Ekonomi Bülteni. 11 Kasım 2013, Sayı: 41. Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Makro Ekonomi ve Strateji

Transkript

1 Ekonomi Bülteni, Sayı: 41 Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Makro Ekonomi ve Strateji Karlılık Düşüşünün Bankalara Önemli Etkileri Olacak Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ercan Ergüzel Ezgi Gülbaş Ali Can Duran 1

2 Yurt Dışı Gelişmeler ECB piyasaları şaşırtarak faiz indirimine gitti. Avrupa Merkez Bankası (ECB), önceki hafta açıklanan Ekim ayı yıllık enflasyon oranının beklentilerin ötesinde gerileyerek hedeften oldukça uzak %0.7 olarak açıklanmasının ardından faiz indirimi yapabileceği beklentileri gündeme gelmişti. Piyasada oluşan genel beklenti ise ECB nin faiz silahını hemen kullanmak istemeyeceği ve bu hamlesini Aralık ayı toplantısına saklayabileceği yönündeydi. Fakat ECB Perşembe günü gerçekleştirdiği toplantısı sonucunda politika faiz oranını 25 baz puan indirerek yeni tarihi düşük seviyesi %0.25 e çekti. ECB nin faiz kararı sonrasında Mario Draghi son göstergelerin yukarı yönlü fiyat baskısı oluşturan faktörlerin giderek azaldığına işaret etmesi ile birlikte uzun bir dönem boyunca düşük enflasyon oranlarıyla karşı karşıya kalınacak olması nedeniyle faiz indirimine gittiklerini açıkladı. Herhangi bir deflasyon riski görmediklerini vurgulayan Draghi faiz indirim kararı konusunda ortak bir görüşün hakim olduğunu fakat bunun zamanlaması konusunda fikir ayrılıklarını olduğunu da dile getirdi. Faiz indirimine ek olarak ECB sözle yönlendirme (forward guidance) aracında da bir değişikli olmadığını ve faizlerin mevcut ya da daha düşük seviyelerde kalacağını belirtti. Bir sürpriz de ABD istihdam piyasasından geldi. ABD de hükümetin kısmen kapalı kaldığı döneme denk gelen Ekim ayı tarım dışı istihdam verisi beklendiği gibi bu dönemden olumsuz etkilenmediği görüldü. Piyasa beklentisi Ekim ayında 125 bin adete gerilemesini beklerken 204 bin adet ek istihdam yaratıldığı açıklandı. Beklentilerin oldukça üzerinde gelen Ekim ayı verisine Ağustos ve Eylül ayı verileri de sırasıyla 148 binden 163 bine ve 193 binden 238 bin adete revize edilrek toplamda 60 bin daha fazla ek istihdam yaratıldığına işaret etti. Böylece son 3 ayın ortalaması eşik kabul edilen 200 bin adetin üzerine yükselmiş oldu. Ekonomi adına olumlu olan bu gelişme finansal piyasaları FED in alımları azaltmayı ertelemeyeceği beklentisi ile negatif etkiledi. Veriler Euro Bölgesi nin halen kırılgan olduğuna işaret ediyor. Bir süredir toparlanma emareleri gösteren Euro Bölgesinde son dönemde gelen bazı ekonomik veriler bölge ekonomisinin halen kırılgan bir yapıda olduğunun işaretçisi oldu. Euro Bölgesi hizmetler PMI verisi ve bileşik PMI verileri 52.2 den sırasıyla 51.6 ve 51.9 ye gerileyerek büyüme hızının yavaşladığına işaret etti. Eylül ayına ait perakende satışları verisi ise yavaş ekonomik toparlanmanın işsizlik oranı üzerinde oluşturduğu baskı ve sıkı kredi koşulları nedeniyle %0.4 lük gerileme beklentilerinin üzerinde %0.6 lik bir gerilemeye işaret etti. Bölgenin en büyük ekonomisi Almanya da da sanayi üretiminin bir önceki aya göre %0.2 lik gerileme beklentilerinden daha fazla %0.9 luk bir gerileme kaydettiği gözlemlendi. Son dönemde negatif gelen veriler aşağı yönlü bir trend değişimine işaret etmemesine; bir önceki yıla göre daha iyi bir resim çizmesine karşın aşağı yönlü risklerin halen devam ettiğine yönelik sinyaller veriyor. Fransa nın kredi notu AA+ dan AA ya geriledi. Kredi derecelendirme kuruluşu S&P, Fransa nın AA+ seviyesindeki kredi notunu bir basamak aşağıya çekerek AA olarak belirledi. Görünümünü durağan olarak belirten S&P ülke notunun önümüzdeki iki yıl içerisinde değiştirme olasılığını üçte birden daha az olarak belirtti. Fransa nın kredi notunu düşürmesine gerekçe olarak ise Fransa nın ekonomiyi canlandırmak ve kamu maliyesini güçlendirmek adına geçtiğimiz 1.5 yıl içinde uyguladığı reformlara karşın büyümeye yönelik endişelerinin devam etmesini belirtti. Yavaş büyüme ve yüksek işsizlik Euro Bölgesi nde devam edecek. Avrupa Komisyonu ekonomistleri Euro Bölgesi büyüme tahminlerini gelecek yıl için %1.2 den %1.1 e revize ederken, bu yıl için %0.4 oranında daralacağını açıkladı yılı için ise büyüme tahminleri %1.7 seviyesinde bulunuyor. Yılda üç defa AB otoriteleri ve üye ülkeler arasında bütçe görüşmeleri için yayınlanan bu tahminlere göre işsizlik oranı da 2015 yılı boyunca ülkelerin kemer sıkma önlemlerinin tüketici ve yatırım harcamaları üzerindeki baskısı nedeniyle tarihi yüksek seviyelerinde kalmaya devam edecek. ABD ekonomisi beklentilerin üzerinde büyüdü. ABD ekonomisi 3.çeyrekte bir önceki çeyrekteki performansının altında büyüme göstereceği beklentilerine karşın yıllıklandırılmış olarak %2.8 ile %2 lik beklentilerden ve 2.çeyrekteki % 2.5 lik büyüme hızından daha hızlı büyüdü. Fakat büyümenin kompozisyonu incelendiğinde tek seferlik etkisi bulunan stok değişimlerinden önemli bir katkı geldiği, bu katkılar hem 2.çeyrek hem de 3.çeyrek için hariç tutulduğunda büyüme hızının %2.1 den %2.0 a gerilediği gözlemleniyor. Çin de ihracat artışı global talebin adına olumlu bir sinyal. Çin de açıklanan Ekim ayı verisi ihracatın bir önceki yılın aynı ayına göre %3.2 olan beklentilerin ötesinde %5.6 lık bir artış kaydettiğine işaret etti. Bir önceki ay %0.3 oranında gerilemişti. İhracatın beklentilerin üzerinde artış kaydetmesinde ABD ve Avrupa tarafında talebin güçlenmesi etkili olurken uzun süredir yavaşlama trendi içerisinde olan Çin ekonomisi için de olumlu bir gelişme oldu. Yıl boyunca Çin li otoriteler büyümenin kompozisyonunu değiştirerek iç talepten beslenen bir büyüme modeli oluşturacaklarını bu nedenle daha yavaş büyüme oranlarının kabul edilebilir olduğunu belirtmişlerdi. İlk 3 çeyrekte ülke ekonomisinde ihracat, zayıf dış talep ve güçlü para birimi ile yükselen işgücü maliyeti nedeniyle büyüme üzerinde olumsuz bir etki oluşturmuştu. 2

3 Yurt İçi Gelişmeler Enflasyon, Eylül 2013 Ekim ayında TÜFE aylık bazda ortalama %1.3 olan piyasa beklentisinin üzerinde %1.8 oranında yükseldi. Yıllık TÜFE ise baz etkisi ile 7.88 den %7.71 seviyesine gerilerken, çekirdek enflasyonda 6.96% seviyesinden 7.49% a ciddi yükseliş görüldü. Üretici fiyatları ise Ekim ayında da aylık bazda %0.69 lık artış görülürken, yıllık ÜFE %6.23 ten %6.77 ye yükseldi. 14% 12% 10% 8% Manşet ve Çekirdek TÜFE Manşet 7.71% TÜFE de en çok ağırlığa sahip gıda fiyatlarında aylık 7.49% 6% bazda görülen %3.91 lik artış enflasyonun beklentilerin üzerinde gelmesinde temel etken oldu ve bu grubun aylık enflasyona 0.94 puan katkı yaptı. Diğer ta- Çekirdek I 4% raftan, Giyim ve Ayakkabı fiyatları Ekim ayında mevsimsel etkilerden dolayı en fazla artış gösteren grup % oldu ve bu grupta görülen 9.56% lık artışın endeksteki yükselmeye 0.65 puan etki yaptı. Buna ek olarak mobilya fiyatlarında görülen %1.6 lık artış TÜFE yi Ekim ayında 0.11 puan yukarı taşıdı. Özel kapsamlı endeksler incelendiğinde ise Nisan ayından bu yana artış eğiliminde olan çekirdek TÜFE göstergeleri kur tarafında devam eden yüksek seyrin etkisiyle artış devam etti. Gıda, enerji, alkollü içecekler, tütün ürünleri, ve altını dışarıda bırakan özel kapsamlı TÜFE (I Endeksi) Ekim ayında %7.49 a yükselerek Ağustos 2012 den bu yana en yüksek seviyesine çıkmış oldu. Çekirdek enflasyon göstergelerindeki yükselişin devam etmesi ve yıllık gıda enflasyonun %11.1 ile Merkez Bankasının %7 olan yılsonu gıda enflasyonu varsayımının çok üzerinde bulunmasından dolayı, yılsonu enflasyonun Merkez Bankasının %6.3-%7.3 yıl sonu enflasyon bandının üst tarafında gerçekleşeceğini düşünüyoruz. Sanayi Üretim Endeksi, Eylül 2013 Sanayi Üretimi Eylül ayında mevsimsellikten arındırılmış olarak bir önceki aya göre %3.8 lik artış beklentilerinin üzerinde %5.8% lik artış kaydetti. Sanayi üretimi Ağustos ayında %3.6 oranında daralmıştı. Takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretim endeksi ise bir önceki yıla göre piyasa beklentisi olan %2.1 lük artış beklentisinin üzerinde %6.4 arttı. Böylece 3. Çeyrekte sanayi üretimi (takvim etkisinden arındırılmış) bir önceki yılın aynı dönemine göre %3.7, bir önceki çeyreğe göre ise %1 artmış oldu. 20% 15% 10% -10% Geniş ekonomik gruplara göre baktığımızda, yatırım iştahının göstergesi niteliğinde olan sermaye malı -15% imalatı Eylül ayındaki güçlü artışla (bir önceki yıla göre %15.2) sanayi üretimindeki yıllık artışa %2.6 puan- -25% -20% lık katkı yaptı. Ağustos ayı dışında yılbaşından beri olumlu seyir izleyen ara malı grubu da Eylül ayında bir önceki yıla göre %7.2 artarak yıllık artışa %2.6 puanlık katkı yaptı. 5% 0% -5% Sanayi Üretim Endeksi (Takvim Etkisinden Arındırılmış) Yıllık Değişim Yıllıklandırılmış (12 ay hareketli ortlama) ün ikinci çeyreğinde bir önceki çeyreğe kıyasla sınırlı oranda artan mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi endeksi (%1.2), Temmuz ayındaki yatay seyrinin ardından Ağustos ta beklentilerin altında kalmıştı. Eylül ayındaki bu güçlü performansla üçüncü çeyrekte büyümenin ikinci çeyreğe göre daha olumlu olabileceğine işaret etti. PMI ve kapasite kullanım oranı gibi öncü göstergelerin yüksek seyretmesi sanayi üretimindeki trendin olumlu olduğu söylenebilir. Ekim ayında da kapasite kullanım oranın %76.4 ile seviyesine çıkması ve PMI imalat endeksinin de güçlü seyrini sürdürmesi ekonomik büyümede ılımlı artış eğilimin sürdüğü yönünde değerlendirilebilir. %2.5 %6.4 3

4 Finansal Göstergeler Haftalık ve Aylık Getiri Hafta boyunca risk iştahı baskı altında kaldı Para Piyasaları 3 ay vadede USD Libor artarken EUR Libor geriledi. H. Senedi Piyasaları Risk iştahının baskısı altında hemen hemen bütün hisse senedi endeksleri haftayı kayıpla bitirdi Not: Tüm veriler raporun çıktığı Cuma günü saat 12:00 itibarı ile güncellenmiştir. 4

5 Finansal Göstergeler Tahvil Piyasaları Gösterge tahvil getirisi GOÜ lerden çıkış yaşanmasına paralel %8 seviyesinin üzerinde kaldı Döviz Piyasaları Gelişmekte olan ülke para birimlerinde USD ye karşı değer kaybı daha sert oldu Emtia Piyasaları Emtia endeksleri de bu olumsuz havadan etkilendi Not: Tüm veriler raporun çıktığı Cuma günü saat 12:00 itibarı ile güncellenmiştir. 5

6 Makro Ekonomi & Strateji Karlılık Düşüşünün Bankalara Önemli Etkileri Olacak Bankacılık sisteminin net karı ilk 8 ayda (geçen yılın aynı dönemine göre) %18 arttı ve 18 milyar TL ye ulaştı. Bu oldukça başarılı bir performans olmakla beraber yılın kalan 4 ayı bu kadar olumlu geçmeyecek. Faizlerdeki yükselişle beraber tahvil pozisyon zararları, net faiz marjında daralma, yeni regülasyonların etkileri (özellikle kredili mevduat hesap faizlerine üst limit getirilmesi) ve artan provizyonlar nedeni ile karlılık yılın kalan kısmında (ve 2014 te) yavaşlayacak. Bu tablo altında 2013 sonunda net karın 26 milyar TL ye ulaşması ve sermaye karlılığının (ROE) %14.0 olması; 2014 te ise ROE nin %13 e (hatta daha bile altına) gerilemesi beklenebilir. Aktif / GSYH (2012, %) arasında ortalamada %18 li seviyelerde olan ROE nin te %14.2 ye; 2013 ten sonra da %13 lü seviyelere gerileyecek olması önemli bir paradigma değişikliği. Bunun sisteme belirgin etkileri olacak. Bankacılık sisteminin ekonomiye oranı 2002 de % den 2012 sonunda %97 ye çıktı sonunda ise bu oran muhtemelen %111 seviyesine çıkacak. Diğer gelişmekte olan ekonomiler (GOÜ) ile karşılaştırıldığında Türk Bankacılık Sektörünün (TBS) halen büyüyebileceği yer var (yandaki grafik). Buna karşın çalışmanın amacını basit ve konservatif tutmak için sistemin aktiflerinin ekonomiye oranı önümüzdeki 3 yıl sabit tutuldu. (Sistemin düşük hızla büyüdüğü de bile banka aktiflerinin ekonomi içindeki payı %94 ten %97 ye çıkmıştı) Fakat bunun için karlılığın (ve bunun bir fonksiyonu olarak sermayenin) ne olacağı önemli. Sermaye yeterlilik oranı (SYO) 2013 sonundaki tahmini %15.0 seviyesinde sabit olarak devam ettirilirse, bankalar %10 temettü dağıtırsa ( arası sektörün ortalama temettü oranı %12) ve Aktif / GSYH oranı %111 de sabit kalırsa ROE nin arasında ortalama %14.0 olması gerekiyor ki bu son gelişmeler hesaba katıldığında çok kolay gözükmüyor. Tam tersine ROE önümüzdeki 3 yıl için %13 te sabit tutulursa, bankacılık sisteminin %10 temettü ödediği ve Aktif / GSYH oranının % 111 de sabit kaldığı durumda SYO %14.6 ya geriliyor. Bir de bunun üzerine 2014 ten itibaren kademeli olarak uygulamaya konulması beklenen Basel-3 ün etkileri de gelirse sistemin SYO sunun yasal minimum seviye olan %12 li seviyelere yaklaşacağı söylenebilir. Özetle, * Bankaların sermaye karlılıkları %18 lerden %14 lere geriledi. Önümüzdeki yıllardan itibaren %13 ve hatta daha da altına gerileyebilir. * Fakat, sadece ekonomi kadar büyümeleri için bile %14.0 üzeri sermaye karlılığına ulaşmaları gerekiyor. * Sermaye karlılığı %13 iken ekonomi kadar büyürlerse de sermaye yeterlilik oranı düşmesi gerekli ki bu da sistemin şoklara karşı dayanıklılığını (2008 krizinden önce SYO %18.9 du) önemli ölçüde azaltan bir gelişme olacaktır. 6.5 Aktif/GSYH Aktif/GSYH 11.7 Sermaye Karlılığı (2012, ROE, %) ROE (SYO %15 Olduğu Durumda) Temettü 0% 10% 20% 30% 111% 12.7% 14.0% 15.4% 17.1% 115% 14.0% 15.5% 17.0% 18.9% 120% 15.6% 17.4% 19.0% 21.0% 125% 17.0% 19.1% 20.9% 23.0% SYO (ROE %13 Olduğu Durumda) Temettü 0% 10% 20% 30% 111% 15.1% 14.6% 14.1% 13.6% 115% 14.5% 14.0% 13.6% 13.1% 120% 13.8% 13.4% 12.9% 12.5% 125% 13.2% 12.8% 12.4% 11.9% 6