ANAKART. Bilgisayarın çalışması için gerekli tüm bileşenleri taşıyan ve bu bileşenlerin iletişimini sağlayan temel donanım öğesidir.

Transkript

1 ANAKART Anakart Nedir? Anakart ın Tarihçesi Anakart ı Oluşturan Temel Bileşenler Anakart Çeşitleri Anakart Fiyat Aralığı Anakart Nedir? Bilgisayarın çalışması için gerekli tüm bileşenleri taşıyan ve bu bileşenlerin iletişimini sağlayan temel donanım öğesidir. Anakart; işlemci, bellek, kartlar ve denetleyiciler gibi bileşenlerin birlikte çalışmasını sağlayan özel devreleri içerir. Ayrıca işlemci, ekran kartı, ses kartı, ağ kartı gibi diğer temel işlevlere sahip kartlar da anakartın üzerine takılır. Anakart ın Tarihçesi İlk anakart 1982 yılında IBM PC'ler de kullanıldı. Büyük devre elemanlarından oluşan bu kartın üzerinde Intel 8088 işlemci, BIOS ve işlemci, bellek ve çeşitli kartların takılabileceği yuvalar bulunuyordu. Anakart ı Oluşturan Temel Bileşenler Yonga Seti(Cipset) Veri Yolu (BUS) Portlar ve Kornektörler Genişleme Yuvaları RAM Yuvaları Bağlantı Girişi

2 İşlemci Soketi Bios Chipi PCI, USB ve AGP Yuvası bulunmaktadır. Yonga Seti (Chipset) Yongaseti (chipset) anakartın "beynini" oluşturan entegre devrelerdir. Bunlara bilgisayarın trafik polisleri diyebiliriz: işlemci, önbellek, sistem veri yolları, çevre birimleri, kısacası PC içindeki her şey arasındaki veri akışını denetlerler. Veriyolu (BUS) PC'nizin içindeki bileşenler birbirleri ile çeşitli şekillerde "konuşurlar". Kasa içindeki bileşenlerin çoğu (işlemci, önbellek, bellek, genişleme kartları, depolama aygıtları vs.) birbirleri ile veriyolları aracılığı ile konuşurlar. Portlar ve Konnektörler Anakart ile dış birimlerin iletişim kurmasına olanak sağlayan bağlantı noktalarıdır. Portların bir kısmı kasanın içindedir ve bu portlara hard disk gibi kasa içine monte edilen birimler bağlanır. Genişleme Yuvaları Kasanızın arka kısmında bulunan ve ince şeritler görünümünde olan boşluklara ise "genişleme yuvası" deniliyor ve bu yuvalar, slotlara taktığınız dahili donanımların dış bağlantılarını yapmak için kullanılıyorlar. RAM Yuvaları RAM; işletim sisteminin, çalışan uygulama programlarının veya kullanılan verinin işlemci tarafından hızlı bir biçimde erişebildiği yerdir.

3 İşlemci Soketi İşlemci soketi veya İşlemci yuvası, bir baskılı devre (PCB) ve mikroişlemci için tasarlanmış yuva görevi gören bir elektrik bileşenidir. CPU soketi, entegre devre soketleri içinde çok yüksek pin sayısı için tasarlanmış özel bir türdür. Bios Chipi "Basic Input/Output System" (Temel Giriş/Çıkış Sistemi) kelimelerinin baş harflerinin birleşmesinden meydana gelen BIOS, PC'nizin çalışması için gereken temel yapı olarak özetlenebilir. PCI, USB ve AGP Yuvası PCI ses kartı, Ethernet kartı, tv kartı gibi kartların takılması için ayrılmış anakart üzerindeki slotlardır. AGP ise ekran kartları için özelleşmiştir. PCI a göre daha hızlıdır. USB, genel amaç için kullanılan giriş/çıkış portudur. Birçok cihaz USB aracılığıyla bağlanabilir. Anakart Çeşitleri Anakart çeşitleri 3 e ayrılır: XT Anakartlar AT Anakartlar ATX Anakartlar XT Anakartlar İlk kişisel bilgisayarlarda kullanılan ana kartlardır veya 8088 mikroişlemcileri üzerinde sabit olarak taşıyan bu ana kartın ek donanım birimi sadece 8 bit olmalıdır. AT Anakartlar

4 XT anakartlardan sonra günümüzde kullanılan ATX anakartlara benzeyen ama sadece 5 ve 12 volt güç alan anakartlardır.ps/2 desteği yoktur.isa, PCI ve AGP veri yolları ile değiştirilebilir işlemci desteği sunar. ATX Anakartlar Kendinden önceki ana kart standartlarına göre daha fazla giriş/çıkış birimi sunar. Bellek yuvaları orta kısımda yer alır ve erişimi kolaydır.atx ana kartları kullanmak için ATX kasalar gerekir. ATX Anakartlar İşletim sisteminin özelliklerine göre güç yönetimi düzenlenebilir. Örneğin Windows işletim sistemi kapatıldığında bilgisayarın otomatik olarak kapatılması sağlanabilir. Anakart Markaları ve Fiyat Aralığı Günümüzde kullanılan markalar ASUS, EVGA, GIGABYTE, MSI dır bunlardan ASUS ve GIGABYTE yaygın olarak kullanılır. Anakart fiyatları TL arasında değişir. SLOTLAR Slot Ekran Kartı Nedir? Ses Kartı Nedir?

5 Tv Kartı Nedir? Ethernet Kartı Nedir? Slot Bir anakart satın alındığında üzerine takılması gereken birçok genişleme kartı (ekran kartı, ses kartı, modem kartı, radyo kartı vb.) bulunmaz. Bu kartlar kullanıcının isteğine göre seçilir ve sonradan ilave edilir. İşte genişleme kartlarının anakart ile bağlantısını yapabilmek için slotlara (genişleme yuvalarına) gereksinim vardır. Modern bir anakart üzerinde ISA, PCI ve AGP adında farklı yapıdaki slotlar bulunur. Anakart üzerine bakıldığında daha küçük ve açık renkli olan yuvalar PCI, bunların yanında daha büyük ve koyu renkli olanlar ISA yuvalarıdır. Pentium ll anakartlarda ayrıca ekran kartının takılabileceği AGP yuvası vardır. ISA ve PCI yuvalar arasındaki farklar; Veri yolu genişliği ve veri iletişimindeki yöntemdir. ISA veri yolu; 8 veya 16 bittir. PCI veri yolu; 64 bittir. Aynı zamanda 32 bit veri yolunu da destekler. PCI veri yolları ISA veri yollarına göre çok daha hızlıdır. Ekran Kartı Nedir? Görevi; CPU dan aldığı bilgiyi ekranda göstermektir. CPU dan ekran kartına gönderilen bilgi bu kartın belleğinde saklanır. CPU dan gönderilen bu piksel bilgilerinin yönetimi yine CPU ya aitti. Bu ise CPU üzerinde fazladan yük getirdiğinden ekrandaki görüntünün hızı düşüktü.

6 Bu tip ekran kartı kullanan bilgisayarlarda grafik programları ve oyunlarda kaliteli görüntü almak mümkün değildi. Yeni tip ekran kartlarında ise; CPU nun görüntü işlerindeki yükünü hafifletmek amacıyla hızlandırıcı adı verilen işlemciler kullanılmaktadır. Günümüzdeki ekran kartlarında kullanılan hızlandırıcı çiplerden voodoo ve riva ilk akla gelenlerdir. CPU dan gönderilen görüntü veriler ekran kartının belleğinde saklandığından bu belleğin büyük olması tercih edilir. Çünkü daha büyük bellek daha fazla renk ve çözünürlük sağlar. Ses Kartı Nedir? PC içerisindeki hoparlör kaliteli ses üretmek için yeterli değildir. ISA veya PCI slotuna bağlanan bir ses kartı dijital sesi analog sese dönüştürür. Bu dönüştürme metoduna örnekleme (sampling) denir. Örnekleme 8, 16, 32, 64 veya 128 bitle yapılır. 8 bit örnekleme çok basit oyunlar ve müzik için yeterlidir. PC den iyi bir ses alabilmek için 16 bit ses kartı kullanmak gerekir. 32, 64 veya 128 bitlik ses kartları PC de müzik üreten profesyoneller için uygundur. Normal bir kulak ile 16 ile 32 bit örneklemenin bile farkına varamaz. Ses kartı üzerindeki slota bağlandığında kasanın arka tarafına bağlantı konnektörleri görülür. Bunlardan bir tanesi joystick girişi, birisi hoparlör çıkışı diğeri de mikrofon girişi içindir. Joystick D tipi konnektöre, hoparlör Line-in jakına, mikrofon da Line-out jakına bağlanır. Birçok ses kartı berg konnektörü adı verilen bir kablo ile birlikte satılır. Bu kablo CD-ROM sürücü ile ses kartı arasındaki bağlantıyı sağlar. Böylece müzik CD lerini bilgisayarınıza bağlı CD-ROM a yerleştirip ses kartındaki hoparlörden dinleyebilirsiniz. Tv Kartı Nedir? Tv Kartları televizyon yayınlarının bilgisayarda seyredilmesini sağlayan kartlardır.tv kartı ile televizyondaki tüm özellikler

7 bilgisayar ortamına aktarılır. Tv kartları ile bilgisayar ekranında TV ve video izlenebilir,resim ve görüntüleri bilgisayara kaydedilebilir. Günümüzdeki TV Kartları anakartın PCI Slotuna uygun olarak üretilmektedirler. TV kartlarının teleteks özelliği ile teleteks yayını olan kanalların teleteks sayfaları bilgisayar ekranında görüntülenir. HAFIZA (RAM&ROM) RAM (Random Access Memory) Yapısal Özelliklerine Göre RAM RAM çeşitleri DRAM SRAM RAM in Önemi DDR Nedir? RAM Fiyatları ROM (Read-Only Memory) PROM EPROM EEPROM RAM (Random Access Memory) RAM açılım olarak Random Accsess Memory dir. Türkçesi, Rastgele Erişimli Hafıza anlamına gelmektedir. Kısaca, geçici bellek olarak da tanımlanmaktadır. Bilgisayarın çalışması sırasında işlemcinin verileri geçici olarak biriktirdiği ve işi bitince sildiği bellek çeşididir. Yapısal Özelliklerine Göre RAM Yapısal özelliklerine göre RAM ler ikiye ayrılır.

8 DRAM(Dinamik RAM) SRAM(Statik RAM) DRAM(Dinamik RAM) Ekonomik nedenlerden dolayı, kişisel bilgisayarlarda, iş istasyonlarında, kontrol edilmeyen oyun konsollarında (Playstation, Xbox gibi) geniş hafızalar dinamik RAM'lerden oluşur. Dinamik rastgele erişimli hafıza (DRAM) tümleşik devrelerin plastik ambalaja metal iğnecikler ile bağlanıp, sinyaller ile kontrol edilecek biçimde üretilir. Dinamik denmesinin nedeni enerjiyi saklamak için saniyede yüz defaya yakın içinde bulunan kondansatörlerin yüklenmesi gerekir. Günümüzde bu DRAM'ler kolay kullanım için rahat takılacak modüllerden oluşur. SRAM(Statik RAM) Her hücre için altı adete varan transistör kullanılır. Bu tip RAM'lerde bilgiler yüklendikten sonra sabit kalır. Sürekli enerji tazelemesi gerekmemektedir. SRAM (statik RAM), DRAM'den daha hızlı ve daha güvenilir olan ama onun kadar yaygın değildir. SRAM'lerin üretim maliyetlerinin DRAM'lerinkine oranla çok daha yüksektir. DDR Nedir? 2000'li yılların başlarında çift veri oranı (DDR) adında yeni bir arayüz yöntemi geliştirildi. DDR, saat sinyalinin yükselen ve düşen kenarlarında veri aktarımı yapabiliyor, böylelikle normal bir SDR SDRAM'in yaklaşık iki katı hızlı veri aktarımı yapabiliyordu ( MHz). Bu ise belleğin daha düşük bir saat hızında ve daha az enerji ile çalışabileceği, daha yüksek hızlara ulaşabileceği anlamına geliyordu.

9 İşlemciler geliştikçe ve teknoloji ilerledikçe, DDR de yetersiz gelmeye başladı. 2003'de tanıtılan DDR2 ( MHz), veriyolunun yarı hızında çalışan dahili saat sayesinde orijinal DDR'den yaklaşık iki kat hızlı çalışıyordu. DDR2'nin güç tüketimi de daha düşüktü. 2007'de ise DDR3 ortaya çıktı ve dahili saati yine yarısına düşürerek DDR2'yi ikiye katladı ( MHz) yılında kullanılmayan başlayan DDR4 dahili saati yine yarısına düşürererek DDR3 ü ikiye katladı 2133MHz'den başlayan veriyolu hızları 3200MHz ye kadar ulaşabiliyor şu an bilgisayarlarda kullanılabilen en son teknoloji DDR4 tür RAM Fiyatları RAM Fiyatları 50 ila 2000 TL arasında değişiklik gösterebilir Bu fiyatlara etki eden faktörler arasında RAM in boyutu DDR kaç olduğu ve veri aktarım hızı bulunur RAM in Önemi Bilgisayarın herhangi bir anda meşgul olduğu programlarla ilgili bilgilere hızlı bir şekilde ulaşması önemlidir. RAM miktarı ne kadar çok olursa, işlemci kullandığı bilgilerin o kadar fazla bir miktarını RAM'e yazabilir ve oradan okuyabilir, bu da bilgisayarınızın performansını arttırır. ROM (Read-Only Memory) Sadece okunabilir bellek (Read-only Memory, ROM). ROM, bilgisayarlarda ve diğer elektronik aletlerde kullanılan bir depolama

10 birimidir. RAM gibi yazılıp silinebilen bir depolama birimi değildir. ROM içeriği sadece üretim anında yazılır. Kullanıcının kendi isteği doğrultusunda programlanamaz. Bir program ROM a yüklendiğinde, üzerine başka bir veri yazılana ya da güç kesilene kadar bellekte kalır. Bazı uygulamalar içinse veriler hiç değişmez. Bilgisayar Oyunları, hesap makineleri, mikro dalga fırınlar üzerindeki kontrol programları gibi değişmeyen programlar ROM üzerinde saklanır. PROM (Programmable ROM) Üretici tarafından boş olarak imal edilir. Kullanıcı tarafından 1 defaya mahsus olmak üzere programlanabilir ROM belleklere nazaran daha hassastır. EPROM (Erasable Programmable Read Only Memory) Güç kaynağı kapatılsa bile üzerindeki veriyi saklayabilen bir çeşit bilgisayar hafıza yongasıdır. Programlanmış bir EPROM üzerindeki veriyi on ile yirmi yıl arasında muhafaza edebilir ve bu süre zarfında üzerindeki veri sınırsız sayıda okunabilir. EEPROM (Electronically Erasable Programmable Read-Only Memory) Küçük boyuttaki verileri kalıcı olarak saklamak için bilgisayar ya da diğer cihazlarda kullanılan bir yongadır. Boyutu daha büyük olan sabit verileri saklamak için ise flaş bellek gibi daha ekonomik yöntemler kullanılır. EEPROM, elektrikle yazılıp silinme özelliğine sahiptir.

11 Bios Bios nedir? Bios nasıl çalışır? Cmos nedir? Bios setup nasıl açılır? Yazılım üreticileri İkincil Bios Hız aşırtırma Terminoloji Bios Nedir? BIOS, (Basic Input-Output System) (Temel Giriş-Çıkış Sistemi). EPROM adı verilen bir yonga üzerinde ROM Bellek (Read Only Memory, tr: Salt Okunur Bellek) biçiminde yer alan bir tür yazılımdır. Bilgisayar açıldığı anda işlemciye tüm diğer donanımları sırasıyla tanıtır. Donanımların temel iletişim protokollerini belirler. İşletim sisteminin başlangıç öğelerinin herhangi bir sürücüden (H.d.d, CD-ROM vb.) yüklenmesini sağlar. İşletim sistemi çalışırken donanım ve işletim sistemi arasındaki ilişkileri düzenler. Bios Nasıl Çalışır? Basic Input Output System (temel giriş çıkış sistemi)ın kısaltması olarak okunan BIOS, işletim sistemiyle donanım arasındaki bütün bağımsız sürücü programlarını yönetir. Donanım üreticileri, sürücüleri her işletim sistemine özgü olarak verir. İşletim sistemleri farklı yapılardaki PC lerde çalışabilir (Windows Mac'te, Mac Windows'ta), ancak farklı donanımları işletim sistemine tanıtan

12 BIOS dur. Bellekte çalışan bir arabirimdir ki, işletim sistemi ile donanım arasındaki, sürücüler toplamını içeren yazılımdır. Bir kısmı ROMdenilen bellek çiplerine yüklüdür. Bios un üç kaynağı vardır: Anakarttaki ROM (read only memory: salt okunur bellek) çipi: klavye, disket sürücü, sabit sürücü, seri port ve paralel portların sürücüleri), Adaptör kartındaki ROM, Diskten yüklenen sürücüler. Anakarttaki BIOS sistemi çalıştıran ilk sürücü yazılımıdır. BİOS bütün sürücüleri içermez, birçok ek kart takıldığında bunların içindeki ROM'un kodunu okuyarak işletim sistemi açılmadan önce sürücüyü yükler. Anakart biosu bir çipte sabittir. CMOS RAM denilen ve pille çalışan ve anakartta ayrıca bulunan RTC/NVRAM (gerçek zamanlı saat/kalıcı bellek: REAL TİME CLOCK/NONVOLATİLE MEMORY) sayısal bir saat çipidir. CMOS Nedir? CMOS (Complementary Metal Oxide Semiconductor), BIOS çipinde bulunan, başlatma bilgilerini içeren ve çok düşük güç tüketimi yapan bir bellektir. Bilgisayarı başlatırken BIOS, tarih, saat v.b. gibi bilgileri bu bellekten alır. Gücünü de BIOS pili olarak adlandırdığımız pilden karşılar. BIOS Setup Nasıl Açılır? Açılış tuşu bilgisayardan bilgisayara farklılık gösterebilir. Genellikle F2, F10, DEL tuşları kullanılarak açılır. Bu menü ile anarkattaki istediğimiz değişiklikleri gerçekleştirebiliriz. Menüdeki

13 ayarları değiştimek için klavyedeki + ve - tuşları kullanılır. Ayarları yaptıktan sonra da çıkış (Exit) kısmında ayarlar kaydedilerek çıkış yapılır. Yazılım Üreticileri Phoenix Technologies Award Software (1998'de Phoenix bünyesine katılmıştır.) Insyde Software Micro Id research (MRBIOS) General Software Ami (American Megatrends) UEFI Bios bilgisayarın yazılımlarını ve donanımlarını hazır hale getirir. Bu işleme booting denir. BIOS (Basic Input/Output System; Temel Giriş/Çıkış Sistemi), bilgisayarın ilk açılma işlevini yerine getiren yazılımdır. BIOS yazılımı bilgisayarda kuruludur ve bilgisayar açılırken bilgisayar tarafından işletilen ilk koddur( önyükleme bellenimi- boot firmware ).BIOS un temel işlevi işletim sistemini yüklemek ve başlatmaktır; bilgisayarı diğer donanım ve yazılımların çalışmasına hazır hale getirmektir. Bilgisayar başlatıldığında BIOS un ilk işi klavye, hard disk, CD/DVD sürücüsü, fare gibi sistem aygıtlarını tanımlamak ve kullanıma hazırlamaktır. BIOS yazılımı geçici olmayan ROM yongası üzerinde depolanır BIOS yonga içeriği BIOS yazılımının yükseltilmesine izin verecek şekilde yeniden yazılabilir. Ayrıca bios kullanıcının anakart ile ilgili sıkıntılarını ya da isteklerini giderebileceği merkez olarak tanımlanabilir. BIOS aynı zamanda kullanıcı arabirimine (kısace UI-user interface) de sahiptir. Genellikle bu, bilgisayar başlatıldığında klavyedeki belli bir tuşa basılarak erişilen bir menü sistemidir. BIOS kullanıcı arabiriminde kullanıcı:

14 Hardware i yapılandırabilir. Sistem saatini ayarlayabilir. Sistem bileşenlerini etkinleştirebilir ya da devre dışı bırakabilir. Hangi cihazların potansiyel önyükleme aygıtı olarak seçilebilir olduğunu seçebilir. İkincil Bios Nedir? Sistem bios'u güncellemesi sırasında oluşabilecek elektrik kesintisi veya elektrik dalgalanmasının haricinde Win.Cih virüsü gibi bios'u bozabilecek normal şartlarda sistemi açılmaz haline gelmesi ile sonuçlanacaktır. Bu ve buna benzer sorunları ortadan kaldırmak için geliştirilen İkincil BIOS uygulamaları Dual BIOS 1999 yılında GIGABYTE Dual BIOS technology adıyla duyurulan 2. bios yedek bios üzerinden bozulan biosun tekrar programlanmasına olanak sağlar. Eksi yönü bios chipleri anakart üzerine lehimli oluşudur Safe BIOS MSI anakart firması tarafından geliştirilen bios teknolojisidir. tek bir bios üzerinde bios kendini 2 farklı alanda kayıtlıdır. birçok otorite tarafından bu durumun %100 güvenilir olmayacağı ima edilmiştir. Twin BIOS GIGABYTE Dual BIOS technology sine göre tek artısı çıkartılabilir lehimsiz bios çipi şeklinde olması son kullanıcılar açısından posta siparişi ile tamir edilebilir oluşu sayesinden dikkat çekmiştir.

15 Hız Aşırtırma Bazı Bios çipleri hız aşırtırmaya (overcloking) imkan tanır. Hız aşırtırma Bios'un üretim kapasitesini zorlaması demektir. Hız aştırma işlemi uzun vadede bileşen ömrüne zarar verebilir. Ayrıca aşırı ısınma ve kendini yok etme gibi sonuçlar doğurabilir. Terminoloji İlk olarak CP/M işletim sisteminde, booting sürecinde CP/M yüklenirken hardware (CP/M makinaları genellikle ROM'larında basit bir boot loader'a sahiptir.) ile doğrudan bağlantı kuran bölüm olarak görüldü. Çoğu DOS versiyonu "IBMBIO.COM" ya da "IO.SYS" adı verilen CP/M BIOSa analog olarak bağlı dosyalara sahiptir.