ÇÖZÜMLER İSABET YAYINLARI. Ders yy Başında Osmanlı Devleti. İsabetli Bilgi. Dikkat. Dikkat AYDINLANMA ÇAĞI DÜŞÜNCESİ. Fransız İhtilali (1789)

Transkript

1 ers yy Başında Osmanlı evleti AYINLANMA ÇAĞI ÜŞÜNCESİ İsabetli Bilgi Avrupa da Rönesans ve Reform hareketleriyle başlayan kilise ve feodal yönetimlerin etkisini kaybettiği dönemdir. Bu dönemde Avrupa nın siyasi, ekonomik ve sosyal yapısı değişmiş fikir, edebiyat ve sanat alanında gelişmeler yaşanmıştır. Bilimsel bilgi ve özgür düşünce önem kazanmıştır. İnsan hakları, hukukun üstünlüğü ve demokrasi kavramları gelişmiştir. 17. ve 18. yüzyılı kapsayan bu dönemde birçok bilim insanı yetişmiş ve bilimsel çalışmalar ortaya çıkmıştır. Fransız İhtilali (1789) 1789 da Fransa da başlayan ihtilal ile mutlak krallıklar yıkıldı. Cumhuriyet, demokrasi, eşitlik, milliyetçilik ve insan hakları fikirleri tüm dünyaya yayıldı. Bu durumdan çok uluslu yapıya sahip olan Osmanlı evleti ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu gibi devletler olumsuz yönde etkilendi. Milliyetçilik hareketleriyle milli devletler kurulmaya başladı. Yeniçağ kapandı. Yakınçağ başladı. İnsan ve vatandaş hakları bildirisi yayınlanarak demokrasi ve insan hakları alanında önemli gelişmeler yaşandı. Sanayi İnkılabı Avrupa da 18. yüzyılda İngiltere de buhar gücünün bulunmasıyla başlayan insan ve hayvan gücü yerine makine gücü ile üretim faaliyetlerinin yapıldığı, fabrikaların kurulduğu dönemdir. Sanayi İnkılabıyla; kısa sürede daha fazla mal üretildi. Buhar gücüyle çalışan makinelerle üretime geçilmesiyle üretim arttı. Ham madde ve pazar ihtiyacı arttı. Sömürgecilik hızlandı. Sanayi İnkılabını yapamayan Osmanlı evleti Avrupa evletlerinin ham madde kaynağı ve pazarı durumuna geldi. Sömürgecilik Sanayi inkılabı sonucunda seri üretime geçilmesiyle beraber ham madde ve pazar ihtiyacının karşılanması için emperyalist (sömürgeci) devletlerin, sanayileşmemiş devletleri siyasal ve ekonomik egemenliği altına alarak zenginliklerine elkoymasıdır. Sömürgelerini korumak isteyen devletler ile sömürge elde etmek istenen devletler arasında hızla silahlanma yarışı başladı. Bu yarış I. ünya Savaşı nın başlamasına neden olan en önemli nedenlerden biridir. Notlar Avrupa da meydana gelen Sanayi İnkılabı ve Fransız İhtilali gibi gelişmeler Osmanlı evleti ni olumsuz yönde etkilemiştir. ikkat Osmanlı evleti çok uluslu bir yapıya sahip olduğu için milliyetçilik hareketlerinden olumsuz yönde etkilenmiştir. ikkat Emperyalist devletler sömürgecilik yapan devletlerdir. Sömürgecilik düşüncesine emperyalizm denir. 5

2 ers yy Başında Osmanlı evleti TANZİMAT FERMANI (3 KASIM 1839) Notlar Sultan Abdülmecit döneminde Hariciye Nazırı (ışişleri Bakanı) Mustafa Reşit Paşa tarafından hazırlanan Tanzimat Fermanı Gülhane parkında ilan edildi. Bu yüzden Gülhane Hatt-ı Hümayunu da denir. İsabetli Bilgi Tanzimat Fermanı; Osmanlı Amaç: Avrupalı devletlerin, azınlıkların haklarını korumak bahanesiyle Osmanlı evleti nde emokratikleşme yolunda evleti nin iç işlerine karışmasını engellemek, azınlıkların isyanlarını önlemek ve Mısır atılmış ilk önemli adımdır. meselesinde Avrupa devletlerinin desteğini almaktı. Fermana göre kanun önünde herkes eşit kabul edildi. Bu ferman ile Sonuç: Azınlıklara bir çok alanda hak verilse de isyanlar önlenemedi, Avrupa evletleri Osmanlı evleti nde ilk kez hukukun Osmanlı evleti nin iç işlerine karışmaya devam ettiler üstünlüğü ilkesi kabul edildi. Tanzimat Fermanı nın Bazı Maddeleri Müslüman ve Hristiyan bütün halkın ırz, namus, can ve mal güvenliği devletin güvencesi altında olacaktır. Vergiler herkesin gelirine göre toplanacaktır. Mahkemeler açık olarak yapılacak, hiç kimse yargılanmadan cezalandırılmayacaktır. 6 ikkat Askerlik vatan görevi hâline getirilecek, azınlıklarda askere alınacaktır. Gayrimüslim (Azınlık): Osmanlı ISLAHAT FERMANI (1856) Sultan Abdülmecit önemi nde ilan edildi. Tanzimat Fermanı ile başlayan hukuki düzenlemelerin devamı niteliğindedir. Amaç: 1856 Paris Konferansında Osmanlı evleti lehinde kararlar alınmasını sağlamak, Avrupalı devletlerin Osmanlı evleti nin iç işlerine karışmasını önlemek ve azınlık isyanlarını engelemekti. Sonuç: Avrupalı devletler, Osmanlı iç işlerine karışmaya devam ettiler ve azınlık isyanları da önlenememiştir. Islahat Fermanı nın Bazı Maddeleri Gayrimüslimler devlet memuru olabilecek. Gayrimüslimler nakdi bedel ödeyerek askerlikten muaf olabilecek. Yabancılar Osmanlı topraklarında mülk edinebilecek, okul ve hastane açabilecekti. evleti nde yaşayan müslüman olmayan diğer milletlere verilen isimdir. ikkat Gayrimüslimler (Azınlıklar), Islahat Fermanında elde ettikleri haklarla Osmanlı evleti ndeki müslümanlardan daha üstün hale gelmişti. Ancak isyan etmeye devam ettiler. Çünkü azınlıkların amacı Osmanlı evleti nden ayrılıp bağımsız bir devlet kurmaktı.

3 ers yy Başında Osmanlı evleti I. MEŞRUTİYET İN İLANI (23 ARALIK 1876) İsabetli Bilgi Sultan II. Abdühamit Han döneminde Jön Türkler in (Genç Osmanlılar) baskısıyla Meşrutiyet yönetimi ve Kanun-i Esasi ilan edildi. Jön Türklerin Amacı: 1. Ülke genelinde seçimler yaparak meclisi açmak. Böylece azınlıkların da meclise girerek kendi haklarını savunmalarına imkân verip Avrupalı devletlerin iç işlerimize karışmasını önlemek. 2. Azınlık isyanlarını önlemek 3. Avrupa devletlerinin İstanbul Konferansı nda Osmanlı aleyhine karar almalarını engellemekti. Sonuç: Mebusan Meclisi açıldı ancak azınlık milletvekillerinin meclisi çalışamaz hale getirmeleri üzerine Sultan II. Abdülhamit Han Meclisi açma kapama yetkisi ni kullanarak, Osmanlı-Rus Harbi ni (93 harbi) gerekçe göstererek meclisi süresiz olarak kapattı. Kanuni Esasi nin Bazı Maddeleri Meclisi açma ve kapama yetkisi padişaha aittir. Hükümet Padişaha karşı sorumludur. Ayan meclisi padişah tarafından tayin edilecektir. Mebusan meclisi üyeleri dört yılda bir halk tarafından seçilir. Herkes kanun önünde eşittir. Hükümetin kurulması ve görevden alınması padişaha aittir. II. Meşrutiyet in İlanı (24 Temmuz 1908) Meşrutiyet yanlısı aydınlar İttihat ve Terakki Cemiyeti ni kurarak Meşrutiyet yönetimine tekrar geçilmesi için Sultan II. Adbülhamit Han a baskı yapmaları üzerine meclis tekrar açıldı. Avrupalı devletlerin ve ülkemizde azınlıkta bulunan Yahudi ve Ermenilerin Osmanlı evleti ni yıkmak amacıyla çıkardıkları 31 Mart İsyanı ve Hareket Ordusu nun müdahalesiyle Sultan II. Abdülhamit Han tahttan indirildi, yerine V. Mehmed Reşad getirildi. İttihat ve Terakki Partisi ülke yönetimini ele geçirdi. II. Meşrutiyet döneminde İttihat ve Terakki Partisi nin yeterli devlet yönetimi tecrübesine sahip olmaması, Osmanlı evleti nin çöküşünü hızlandırdı. Notlar Meşrutiyet: Halkın padişahın yanında yönetime katılmasıdır. Böylece Osmanlı da Mebusan Meclisi (Millet meclisi) açıldı, seçimler yapılarak Mebuslar (Milletvekilleri) belirlendi. ülke Kanuni Esasi denilen bir Anayasayla yönetilmeye başlandı. Ülke Anayasal düzene geçmiş oldu. ikkat Kanun-i Esasi: Türk tarihinin ilk Anayasadır. İsabetli Bilgi II. Meşrutiyet döneminde I. Meşrutiyete göre padişahın yetkileri biraz daha azaltılmış meclisin yetkileri ise artırılmıştır. 7

4 ers yy Başında Osmanlı evleti 20. Y.Y. BAŞLARINA OSMANLI EVLETİ İsabetli Bilgi Osmanlı evleti 20. yy başlarında siyasi ve askeri üstünlüğünü kaybetmiş ve varlığını devam ettirebilmek için uluslararası devletlerle denge siyaseti izlemeye başlamıştır. Notlar enge politikası: Osmanlı evleti nin Avrupalı devletlerin arasındaki çıkar çatışmalarından yararlanarak varlığını devam ettirme Fransız İhtilali ile başlayan Milliyetçilik hareketleri, Osmanlı devletinde yaşayan azınlıkları etkilemiş ve azınlıklar isyan etmeye başlamıştır. Bu durum Osmanlı evleti nde politikasına denir. iç karışıklıkların artmasına neden olmuştur. Sanayi İnkılabı ile Avrupa da fabrikalar kurulmuş, kısa sürede daha fazla ve ucuz üretim başlamıştır. Üretimin yapılabilmesi ve üretilen malların satılabilmesi için Ham madde ve Pazar arayışı hızlanmış böylece sömürgecilik hız kazanmıştır. Osmanlı evleti dünyadaki ekonomik gelişmeleri takip edememiştir. Kapitülasyonların sürekli hale getirilmesiyle ekonomide dışa bağımlı hale gelmiştir. Böylece Osmanlı ekonomisi çöküş sürecine girmiştir. Osmanlı evleti Avrupa da meydana gelen bu gelişmelerden ve Rusya nın izlediği Panslavist politikalardan oldukça rahatsız olmuştur. Osmanlı evleti siyasi, ekonomik ve askeri çöküşü önlemek için Tanzimat ve Islahat Fermanlarını yayınlamış fakat olumsuz gidişi engelleyememiştir yılında I. Meşrutiyet, 1908 yılında II. Meşrutiyet ilan edilmiştir. Meşruti yönetimin uygulanamaması karışıklıklara sebep olmuştur. Bu karışıklıklardan faydalanan Avusturya, Bosna-Hersek i işgal etmiş, Bulgaristan bağımsızlığını ilan etmiş, İtalya ise Trablusgarp ı işgale başlamıştır. ikkat Kapitülasyon: Bir devletin başka devletlere tanıdığı siyasi, ticari, ekonomik ve askeri alanlardaki ayrıcalıklara denir. İsabetli Bilgi Panslavizm Politikası: Çarlık Rusya nın Balkanlara hakim olabilmek amacıyla Slav ırkından ve Hristayanlığın Ortodoks Mezhebinden olan milletleri bir araya toplayarak Balkanlarda bir Slav imparatorluğu kurma düşüncesidir. Bu politika Osmanlı evleti ve Avusturya - Macaristan İmparatorluğu nu rahatsız etmiştir. 8 Meclisi Mebusan Üyeleri

5 Bil Bul Uygula 20. yy Başında Osmanlı evleti Aşağıdaki tabloda verilen bilgilerden doğru olanların karşısına, yanlış olanların karşısına Y yazınız. 1. Sömürgecilik yarışı I. ünya Savaşı nın başlamasının en önemli sebeplerinden bir tanesidir. 2. Osmanlı evleti Fransız İhtilali nin getirdiği milliyetçilik akımından olumsuz yönde etkilenmiştir yılında Fransız İhtilali ile birlikte tüm dünyada adalet, eşitlik, özgürlük ve demokrasi kavramları önem kazanmaya başlamıştır. 4. Sanayi İnkılabı nın getirdiği sonuçlar yalnızca İngiltere yi etkilemiştir. 5. Tanzimat Fermanı, Osmanlı evleti nde ilk demokratik adım olarak kabul edilmektedir. 6. Osmanlı evleti nde Tanzimat Fermanı ile ilk kez hukukun üstünlüğü kabul edilmiştir Sanayi İnkılabı nın getirdiği ham madde ve pazar arayışı sömürgecilik faaliyetlerini hızlandırmış, bu durum Osmanlı evleti ni olumsuz yönde etkilemiştir Fransız İhtilali nin getirdiği Milliyetçilik akımından çok uluslu yapıya sahip olan Osmanlı evleti ve Avusturya- Macaristan İmparatorluğu gibi devletler olumsuz olarak etkilenmiştir. 9. Islahat Fermanı Sultan II. Abdülhamit Han zamanında ilan edilmiştir. 10. Osmanlı evleti nde yaşayan müslüman olmayan milletlere azınlık denilmekteydi. 11. I. Meşrutiyet in ilanı ile birlikte halk ilk kez padişahın yanında yönetime katılmıştır. 12. Türk tarihinin ilk anayasası Kanun-i Esasi dir yy. başlarında Osmanlı evleti denge politikası izlemiştir. / Y Y Y 14. Osmanlı evleti nin Balkanlara hakim olabilmek için izlediği politikaya Panslavizm politikası denir. Y 9

6 Bil Bul Uygula 20. yy Başında Osmanlı evleti Kanun-i Esasi denge İngiltere Sanayi İnkılabı Fransız İhtilali I. Meşrutiyet Tanzimat Fermanı Abdülmecit Han Aydınlanma Panslavizm 31 Mart Islahat Fermanı Yukarıdaki kavramları aşağıdaki boşluklara doğru bir şekilde yerleştirelim nin Fransız İhtilali getirdiği milliyetçilik akımından çok uluslu yapıya sahip devletler olumsuz olarak etkilenmiştir. 2. Avrupada... Aydınlanma Çağı ile birlikte bilimsel bilgi ve özgür düşünce önem kazanmıştır. 3. Avrupa da 18. yy. nın sonlarında buhar gücünün bulunmasıyla... sanayi inkılabı ortaya çıkmıştır. 4. Tanzimat Fermanı Sultan... Abdülmecid Han zamanında ilan edilmiştir. 5. Sanayi İnkılabı ilk olarak... de İngiltere meydana gelmiştir Tanzimat Fermanı Osmanlı evleti nde demokratikleşme yolunda atılmış ilk adımdır Islahat Fermanı ile Osmanlı evleti nde yaşayan azınlıklar Osmanlı evleti nin müslüman halkından daha üstün hale gelmiştir in I. Meşrutiyet ilanı ile Mebusan Meclisi açılarak halk ilk kez padişahın yanında yönetime katılmıştır. 9. I. Meşrutiyetin ilanı ile ülke... Kanun-i Esasi denilen bir anayasa ile yönetilmeye başlamıştır. enge 10. Osmanlı evleti 20. yy. da varlığını devam ettirebilmek amacıyla... politikası izlemiştir. 11. Çarlık Rusya Balkanlara egemen olabilmek amacıyla... panslavizm politikası izlemiştir. 12. II. Meşrutiyet in ilanı ile birlikte Meşrutiyete karşı olanlar Mart ayaklanmasını çıkarmışlardır. 10

7 Test yy Başında Osmanlı evleti 1. Vergiler herkesin gelirine göre alınacak Hiç kimse haksız yere cezalandırılmayacak Herkes mal ve mülk edinme hakkına sahip olabilecek Yukarıda Tanzimat Fermanı nın bazı maddeleri verilmiştir. Bu bilgilere göre, aşağıdaki haklardan hangisine değinilmemiştir? A) Eşitlik B) Adalet C) Özel Mülkiyet Bağımsızlık Osmanlı evleti de bu karışıklıkları önlemek ve Avrupalı yılında I. Meşrutiyet ilan edilmiş, halk padişahın yanında yönetime katılmıştır. Osmanlı evleti Kanun-i Esasi denilen bir anayasayla yönetilmeye başlamıştır. Böylece anayasal düzene geçilmiştir. devletlerin Osmanlı evleti nin iç işlerine karışmasının önlemek amacıyla bazı önlemler almıştır. Aşağıdakilerden hangisi Avrupalı devletlerin Osmanlı iç işlerine karışmalarını ve azınlık isyanlarını önlemek Bu bilgilerden harekette aşağıdakilerden hangisi söylenemez? amacıyla yapılan çalışmalardan birisi değildir? A) Tanzimat Fermanı A) Halk yönetime katılma imkânı buldu. B) İlk Osmanlı anayasası ilan edilmiş oldu. C Osmanlı evleti sona erdi. ) emokratik yönetim anlayışı güçlendi. 3. I. Sömürgecilik II. Panslavizm III. Milleyetçilik hareketleri Yukarıda verilen akımlardan hangileri Osmanlı evleti nin parçalanmasını hızlandırmıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III I, II ve III 4. Aşağıdakilerden hangisinde I. de verilen gelişme ile II. de verilen sonuç doğru bir şekilde eşleştirilmemiştir? I A Fransız ihtilali Ham madde ihtiyacı arttı. B) Fransız ihtilali Milliyetçilik hareketleri başladı C) Sanayi inkilabı Sömürgecilik hızlandı ) Aydınlanma Çağı Pozitif bilimler önem kazandı yy. da Avrupada yaşanan siyasi ve sosyal gelişmeler Osmanlı evleti nde bazı karışıklıklara neden olmuştur. B Sened-i İttifak C) Islahat Fermanı ) Meşrutiyet in ilanı 6. I. Gayri müslimlere daha fazla haklar verilecek II. Hukuk devleti anlayışı devam edecek III. Anasayasal hareketler devamlı olacak Yukarıda Islahat Fermanındaki bazı maddeler verilmiştir. Bu maddelerden hangileri Osmanlı evleti ndeki müslüman nüfusu rahatsız etmiştir? A Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III ) I ve III II 11

8 Test yy Başında Osmanlı evleti 7. Aşağıdakilerden hangisiyle Osmanlı evleti nin yönetim biçiminde değişiklik olmuş ve halk padişahın yanında ilk kez yönetime katılmıştır? A I. Meşrutiyet in ve Kanuni Esasi nin ilanıyla B) Tanzimat Fermanı nın ilanıyla C) Islahat Fermanı nın ilanıyla ) İttihat ve Terakki Cemiyeti nin kurulmasıyla yılında I. Meşrutiyet i ilan etmesi şartıyla II. Abdülhamit Han tahta çıkartılmıştır. Osmanlı-Rus Savaşından dolayı I. Meşrutiyet kısa sürmüş Padişah meşrutiyet yönetimine son vermiştir. Ancak Osmanlı evleti ndeki aydınlar padişaha baskı yaparak meşrutiyetin tekrar ilan edilmesini sağlamıştır. 11. Çarlık Rusya Balkanlara hakim olabilmek ve Balkanlarda kendi kontrolünde bir devlet kurabilmek amacıyla Balkan milletlerini Osmanlı evletine karşı kışkırtmıştır. Meşrutiyetin ilan edilmesi için padişah II. Abdülhamit Han a baskı yapan grup aşağıdakilerden hangisidir? Çarlık Rusya nın Balkanlara hakim olabilmek amacıyla izlediği politikanın adı aşağıdakilerden hangisidir? A) Yeniçeri Ocağı B) Felah-ı Vatan Grubu C) Kilikyalılar Cemiyeti İttihat ve Terakki Cemiyeti ve 19. yy. larda Avrupa da meydana gelen gelişmeler Osmanlı evleti nde bazı karışıklıklara neden olmuştur. Avrupalı devletler Osmanlı evleti nin iç işlerine karışabilmek için aşağıda verilenlerden hangisini kullanmışlardır? 10. II. Meşrutiyet in ilan edilmesiyle İstanbul da Meşrutiyet karşıtı olanlar tarafından isyan çıkartılmıştı. Padişahın bu isyanı desteklediğini söyleyen Meşrutiyet taraftarları bu olay üzerine II. Abdulhamit Han ı tahtta indirdiler. II. Abdülhamit Han aşağıdaki gelişmelerden hangisiyle tahttan indirilmiştir? A) Tanzimat Fermanıyla B) Islahat Fermanıyla C 31 Mart isyanıyla ) II. Meşruyetin ilanıyla A) Emperyalizm B Panslavizm C) Sosyalizm ) Liberalizm yy ın sonlarında İngiltere de buhar gücü bulunmuş, böylece makineli üretime geçilmiştir. Üretim artmış, ulaşım kolaylaşmıştır. Bu gelişmeye... denir. Yukarıdaki açıklamada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi yazılmalıdır? A Osmanlı Topraklarında yaşayan azınlıkları B) Osmanlı Halkındaki esnafları C) Osmanlı vatandaşı olan müslümanları ) Osmanlı da görevli olan memurları A) Rönesans B) Reform C Sanayi inkilabı ) Fransız ihtilali 12

9 ers 02 Osmanlı evleti nin Son öneminde Fikir Akımları OSMANLI EVLETİ NİN SON ÖNEMİNE, EVLETİ KURTARMAYA YÖNELİK ORTAYA ÇIKAN FİKİR AKIMLARI İsabetli Bilgi Notlar Fransız İhtilali ve getirdiği Milliyetçilik akımının etkisiyle Osmanlı evleti ndeki azınlıklar isyan ettiler. çilik akımı, Osmanlı evleti gibi çok Fransız ihtilali ile başlayan Milliyet- Osmanlı evleti ni dağılmaktan kurtarmak isteyen bazı aydınlar ve devlet adamları uluslu devletlerin parçalanmasına değişik fikir ve düşünce akımları geliştirdiler. ve dağılmasına neden olmuştur. 20. yy. da Osmanlı evleti nde Ortaya Çıkan Fikir Akımları Osmanlıcılık Osmanlı evleti sınırlarında yaşayan tüm milletleri, ayırmaksızın Osmanlı olarak kabul edelim. Hatalarımızı düzeltelim. Bu şekilde devleti dağılmaktan kurtaralım düşüncesinde olanların savunduğu fikir akımıdır. En önemli temsilcileri Namık Kemal, Ziya Paşa dır. Batıcılık (Garpçılık) Batıyı örnek alarak, bilim ve tekniğini alarak, batıya ayak uydurarak dağılmaktan kurtulabiliriz diyenlerin savunduğu fikir akımıdır. En önemli temsilcisi Abdullah Cevdet ve Tevfik Fikret tir. İslamcılık (Ümmetçilik) Toplumu bir arada tutan temel faktör dindir. Hangi ulustan olursa olsun bütün Müslümanlar halifenin etrafında birleşmeşidir diyenlerin savunduğu fikir ve düşünce akımıdır. En önemli temsilcilerinden biri Sultan II. Abdülhamit Han dır. Türkçülük (Pantürkizm) Sadece Türklerden oluşan bir devlet olalım. Hatta Türk dünyasını birleştirelim diyenlerin savunduğu fikir ve düşünce akımıdır. En son ortaya çıkan bu fikir akımının en önemli temsilcilerinden biri Ziya Gökalp dir. ikkat I. ünya Savaşı nda müslüman Arapların, İngilizler in yanında savaşması İslamcılık fikir akımının önemini kaybettiğinin en önemli göstergesidir. İsabetli Bilgi Osmanlı evleti nin son dönemlerinde ortaya çıkan fikir akımlarının hepsinin ortak amacı devleti yıkılmaktan kurtarmaktır, fakat hiçbirisi başarılı olamamıştır. Sadece en son ortaya çıkan Türkçülük fikir akımı Kurtuluş Savaşı nın kazanılmasını ve yeni Türk evletinin kurulmasını sağlamıştır. Meraklısına Mustafa Kemal i etkileyen fikir akımları Türkçülük ve Batıcılık tır. Özellikle Türkçülük akımı, Milli mücadelenin kazanılmasını ve Türkiye Cumhuriyeti evleti nin kurulmasını sağlamıştır. İslamcılık fikir akımının başarısız olması için İngilizler ellerinden gelen gayreti göstermişlerdir. 13

10 ers 02 Osmanlı evleti nin Son öneminde Fikir Akımları MUSTAFA KEMAL İN ÇOCUKLUK ÖNEMİ VE İÇİNE YAŞAIĞI TOPLUMUN SOSYAL VE KÜLTÜREL YAPISI Mustafa Kemal 1881 yılında Selânik in Koca Kasım Mahallesi, Islahhane Caddesi nde bulunan 3 katlı evde dünyaya gelmiştir. Annesi Zübeyde Hanım ev hanımı, babası Ali Rıza Efendi ise önce memur iken, daha sonra kereste ticaretine başlamıştır. Atatürk ün baba tarafı, Rumeli nin fethi sırasında Aydın - Söke den, anne tarafı ise Konya dan getirilerek Selânik e yerleştirilen Türk boylarına mensuptur de Zübeyde Hanım ile evlenen Ali Rıza Efendi nin bu evliliklerinden 6 çocukları olmuş, ancak Mustafa ve Makbule dışındaki diğer 4 çocukları değişik hastalıklardan küçük yaşlarda ölmüşlerdir. Mustafa Kemal doğduğunda Selanik Selanik şehri zengin bir liman kentidir. Birçok dinden ve milletten insanlar bir arada yaşadığı için kültürel zenginliğe sahip bir şehirdir. Bu sayede Mustafa Kemal her çeşit milleti tanıma imkanı bulmuş ve farklı fikirlere saygılı olmayı öğrenmiştir. Ticaret yolları üzerinde olduğu için haberlerin ve olayların kısa sürede ulaştığı bir şehirdir. Özgür düşüncenin hakim olduğu eğitim ve kültür faaliyetlerinin geliştiği bir şehirdir. Selanik te çeşitli dilde dergi, gazete v.b. kültürel yayınlar çıkarılmaktadır. Ayrcıa Selanik Osmanlı aydınlarının oldukça fazla yaşadığı bir şehirdir. Bu sayede Mustafa Kemal, Balkanlarda yaşanan isyan hareketlerini, Balkan Türklerinin durumunu ve bağımsızlık mücadelelerini yakından görme imkanı bulmuştur. Anadolu daki Türkler ile Balkan Türklerini karşılaştırma imkanı bulmuştur. Aile ortamı ve çevresi ile birlikte harpler, ayaklanmalar, göçler, isyan hareketleri ve Balkan milletlerinin isyanlarıyla kanayan yaralar, Atatürk ün yetiştiği dönemde toplumda yaşanan sorunlardır. Bu sorunlar Atatürk ün fikir hayatının oluşmasında önemli bir etkiye sahiptir. Notlar 19. yüzyılın sonralarına doğru Selanik ten bir görünüm 14

11 Bil Bul Uygula Osmanlı evleti nin Son öneminde Fikir Akımları Aşağıdaki tabloda verilen bilgilerden doğru olanların karşısına, yanlış olanların karşısına Y yazınız. 1. Atatürk ün doğup büyüdüğü Selanik şehri çok uluslu bir yapıya sahipti. 2. Selanik Balkanların en önemli şehirlerinden biriydi yy. da Osmanlı evleti ni içine düştüğü olumsuz durumdan kurtarmak amacıyla çeşitli fikir akımları ortaya çıkmıştır. Bu fikir akımlarından hiçbiri Osmanlı evletini yıkılmaktan kurtaramamıştır. Osmanlı topraklarında yaşayan bütün milletleri ayrım yapmaksızın bir araya getirmeyi amaçlayan fikir akımı İslamcılıktır. Osmanlı evleti ndeki azınlıklar Fransız İhtilali nin getirdiği Milliyetçilik akımının etkisiyle isyan etmeye başlamışdılar. 6. Fransız İhtilali nin getirdiği Milliyetçilik akımı çok uluslu devletleri olumsuz yönde etkilemiştir Osmanlı da yaşayan bütün Türkleri bir araya getirerek devletin kurtulacağına inanan aydınların oluşturduğu fikir akımı Türkçülük tür. I. ünya Savaşı nda müslüman Arapların Osmanlı evleti ne karşı isyan etmesi İslamcılık fikir akımının başarılı olmadığının en önemli göstergesidir. Aşağıdaki cümlelerdeki boşlukları doğru kavramlarla dolduralım. 1. Atatürk ün doğup büyüdüğü Selanik şehri... çok uluslu bir sosyal yapıya sahiptir. 2. Osmanlı evleti sınırlarında yaşayan tüm milletleri ayrım yapmaksızın bir ayara getirerek devletin kurtulacağına inanan aydınların oluşturduğu fikir akımı... Osmanlıcılık tır Türkçülük akımı en son ortaya çıkan fikir akımıdır. Bu akım Kurtuluş Savaşı nın kazanılmasını ve yeni Türk devletinin kurulmasını sağlamıştır Türkçülük ve... Batıcılık akımı Mustafa Kemal i etkileyen fikir akımlarıdır İslamcılık akımı sadece müslümanlardan oluşan bir devlet kurmayı amaçlamışlardır. / Y Y 15

12 Test 02 Osmanlı evleti nin Son öneminde Fikir Akımları 1. II. Mahmut, evletimdeki Müslümanları camide, Hristiyanları kilisede, Musevileri de havrada tanımak isterim demiştir. Buna göre, II. Mahmut aşağıdaki fikir akımlarından hangisini vurgulamıştır? A Osmanlıcılık B) Türkçülük C) İslamcılık ) Batıcılık 2. Almanya, İngiltere ye karşı, Osmanlı topraklarında yaşayan müslümanları padişahın halifelik gücünden yararlanarak ayaklandırmak istemiştir. larından bir tanesi de Ümmetçiliktir. Bu fikir akımında dünyadaki bütün müslümanlar bir araya getirilmeye çalışılmıştır. Buna göre, Almanya aşağıdaki hangi fikir akımına umut bağlamıştır? Aşağıdakilerden hangisi Ümmetçiliğin uygulanamadığının bir göstergesidir? A) Batıcılık B İslamcılık A Arapların, İngilizler yanında savaşması C) Türkçülük ) Osmanlıcılık B) Hindistan Müslümanlarının, halifeye bağlılılıklarını bildirmesi C) Cuma Hutbesinde padişahın adının geçmesi ) Müslümanların birlik halinde olması 3. Ziya Gökalp Hatta ben olsaydım: Kürt, Arap, Çerkes; ilk gayem olurdu Türk milliyeti diyerek aşağıdaki fikir akımlarından hangisini desteklemiştir? 4. Müslümanlık bizi gayet sıkı, gayet sağlam, bağlamak lazım iken, anlamadım, anlıyamam. Nasıl girdi ayrılık fikrinize diyen Mehmet Akif in aşağıdaki fikir akımlarından hangisini benimsemiş olduğunu söyleyebiliriz? A) Türkçülük B) Batıcılık C) Osmanlıcılık İslamcılık 5. Osmanlı evletinde 19. yy da ortaya çıkan fikir akım- 6. Selanik şehrinde değişik milletlerin birarada yaşaması, onun fikir hayatının gelişmesine önemli katkılar sağlamış. A) Osmanlıcılık B) Batıcılık Selanik şehrinin bu özelliği Mustafa Kemal i olumlu yönde etkilemiştir diyen bir tarihçi aşağıdakilerden C Türkçülük ) İslamcılık hangisini buna örnek gösterebilir? A Farklı milletleri ve özelliklerini tanıma B) Ticaretin nasıl işlediğini görme C) Uluslararası ilişkileri takip etme ) Sanatsal faaliyetlerini geliştirme 16

13 Test 02 Osmanlı evleti nin Son öneminde Fikir Akımları 7. Atatürk ün doğduğu ve çocukluğunu geçirdiği şehir olan Selanik te Türklerle birlikte Rum, Bulgar, Sırp, Yahudi ve Ermeni gibi milletler birlikte yaşamaktaydı. 5. yüzyıl boyunca Osmanlı egemenliğindeki Selanik çok uluslu bir kentti. Az sayıda Avrupalılar da bulunmaktaydı: İngilizler, Fransızlar, İtalyanlar, Maltalılar gibi. Bu şehirde kültürel zenginlik ve hoşgörü anlayışı hakimdi. Müslümanların hayatında dervişlerin yaşadığı tekkelerin işlevi de büyük öneme sahipti. Çeşitli tavsiyeler almak veya hastalıklarına çare bulmak için hem zenginler hem fakirler dervişlere koşardı. En ünlü tekkeler Bektaşilere ve Mevlevilere ait olanlardı. Selanik şehrindeki çok uluslu yapının aşağıdakilerden hangisine ortam hazırladığı söylenemez? A) Zengin bir kültürel yapının oluşmasına 10. Osmanlıcılık: Osmanlı devleti bünyesinde yaşayan, değişik B) Milliyetçilik akımının yoğun olarak görülmesine din ve dilden halkları Osmanlı bilinciyle bir ortak C Azınlık haklarının kısıtlanmasına noktada toplayarak birleştirmeye yönelmiş olan fikir ) Atatürk ün kültür ve fikir hayatının zenginleşmesine İslamcılık: evletin kurtarılmasının İslamla gerçekleşeceğini savunan, bütün müslümanları birleştirerek islam 8. Mustafa Kemal in dünyaya geldiği günlerde Osmanlı evleti; siyasi, sosyal ve ekonomik alanda sıkıntılı bir dönemden geçiyordu. Yüz yıllardır sahip olduğu topraklar üzerinde hâkimiyetini korumakta ve bu topraklar üzerinde yaşayan toplulukları bir arada tutmakta imparatorluğu kurmaya ve halife sıfatından dolayı Osmanlı padişahını imparatorluğun başına geçirmeyi hedefleyen ümmetçilik fikrini ortaya atan fikir akımıdır. Türkçülük: Kurtuluş Savaşı döneminde etkili olmuştur. Türk milletinden oluşan yeni bir Türk devleti kurmayı he- zorlanıyordu. Fransız İhtilali sonrası dünyaya yayılan milliyetçilik, özgürlük, eşitlik kavramları çok uluslu Osmanlı Batıcılık: Osmanlı evleti nin çöküş dönemine girme- evleti ni de Balkan topraklarından başlayarak sine, batı bilim ve tekniğinden uzak kalma nedenlerine etkileyeme başladı. Milliyetçilik düşüncesi ve bazı Avrupalı devletlerin kışkırtması Balkan topluluklarının 19. batı bilim ve tekniğine yönelmeyi öneren bir akımdır. yüzyılın başlarından itibaren Osmanlı evleti ne karşı isyan etmesine neden oldu. Bu bilgilere göre, aşağıdakilerden hangisi Balkanlarda Osmanlı evleti ne karşı isyan hareketlerinin kısa sürede yaygınlaşmasının nedenlerinden biri değildir? A) Balkanlarda çeşitli milletlerin yaşıyor olması B) Osmanlı evletinin asayiş ve güvenliği sağlayamaması C Osmanlı evleti yöneticilerinin baskıcı tutumu ) Avrupalı devletlerin ayrılıkçı fikirleri desteklemesi ve kışkırtması 9. Atatürk, çocukluk ve gençlik yıllarını Osmanlı evleti nin en buhranlı ve en çalkantılı dönemlerinde yaşamıştır. Atatürk bu çağlarını Balkanlar da ve ülkenin çeşitli yerlerinde geçirmiş, yıkılmakta olan devletin çöküş sebeplerini ve kurtarılma yollarını düşünme fırsatı bulmuştur. Farklı kişilerden, olaylardan ve şehirlerden etkilenmiştir. Bu bilgilerden yola çıkarak Atatürk ün fikir hayatının oluşmasında aşağıdaki şehirlerden hangisinin etkisi olduğu söylenemez? A) Selanik B) Manastır C) İstanbul Amasya akımıdır. defleyen fikir akımıdır. bağlayan bu fikir, çöküşü önlemeye yönelik olarak da Yukarıdaki bilgilere göre aşağıdaki çıkarımlardan hangisine ulaşılamaz? A) Osmanlı evleti kötü gidişatı durdurmak için bazı çözüm yolları aramıştır. B evleti kurtarmaya yönelik fikir akımlarından çözüm bulunamayınca manda ve himaye benimsenmiştir. C) Bazı aydınlar, Batı nın bilim ve tekniğini örnek almayı önermiştir. ) İslam dünyası ve Müslümanları bir araya getirmeyi düşünenler de olmuştur. 17

14

15 ers 03 M. Kemal in Çocukluk öneminde Eğitim ve Fikir Hayatının Gelişimi MUSTAFA KEMAL İN KİŞİLİK ÖZELLİKLERİNİN GELİŞİMİ İsabetli Bilgi Atatürk ün doğup büyüdüğü yıllarda Osmanlı evleti nde eğitim - öğretim birliği yoktu ülkede eğitim veren çeşitli okullar vardı. Atatürk annesinin isteğiyle geleneksel eğitim veren Mahalle Mektebinde eğitimine başlasa da bu okula çok kısa süreliğine gitmiştir. Mahalle Mektebi nden dönemin modern eğitim veren Şemsi Efendi İlkokuluna geçmiştir. Burada okulun kurucusu Şemsi Efendi, Atatürk ün Yenilikçi fikirlere açık olmasını (inkılapçı) ve disiplinli bir kişiliğe sahip olarak yetişmesinde etkili olmuştur. Şemsi Efendi Okulundan sonra Mustafa Kemal Selânik Mülkiye Rüştiyesi ne kaydolmuştur. Burada okurken asker olmak için gizlice Selânik Askerî Rüştiyesi nin sınırlarına girmiş ve bu okuldan ayrılmıştır. Bu durum Mustafa Kemal in ne istediğini bilerek kararlı bir şekilde yetişmesinde etkili olmuştur. Selanik Askeri Rüştiyesi ndeki (ortaokul) Matematik öğretmeni Yüzbaşı Mustafa Bey onun yeteneklerini ve arkadaşlarından üstün özelliklerini görmüş, O nu sürekli daha büyük başarılara doğru yönlendirmiştir. Yani idealistlik yönünü geliştirmiştir. Selanik Askeri Rüştiyesi ndeki Fransızca öğretmeni Nakiyüddin Bey ona kendine güven duymasını aşılamış, yabancı dil öğrenmeye teşvik etmiştir. Manastır Askeri İdadi deki (lise) Edebiyat öğretmeni Mehmet Asım Bey ve arkadaşı Ömer Naci onun Edebiyata ilgi duymasını sağlamıştır. Böylece hatiplik (hitabet) yönü güçlenmiştir. Bu durum lider olmasında etkili olmuştur. Askeri İdadi deki Tarih öğretmeni Mehmet Tevfik bey tarihe ilgi duymasını sağlamış onun Milliyetçi yönünü güçlendirmiştir. Böylece Mehmet Tevfik Bey Mustafa Kemal de Vatan ve Millet sevgisinin gelişmesini sağlamıştır. Mustafa Kemal 1897 yılında Askeri İdadi okurken çıkan Osmanlı - Yunan savaşına gönüllü olarak katılmak istemiştir. Bu durum onun vatanını ne kadar sevdiğini göstermektedir. Bu durum kişisel özelliklerden vatanseverliği ön plana çıkarmaktadır. İstanbul da Harp Okulu ve Harp Akademisi nde okurken arkadaşlarıyla bir gazete Mustafa Kemal in Okuduğu Okullar: 1. Mahalle Mektebi 2. Şemsi Efendi Mektebi 3. Selânik Mülkiye Rüştiyesi 4. Selanik Askeri Rüştiyesi 5. Manastır Askerî İdadisi 6. İstanbul Harp Okulu 7. İstanbul Harp Akademisi İsabetli Bilgi Notlar çıkarmış, Paris ten gelen Fransızca gazetelerden öğrendiklerini arkadaşlarına anlatmıştır. Böylece arkadaşlarına liderlik yapmaya, onları yönlendirmeye çalışmıştır. Burada ülke gündemiyle ilgilenmiş, Osmanlı nın içine düştüğü durumu daha yakından görmüştür. Böylece vatan ve millet sevgisi de gelişmiştir. Mustafa Kemal 1912 yılında Harp Okulu ndan Teğmen rütbesiyle mezun olmuş, daha sonra Harp Akademisi ne devam ederek 1905 yılında Kurmay Yüzbaşı olmuştur. 19

16 ers 03 M. Kemal in Çocukluk öneminde Eğitim ve Fikir Hayatının Gelişimi MUSTAFA KEMAL İN KİŞİLİK ÖZELLİKLERİNİN GELİŞMESİNE ÖĞRETMENLERİNİN ÖNEMİ Mustafa Kemal in kişiliğinin oluşmasında O nu yetiştiren öğretmenlerin önemli bir payı vardır. Atatürk, Eylül 1924 te Samsun da öğretmenlere hitaben yaptığı konuşmada İlham ve kuvvetini geniş ölçüde Askeri Rüştiye deki Fransızca öğretmeni Nakiyüddin beyden aldığını söylemiştir. Öğretmenleri O nu çeşitli şekillerde etkilemiş, O na rehberlik yapmışlardır. Şemsi Efendi; Atatürk ün ilk öğretmenlerindendir. Eğitim tarihimizde yeni pedegojik yöntem ve uygulamaları ilk deneyenlerdendir. Atatürk ün yenilikçi fikirlerinde, disiplin duygularının gelişmesinde Şemsi Efendi nin eğitim uygulamalarının etkisi büyüktür. Yüzbaşı Mustafa Bey; Selanik Askeri Rüştiyesi ndeki matematik öğretmenidir. Öğrencisinin yeteneklerini sezip O na Kemal adını vermiştir. Bu şekilde onun kendisinden ve arkdaşlarından farklı ve üstün durumunu tespit etmiştir. O nu daha iyiye ve güzele doğru sürekli teşvik etmiştir. Yüzbaşı Nakiyüddin Bey; Askeri Rüştiye de Fransızca öğretmenidir ve O na geleceğe ilişkin ilk fikirleri vermiştir. Mehmet Asım Efendi; Manastır Askeri İdadisi ndeki Edebiyat öğretmenidir. Mustafa Kemal in edebiyata ilgi duymasını ve hatiplik yönünün gelişmesini sağlamıştır. Topçu Kolağası Mehmet Tevfik bey; Askeri İdadi de tarih öğretmenidir. Mustafa Kemal e tarih sevgisini aşılamış, O na tarih alanında yeni ufuklar açmıştır. Harp okulundaki başlıca öğretmenleri şunlardır; Fransızca öğretmeni Necip Asım bey, Talim öğretmeni Rahmi paşa ve onun maiyetindeki Yüzbaşı Naci bey. Harp Akademisindeki başlıca öğretmenleri şunlardır; Eski Osmanlı seferleri öğretmeni Ahmet Muthar Paşa, Napoleon Savaşları öğretmeni Kurmay Binbaşı Refik Bey, Yüksek matematik öğretmeni Kurmay Yarbay Mecit Bey, Tabiye öğretmeni Kurmay Yarbay Nuri Bey dir. Harp Okulundaki ve Harp Akademisindeki öğretmenleri Atatürk ün özellikle askerlik bilgilerinin gelişmesinde etkili olmuşlardır. Ayrıca Atatürk ün yetişmesinde, onun özellikle Türkçü görüşlerinin gelişmesinde Namık Kemal, Ziya Gökalp, Tevfik Fikret, Mehmet Emin Yurdakul gibi milliyetçi yazarlar ve okuduğu kitapların da büyük etkisi olmuştur. Notlar 20

17 ers 03 M. Kemal in Çocukluk öneminde Eğitim ve Fikir Hayatının Gelişimi MUSTAFA KEMAL İ ETKİLEYEN KİŞİLER VE OLAYLAR Notlar Fransız İhtilali ile ortaya çıkan milliyetçilik düşüncesinin yayılması çok uluslu devletlerin yıkılmasına neden olmuş bu yüzden Mustafa Kemal milli bir devlet kurma düşüncesini benimsemiştir. Yeni Türk devletini de bu düşünce doğrultusunda kurmuştur. Fransız İhtilali nin getirdiği adalet - eşitlik - özgürlük - insan hakları ve demokrasi kavramları Atatürk ün demokratik bir Türk evleti nin kurulmasına öncülük etmesinde Meraklısına etkili olmuştur. Atatürk ün okuduğu kitaplara örnekler İctimai Mükavele Jan Jak Rousseau Ziya Gökalp, Namık Kemal ve Tevfik Fikret gibi Türk düşünürlerinin kitaplarını okumuş Tarihi Tedenniyatı Osmaniye onların fikirlerinden etkilenmiştir. Bu fikirler Osmanlı evleti nin son durumu ve geleceği konusunda düşüncelerinin oluşmasında etkili olmuştur. Fransız İhtilal Beyannamesi ve Celal Nuri İleri Kanuni Esasi Ural- Altay illeri H. Winkler Ulusun Göçü A.C. Haddon Jan Jak Rousseau (J. J. Russo), Voltaire gibi Avrupalı düşünürlerin fikirlerinden etkilenerek Avrupa daki gelişmeleri takip etmiştir. Böylece özgürlük - eşitlik - demokrasi ve insan hakları gibi fikirleri gelişmiştir. Osmanlı evleti nin Avrupa nın gerisinde kalması ve topraklarını kaybetmesi, kapitülasyonlar nedeniyle ekonomik zarara uğraması ve I. ünya savaşında ağır yenilgiye uğraması sonucu Osmanlı evleti nin toprakları Avrupalı devletler tarafından işgal edilmeye başlanmıştır. Bunun üzerine Mustafa Kemal Türk milletinin bağımsızlık inancını harekete geçirerek yeni Türk evletini kurma fikrini oluşturmuştur. Osmanlı evleti nin Sanayi İnkılabı nı yapamaması 18. ve 19 yüzyıl ıslahatlarıyla istenilen hedeflere ulaşılamaması Mustafa Kemal in yapacağı inkılaplar için yeni fikirlerin oluşmasında etkili olmuştur. Bunlardan başka Mustafa Kemal in fikir hayatının oluşmasında; doğup büyüdüğü şehir, okuduğu kitaplar, öğretmenleri, Türk ve Avrupalı düşünürler, Osmanlı evleti nin son dönemlerinde karşılaştığı sorunlar ve Anadolu nun işgale uğraması gibi olaylar da etkili olmuştur. 21

18 Bil Bul Uygula M. Kemal in Çocukluk öneminde Eğitim ve Fikir Hayatının Gelişimi Aşağıdaki tabloda verilen bilgilerden doğru olanların karşısına, yanlış olanların karşısına Y yazınız. 1. Mustafa Kemal in kişilik özelliklerinden yenilikçi fikirlere açık olmasını ilk olarak öğretmenlerinden Şemsi Efendi oluşturmuştur. 2. Selanik Askeri Rüştiyesi ndeki matematik öğretmeni Mustafa bey, O na Kemal adını vermiştir. 3. Askeri Rüştiye de Fransızca öğretmeni Nakiyüddin bey Mustafa Kemal i yabancı dil öğrenmeye teşvik etmiştir. 4. Mustafa Kemal i etkileyen en önemli olaylardan birisi Fransız İhtilali nin getirdiği milliyetçilik akımıdır. 5. Mustafa Kemal; Namık Kemal, Ziya Gökalp ve Tevfik Fikret gibi Türk yazarlardan etkilenmiştir Osmanlı evleti nin 18. ve 19. yy da yaptığı ıslahatların başarılı olması, Mustafa Kemal in o dönemleri örnek almasını sağlamıştır. Milliyetçilik akımının etkisiyle çok uluslu devletlerin yıkılacağını gören Mustafa Kemal milli bir devlet kurma düşüncesini kazanmıştır. Manastır Askeri İdadi de Tarih öğretmeni Mehmet Tevfik Beyden etkilenerek tarihe ilgi duymuş milliyetçilik yönü güçlenmiştir. 9. Mustafa Kemal in fikir hayatının oluşmasında okuduğu kitapların da büyük rolü olmuştur. 10. J. J Rousseau (Russo) ve Voltaire gibi Fransız düşünürler Mustafa Kemal in fikir hayatının gelişmesinde etkili olan yabancı düşünürlerdir. 11. Kolağası Mehmet Tevfik bey onun edebiyata ilgi duymasını sağlamış hatiplik yönünü güçlendirmiştir. / Y Y Y 12. Askeri İdadi de okurken Ömer Naci adında arkadaşından etkilenerek Edebiyata ilgi duymuştur. 22

19 Bil Bul Uygula M. Kemal in Çocukluk öneminde Eğitim ve Fikir Hayatının Gelişimi Eğitim - öğretim Şemsi Efendi Nakıyüddin Askeri İdadi Selanik Mehmet Asım Ömer Naci Harp Okulu Mehmet Tevfik Milliyetçilik Fransız İhtilali Yukarıdaki kavramları aşağıdaki cümlelerdeki boşluklara doğru şekilde yerleştiriniz Şemsi Efendi Atatürk ün ilk öğretmenlerindendir. Eğitim tarihimizde yeni pedogojik yöntem ve teknikleri ilk uygulayanlardandır. 2. Atatürk ün kişilik özelliklerinin gelişmesinde doğup büyüdüğü... Selanik şehrinin çok önemli katkısı vardır. 3. Mustafa Kemal in... de Askerî İdadi okurken çıkan Türk - Yunan Savaşı na katılmak istemesi onun vatanseter bir kişiliğe sahip olduğunu göstermektedir. 4. Atatürk ilham ve kuvvetini büyük ölçüde Askeri Rüştiye deki Fransızca öğretmeni... Nakiyüddin beyden aldığını söylemiştir. 5. Mustafa Kemal in doğup büyüdüğü yıllarda Osmanlı evleti nde... Eğitim ve... de öğretim birlik ve beraberlik yoktu. 6. Manastır Askeri İdadi de Kitabet öğretmeni... Mehmet Asım Bey ve arkadaşı... den Ömer Naci etkilenerek Edebiyata ilgi duymuş hatiplik yönünü güçlendirmiştir. 7. İstanbul... Harp okulunda okurken arkadaşlarıyla bir gazete çıkarmıştır. 8. Manastır Askeri idadideki Tarih öğretmeni... Mehmet Tevfik Bey tarihe ilgi duymasını ve milliyetçilik yönünün gelişmesini sağlamıştır. 9. Fransız İhtilali ile ortaya çıkan... Milliyetçilik akımı Atatürk ü etkiyen en önemli olaylardandır nin Fransız İhtilali getirdiği adalet, eşitlik, insan hakları ve demokrasi kavramları Atatürk ün kişilik özelliklerini etkilemiştir. 23

20 Test 03 M. Kemal in Çocukluk öneminde Eğitim ve Fikir Hayatının Gelişimi 1. Mustafa Kemal in Manastır Askerî İdadisi nde okurken çıkan 1897 Türk Yunan savaşına katılmak istemesi onun hangi kişisel özelliğine bir örnektir? A) Yenilikçiliğine B) İnkılapçılığına C Vatanseverliğine ) Liderliğine 2. Harp Okulu ve Harp Akademisi ni burada okumuştur. Osmanlı nın içinde bulunduğu durumu daha yakından tanıma imkânı elde etmiştir. s İkinci ünya Savaşı nın ortaya çıkmasına neden olan gelişmeler Yukarıda bazı özellikleri verilen şehir aşağıdakilerden l Sanayi İnkılabının getirdiği hammadde ve pazar hangisidir? H Osmanlı nın içinde bulunduğu kötü durum. A) Selanik B) Manastı Yukarıda hangi işaretle belirtilmiş olan madde Mustafa C İstanbul ) Şam Kemal i etkileyen olaylar arasında gösterilemez? A) s B l C) n ) H 3. Mustafa Kemal in doğup büyüdüğü yıllarda Osmanlı evleti nde maarif vekaletine bağlı medreseler ile son dönemde Avrupa tarzı eğitim veren okullar, azınlıkların açtığı ve onlara bağlı okullar ve yabancı devletlerin (İngiltere, Fransa, Amerika) açtığı okullar eğitim vermekteydi. Paragraftaki bilgilere göre ulaşılabilecek yargı aşağıdakilerden hangisidir? A) Osmanlı eğitim sistemi gelişmiştir. B) Aynı duygu ve düşünceye sahip öğrenciler yetiştirilmiştir. 4. Mustafa Kemal in fikir hayatının gelişmesinde aşağıdaki kişilerden hangisinin bir katkısı yoktur? A) Namık Kemal B Mehmet Âkif Ersoy C) Ziya Gökalp ) Tevfik Fikret 5. n Fransız İhtilali ile ortaya çıkan milliyetçilik düşüncesi arayışı 6. Mustafa Kemal in fikir hayatının oluşmasında askerî öğrenim gördüğü şehirler de etkili olmuştur. Aşağıdakilerden hangisi Mustafa Kemal in öğrenim gördüğü şehirlerden birisi değildir? A) Selânik B) Manastır C Osmanlı evleti nde eğitim-öğretim birliği yoktur. ) önemin en kaliteli okulları medreselerdir. C) İstanbul Sofya 24

21 Test 03 M. Kemal in Çocukluk öneminde Eğitim ve Fikir Hayatının Gelişimi 7. Selânik Mülkiye Rüştiyesi nde okurken asker olmak amacıyla gizlice Selânik Askerî Rüştiyesi nin sınavlarına giren Mustafa, annesinin tüm itirazlarına rağmen Selânik Mülkiye Rüştiyesi ni bırakarak Selanik Askerî Rüştiyesi ne kayıt yaptırmıştır. Paragrafta anlatılan bu durum Atatürk ün hangi kişilik özelliğine sahip olduğunu göstermektedir? A) Vatansever B) İnkılapçı C) Sanatsever Kararlı 8. Mustafa Kemal in yılları arasında Askerî İdadi de okuduğu şehir olan Manastır, aralarında çekişmeler olan çeşitli din ve milletlerden insanları barındırıyordu. Şehirde çok sayıda konsolosluk bulunuyordu. Şehrin ekonomisinin temelinde ise ticari faaliyetler vardı. Buna göre, Manastır şehri için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Ticaret faaliyetlerinin yapıldığı bir şehirdir. B oğu kültürünün yoğun olarak yaşandığı bir şehirdir. C) Farklı dinî inanışlara sahip insanlar bir arada yaşamaktadırlar. ) Farklı milletten insanların bir arada yaşadığı bir şehirdir. 9. Mustafa Kemal, İstanbul da Harp Okulu nda öğrenim gördüğü yıllarda arkadaşlarına konferans niteliğinde konuşmalar yapıyordu. Ayrıca arkadaşları ile gazete ve dergi hazırlıyor, bunun yanı sıra Fransız bir bayandan Fransızca dersleri alıyordu. Verilen bu bilgilere göre Mustafa Kemal için aşağıdakilerden hangisi öncelikle söylenebilir? A) Gurura yer vermeyen bir kişilikte olduğu B) İleri görüşlü bir öğrenci olduğu C Lider ruhlu kişiliğe sahip olduğu ) Ümitsizliğe yer vermeyen bir kişilikte olduğu 10. Mustafa Kemal in Ömer Naci ile tanışması ve Namık Kemal in eserlerini ilk defa okumaya başlaması aşağıda eğitim aldığı okullardan hangisinde gerçekleşmiştir? A) Şemsi Efendi Okulu B Manastır Askerî İdadisi C) Selânik Mülkiye Rüştiyesi ) Selânik Askerî Rüştiyesi 11. Selânik şehrinin aşağıdaki özelliklerinden hangisi Mustafa Kemal in düşünce hayatının gelişmesine daha çok katkı sağlamıştır? A) emir yoluna sahip olması B) Canlı bir ticaret merkezi olması C) İşlek bir limana sahip olması Avrupa da basılan eserlerin temin edilebilmesi 25

22

23 ers 04 Mustafa Kemal in Askerlik Hayatı MUSTAFA KEMAL İN KİŞİLİK ÖZELLİKLERİNİN GELİŞMESİNE Notlar ASKERLİK HAYATI NIN ÖNEMİ Mustafa Kemal birçok cephede görev yapmıştır. Bu görevleri sırasında yaptığı çalışmalar ve gösterdiği başarılar onun kişilik özelliklerini geliştirmiş ve şekillendirmiştir. Örneğin Mustafa Kemal Selanik te yaşarken şehirden geçen üniformalı zabitleri ve komşusu Binbaşı Kadri Bey in askeri okula giden oğlu Ahmet i görerek asker olma düşüncesini kazanmıştır. Bu amacına ulaşmak için var gücüyle çalışmıştır. Bu durum Mustafa Kemal in idealist bir kişiliğe sahip olduğunu gösterir. Mustafa Kemal ilk görev yeri olan Şam 5. Ordu ya atandığında ülkenin içine düştüğü durumu yakından gördü. Bazı arkadaşlarıyla gizli olarak Vatan ve Hürriyet Cemiyeti ni kurdu. Bu durum Mustafa Kemal in vatansever ve liderlik özelliğini geliştirmiştir. İstanbul da II. Meşrutiyet in ilanında sonra Meşrutiyet e karşı olanlar 31 Mart ayaklanmasını çıkarmışlardı. Mustafa Kemal bu ayaklanmayı bastırmak amacıyla kurulan Hareket Ordusu nun kurmay başkanlığını yaptı. Bu orduya ismini de Mustafa Kemal vermişti. Burada gösterdiği başarı onun İnkılapçı, (yenilikçi) bir kişiliğe sahip olmasını sağlamıştır. İlk askeri başarısı olan Trablusgarp Savaşı nda bazı vatansever subaylarla gönüllü olarak cepheye gitmiş orada halkı İtalyanlara karşı örgütleyerek büyük başarılar elde etmiştir. Bu durum vatanseverlik, liderlik ve teşkilatçılık özelliklerinin var olduğunu göstermektedir. Mustafa Kemal Sofya Askeri Ateşemiliterliği görevindeyken I. ünya Savaşı çıkmıştı. Genelkurmaya ısrarla mektup yazarak cephede görev yapmak istediğini söyledi. Bu ısrarlar sonunda Çanakkale Cephesinde 19. Tümen Komutanlığı na atandı. Bu durum Mustafa Kemal in vatansever bir lider olduğunu göstermektedir. Çanakkale Cephesinde gösterdiği üstün komutanlık örneği ve askerlerine verdiği tarihi emirle bu cephenin kazanılmasında büyük yararlılık göstermiştir. Bu cephede gösterdiği başarıyla vatanseverlik, liderlik, cesaret gibi kişilik özelliklerinin öne çıktığını görüyoruz. Yine bu cephede düşmanın nereden çıkarma yapacağını tahmin etmiş ve o bölgeye önlem almıştır. Bu durum onun ilerigörüşlü bir lider olduğunu göstermektedir. Çanakkale cephesinden sonra ordularımızın dağılmış olduğu Kafkas Cephesi ne atanmıştır. İlk önce dağılmış orduları biraraya getirmiş, Rusların ilerleyişini durdurarak Muş ve Bitlis i geri almıştır. Bu başarı onun teşkilatçı ve liderlik özelliğini göstermektedir. İsabetli Bilgi Mustafa Kemal in Çanakkale Cephesi nde gösterdiği başarılar onun Türk milleti tarafından tanınmasını sağlamıştır. 27

24 ers 04 Mustafa Kemal in Askerlik Hayatı Kafkas Cephesi kapandıktan sonra Suriye-Filistin cephesine atanmıştır. Burada Türk Notlar ordularının başında bulunan Alman komutan ile anlaşmazlığa düşmüş ve görevinden istifa ederek İstanbul a dönmüştür. Bu durum Mustafa Kemal in kararlı bir lider olduğunu gösterir. Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandıktan sonra İstanbul a gelmiştir. İstanbul daki düşman gemilerini görünce yaverine Geldikleri gibi giderler diyerek ileri görüşlü ve kararlı bir lider olduğunu göstermiştir. Kurtuluş Savaşı nın hazırlık dönemi ile Sakarya ve Büyük Taarruz Savaşlarında gösterdiği başarılar da yine onun Vatansever, birleşticiri, teşkilatçı, inkılapçı v.b. kişilik özelliğinin gelişmesine katkı sağlamıştır. Mustafa Kemal Şam da Mustafa Kemal in ilk görev yaptığı şehir Şam dır yılları arasında Şam da 5. Ordu nun emrinde görev yapan Mustafa Kemal, ülkenin içinde bulunduğu olumsuzlukları her yönüyle burada görme imkânı bulmuştur yılının Ekim ayında bazı arkadaşları ile gizli olarak Vatan ve Hürriyet adında bir cemiyet kurmuşlardır. Mustafa Kemal Manastır da Mustafa Kemal 13 Ekim 1907 tarihinde merkezi Manastır da bulunan 3. Ordu Komutanlığı na bağlı Selânik Şube Başkanlığı görevine atandı. 31 Mart Olayı nda Mustafa Kemal Selanik te Görev Yaparken 2. Meşrutiyet in ilanından sonra İstanbul da 13 Nisan 1909 da meşrutiyete karşı bir ayaklanma çıktı. Mustafa Kemal bu isyanı bastırmak üzere 19 Nisan 1909 da İstanbul a gelen Hareket Ordusu nun Kurmay Başkanı olarak görev yaptı. Trablusgarp Savaşı nda Mustafa Kemal Siyasi birliğini geç tamamlayan ve sömürge arayışında olan İtalya, 1911 yılında Trablusgarp a asker çıkarmıştır. Osmanlı evleti bu bölgeye Mustafa Kemal ve Enver Paşa gibi bir grup subayı gizlice göndermiştir. Bu subaylar, yerli halkı İtalyanlara karşı teşkilatlandırdılar. erne ve Tobruk bölgelerinde gönüllü kuvvetlerle İtalyanlara karşı Trablusgarp ı savundular. Bu savaşlar sırasında 27 Kasım 1911 de Mustafa Kemal Binbaşılık rütbesine terfi etmiştir. ikkat Mustafa Kemal ilk görev yeri: Şam 5. Ordu Komutanlığıdır. İsabetli Bilgi Mustafa Kemal in ilk askeri başarısı Trablusgarp savaşıdır. 28

25 ers 04 Mustafa Kemal in Askerlik Hayatı Balkan Savaşları nda Mustafa Kemal Balkan Savaşları esnasında Çanakkale Boğazı nın korunması için oluşturulan orduda görev alan Mustafa Kemal, bölgeyi yakından tanıma imkânına sahip olmuştur. Bu durum üç yıl sonra yaşanacak olan Çanakkale Savaşları nda Mustafa Kemal e büyük avantaj sağlamıştır. Bölgenin coğrafi yapısını yakından tanıyan Mustafa Kemal düşmanın nereden çıkarma yapacağını tahmin etmiş ve önlem almıştır. İsabetli Bilgi Notlar Ateşemiliter: Askerî elçi olarak Yabancı bir ülkede görev yapan istihbarat bilgilerini başkente ulaştıran Sofya da Mustafa Kemal görevlidir. Mustafa Kemal, Balkan Savaşları ndan sonra 1913 yılında Sofya Ataşemiliterliği (askeri elçilik) görevine atandı. Bu görevi esnasında yarbaylık rütbesine terfi etti. Ataşemiliterlik görevi Ocak 1915 tarihinde sona erdi. Bu görevi sırasında Mustafa Kemal Bulgaristan Meclisi ni incelemiş parlementer yönetimi yakından tanımıştır. Ayrıca Bulgaristan da yaşayan Türklerin sorunlarıyla da yakından ilgilenmiştir. 31 Mart Olayı (13 Nisan 1909) Sultan II. Abdulhamit Han döneminde II Meşrutiyet in ilanından sonra Meşrutiyet yönetimine karşı çıkan eski düzeni tekrar getirmek isteyenlerin çıkardığı bir isyandır. Sultan II. Abdülhamit Han ın isyanları bastırmak için önlem almadığı hatta isyanı desteklediği İttihat ve Terakki Partisi tarafından iddia edilmiştir. İsabetli Bilgi Bunun üzerinde İttihat ve Terakki Partisi nin Selanik te hazırladığı Hareket Ordusu 31 Mart olayı Türk tarihinde rejimi İstanbul a gelerek bu isyanı bastırmıştır. (yönetimi) değiştirmeye yönelik çıkartılan ilk ayaklanma özelliği taşı- Hareket Ordusu nun komutanı Mahmut Şevket Paşa, Kurmay Başkanı ise bundan sonra adını tarih sahnesinde sık sık duyacağımız Mustafa Kemal dir. Bu orduya Hareket ordusu ismini de Mustafa Kemal vermiştir. maktadır. Bu isyanın bastırılmasından sonra Sultan II. Abdulhamit Han tahttan indirilmiş yerine 5. Mehmet Reşat Padişah olmuştur. Bu olaydan sonra İttihat ve Terakki partisi ülke yönteminde etkinliği artırmış dolayısıyla padişahın yönetimdeki etkinliği azalmıştır. Trablusgarp Savaşı ( ) Nedenleri; 1. Siyasi birliğini geç tamamlayan İtalya nın ham madde ve pazar arayışı 2. Osmanlı evleti nin siyasi ve askeri yönden güçsüz durumda olması 3. Trablusgarp ın coğrafi olarak İtalya ya yakınlığı ve zengin yer altı kaynaklarına sahip olması İtalya nın saldırısıyla başlayan savaşta Osmanlı evleti Trablusgarp a güçlü bir donanması olmadığı için denizden, Mısır da da İngiltere nin işgali devam ettiği için karadan yardım gönderememiştir. Mustafa Kemal ve Enver Paşa gibi gönüllü subaylar Trablusgarp a giderek yerel halkı İtalyanlara karşı örgütlemiş ve başarıyla mücadele etmişlerdir. Bu sırada Balkan evletleri ile savaş başlayınca Osmanlı evleti 1912 yılında imzaladığı Uşi Antlaşması ile Trablusgarp ı İtalyanlara bırakmıştır. 12 Ada yı ise Yunanistan tehlikesine karşı geçici olarak İtalya ya bırakmıştır. ikkat II. Abduhamit Han ın tahttan indirilmesinden sonra yönetimi ele geçiren İttihat ve Terakki yönetimi ülke yönetiminde başarısız politikalar izlemiştir. Bu durum Osmanlı evletinin kısa sürede yıkılmasına neden olmuştur. 29