Prof. Dr. Bahtiyar ÖZÇALDIRAN Hocama TEŞEKKÜRLER. Harun Reşit GÜZELİMDAĞ

Transkript

1 Prof. Dr. Bahtiyar ÖZÇALDIRAN Hocama TEŞEKKÜRLER Harun Reşit GÜZELİMDAĞ

2 İnsan organizmasıyla bilgisayarların ortak yönleri oldukça fazladır. İnsanı incelemek aynı bilgisayarı incelemek gibidir. Antrenmanlar sırasında antrenörler ve aslında kendi kendinin antrenörü olması gereken sporcular, sistem analisti görevi üstlenmiş bilgisayar programlayıcıları olarak adlandırılabilir. Egzersiz sırasında bir hareketi bölüm bölüm ayırıp incelemek ve teker teker bu bölümlere dayanarak antrenörlük yapmak, aslında sistem analizi yapmaktır. 2

3 İnsan metabolizması, aslında güdümlü roketler veya otomatik pilot örneğinde olduğu gibi programlanmış karmaşık bilgisayarlara benzer. Örneğin; yarışma sırasında bir sporcunun performansı ile güdümlü bir roketin hedefine varışı karşılaştırılabilir. Her ikisinin de bir amacı ile alıcı ve verici şeklinde programlanmış girdi ve çıktıları vardır. Bu yapılar, haber iletimi ve bilgi işlenmesiyle ilgili sistemleridir. Ayrıca geri besleme, verilerini saklayan, başlama, yayma ve tarama bölümleri vardır. 3

4 Olumsuz geri dönütler, performansın gerilemesine; olumlu geri dönütler ise, performansın artmasına neden olur. Sonuçta, her iki sistem enerjisi ile çalışırken, bilgideneyim depolanabilir ve depolanmış bilgi, denenmek amacı ile tekrar geriye çağırabilir. Aralarındaki en önemli işlevsel farklılık ise, insanda var olan duygusal nitelikler ve hayal gücüdür. 4

5 Sporcu ve antrenörlerin bilgisayar biliminden öğrenmesi gereken, yaşadığımız her yeni deneyimde, beynimizin gri hücrelerine kadar uzayan yeni sinir kanalları açtığımız, ya da tekrarlanan her deneyim sayesinde beynimizde ve sinir sistemimizde önceden programlanmış olan sinir kanallarını kuvvetlendirdiğimizin hatırlanması olmalıdır. Bu sinir kanalları veya kalıpları aynı bilgisayarlarda kullanılan manyetik çipler gibi belleğimize kaydolur ve geçmiş deneyimlerden bahsedildiğinde yeniden kullanılabilir. 5

6 Sportif performansta kas hareketlerinden, daha açık deyimle, beynin ve sinir sisteminin elektrokimyasal iletimlerden söz edilir. Bu iletiler hareket sistemine aktarılmadıkça kaslar kendi kendilerine iş üretemezler. Fiziksel yönden ortaya çıkan bir gelişme, hareket sistemine ne yapması gerektiğini söyler. Kısaca bu gelişim, merkezi denetim organımız olan beyinde oluşan değişikliklerin yansımasıdır. Bu durum sportif performansın, kişinin kendisi tarafından yönlendirildiğinin bilimsel açıklamasıdır. Önemli olan, duygularımızı denetlemenin yolunu bulmak değil, aynı zamanda başarısızlıklarımızın yerine başarılı deneyimlerimizi yeniden hatırlayabilmenin pratik yollarını bulabilmektir. Böylelikle bu deneyimler gelişir ve daha sonra otomatik tepkiler haline gelir. 6

7 MİYELİN KILIF VE RANVİER BOĞUM Sinir hücrelerine nöron adı verilir ve gövdeleri dendrit ve aksonlardan oluşur. Aksonlar schwann hücreleri (nöroglia) ile kaplanmıştır. Bu dokuya miyelin adı verilir. Myelinler akson onarımına imkan sağlarlar. MİYELİNLİ SİNİR HÜCRESİ BASIC JUDO - Harun Reşit GÜZELİMDAĞ 7

8 Sinir uyarılarının iletimi ranvier boğumlarında gerçekleşir. Bu boğumdan boğuma iletim becerisi (sıçrayıcı tarzda ileti), miyelinli liflerin uyarıları yüksek bir hızla iletmelerine neden olur. Yeterince uyarılamayan nöronlarda miyelinleşme fazla olmaz ve bu nöronların; Sinirsel ileti hızları düşük olur. Post-sinaptik bağlantıların kullanılacağı hareketler gerçekleşemez, koordinasyon ve güç üretimi yetersiz olur. BASIC JUDO - Harun Reşit GÜZELİMDAĞ 8

9 Hamileliğin 16. haftasında başlar, doğumdan sonraki ilk yılda hızla devam eder. En hızlı dönem; ergenlik dönemidir. Ergenlikten sonra öğrenme ile sadece % 5 oranında artış sağlanabilir. Yeni becerilerin öğrenimi ve önceden öğrenilenlerin geliştirilmesinde en etkili dönem; ERGENLİK DÖNEMİ. 9

10 Sinirsel uyarılar, miyelinleşmeyi arttırır. Doğal miyelinleşme süreci 30 lu yaşlarda çok yavaşlar. 50 li yaşlara doğru hemen hemen biter.

11 ERGENLİK (PUBERTE) DÖNEMİNDE; Nöronlardaki uyarılma sonucu membranlarında oluşan aksiyon potansiyelleri ve progesteron - testosteron gibi nöroaktif hormonları miyelinleşmenin gelişmesinde etkilidir. Nöroaktif hormonların salınımı ergenlik döneminde hızla artar. Çok yönlü hareket eğitimi, koordinasyon çalışmaları ve kuvvet antrenmanlarına yer verilmelidir. 11

12 Performans Grubu Gelişim Grubu Masterlar Yaşlılık ve Spor Öğrenim Grubu 12

13 Sporda başarı kavramı, sporcunun kendini programlaması, kalıtım ve düzenli yapılan antrenmanlar yolu ile geliştirdiği biyomotor yetilerinin bileşkesi sonucu ortaya çıkan kodlanmış direktiflerin ve buna bağlı olarak örgütlenmiş sinir hücrelerinin, kısacası organizmanın verimlilik kapasitesinin arttırılmasıdır. 13

14 ANALİTİK DÜŞÜNME VE ANTRENMAN İLİŞKİSİ Bir konuyu, sorunu ya da problemi alt başlıklarına ayrıştırıp tümden gelimle ve her bir başlığı ayrı ayrı irdeleyip eleştirerek, her biri arasındaki bağlantıları gerçekçi kanıtlarıyla ortaya koyarak, yani tüme varımla düşünmek ve değerlendirmektir. Analitik düşünce, bir noktada bireyin karşılaştığı problemlere üretebileceği çözümün sayısının birden fazla olması şeklinde de tanımlanabilir. Antrenörler farklı yaş gruplarında karşılaştıkları her sorun hakkında analitik düşünmek ve karar vermek zorundadır. 14

15 Sporcunun kendini programlaması, bilişsel, duyuşsal ve psiko-motor (devinimsel) özelliklerinin geliştirilmesi ile gerçekleşir. Bu gelişim öğrenim gruplarından başlayarak yüksek performans gruplarına kadar devam eder. 15

16 Yetenek, etki alanına özgü kısmen doğuştan gelen ve gelişimini erken aşamada tamamlayabilen sıra dışı performans yetisi, Spor alanında yetenek, kalıtımsal ya da sonradan kazanılmış davranış koşulları nedeniyle özel ya da üst düzeyde yatkınlığa sahip olduğu düşünülen, bireylerin farklı branşlarda elde ettikleri yüksek performans olarak tanımlanır. 16

17 Amaç; seçilen spor branşının özelliklerine uygun sporcuları belirlemektir. Yüksek performansa ulaşmak için, yetenekli sporcuların zamanında ve doğru seçilerek, uzun süreli, sistematik olarak planlanmış antrenmanlara dahil edilmeleri gerekmektedir. Yetenek seçimi sırasında göz önünde bulundurulması gereken en önemli faktörlerden biri, sporcuya ait özelliklerdir. 17

18 GENLER, HANGİ SPOR DALINA YATKIN OLDUĞUMUZUN GÖSTERGESİDİR. VÜCUDUMUZDA HANGİ FİBRİL TİPİNİN BASKIN OLDUĞU GENETİK OLARAK BELİRLENMİŞTİR. BİR SPORCU SPRİNT, FUTBOL GİBİ BRANŞLARDA BAŞARILI OLURKEN, BİR DİĞERİ MARATON GİBİ DAYANIKLILIK GEREKTİREN SPORLARDA İYİ OLABİLMEKTEDİR. YÜKSEK PERFORMANSTA, BESLENME VE DOĞRU ANTRENMAN PLANLAMASI GİBİ BİRÇOK ÇEVRESEL FAKTÖRÜN ETKİLİ OLDUĞU UNUTULMAMALIDIR. BASIC JUDO - Harun Reşit GÜZELİMDAĞ 18

19 ACTN3 Genotipi İle Sportif Performans Arasındaki İlişki ACTN3 genotipi Varyant Spor Performansı Önerilen Bazı Sporlar Çabuk kuvvet Vücut geliştirme Sürat/güç Halter Max. Kuvvet Judo Homozigot normal - CC RR Atletizm (kısa mesafe) Kısa süreli Yüzme (kısa mesafe) dayanıklılık Bisiklet (kısa mesafe) Uzun süreli dayanıklılık Maraton Kuvvette Triatlon devamlılık Yüzme (uzun mesafe) Homozigot değişim - TT XX Süratte devamlılık/güç Bisiklet (uzun mesafe) Heterozigot değişim - CT RX Orta süreli dayanıklılık Çabuk kuvvet Sürat/güç Max. kuvvet Uzun süreli dayanıklılık Vücut geliştirme Futbol Basketbol Hentbol Tenis Yürüme (kısa/uzun mesafe) Yüzme (kısa/uzun mesafe) Bisiklet (kısa/uzun mesafe) 19

20 Verim (-) Performans (-) Verim (+) Süperkompenzasyon (+) Sürantrenman Performans (+) Yüksek Performans (+) 20

21 ENERJİ METABOLİZMALARI + BİYOMOTOR YETİLER + YÜKLENME YÖNTEMLERİ + PERİYODİZASYON Anaerobik Aerobik ATP-CP Laktik Asit (2-10 sn) (10 1,5-2 dk.) Temel Biyomotor Yetiler KUVVET omaksimal kuvvet oçabuk Kuvvet okuvvette Devamlılık SÜRAT Yardımcı Biyomotor o Yetiler o o o oritm o odenge obeceri okoordinasyon oesneklik ohareketlilik Devamlı Yüklenme Yöntemi İnterval Yük Yöntemi (Ekstensif İntensif) Tekrar Yüklenme Sprint Fartlek o o o o o o o Makrosiklüs (1 yıllık) Mezosiklüs (4-6 hafta) Mikrosiklüs (1 Hafta) Günlük (sabah- aksam) Birim antrenman Ünite Yük oreaksiyon Sürati ooryantasyon oözel Sürat osüratte Devamlılık DAYANIKLILIK ospor Dalındaki Görünümü (Genel - Özel) okatılan Kas Grubu Miktarı (Genel - Lokal) okas Enerji Met. Açısından (Aeorobik - Anaerobik) oeforun Uygulanış Biçimi (Dinamik - statik) oeforun Süresi Açısından (Kısa - Uzun - Orta) 21

22 KUVVET DAYANIKLILIK SÜRAT KOORDİNASYON ESNEKLİK Kas Dayanıklılığı Süratte Devamlılık Çeviklik Hareketlilik Güç Maksimal Kuvvet Anaerobik Dayanıklılık Aerobik Dayanıklılık Maksimal Sürat Mükemmel Koordinasyon Maksimal Esneklik 22

23 Isınma (1-a) ve ısınmaya bağlı koordinasyon çalışmaları (1-b), Sürat, Yeni teknik becerilerin öğretimi, Kuvvet, Eski teknik becerilerin tekrarı, Dayanıklılık, Soğuma. 23

24 Pazartesi Çarşamba Cuma Cumartesi 1b 1b 1b 1b

25 Pazartesi Salı Çarşamba Perşembe Cuma Cumartesi 1a-1b 1a-1b 1a-1b 1a-1b 1a-1b 1a-1b

26