ÇÖZÜMLÜ TEST. 1. Aşağıdakilerden hangisinde enlemin etkili ol duğu savunulamaz?

Transkript

1 ÇÖZÜMLÜ TEST 1. Aşağıdakilerden hangisinde enlemin etkili ol duğu savunulamaz? A) İç Anadolu Bölgesi nde kuzey sektörlü rüzgâr ların sıcaklığı düşürmesi B) Antalya da deniz turizmi mevsiminin Samsun dakinden önce başlaması C) Ege Bölgesi nden İç Anadolu Bölgesi ne doğ ru sıcaklığın düşmesi D) Akdeniz Bölgesi nden Marmara Bölgesi ne doğru maki üst sınırının alçalması E) Yaz mevsiminde, Karadeniz Bölgesi nde gün düz sürelerinin Akdeniz Bölgesi ndekinden uzun olması 4. Aşağıdaki haritada, Rize ile Bingöl il merkezlerinin yakınından geçen boylam gösterilmiştir. Rize Bingöl Haritadaki bilgilere göre, aşağıdakilerden hangisi Rize ve Bingöl de aynıdır? A) Yerel saat B) Bitki örtüsü C) Yıllık sıcaklık ortalaması D) Ekvator a olan uzaklık E) Başlangıç meridyenine olan uzaklık 2. Türkiye nin matematik konumunun sonuçları ile ilgili; I. ılıman kuşakta yer alması, II. III. IV. doğusu ile batısı arasında 76 dakikalık zaman farkı olması, deniz suyu tuzluluğunun en fazla Akdeniz de olması, Doğu Karadeniz kıyılarında turunçgil ve kivi yetişmesi verilen bilgilerden hangileri doğru değildir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IV D) I ve III E) III ve IV Doğu I III 45 Doğu II IV 50 Doğu 40 Kuzey 35 Kuzey 30 Kuzey Yukarıda enlem ve boylam dereceleriyle belir lenmiş bölgenin Türkiye ye ait olan kesimi kaç numaralı bölüm ya da bölümler içinde ka lır? A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I ve III D) II ve IV E) III ve IV 3. Bir ülkenin; kıtalara, okyanuslara, denizlere, boğazlara, ticaret yollarına göre konumu ile yer şekilleri, yükseltisi, yer altı ve yer üstü kaynakları özel konumunu belirler. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi Türkiye nin özel konumuyla açıklanamaz? A) Avrupa ile Asya kıtalarını birbirine bağlayan köprü konumunda olması B) Üç tarafının denizlerle çevrili olması C) Yükseltisinin batıdan doğuya doğru artması D) Farklı iklim özelliklerinin görülmesi E) Buzulların oluşturduğu kıyı tiplerinin görülmemesi 6. Herhangi bir yeri diğer yerlerden ayıran sahip olduğu kendine has özelliklerinin tümüne özel konum denir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi Türkiye nin özel konumunun sonuçlarından biridir? A) Dağlık ve engebeli bir ülke olması B) Orta kuşakta yer alması C) Dört mevsimin belirgin olarak yaşanması D) Bir cismin gölge boyunun öğle vaktinde hiçbir zaman sıfır olmaması E) En doğusu ile en batısı arasında 76 dakikalık zaman farkının olması

2 7. Türkiye ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi enlemin etkisi ile açıklanamaz? A) Kış aylarında Sinop ta gecelerin Ankara dan daha uzun olması B) Dört mevsimin belirgin olarak yaşanması C) Cisimlerin gölgesinin kuzeye düşmesi D) Akdeniz in Karadeniz den daha tuzlu olması E) Aynı anda farklı mevsim özelliklerinin yaşanması 11. Ankara ile Muğla illerimizin farklı boylamlarda olduğunu aşağıdakilerden hangisi en iyi kanıtlar? A) İklimlerinin farklılığı B) Yükseltilerinin farklılığı C) Gece - gündüz sürelerinin farklılığı D) Öğle vakitlerinin farklılığı E) Toprak özelliklerinin farklılığı 8. Aynı boylam üzerinde yer alan noktalarda; I. güneş ışınlarının düşme açısı, II. III. IV. yerel saatleri, güneşin doğuş-batış saatleri, gündüz uzunlukları, V. saat dilimleri gibi özelliklerden hangileri yıl boyunca aynıdır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) III ve IV E) II ve V 12. Aşağıdaki haritada Türkiye de bazı noktalar gösterilmiştir. II III IV I 9. I. Ege Bölgesi nde güneyden kuzeye doğru sıcaklığın azalması II. III. Dağ yamacında yükseldikçe bitki örtüsünün çeşitlilik göstermesi Kıyı Ege ile İç Batı Anadolu da bitki örtüsünün farklılık göstermesi Yukarıda verilenlerden hangilerinde enlem etkisinden söz edilebilir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III Haritada verilen noktalarla ilgili aşağıdaki karşılaştırmalardan hangisinin nedeni enlem değildir? A) IV te çizgisel hızın I den fazla olması B) II de ulaşım olanaklarının IV ten iyi olması C) III te meridyenler arası mesafenin II den fazla olması D) 21 Haziran da I de gündüz süresinin III ten fazla olması E) IV e güneş ışınlarının II den daha büyük açıyla düşmesi 10. Türkiye nin güneyi ile kuzeyi arasında 6 lik enlem farkı vardır. Bu farkın aşağıdakilerden hangisi üzerinde etkili olmadığı söylenebilir? A) Güneş ışınlarının düşme açısı B) Sıcaklık dağılışı C) Dağların uzanış doğrultusu D) Yetiştirilen tarım ürünleri E) Doğal bitki örtüsü 13. Ankara 33º Doğu meridyeni ve 40º Kuzey paralelinde yer almaktadır. Aşağıda verilen il ve tarihlerden hangisinde gündüzler Ankara dakinden daha kısadır? A) Çanakkale - 21 Mart B) Sinop - 21 Haziran C) Samsun - 21 Aralık D) Mersin - 21 Aralık E) Hatay - 23 Eylül

3 14. Türkiye de iklim ve bitki örtüsü çeşidinin fazla olması aşağıda verilen durumlardan hangisinin sonucudur? 17. Aşağıdaki Türkiye haritasında İzmir ve Van üzerinden geçen paralel yaklaşık olarak gösterilmiştir. A) Kuzey-güney genişliğinin fazla olmasının B) Akdeniz ikliminin etkisi altında kalmasının C) Doğu yarım kürede yer almasının İzmir Van 39 K D) Yer şekillerinin çeşitlilik göstermesinin E) Kuzey yarım kürede yer almasının 15. Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe genelde sıcaklık azalır. Aşağıdakilerden hangisi sıcaklık-enlem ilişkisine ters düşer? A) İzmir de yıllık sıcaklık ortalamasının İstanbul dan fazla olması B) Mersin de tarım ürünlerinin olgunlaşma süresinin İzmir den kısa olması C) Adana daki sıcaklık ortalamalarının Ankara dan fazla olması D) Samsun da yıllık ortalama sıcaklığın Erzurum dan fazla olması E) Antalya da yaz turizmi süresinin İzmir den fazla olması Buna göre aşağıdakilerden hangisinin İzmir ve Van için benzer özellik olduğu söylenebilir? A) Başlangıç meridyenine uzaklıkları B) Çizgisel hızları C) Nem oranları D) Yerel saatleri E) Nüfus dağılımları 18. Türkiye de batıdan doğuya gidildikçe yükselti artışına bağlı olarak sıcaklık azalır. Aşağıdakilerden hangisi yukarıda verilen duruma benzer bir yargıdır? A) Türkiye nin güneyinden kuzeyine doğru gidildikçe daimi kar sınırının deniz seviyesine yaklaşması B) Deniz suyu sıcaklığının Akdeniz den Karadeniz e doğru azalması C) Akdeniz deki kalıcı kar alt sınırının Karadeniz dekinden yüksek olması D) Aynı tarım ürününün Çanakkale de Erzurum dan önce olgunlaşması E) Ege Bölgesi nde güneyden kuzeye doğru sıcaklığın azalması Türkiye ye güneş ışınları hiçbir zaman 90 lik açıyla gelmez. Aşağıdakilerden hangisi açıklamada verilen yargıyla aynı nedene bağlı değildir? A) II ve III nolu saat dilimleri arasında yer alması B) Gölge boyunun hiçbir zaman sıfır olmaması C) Gölge yönünün daima kuzey olması D) Gece-gündüz değişiminin belirgin olması E) Bakı yönünün yıl boyunca güney olması Güneş ışınlarının hiçbir zaman dik gelmemesi Bakı yönünün yıl boyunca güney olması Gölge yönünün her zaman kuzeyi göstermesi Yukarıda verilen Türkiye ye ait özelliklerin oluşmasında aşağıda verilenlerden hangisinin etkisi en fazladır? A) Kuzey yarım kürede yer alması B) Doğu yarım kürede yer alması C) Yengeç dönencesi kuzeyinde yer alması D) Ortalama yükseltisinin fazla olması E) Orta kuşakta yer alması 1. C 2. C 3. E 4. A 5. A 6. A 7. E 8. E 9. A 10. C 11. D 12. B 13. C 14. D 15. D 16. A 17. B 18. D 19. C

4 ÇÖZÜMLER 1. Ülkemiz kuzey yarım küre de yer aldığından güneyden esen rüzgârlar ısıtıcı, kuzeyden esen rüzgârlar soğutucu etkide bulunur. Antalya da turizm sezonunun erken başlaması enlemin bir etkisidir. Aynı şekilde maki yükselti sınırının Akdeniz den Marmara ya doğru alçalması enlemin etkisini gösterir. Ekvatordan kutuplara gidildikçe gündüz süreleri uzar. Bu durum da matematik konumun yani enlemin bir sonucudur. Ancak Ege den İç Anadolu ya gidildikçe sıcaklıkların düşmesi karasallıkla ilgilidir. 4. Rize Bingöl 2. Türkiye nin ılıman kuşakta yer alması, doğusu ile batısı arasında 76 dakikalık zaman farkı olması matematik konumun bir sonucudur. Deniz suyu tuzluluğunun en fazla Akdeniz de olması matematik konumunun (Enlem) bir sonucudur. Fakat Karadeniz Bölgesinde turunçgil ve kivinin yetiştirilebilmesi bu alanın özel konumu ve kış aylarının ılık geçmesiyle (Fön rüzgârlarıyla) ilişkilidir. Fön rüzgârı; yamaçlardan aşağıya doğru esen sıcaklığı artırıcı etki yapan rüzgârdır. Mikro klima iklim alanı oluşmasını ve Doğu Karadeniz kıyılarında turunçgil ve kivi yetişmesi sağlar. Haritada aynı boylam üzerinde yer alan Rize ve Bingöl verilmiştir. Aynı boylam üzerindeki tüm noktalarda yerel saat aynıdır. Ancak bu iki merkezin bitki örtüsü ve yıllık sıcaklık ortalaması aynı değildir. Çünkü bu iki merkezde farklı iklim özellikleri görülmektedir. Bu iki merkezin Ekvator a olan uzaklıkları aynı değildir. Çünkü bu iki merkez aynı enlem üzerinde yer almamaktadır. Sadece aynı enlem üzerinde yer alan merkezlerin ekvatora olan uzaklıkları aynıdır. Başlangıç meridyenine olan uzaklıkları da aynı değildir. Çünkü ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe iki meridyen arası mesafe daralmaktadır. Cevap A 5. Türkiye Doğu meridyenleri ile Kuzey paraleleri arasında yer almaktadır. Buna göre DM ile KP nin kesişim noktası I no lu bölümde kalır. Cevap A 3. Bir ülkenin; kıtalara, okyanuslara, denizlere, boğazlara, ticaret yollarına göre konumu ile yer şekilleri, yükseltisi, yer altı ve yer üstü kaynakları özel konumunu belirler. Türkiye nin özel konumuyla ilgili bilgiler dikkate alındığında, Avrupa ile Asya kıtalarını birbirine bağlayan köprü konumunda olması, üç tarafının denizlerle çevrili olması, yükseltisinin batıdan doğuya doğru artması ve farklı iklim özelliklerinin görülmesi Türkiye nin özel konumunun sonuçları içinde yer alır çünkü ülkemizin bu özellikleri enlem veya boylamla ilgili değildir. Ancak buzulların oluşturduğu kıyı tiplerinin görülmemesi ülkemizin enlem değerleri ile ilgilidir. Cevap E 6. Herhangi bir yeri diğer yerlerden ayıran sahip olduğu kendine has özelliklerinin tümüne özel konum denir. Türkiye nin orta kuşakta yer alması, dört mevsimin belirgin olarak yaşanması, bir cismin gölge boyunun öğle vaktinde hiçbir zaman sıfır olmaması, en doğusu ile en batısı arasında 76 dakikalık zaman farkının olması matematik konumunun sonuçları arasında yer alır. Ancak dağlık ve engebeli bir ülke olması Türkiye nin özel konumunun sonuçlarından birisidir. Cevap A

5 7. Ekvator dan kutuplara gidildikçe Güneş ışınlarının düşme açısı küçülür. Buna enlem etkisi denir. Türkiye de dört mevsimin belirgin olarak yaşanması, cisimlerin gölgesinin kuzeye düşmesi, Akdeniz in Karadeniz den daha tuzlu olması ve kış aylarında Sinop ta gecelerin Ankara dan daha uzun olması enlemin sonuçları içinde yer alır. Türkiye üç tarafı denizlerle çevrili ve yer şekilleri çeşitli bir ülkedir. Buna bağlı olarak; Aynı anda farklı iklim özellikleri görülür. Yani Doğu Anadolu (Erzurum) soğuk bir gün yaşarken aynı anda Akdeniz (Antalya) kıyılarında çok sıcak bir gün yaşanır. Kısa mesafede iklim değişiklikleri görülür. Kısa mesafede farklı bitki örtüleri görülür. Kısa mesafede tarım ürünleri çeşidi değişir. Mikroklima iklim bölgeleri oluşur. Ülkemizde aynı anda farklı mevsim özelliklerinin yaşanması yer şekillerinin çeşitlilik göstermesiyle (yani özel konumla) ilgilidir. 10. Türkiye nin güneyi ile kuzeyi arasında 6 lik enlem farkı vardır. Buna bağlı olarak güneyden kuzeye doğru gidildikçe; Güneş ışınlarının yere düşme açısı azalır. Sıcaklık azalır. Buharlaşma azalır. Denizlerin tuzluluk oranı azalır. Kalıcı kar başlangıç sınırı (Toktağan kar) deniz seviyesine yaklaşır. Orman üst sınırı deniz seviyesine yaklaşır. Tarım üst sınırı deniz seviyesine yaklaşır. Yerleşme üst sınırı deniz seviyesine yaklaşır. Doğal bitki örtüsü değişir. Yetiştirilen tarım ürünleri değişir. Ancak Türkiye de dağların uzanış doğrultusu özel konumla ilgilir. Cevap E 8. Aynı enlem üzerindeki tüm merkezlerin; Güneş ışınlarının geliş açısı Gölge boyları Çizgisel hızları Grup ve tan vakitleri Gece-gündüz süreleri ve farkları eşittir. Aynı boylam üzerinde yer alan noktalarda; Yerel saatleri, Saat dilimleri Öğle vakitleri yıl boyunca aynıdır. Cevap E 9. Türkiye de ENLEME bağlı olarak güneyden kuzeye doğru gidildikçe; Güneş ışınlarının yere düşme açısı azalır. Sıcaklık azalır. Buharlaşma azalır. Denizlerin tuzluluk oranı azalır. Kalıcı kar başlangıç sınırı (Toktağan kar) deniz seviyesine yaklaşır. Orman üst sınırı deniz seviyesine yaklaşır. Tarım üst sınırı deniz seviyesine yaklaşır. Yerleşme üst sınırı deniz seviyesine yaklaşır. verilenlerden dağ yamacında yükseldikçe bitki örtüsünün çeşitlilik göstermesi, Kıyı Ege ile İç Batı Anadolu da bitki örtüsünün farklılık göstermesi özel konumla ilgilidir. Ancak açıklamalar da dikkate alındığında Ege Bölgesi nde güneyden kuzeye doğru sıcaklığın azalması enlemle ilgilidir. Cevap A 11. Aynı boylam üzerinde yer alan noktalarda; Yerel saatleri, saat dilimleri, öğle vakitleri yıl boyunca aynıdır. Ankara ile Muğla illerimizin farklı boylamlarda olduğuna, bu iki merkezin öğle vakitlerinin farklı olması kesin bir kanıttır. 12. Ulaşım olanakları yer şekilleri ve dağların kıyıya uzanışı ile ilgilidir. II nolu bölge Ege de, IV nolu bölge Akdeniz dedir. Ege de dağların kıyı çizgisine dik uzanması ve yer şekilleri nedeniyle ulaşım olanakları daha iyidir. Enlemin etkisi yoktur. Cevap B 13. Dünyanın eksen eğikliğine bağlı olarak özel tarihlerde gece ve gündüz sürelerinde değişmeler görülür. Türkiye kuzey yarım kürede ve yengeç dönencesinin kuzeyinde yer aldığı için; yaz mevsiminde Türkiye nin güneyinden kuzeyine doğru gidildikçe gündüz süresi uzarken, kış mevsiminde bu durumun tam tersi güneyinden kuzeyine doğru gidildikçe gece süresi uzar. Buna göre Ankara dan gündüz süresi daha kısa olan merkez Ankara dan daha kuzeyde yer almalı ve kış mevsimi yaşanmalıdır. Seçenekler incelendiğinde Samsun 21 Aralık bilgisi doğru şıktır.

6 14. Kuzey-güney doğrultusunda geniş yer kaplayan ülkelerde; Enlem farkı, Gece-gündüz süresi farkı, iklim tipleri çeşitliliği, Bitki örtüsü çeşitliliği, Tarım ürünleri çeşitliliği,fazladır. Bir ülkenin iklim ve bitki örtüsü çeşidinin fazla olmasının iki nedeni vardır; bunlardan birincisi kuzey - güney genişliği fazla ise iklim ve bitki örtüsü çeşidi fazladır ama Türkiye kuzey-güney genişliği fazla olmayan bir ülkedir. İkinci durum ise yer şekillerinin çeşitlilik göstermesidir. Bu durum bir ülkede iklim ve bitki örtüsü çeşidinin fazla olmasını sağlayacaktır. Türkiye de yer şekillerinin çeşitlilik göstermesi iklim ve bitki örtüsü çeşidinin fazla olmasını sağlamıştır. 17. Aynı enlem üzerindeki tüm merkezlerin; Güneş ışınlarının geliş açısı Gölge boyları Çizgisel hızları Grup ve tan vakitleri Gece-gündüz süreleri ve farkları eşittir. Cevap B 15. Ekvator dan kutuplara doğru gidildikçe güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açısı daralır. Buna bağlı olarak da Türkiye nin güneyinden kuzeyine doğru gidildikçe genelde sıcaklık azalır. Türkiye de ; İzmir de yıllık sıcaklık ortalamasının İstanbul dan fazla olması, Mersin de tarım ürünlerinin olgunlaşma süresinin İzmir den kısa olması, Adana daki sıcaklık ortalamalarının Ankara dan fazla olması ve Antalya da yaz turizmi süresinin İzmir den fazla olması gibi durumların ortaya çımasını sağlamıştır. Ancak Samsun da yıllık ortalama sıcaklığın Erzurum dan fazla olması enlemle çelişen bir durumdur. Çünkü Samsun da yıllık ortalama sıcaklığın Erzurum dan fazla olması nemlilik ile ilgili bir durumdur. 16. Türkiye Kuzey Yarım Küre de ve yengeç dönencesinin kuzeyinde yer alır ve buna bağlı olarak; Kuzeyden esen rüzgârlar soğuk, güneyden esen rüzgârlar sıcak karakterlidir. Güneş ışınları hiçbir zaman dik gelmez ve gölge boyu sıfır olmaz. Haziran, Temmuz, Ağustos en sıcak aylardır. 21 Haziran da en uzun gündüz yaşanır, güneş ışınları en büyük açıyla gelir ve gölge boyu en kısa konumdadır. 21 Aralık ta bu özelliklerin tersi yaşanır. Güneş ışınları öğlen vakti yıl boyu güneyden gelir, bu durumun sonucunda gölge yönü daima kuzeye düşer. 21 Haziran da kuzeye doğru gidildikçe gündüz süresi artar. 21 Aralık ta kuzeye doğru gidildikçe gece süresi artar, gündüz süresi azalır. gibi özellikler söylenebilir. Ancak II ve III nolu saat dilimleri arasında yer alması boylamla ilgilidir. Cevap A 18. Türkiye de batıdan doğuya gidildikçe yükselti artışına bağlı olarak Yükselti ortalamaları Karasallığın şiddeti Karlı ve donlu gün sayısı Akarsuların hızları Hidroelektirik enerji potansiyeli Gerçek alan ile izdüşüm arasındaki fark, artar. Türkiye de batıdan doğuya gidildikçe yükselti artışına bağlı olarak; Sıcaklık ortalamaları Kış ılıklığı Nüfus miktarı Sanayileşme Tarımda makineleşme Tarım ürünü çeşitliliği azalır. 19. Türkiye ye ait verilen özellikler incelendiğinde, bu özelliklerin matematik ve özel konumunun sonucunda ortaya çıktığı anlaşılacaktır. A, B, D ve E seçeneklerinde verilen bilgiler verilen özelliklerin görülmesini sağlamazken C seçeneğinde verilen Yengeç dönencesi kuzeyinde yer alması bilgisi Türkiye de Güneş ışınlarının hiçbir zaman dik gelmemesi Bakı yönünün yıl boyunca güney olması ve Gölge yönünün her zaman kuzeyi göstermesi özelliklerinin görülmesini sağlar.

7 CEVAPLI TEST 1. Aşağıda gösterilen iller arasındaki sıcaklık ortalamalarının farklı olmasının nedenlerinden hangisi doğru verilmiştir? Çanakkale Ankara Mersin Samsun Erzurum A) Ankara Samsun (Denizellik, Karasallık, Yükselti, Enlem) B) Ankara Erzurum (Karasallık, Enlem, Yükselti) C) Ankara Mersin (Denizellik, Karasallık, Yükselti, Enlem) D) Çanakkale Ankara (Denizellik, Karasallık, Enlem) E) Erzurum Mersin (Denizellik, Karasallık, Boylam) 3. Aşağıdaki haritada 40 D boylamı üzerinde numaralandırılmış yerlerden hangisiyle ilgili yanlış bilgi verilmiştir? 40 D A) 21 Haziran da I. bölgede gündüz süresi daha uzundur. B) 21 Aralık ta V. bölgede gece süresi uzamaya başlar. C) 21 Mart ta tüm noktalarda gece gündüz süresi eşittir. D) 23 Eylül den sonra II. bölgede gece süresi uzamaya başlar. E) 21 Aralık ta III. bölgede, IV. bölgeye göre daha uzun gece yaşanır. I II III IV V 4. Aşağıda verilen hangi tarihler arasında Türkiye de gündüz süresi uzamaya gece süresi kısalmaya başlar? A) 21 Temmuz 23 Eylül B) 21 Haziran 21 Aralık C) 21 Mart 23 Eylül D) 23 Eylül 21 Mart E) 21 Aralık 21 Haziran 2. Aşağıda karşılaştırılan illere baktığımızda parantez içinde verilen nedenle hangi özellik doğru verilmiştir? A) Ankara ile Samsun a güneş ışınlarının geliş açısı farklıdır (Enlem) B) Hatay a göre İzmir de yerçekimi daha azdır (Enlem) C) Muğla da çizgisel hız Iğdır a göre daha azdır (Enlem) D) Bursa ile Sinop un Ekvatora uzaklıkları aynıdır (Enlem) E) Muğla ile İzmir e güneş ışınları geliş açısı aynıdır (Enlem) 5. Aşağıdaki haritada numaralandırılmış yerlerden hangisinde en uzun gündüz ile en kısa gündüz arasındaki süre farkı en fazladır? V II IV A) I B) II C) III D) IV E) V III I

8 6. Türkiye de hem özel konumun hem de matematik konumun sıcaklık üzerinde etkileri vardır. 9. Aşağıdakilerden hangisi özel konumun etkilerinden kaynaklanan bir özellik değildir? A) Karadeniz ve karasal iklimlerin görümesi B) Batıdan doğuya doğru sıcaklıkların azalması C) Güneyden kuzeye doğru sıcaklıkların düzenli azalmaması D) Aynı anda dört mevsim özelliğinin yaşanması E) Akdeniz ikliminin görülmesi 7. Türkiye Kuzey Yarım Küre dedir. Çünkü... Aşağıdakilerden hangisi bu cümlenin sonuna getirilemez? I II III Yukarıda numaralandırılmış yerler incelendiğinde aşağıdaki bilgilerden hangisi doğrudur? IV A) 21 Mart ta güneş en geç I de batar. B) 21 Haziran da V te gündüz süresi en uzundur. C) 21 Aralık ta en uzun geceyi II. yaşar. D) 23 Eylül de güneşi ilk gören yer IV. tür. E) 21 Haziran da en uzun gündüzü II. yaşar. V A) Marmara Bölgesi yıl boyunca Ege Bölgesi ne göre güneş ışınlarını daha eğik açıyla alır. B) Kuzeyden gelen rüzgarlar daima sıcaklığı düşürür. C) Dağların güneyindeki yerleşmeler daha yüksek yerlere kadar çıkar. D) Iğdır dan Hakkari ye gidildiğinde (Haziran ayında) gündüz süresi kısalır. E) Türkiye dört mevsimi aynı anda yaşar. 10. İzmir Muğla Kastamonu Hatay Hakkari Yukarıdaki harita incelendiğinde hangi ilde yıl boyunca gece - gündüz süresi arasındaki fark en fazladır? 8. Aşağıdakilerden hangisinde 21 Aralık tarihinde Rize nin gece süresinin Mardin den daha uzun olmasının nedeni doğru olarak verilmiştir? A) Mardin ile Rize nin aynı boylamda yer almaması B) Mardin ile Rize nin yeryüzü şekillerinin farklı olması C) Rize de yerçekiminin Mardin den daha fazla olması D) Rize de yıl boyunca bulutluluk oranının Mardin den fazla olması E) Rize nin bulunduğu enlemin Mardin in bulunduğu enleme göre daha kuzeyde olması A) Hakkari B) İzmir C) Hatay D) Muğla E) Kastamonu 11. Doğu Karadeniz de bulunan dağların kuzey yamaçlarında bulunan orman örtüsünün, güney yamaçlarına göre daha fazla olmasının nedeni nedir? A) Bakı etkisi B) Yüzey şekilleri C) Türkiye nin KYK de yer alması D) Toprak türü E) Denizellik etkisi

9 12. Türkiye de bu tarihten itibaren gündüz süreleri gece sürelerinden daha uzun olmaya başlar. Kuzey yarım kürede en uzun gündüz en kısa gece süresi yaşanır. Türkiye de bu tarihte bütün illerde yıl içerisindeki en uzun gece süresi yaşanır. Türkiye de bu tarihten itibaren geceler gündüzlerden daha uzun olmaya başlar. Yukarıdaki bilgiler incelendiğinde hangi tarihin özelliği verilmemiştir? A) 21 Mart B) 21 Eylül C) 21 Haziran D) 21 Aralık E) 23 Eylül 15. Aşağıdaki yargılardan hangisi Türkiye nin özel konumunun sonuçlarından değildir? A) Güneyden kuzeye doğru sıcaklığın düzenli olarak azalmaması B) Kıyılarda denizel iklimin görülmesi C) Karadeniz ve karasal iklimlerin görülmesi D) Akdeniz ikliminin görülmesi E) Aynı anda dört mevsim özelliğinin görülmesi 16. Türkiye nin güneyinden kuzeyine gidildikçe aşağıdakilerden hangisi azalmaz? A) Güneş ışınlarının geliş açısı B) Buharlaşma ve güneşlenme süresi C) Meridyen aralıkları D) Orman, yerleşme ve tarım üst sınırı E) Işın tutulması 13. Türkiye de KYK de ve Yengeç Dönencesi nin dışında yer alır. Buna bağlı olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? 17. A) Güneyden kuzeye doğru, çizgisel hız azalır, alacakaranlık süresi artar. B) Güneyden kuzeye doğru, gece - gündüz süre farkı artar (21 M - 23 E hariç) C) Gölge yönü daima kuzeyi gösterir, kuzeye gidildikçe gölge boyu uzar. D) Güneyden kuzeye doğru, meridyen aralıkları daralır. E) Dağların kuzey yamaçları güney yamaçlarına göre daha sıcak olur. A Yukarıdaki haritada gösterilen A ve B şehri için hangisi söylenemez? A) Gece gündüz uzunluğu aynıdır. B) Güneşin doğuşu ve batışı süresi aynıdır. C) Yerçekimi ivmesi aynıdır. D) Çizgisel hızları aynıdır. E) Sıcaklık ortalamaları aynıdır. B 14. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye nin Orta Kuşakta yer almasının sonucudur? A) Güneş ışınları hiçbir zaman dik düşmez. B) Gölge yönü daima kuzeyi gösterir. C) Dağların güneye bakan yamaçları daha sıcak olur. D) Kuzeyden gelen rüzgarlar sıcaklığı düşürür. E) Batı rüzgarlarının etkisi altındadır. 18. Türkiye nin batısından doğusuna gidildikçe aşağıdakilerden hangisi azalır? A) Karasallığın şiddeti B) Akarsuların hızları C) Gerçek alan ile izdüşüm alan arasındaki fark D) Tarım ürünü çeşitliliği E) Tarım ürünleri olgunlaşma süresi 1. C 2. A 3. B 4. E 5. A 6. E 7. E 8. E 9. A 10. E 11. E 12. B 13. E 14. E 15. D 16. E 17. E 18. D

10 ÇIKMIŞ SORULAR 1. Aşağıdakilerden hangisi, Azerbaycan petrolleri ve Türkmenistan doğalgazının Türkiye üzerinden Akdeniz e ulaştırılmasının Türkiye ye sağlaması beklenen yararlardan biri değildir? (2001) A) Jeopolitik öneminin artması B) Enerji açığının kapanmasına katkıda bulunması C) Doğu Akdeniz limanlarının öneminin artması D) Turizm gelirlerinin artması E) Petrole dayalı sanayi kuruluşlarının artması 4. Aşağıdakilerden hangisinde verilen iki kent arasındaki yerel saat farkı diğerlerinden daha fazladır? (2005) A) Samsun - Adana B) İzmir - Ankara C) Balıkesir - Erzincan D) Muğla - Çanakkale E) İzmit - Kastamonu 2. Aşağıdakilerin hangisinde verilen tarihlerde, Sinop ta gündüz ve gece süreleri Antalya dakinden daha uzundur? (2002) Gündüz süresi Gece süresi A) 21 Mart 23 Eylül B) 23 Eylül 21 Haziran C) 21 Haziran 21 Aralık D) 21 Aralık 21 Mart E) 21 Ocak 23 Eylül 5. Aşağıdaki haritada Ankara, Iğdır ve Başkale nin coğrafi koordinatları verilmiştir. 3. Türkiye nin en doğu ucu ile en batı ucu arasında 76 dakikalık zaman farkının olması aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? (2004) A) Asya ve Avrupa kıtalarında topraklarının olmasıyla B) Yüzey şekillerinin engebeli olmasıyla C) Başlangıç meridyeninin doğusunda olmasıyla D) Geçen meridyen sayısıyla E) Kuzey Yarım küre de yer almasıyla Yalnızca haritadaki bilgilerden yararlanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? (2007) A) 21 Aralık ta Başkale de gündüz süresi Ankara dan uzundur. B) 21 Haziran da Iğdır da Başkale den daha uzun gündüz yaşanır. C) Verilen kentlerin hepsinde 23 Eylül de güneş doğduktan 12 saat sonra batar. D) En uzun günle en kısa gün arasındaki farkın en fazla olduğu yer Başkale dir. E) Iğdır ın yerel saati Ankara nınkinden daha ileridir.

11 6. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye nin Kuzey Yarım Küre de yer aldığının bir göstergesi olamaz? (2008) A) Akdeniz Bölgesi ndeki akarsuların kuzeyden güneye doğru akması B) Karadeniz Bölgesi nde, Aralık ayında, gündüz süresinin İç Anadolu Bölgesi nden daha kısa olması C) Marmara Bölgesi nin yıl boyunca güneş ışınlarını Ege Bölgesi nden daha eğik alması D) Toros Dağları nın güneye bakan yamaçlarının kuzey yamaçlarından daha sıcak olması E) Coğrafi bölgelerin tümünde kuzey sektörlü rüzgârların sıcaklığı düşürmesi 9. Türkiye nin orta kuşakta bulunması, aşağıdaki ekonomik özelliklerinden hangisini etkilemiştir? (2010) A) Tarihî eserlerin ve doğal güzelliklerin olması B) Kişi başına düşen ulusal gelirin büyük kentlerde daha yüksek olması C) İşletilen ve işletmeye açılacak çeşitli madenlerin olması D) Çeşitli tarım ürünlerinin yetiştirilmesi E) Kara yolu ve deniz yolu transit taşımacılığının gelişmiş olması 7. Aşağıdakilerden hangisinin Akdeniz Bölgesi yle Karadeniz Bölgesi arasında farklılık göstermesi enlem etkisine bağlanamaz? (2009) 10. Türkiye nin jeopolitik önemi üzerinde aşağıdakilerden hangisinin etkisi daha azdır? (2012) 8. A) Orman üst sınırı B) Deniz turizmine uygun sürenin uzunluğu C) Yağışın mevsimlere göre dağılışı D) Tarım ürünlerinin olgunlaşma süresi E) Gündüz süresinin uzunluğu A) Eski dünya karaları arasında merkezi bir konuma sahip olmasının B) Ekonomik ve siyasal bir güç merkezi olan Avrupa Birliği ülkelerine komşu olmasının C) Dört mevsimin belirgin olarak yaşanmasının ve aynı anda farklı iklim özelliklerinin görülmesinin D) Önemli petrol ve doğal gaz yataklarına sahip ülkelere komşu olmasının E) Uluslararası deniz ulaşımı açısından önemli bir bölgede bulunmasının Sinop Bolu Artvin Antalya Kýrþehir Siirt 11. Bir Türkiye fiziki haritasında, yaklaşık aynı boylam üzerinde olan iki ovanın farklı renklerle gösterilmesi aşağıdakilerden hangisine bağlanabilir? (2013) 21 Haziran da, haritada gösterilen kentlerin hangisinde, Kırşehir e göre hem gündüz süresi daha kısadır hem de güneş daha erken doğar? (2010) A) Bolu B) Sinop C) Artvin D) Siirt E) Antalya A) Eğim değerlerinin farklı olmasına B) Yüz ölçümlerinin farklı olmasına C) Yüksekliklerinin farklı olmasına D) Enlem derecelerinin farklı olmasına E) Bitki örtülerinin farklı olmasına 1. D 2. C 3. D 4. C 5. D 6. A 7. C 8. D 9. D 10. C 11. C

12 ÇIKMIŞ SORULARIN AÇIKLAMALARI 1. Petrol ve doğalgaz boru hatlarının Türkiye den geçmesi, ülkemizin jeopolitik konumunu artırıp, enerji açığını kapatmaya katkıda bulur. Boru hatlarının turizm gelirlerine etkisi yoktur. 8. Bolu Sinop Artvin 2. Sinop, Antalya ya göre daha kuzeydedir. 21 Haziran da gündüz süresi, 21 Aralık ta gece süresi kuzeye doğru artar. 3. Yerel saat farkı meridyenle ilgilidir. Türkiye nin doğusu ile batısı arasında 19 meridyen, 76 dakika zaman farkı vardır. 4. Yerel saat farkı meridyen farkına bağlıdır. Doğu - batı yönünde uzak olan şehirler arasında yerel saat farkı da fazladır. Buna göre Balıkesir ve Erzincan arasında yerel saat farkı daha fazladır. 5. Türkiye de 21 Aralık ta güneye, 21 Haziran da kuzeye doğru gündüz süresi uzadığı için, A ve B şıklarında verilenler doğrudur. 23 Eylül de gece gündüz süresi her yerde eşit olduğu için C şıkkı da doğrudur. Iğdır, Ankara nın doğusunda olduğu için yerel saati ileridir. E şıkkı da doğrudur. En uzun gün (gündüz) ile en kısa gün (gündüz) arasındaki fark Ekvator dan kutuplara doğru arttığı için Türkiye nin kuzeyine doğru bu farkın artması gerekir. Bu fark Başkale de fazla değil, daha azdır. 6. Akarsuların akış yönü eğim ve yer şekillerine bağlıdır. Bulunduğu yarım küreyle ilgili değildir. Diğer özellikler Türkiye nin Kuzey yarım kürede yani Ekvator un kuzeyinde yer almasıyla ilgilidir. Cevap A 7. Bölgelerin coğrafi konumlarına dikkat edilip, enlemin coğrafi dağılışlar üzerindeki etkisi göz önüne alındığında orman üst sınırı, deniz turizmine uygun sürenin uzunluğu, tarım ürünlerinin olgunlaşma süresi, gündüz süresinin uzunluğu gibi farklılaşmaların enlemin etkisiyle ortaya çıktığını söyleyebiliriz. C seçeneğinde verilen Yağışın mevsimlere göre dağılışı bilgisi enlem etkisine bağlı olmayıp, iklim koşullarının farklı olmasına bağlıdır. Antalya Kýrþehir Siirt 21 Haziran da, Kırşehir e göre hem gündüz süresinin daha kısa olduğu hem de güneşin daha erken doğduğu bir merkeze gitmek istiyorsak, Kırşehir den güneydoğu yönüne doğru hareket etmemiz gerekmektedir. Buna göre haritada verilen illerin coğrafi konumları dikkate alındığında, Kırşehir e göre hem gündüz süresinin daha kısa olduğu hem de güneşin daha erken doğduğu merkez Siirt ilidir. 9. Türkiye nin orta kuşakta bulunması, tarihi eserlerin ve doğal güzelliklerin olması, kişi başına düşen ulusal gelirin büyük kentlerde daha yüksek olması, işletilen ve işletmeye açılacak çeşitli madenlerin olması, kara yolu ve deniz yolu transit taşımacılığının gelişmiş olması gibi ekonomik özelliklerini etkilemez. Ancak D seçeneğinde verilen, Çeşitli tarım ürünlerinin yetiştirilmesi bilgisini doğrudan etkilemektedir. 10. Yer politikası anlamına gelen jeopolitik; coğrafi konum, iktisadi kaynaklar, nüfus ve askeri güç büyüklüğü gibi olanakların bir devletin dış politikası üzerindeki etkilerini ifade eder. Türkiye nin jeopolotik önemi üzerinde seçeneklerde verilen eski dünya karaları arasında (Asya, Avrupa, Afrika) merkezi bir konuma sahip olması (A), ekonomik ve siyasal bir güç merkezi olan Avrupa Birliği ülkelerine komşu olması (B), önemli petrol ve doğal gaz yataklarına sahip ülkelere komşu olması (D), uluslararası deniz ulaşımı açısından önemli bir bölgede bulunması (E) etkili olmaktadır. Ancak dört mevsimin belirgin olarak yaşanması ve aynı anda farklı iklim özelliklerinin görülmesi jeopolitik önemi üzerinde verilenler içerisinde en az etkilidir. 11. Bir Türkiye fiziki haritasında yaklaşık aynı boylam üzerinde olan iki ovanın farklı renklerle gösterilmesi bu ovaların özel konum farklılıklarından kaynaklanır. Fiziki haritalarda renkler yükselti basamaklarını gösterdiğine göre bu ovaların farklı renklerle gösterilmesi yükseltilerinin farklı olması ile ilgilidir.