr. Atopik olgularda hava yolu ile taşnan bitki polenlerinin özellikle rinit ve astma semptomlarnn başlamasna neden olduğu bilinmektedir. Polen partikülleri akciğere ulaşmak için büyük olmakla birlikte, bir ksmnn küçük fragmanlarnn inhalasyonu enflamatuvar yant başlatabilmektedir. Olgularmzda ağaç ve çim polenleri prick ve intradermal test sonuçlarna göre 3. ve 4. sklkda rastlanan allerjenler olarak saptanmşlardr. Sonuç olarak nonatopik astmal olgularmzn hiç birinde sk rastlanlan allerjenlere Prick deri testinde pozitif reaksiyon saptanmamş, atopik astmallarda Prick ve intradermal deri testleri ve RAST yöntemi ile en sk pozitif reaksiyon saptanan allerjenlerin ev tozu akarlar, hayvan epitel tüy ve kepekleri, çimen ve ağaç polenleri olarak bulunmuştur. Evaluation of the Prick Test, Intradermal Test and RAST Results of the Atopic Asthmatic Patients Followed-up in Asthma Out-patients Clinic Abstract: Asthma Clinic of Chest Diseases Department of Uludağ University Medical Faculty was established in We chosed 3 atopic and 2 nonatopic subjects in between asthma clinics' patients to evaluate the results of skin prick test to common aeroallergens and also we evaluated intradermal and RAST results besides prick test in atopic asthmatics. We did not observed a positive reaction to standard solution of common allergens in nonatopic asthmatics. In atopic asthmatics we observed positive reaction frequently to house dust mite allergens, animal hair and epithels, grass polens in intradermal and prick tests. When we evaluated the specific IgE levels against allergens in serum of these patients by RAST, we observed the highest IgE levels against Dermaphagoides Ptressinus (D.P) and Dermaphagoides Farinae (DF), grass polens and animal epithels and hair. We observed that the whole atopic asthmatics (the 6 % of all asthmatic patients) had specific immune response to house dust mites. We discussed our results according to current literature data. Key words: Asthma atopy, allergents. Kaynaklar 1. Nelson SH: The natural history of asthma. Annals of Allergy, 66:196-25, Woolcock AJ: Worldwide differences in asthma prevalance and mortality, Chest, 9: , Mc Fadden ER, Gilbert IA: Asthma. N.Eng J. Med, 27: , Reported by Chronic Disease Surveillance Br, Office of Surveillance and Analysis: Asthma- United States, : JAMA, 268:1995, Nakamura J, Labarthe DR: Secular trends in mortality from asthma in Japan, : Comparison with the United States, International Journal of Epidemiology, 23: , Sapan N: Prevalance of atopic diseases in schoolchildren in Bursa (Turkey), XV International Congress of Allergology and Clinical Immunology, Stockholm 1994, Suppl: 2, Karaman Ö, Türkmen M, Sen A, Çevik N: Epidemiological study of childhood alergic disases in İzmir, XV. International Congress of Allergology and Clinical Immunology, Stockholm, 1994, Suppl 4:1774. Van Tp Dergisi, Cilt: 6, Say: 2, Nisan /

6 Uzaslan ve ark. 8. Çöplü L: Astma ve alerji hstalklarnn Türkiye'deki eidemiyolojisi, Astma-Rinit Atopik Dermatit Sempozyumu, Mart 1995, Hacettepe Tp Fak., Ankara. 9. Weiss ST, Speizer FE: Epidemiology and natural history. In Bronchial Asthma. Edited Weiss EB, Myron S. 3.ed. Little Brown and Company, Boston 1993, Kalyoncu AF, Çöplü L, Emri AS, Selçuk ZT, Kolaçan B, Kocabaş A, Akkoçlu A, Erkan L, Şahin AA, Barş Yİ: The Allergic spectra and atopic status of patients with bronchial asthma, XV.International Congress of Allergology and Clinical Immunology, Stockholm, 1994, Suppl 4: Fraser RG, Pare JAP, Pare PD, Fraser RS, Genereaux GP: Diagnosis and Diseases of the Chest. Volume III, 3rd edition, WB Saunders Company, Philadelphia, 199 pp: Howell WM: HLA Immunogenetics and specific IgE responses to allergens Clin. Exp. Allergy 24:41-44, Omenass E, Bakke P, Elsayed S, Hanoa R, Gulsvik A: Total and specific serum IgE levels in adults: Relationship to sex, age and environmental factors Clin. Exp. Allergy 24:53-539, Young RP, Hart BJ, Merrett TG, Read AF, Hopkin JM: House dust mite sensitivity: Interaction of genetics and allergen dosage. Clin. Exp. Allergy 22:25-211, Sporik R, Chapman MD, Platts-Mills TAE: House dust mite exposure as a cause of asthma. Clin. Exp. Allergy, 22:897-96, Johanna EMH, van Bronswijk: Allergen avoidance measures in mite allergy, Çevre ve Akciğerler, Ed. F. Erkan, Z. Klçaslan, L. Tabak, S Özkardeşler, Hürok AŞ, Bronchial Asthma, 1991 pp: Van Tp Dergisi, Cilt: 6, Say: 2, Nisan /1999