DEMOKRASİ VE SAYDAMLIK ENSTİTÜSÜ

Transkript

1 DEMOKRASİ VE SAYDAMLIK ENSTİTÜSÜ YENİ ANAYASA DEĞİŞİKLİK ÖNERİLERİMİZ (TCBMM Başkanlığı na iletilmek üzere hazırlanmıştır) İletişim: I. Anafartalar Mah. Vakıf İş Hanı Kat:3 No: 306 Manisa, Merkez Tel

2 NEDEN YENİ BİR ANAYASA? Anayasalar, özgür bir toplumda bireylerin vatandaşlık ortak tanımında ve evrensel insan hakları ve özgürlükleri temelinde sahip olmaları gereken temel hak ve özgürlüklerini güvenceye alan ilkeler bütünüdür. Ayrıca, anayasalar, devletin temel yapısını, organlarını ve bu organların işleyişiyle ilgili kuralları gösterir. Buna ek olarak, günümüzde anayasalar devletin topluma karşı sosyal, kültürel ve ekonomik sorumluluklarını ve bu sorunların çözümüyle ilgili temel çözümleri önermelidir. Bir bütün olarak ifade edilirse anayasalar, toplumun geleceğe yönelik refah ve mutluluğunu güvenceye alan bir medeniyet programıdır. Türkiye de anayasa yapma geleneği taban demokrasisi anlayışına uymayacak şekilde dayatmacı, halkın özgür iradesi dışında oluşan meclisler tarafından biçimlendirilmiş, olağan üstü dönemlerin ürünü olarak ortaya çıkmıştır. Cumhuriyetin ilanlından sonra seçilmiş bir meclisin yaptığı tek istisnai anayasa, 1924 anayasasıdır. Türk toplumu bugün demokrasi dışında ve insan haklarının kısıtlandığı bir rejimle yönetilmek istememektedir. Vesayetin her türlüsünden arındırılmış, demokratik bir sivil topluma erişmenin en temel koşullarından birisi, halkın özgür iradesiyle seçilmiş bir meclis tarafından görüşülüp, onaylanan bir özgürlük ve ideal bildirgesinin (anayasasının) varlığıdır. Demokrasi ve Saydamlık Enstitüsü olarak, yeni anayasa yapım sürecine katılma isteğimizin bir ürünü olarak ortaya çıkan temel beklenti ve isteklerimiz aşağıda belirtilmiştir. Prof. Dr. Süreyya SAKINÇ Yönetim Kurulu Başkanı Demokrasi ve Saydamlık Enstitüsü 2

3 1.Başlangıç Anayasanın başlangıç kısmı Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları olarak diyerek başlamalı ve anayasa yapma gücünü ve yeteneğini ifade ederek şu kavramlara yer vermelidir: İnsan haklarına ve milli egemenlik ilkelerine bağlı demokratik bir hukuk devletine sahiptir Ulusal egemenlik Türkiye halkının bağımsızlık mücadelesiyle kazanılmıştır ve Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından temsil edilir Halkın özgürlüğü, mutluluğu ve refahı esastır Anayasanın temel ilke ve esaslarının, Türkiye Cumhuriyetinin varlığının tek ve egemen koruyucusu ve kollayıcısı, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının bizzat kendileridir Anayasa, Türk milletinin bölünmez birliği, bütün Türkiye halkının ortak ve parçalanamaz vatanı esası üzerine kuruludur 2.Temel Haklar Herkes, devredilemez, dokunulamaz ve vazgeçilemez temel hak ve özgürlüklere sahiptir. Temel insan hak ve özgürlükleri ilgili ilkeler İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ne ve bu konuda uluslararası antlaşmalar ve sözleşmelere uygun olarak benimsenir. Temel hak ve özgürlükler, ancak kanunlarla sınırlandırılabilir. Kanun, bir hakkın ve özgürlüğün özüne aykırı sınırlama getiremez. Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti kısıtlanamaz. Basın özgürlüğü güvence altındadır. Sansür uygulanamaz. Bu haklar kişisel onur, özel ve aile hayatlarının korunması ile sınırlıdır. 3

4 Din ve vicdan özgürlüğü güvence altındadır. Kimse, ibadete, dinî âyin ve törenlere katılmaya, dinî inanç ve görüşlerini açıklamaya zorlanamaz. Devlet, vatandaşların kamu hizmetinden yararlanma hakkını onların dini inançları ve mezhepleri bakımından ayırım yaparak kısıtlayamaz. Devlet, temel yapısını din kurallarına dayandıramaz ve dini duygulardan yararlanamaz. Laiklik ilkesi esastır. Devlet, dini kurumları örgütleyemez, dini örgütlerin yönetimine katılamaz ve kamu kaynaklarını belirli bir dinin eğitimine ve yaygınlaştırılmasının lehine, diğer dinlerin aleyhine kullanamaz. Din hizmetlerini görecek kurumların yapısı ve işlevleri kanunla düzenlenir. Her çocuk ahlaki, fiziksel, ruhsal ve cinsel bütünlüğüne saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Devlet okullarında, zorunlu eğitim süresince, din ve ahlak öğretimi tercihe bırakılmıştır. Din eğitiminin zorunlu olmaması, okuma çağındaki her çocuğun din ve ahlak eğitimi alma hakkını ortadan kaldırmaz. 3.Vatandaşlık Hiç kimse, vatandaşlık görevlerini yerine getirmekten kaçınamaz. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığı ile ilgili düzenlemeler medeni kanunda yapılır. Hiç kimse isteği dışında Türk vatandaşlığından çıkarılamaz veya sınır dışı edilemez. Tüm vatandaşlar kanun önünde eşittir. Türk vatandaşlığının edinilmesi, devamı ve kaybedilmesi kanunla düzenlenir. Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde doğanlar, Türk vatandaşlığını kazanır. 4.YÖK Yükseköğretim Kurulu üniversiteler arasında eşgüdümü sağlayan, araştırma ve öğretim faaliyetlerinin planlayan, mali ve idari denetimden sorumlu bir üst kuruldur. Üniversitelerin akademik, idari ve mali özerklikleri tamdır. 4

5 Üniversitelerin tüm düzeylerdeki akademik birim yöneticileri, her üniversitenin kendi üyeleri arasında yapılacak seçimle belirlenir. Üniversiteler, devlet ve özel üniversiteler olmak üzere iki türlü düzenlenir. Özel üniversiteler kar amaçlı kurulabilirler. Üniversitelerin tabi olacağı idari, mali ve akademik usul ve esaslar kanunla düzenlenir. 5.Seçimler ve Siyasi Partiler Milletvekili seçimleri, dar bölge sistemi ile seçim çevresi esasına dayalı nispi temsil sisteminin karma olarak uygulandığı nispi temsil sistemine göre dört yıllığına yapılır. Her vatandaş doğrudan ya da serbestçe seçilmiş temsilciler aracılığıyla, siyasi yaşamda ve ülkenin yönetiminde yer alma hakkına sahiptir. Seçimler ve halkoylaması serbest, eşit, gizli, tek dereceli veya iki dereceli, nispi temsil sistemine göre, genel oy, açık sayım ve döküm esaslarına göre, yargı yönetim ve denetimi altında yapılır. Oy kişisel, eşit, serbest ve gizlidir. Oy verme hakkını kullanmak bir yurttaşlık görevidir. Siyasi partiler, demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır ve anayasanın güvencesi altında serbestçe faaliyette bulunabilirler. Siyasi partilerle ilgili kapatma ve diğer yaptırımların uygulanması, şiddete başvurma, şiddeti teşvik, anayasanın güvenceye aldığı hak ve özgürlükleri kısıtlayıcı faaliyetleri ile sınırlıdır. Siyasi partilere yapılacak hazine yardımı, seçimlere katılan tüm partiler arasında son genel seçimde aldıkları oy oranında eşit ve adil şekilde düzenlenir. 5

6 6.Devletin Temel İlkeleri ve İdarenin Niteliği Türkiye Cumhuriyeti, laik, demokratik ve sosyal bir hukuk devletidir. Devletin birliği, vatanın bölünmezliği ve milletin egemenliği esastır. Devletin resmi dili Türkçedir. Etnik grupların dillerine, kültürlerine, daimi mevcudiyetlerine ve korunmalarına saygı gösterilir, bunlar himaye edilir ve desteklenir. Devlet, siyasi bir ideolojiyi temsil edemez. Herhangi bir öğreti veya siyasal felsefeye dayalı bir sistem öngörülemez. Bayrağı, şekli kanununda belirtilen, beyaz ay yıldızlı al bayraktır. Marşı İstiklal Marşı dır. Başkenti Ankara dır. İdare, örgütlenmesi ve görevleri bakımından, merkezden yönetim ve yerinden yönetim esaslarına dayalıdır. Merkezi yönetimin örgütlenme yapısı yetki genişliği esasına; yerel yönetimlerin örgütlenmesi yerinden yönetim esasına dayalı olarak kanunla düzenlenir. Yerel yönetimlerin, idari ve mali özerklikleri tanınmıştır. Yerel yönetimler, merkezi yönetimin kendisine verilmiş görev ve yetkileri dışındaki alanlarda görevli ve yetkilidir. Coğrafi olarak bölgesel ve hizmet bakımından özerk yerel yönetim biçimleri kanunla oluşturulur. Kuvvetler ayrılığı ilkesi esastır. Yasama, yürütme ve yargı erkleri birbirinden ayrı ve bağımsızdır. Yürütmeyi, devlet başkanı temsil eder. Türkiye Cumhuriyeti devlet başkanı, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları arasından, doğrudan halk tarafından iki turlu seçim sistemine göre seçilir. 6

7 Memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında işledikleri iddia edilen suçlardan ötürü ceza kovuşturması açılması idarî makamların iznine bağlı değildir. 7.Genel Kurmay Başkanlığı Türk Silahlı Kuvvetleri, doğrudan Milli Savunma Bakanlığı na bağlıdır. 7