FİYAT MEKANİZMASI: TALEP, ARZ VE FİYAT

Transkript

1

2 FİYAT MEKANİZMASI: TALEP, ARZ VE FİYAT

3 TALEP Bir ekonomide bütün tüketicilerin belli bir zaman içinde satın almayı planladıkları mal veya hizmet miktarına talep edilen miktar denir. Bu tanımda, belirli bir zaman ile kastedilen tüketicilerin satın almayı planladıkları miktarın ne kadar bir süre (bir gün, bir hafta, bir ay, vb.) içinde olduğunun belirtilmesidir.

4 Talep Edilen Miktarı Belirleyen Faktörler Malın fiyatı İlişkili diğer malların fiyatları Gelir (Ortalama tüketici geliri) Gelir dağılımı Nüfus Tercihler Reel faiz oranı Geleceğe dönük fiyat ve gelir beklentileri

5 Talep Edilen Miktar ve Fiyat Talep kanunu: Diğer etkenler sabit olmak üzere (ceteris paribus) talep edilen miktar ile fiyat arasında ters yönlü bir ilişki vardır. Yani bir malın fiyatı arttıkça talep edilen miktarı azalır, fiyatı azaldıkça talep edilen miktarı artar.

6

7

8

10 Talep ve İlişkili Diğer Malların Fiyatı İlişkili mallar ikiye ayrılır: 1. İkame malları (Çay ve kahve; koyun eti, dana eti) 2. Tamamlayıcı mallar (araba ve benzin; fotoğraf makinası ve film (ya da hafıza kartı))

11 İkame mallarının fiyatı ve talep

12 Tamamlayıcı malların fiyatı ve talep

14 Talep ve Gelir Diğer koşullar sabit iken tüketicinin geliri arttıkça bir çok mal ve hizmet için talep artar.bazı mallara olan talep ise azalır. Tüketicinin geliri arttıkça talebi artan mallara normal mallar, Tüketicinin geliri arttıkça talebi azalan mallara ise düşük mallar (inferior mallar denir.)

16 Talep ve Gelir Dağılımı Bir toplumda gelir dağılımı değiştikçe, çeşitli mal ve hizmetlere olan talep de değişir. Geliri azalan tüketicilerce daha çok talep edilen mallarda talep azalması, geliri artan tüketiciler tarafından daha çok talep edilen mallarda ise talep artması olur.

18 Talep ve Nüfus Nüfusun talep üzerine ne gibi bir etkisi olabilir? Tartışınız?

20 Talep ve Tercihler Tercih, bir malın lehine gelişiyorsa talep artar, bir malın aleyhinde gelişiyorsa talep azalır. Örnekler:???

22 Talep ve Reel Faiz Oranı Günlük yaşamda gazete ve TV lerden vb. kaynaklardan duyduğumuz faiz oranları cari faiz oranıdır. Reel faiz oranı ise enflasyondan arındırılmış faiz oranıdır. Reel faiz oranı azalınca tüketiciler daha az tasarruf ve daha fazla tüketime yönelirler. Ayrıca, reel faiz oranı azalınca, tüketiciler bankalardan daha fazla tüketici kredisi alır. Böylece konut, otomobil gibi mallar almak üzere tüketim eğilimi artar. Tersi bir durum olarak reel faiz oranı artınca talep azalır.

24 Talep ve Geleceğe Dönük Fiyat ve Gelir Beklentileri Gelecekte bazı malların fiyatlarında artış beklenirse, o mallara olan talep artar. Gelecekte gelirin artması da aynı yönde etki yaratır.

25 TALEP EĞRİSİ BOYUNCA HAREKET VE TALEP KAYMASI Bir malın talep edilen miktarı üç şekilde değişebilir; 1. Talepte bir değişme (talep kayması) ile, 2. Malın fiyatında bir değişme (Talep eğrisi boyunca hareket) ile, 3. Hem talepte hem de fiyatta değişme ile. Bu değişmeler ilerleyen slaytlarda görülmektedir.

26 1. Talepte bir değişme (Talep kayması)

27 2. Malın Fiyatında bir değişme (Talep eğrisi boyunca hareket)

28 3. Hem talep hem de fiyat değişmesi

29 ARZ Bir piyasada bütün firmaların (üreticilerin) belli bir zaman içinde satmayı planladıkları mal ve hizmetin miktarına arz edilen miktar denir. Bu tanımda, belirli bir zaman ile kastedilen firmaların satmayı planladıkları miktarın ne kadar bir süre (bir gün, bir hafta, bir ay, vb.) içinde olduğunun belirtilmesidir.

30 Arz Edilen Miktarı Belirleyen Faktörler Malın fiyatı Girdi (üretim faktörleri, ara malları) fiyatları Teknoloji düzeyi Üretilen diğer malların fiyatları Firma sayısı Geleceğe dönük fiyat beklentisi

31 Arz Edilen Miktar ve Fiyat Arz kanunu: Diğer etkenler sabit olmak üzere (ceteris paribus) arz edilen miktar ile fiyat arasında pozitif bir ilişki vardır. Yani bir malın fiyatı arttıkça arz edilen miktarı artar, fiyatı azaldıkça arz edilen miktarı azalır. (Bu kanunu firma (üretici) amaçları ile ilişkilendiriniz.)

32

33

34

35 Arzda bir değişme: Arz eğrisi, fiyat dışında bütün etkenlerin sabit kaldığı varsayımı altında çizilmektedir. Sabit varsayılan diğer etmenlerden bir veya daha fazlası sabit kalmayıp değişirse, o zaman arzda bir değişme olur ve arz eğrisi sağa veya sola doğru kayar. Arz eğrisi sağa doğru kaymışsa arzda bir artış, sola doğru kaymışsa arzda bir azalış vardır. Bu durum grafiksel olarak şu şekilde gösterilebilir.

36

38 Arz ve Girdi Fiyatları Girdiler, üretim faktörlerini ve ara mallarını kapsar. Bir malın üretiminde kullanılan herhangi bir girdinin fiyatının azalması maliyetleri azaltarak karı arttırır. Kar artınca, o fiyatta daha fazla mal arzı olur (Arz eğrisi sağa kayar). Bir girdinin fiyatının artması ise maliyetleri arttırıp karı azaltır. Kar azalınca o fiyatta daha az mal arzı olur (arz eğrisi sola kayar) Bir önceki örnek grafikte durum tekrar incelenirse,

39

41 Arz ve Teknoloji Düzeyi Teknoloji düzeyinin arz üzerine ne gibi bir etkisi olabilir? Tartışınız?

43 Arz ve Üretilen Diğer Malların Fiyatları Üretilen diğer mallar ikiye ayrılır: 1. İkame malları (Bir firmanın farklı modelde araba üretimi yapması) 2. Tamamlayıcı mallar Tamamlayıcı mallar açısından ilişkiler sonraki slaytta grafiksel olarak gösterilmiştir.

44

46 Arz ve Firma Sayısı Piyasadaki firma sayısı arttıkça arz eğrisi sağa kayar, firma sayısı azaldıkça arz eğrisi sola kayar.

48 Arz ve Geleceğe Dönük Fiyat Beklentisi Bir malın gelecekte fiyatının azalması bekleniyorsa, bugün daha fazla arz edilecek (arz eğrisi sağa kayacak) Fiyatın artması bekleniyorsa bugün daha az arz edilecek yani arz kısılacaktır (arz eğrisi sola kayacaktır).

49 ARZ EĞRİSİ BOYUNCA HAREKET VE ARZ KAYMASI Bir malın arz edilen miktarı üç şekilde değişebilir; 1. Arzda bir değişme (arz kayması) ile, 2. Malın fiyatında bir değişme (Arz eğrisi boyunca hareket) ile, 3. Hem arzda hem de fiyatta değişme ile. Bu değişmeler ilerleyen slaytlarda görülmektedir.

50 1. Arzda bir değişme (Arz kayması)

51 2. Malın Fiyatında bir değişme (Arz eğrisi boyunca hareket)

52 3. Hem arz hem de fiyat değişmesi

53 PİYASA DENGESİ Arz ve talebin bir araya gelmesiyle piyasa oluşur. Piyasada tüketicilerin arzusu fiyatın düşük olması, firmaların arzusu ise fiyatın yüksek olmasıdır. Bu nedenle piyasada, tüketicilerin ve firmaların arzuları çelişmektedir. Arz edilen miktar ile talep edilen miktar arasındaki eşitlik denge noktasını ifade eder ve bu noktada denge fiyatı oluşur.

54 Fiyat denge noktasından yüksek olduğunda arz edilen miktar, talep edilen miktardan fazla olacak ve bir arz fazlası oluşacaktır. Fiyat denge noktasından düşük olduğunda da talep edilen miktar, arz edilen miktardan fazla olacak ve bir talep fazlası oluşacaktır. Bu durum grafiksel olarak şu şekilde ifade edilebilir.

55 Denge noktası Arz = Talep

56 DENGE FİYATI VE MİKTARINDA DEĞİŞMELER Talepte Bir Değişme

57 DENGE FİYATI VE MİKTARINDA DEĞİŞMELER Arzda Bir Değişme

58 DENGE FİYATI VE MİKTARINDA DEĞİŞMELER Hem Arz Hem Talepte Bir Değişme

59 DENGE FİYATI VE MİKTARINDA DEĞİŞMELER Örnek 1.

60 DENGE FİYATI VE MİKTARINDA DEĞİŞMELER Örnek 2.

61 Bu sununun hazırlanmasında aşağıda belirtilen kaynaklardan yararlanılmıştır. Alkim, E., Yıldırım, K. ve Özer, M., İktisada Giriş, Anadolu Üniversitesi (Ed: Prof.Dr. İlyas Şıklar), ISBN , 5. Baskı Eskişehir. Dinler, Z., Mikro Ekonomi, 9. Baskı, Ekin Kitabevi Yayınları, ISBN , Bursa. Ertek, T., Temel Ekonomi (Basından Örneklerle), 2. Bası, Beta basım Yayım Dağıtım, ISBN , İstanbul. (ANA DERS KİTABI) Geray, A.U., Ekonomi. İ.Ü. Orman Fakültesi Yayınları, ISBN , İstanbul. White, J.A., Agee, M.H. and Case, K.E., Principles of Engineering Economic Analysis, Third Edition, John Wiley&Sons, ISBN