EKONOMİK GELİŞİM BÖLGELERİ VE TEŞVİKLER

Transkript

1 K A L K I N M A D A V E R İ M L İ L İ K Ekonomik Gelişim Bölgelerine Sağlanan Teşvikler s. 4 Gelişmenin İtici Gücü: Ar-Ge - II s. 26 Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Küresel Emek - I s. 36 Geri Dönüşüm Stratejisi Belirlendi s. 50 T. C. B İ L İ M, S A N AY İ V E T E K N O L O J İ B A K A N L I Ğ I Ş U B A T , Y ı l 2 7, S a y ı 31 4 EMEK - ANKARA - PP - 2 EKONOMİK GELİŞİM BÖLGELERİ VE TEŞVİKLER

2

3 K A L K I N M A D A V E R İ M L İ L İ K T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI VERİMLİLİK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ NÜN AYLIK YAYIN ORGANIDIR ŞUBAT 2015 YIL: 27 SAYI: 314 Bu dergi adet basılmaktadır. ISSN: Yayın Türü: Yerel Süreli Türkçe - İngilizce SAHİBİ T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI VERİMLİLİK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ADINA GENEL MÜDÜR Anıl YILMAZ GENEL KOORDİNATÖR Dilek BİRBİL SORUMLU YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ Cangül TOSUN YAZI KURULU Dilek BİRBİL - Cangül TOSUN - Lütfiye BALKAYA İNGİLİZCE SAYFA SORUMLUSU Gülçin MANZAK AYDIN - Şirin Müge KAVUNCU WEB SİTESİ SORUMLUSU Aytunç AYHAN FOTOĞRAFLAR Hakan CANBAKIŞ - Özgür YURDAKADİM DAĞITIM SORUMLUSU Mehtap EMRE (312) / 331 mehtap.emre@sanayi.gov.tr Anahtar dergisinin PDF dosyalarını her ay düzenli olarak e-posta hesabınıza gönderilmesini istiyorsanız, konu alanına Anahtar yazıp abone@sanayi.gov.tr adresine boş bir e-posta atabilirsiniz. Dergide yayımlanan yazılardaki görüşler yazarlarına aittir. YÖNETİM YERİ T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI VERİMLİLİK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Gelibolu Sokak No:5 Kavaklıdere ANKARA Tel: (312) (10 Hat) Faks: (312) Faks (Dergi): (312) e-posta: vgm@sanayi.gov.tr İnternet: Ekonomik Gelişim Bölgeleri kapsamında sayabileceğimiz Organize Sanayi Bölgeleri (OSB), Sanayi Siteleri (SS), Endüstri Bölgeleri (EB), Teknoloji Geliştirme Bölgeleri (TGB) ve Serbest Bölgeler (SB), özel amaçları ve uygulama esasları farklı olmakla birlikte bütüncül bir yaklaşımla sanayinin planlı gelişimine yönelik politikaların önemli uygulama araçlarıdır. Sanayinin lokomotif sektör olarak belirlendiği planlı kalkınma döneminin başladığı 1960 larda uygulanmaya başlayan teşviklerden başlıcası OSB ler olmuştur. İlk uygulaması 1962 yılında Bursa da gerçekleşen OSB ler geçen süre içerisinde ülke geneline yayılmış ve 1 milyondan fazla kişiye istihdam sağlayan ve pek çok sanayi işletmesine ev sahipliği yapan yapılar haline gelmiştir. SS uygulamalarına da çarpık sanayinin önlenmesi ve küçük ölçekli sanayi yapılaşmalarının disipline edilmesi amacıyla, yine 60'lı yıllarda başlanmıştır. Bu amaca yönelik olarak, sanayi sitesi yapı kooperatifleri büyük oranda altyapı ve üstyapı yapım kredisi ile desteklenmiştir. Temel kurgusu, teknoloji transferini sağlayarak ve büyük ölçekli yatırımları teşvik ederek cari açığın azaltılması olan EB ler ise OSB ve SS lere kıyasla daha yeni bir uygulamadır. TGB ler ise teknoloji üretilmesi, teknolojik bilginin ticarileştirilmesi, teknoloji yoğun yatırım ve girişimciliğin desteklenmesi, araştırmacı ve vasıflı kişilere iş imkânı yaratılması gibi amaçlarla üniversitelerin yanında veya yakınında kurulmuştur. Üretimin değişen yapısı ve öncelikleriyle birlikte mekânsal organizasyonların odakları da değişmekte, Eko-Endüstriyel Parklar, ihtisas OSB ler ve kümelenmeler gibi yeni uygulamalar hayata geçirilmektedir. Ekonomik Gelişim Bölgelerine sağlanan teşvikleri ele aldığımız derginin bu sayısında ayrıca Türkiye deki Ar-Ge Harcamaları, Yönetimde Verimlilik, Küresel Emek gibi siz okuyucularımızın ilgisini çekeceğini düşündüğümüz çeşitli konulara da yer verdik. Sizlere daha iyi bir dergi sunmak için sürekli bir çaba içindeyiz. Anahtar dergisi hakkındaki düşünce ve önerilerinizi bizlerle paylaşarak katkıda bulunabilirsiniz. İyi bir ay geçirmeniz dileğiyle. Anıl YILMAZ Genel Müdür GRAFİK TASARIM VE UYGULAMA BASKI KORZA YAYINCILIK BASIM SAN. ve TİC. LTD. ŞTİ. Büyük Sanayi 1. Cad. 95/1 İskitler - ANKARA Tel: (312) Faks: (312) BASILDIĞI TARİH Anahtar dergisinin ŞUBAT 2015 sayısı tarihinde basılmıştır. 01

4 İÇİNDEKİLER AYIN DOSYASI: Ekonomik Gelişim Bölgelerine Sağlanan Teşvikler - I Tevfik BULUT Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) Konferans ve Toplantıları Faik Yücel GÜNAYDIN Avrupa nın Verimlilik Büyümesinin Geliştirilmesinde Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin (BİT) Önemi Faruk YILDIRIM Üreticilerin ve Kullanıcıların Bilinçlendirilmesinin Piyasa Gözetimi ve Denetimi Bakımından Önemi Duygu KOLAT Gelişmenin İtici Gücü: Ar-Ge - II Fatih ZABUN Yönetici, Lider ve Yönetimde Verimlilik - II Yıldız ARTAR Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Küresel Emek - I Dr. Sinan BORLUK 36 02

5 Yerli Tasarımcı Başarı Hikâyeleri Projeler DUYURU: Dr. Akın ÇAKMAKCI Tez Ödüllerine Başvurular Başlıyor Bilişim, Bilim ve Teknoloji DUYURU: 5. Ulusal Verimlilik Kongresi Temiz Üretim (Eko - Verimlilik) Haberler Economic Development Zones and Incentives Sanayi Göstergeleri Industry Indicators Bilim ve Teknoloji Göstergeleri Science and Technology Indicators Ulusal ve Uluslararası Verimlilik İstatistikleri / National and International Productivity Statistics Ulusal Verimlilik İstatistikleri National Productivity Statistics

6 AYIN DOSYASI EKONOMİK GELİŞİM BÖLGELERİNE SAĞLANAN TEŞVİKLER - I ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ (OSB), SANAYİ SİTELERİ (SS) VE ENDÜSTRİ BÖLGELERİ (EB)* Tevfik BULUT / Sanayi ve Teknoloji Uzmanı (Sanayi Bölgeleri Genel Müdürlüğü) Bursa Organize Sanayi Bölgesi Bölgesel kalkınma, refahın ülke genelinde yaygınlaştırılması, yatırımlara uygun, altyapısı hazır alanlar tahsis edilmesi, iç ve özelikle dış pazara dönük, katma değeri yüksek ürünlerin üretiminin sağlanması, sürdürülebilir kentleşmenin ve sanayileşmenin tesis edilmesi amacıyla kurulan Ekonomik Gelişim Bölgeleri, ülkelerin ekonomik kalkınmasında ve büyümesinde belirleyici aktörler olmuştur. İlk olarak Çin deki reform ve gelişim sürecinden sonra 1979 yılında ortaya çıkan Ekonomik Gelişim Bölgeleri kavramı, birçok ekonomik gelişim yapılarını içine alan şemsiye kavram niteliğindedir. Bu kapsamda, Çin deki Ekonomik Gelişim Bölgeleri türleri şunlardır: Serbest Üretim Bölgesi, Ekonomik ve Teknolojik Gelişim Bölgesi, İleri Teknoloji Yatırım Bölgesi, Serbest Ticaret Bölgesi, Sınırötesi Ekonomik İş Birliği Bölgesi, Gümrük Lojistik Bölgesi. Çin deki gelişim bölgeleri, mekânsal büyüklük, üretim ve ticaret hacmi, kümelenme, ölçek ekonomileri gibi özellikler açısından Türkiye deki yapılarla birebir örtüşmese de amaçları yönünden benzerlik göstermektedir. Türkiye ve diğer ülke uygulamalarında kavram birliği olmamasının ve Türkiye gerçeklerine uygun olarak üretim ve ticaretin yapıldığı Organize Sanayi Bölgeleri, Sanayi Siteleri, Endüstri Bölgeleri, Teknoloji Geliştirme Bölgeleri ve Serbest Bölgeler yapıları itibarıyla bütüncül bir yaklaşımla değerlendirilmesinin sonucu olarak Ekonomik Gelişim Bölgeleri kavramı söz konusu yapıları nitelendirmede en uygun ifade olarak belirlenmiştir. En geniş tanımıyla Ekonomik Gelişim Bölgeleri, geliştirilen ürünün ticari ürün haline getirildiği, mal ve hizmet üretiminin ve ticaretinin yapıldığı yerlerdir. * Derginin sonraki sayılarında yer alacak yazının devamında Teknoloji Geliştirme Bölgesi ve Serbest Bölge teşvikleri ele alınacaktır. 04

7 Günümüzde birçok devlet, sürdürülebilir yatırım ortamını tesis etmek, yatırımları teşvik etmek, yeni yatırımları çekmek, istihdamda ve gelirde artış sağlayarak ekonomik kalkınma ve büyümeye katkıda bulunacak en önemli politika araçlarından biri olarak teşviklere yaygın olarak başvurmaktadır. Ekonomik Gelişim Bölgelerine sağlanan teşvikler de bahsedilen amaçlara ulaşmada kilit öneme sahip olduğu için, Türkiye deki OSB, SS ve EB lerin teşvik rejimleri ele alınacaktır. A. ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ (OSB) TEŞVİKLERİ 19. yüzyılın sonlarında sanayinin belirli bir plan dâhilinde yerleştirilmesi ve geliştirilmesinin önemine bağlı olarak dünyada ilk örneğinin İngiltere'de görüldüğü OSB uygulamasına, 20. yüzyılın Belirlenen hedefler doğrultusunda; ülkede başlarında başta Amerika Birleşik sanayinin geliştirilmesi amacıyla Devletleri olmak üzere diğer gelişmiş uygulamaya konulan pek çok teşvik ülkelerce de başlanmıştır. İlk tedbirlerinden biri olan OSB uygulamaların amacı, sanayicilerin uygulamalarına, ilk olarak 1962 yılında altyapılı arsa ihtiyaçlarının karşılanması Bursa'da OSB kurulmasıyla başlanmıştır. yoluyla bu bölgeleri inşa eden özel firmaların kâr elde etmeleri olmuştur sayılı OSB Kanununa göre OSB ler: İkinci Dünya Savaşı yla birlikte başlayan Sanayinin uygun görülen alanlarda dönemde OSB ler bir devlet yatırımı olarak yapılanmasını sağlamak, çarpık uygulanmaya başlamış ve az gelişmiş sanayileşme ve çevre sorunlarını önlemek, ülkelerde küçük ve orta ölçekli kentleşmeyi yönlendirmek, kaynakları işletmelerin geliştirilmesi amacına hizmet rasyonel kullanmak, bilgi ve bilişim eder bir biçimde düzenlenmiştir. teknolojilerinden yararlanmak, sanayi 1960 yılında başlayan planlı kalkınma türlerinin belirli bir plan dâhilinde döneminde ise sanayinin lokomotif yerleştirilmesi ve geliştirilmesi amacıyla; sektör olduğu açıklıkla belirtilmiş, sınırları tasdik edilmiş arazi parçalarının ekonomik dengenin kurulması, ekonomik imar planlarındaki oranlar dâhilinde ve toplumsal kalkınmanın birlikte gerekli idari, sosyal ve teknik altyapı gerçekleştirilmesi, belli bir hızda büyüme alanları ile küçük imalat ve tamirat, ve Ar-Ge sanayileşmeye Merkezi Performans önem verilmesi Endeksi gibi sıralamasında ticaret, başarılı eğitim olan ve firmalara sağlık alanları, ödülleri verildi. teknoloji uzun vadeli hedefler belirlenmiştir. 05

8 AYIN DOSYASI EKONOMİK GELİŞİM BÖLGELERİNE SAĞLANAN TEŞVİKLER geliştirme bölgeleri ile donatılıp planlı bir şekilde ve belirli sistemler dâhilinde sanayi için tahsis edilmesiyle oluşturulan ve işletilen mal ve hizmet üretim bölgeleridir. Bahsedilen amaçlara hizmet edilmesi ve bölgesel gelişmişlik farkının azaltılması, sürdürülebilir yatırım ortamının tesis edilmesi, daha özelde firmaların ilk yatırım maliyetleri ve işletme dönemi maliyetlerinin azaltılması için OSB lere ve OSB içindeki firmalara çeşitli teşvikler sağlanmıştır. Bu kapsamda OSB lere sağlanan teşvikler Tablo 1 de özetlenmiştir. A1. Kredi Desteği OSB lere sağlanan teşvikler içerisinde gerek ölçeği, gerekse faiz oranı ve geri ödeme koşulları bakımından katma değeri çok yüksek olan kredi teşvikleri, OSB lerin kurulmasında, kurulduktan sonra sürdürülebilir yatırım ortamının oluşturulmasında payı yadsınamaz bir gerçektir. A1. 1. İlgili mevzuat OSB Uygulama Yönetmeliği nin 95. maddesine göre OSB lere kullandırılan kredinin kaynağını OSB lerin kuruluşu, yapımı ve işletilmesi için Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (BSTB) bütçesinde yer alan ödenekler oluşturur sayılı OSB Kanununun 14. maddesine göre OSB nin yetkili organları projenin keşif tutarı ve genel idare giderleri ile ilgili olarak, Bakanlıktan kredi talep edebilmekte ve kredi desteği doğrudan OSB tüzel kişiliğine verilmektedir. OSB Uygulama Yönetmeliğinin 97. maddesine göre Yatırım Programında yer alan kalkınmada öncelikli yörelerde yapılacak OSB ler ve ileri teknoloji kullanan ihtisas OSB'lere talepleri halinde arsa, altyapı ve genel idare giderleri kredisi, diğer yörelerdeki OSB lere ise altyapı ve genel idare giderleri kredisi verilir. Ayrıca talepleri halinde OSB nin sevk ve idaresi için ihtiyaç duyulacak bölge müdürlüğü hizmet binası inşaatları da kredilendirilir. Bahse konu teşvik kapsamında Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca son 15 Tablo 1. OSB lere Sağlanan Teşvikler TEŞVİK KALEMLERİ OSB TÜZEL KİŞİLİĞİ OSB İÇİNDEKİ FİRMA Kredi Desteği Var Yok Emlak Vergisi Muafiyeti Geçici Muaf Geçici Muaf Bina İnşaat Harcı ve Yapı Kullanma İzni Harcı İstisnası Var Var Kurumlar Vergisi Muafiyeti Muaf Yok KDV İstisnası Var (Arsa ve işyeri teslimleri) Muaf Değil Elektrik ve Havagazı Tüketim Vergisi Muafiyeti Muaf Muaf Tevhid ve İfraz İşlem Harcı İstisnası Var Var Yapı Denetim Kuruluşlarına Ödenecek Hizmet Bedeli İndirimi % 75 İndirimli Uygulanır % 75 İndirimli Uygulanır Bir Alt Bölge Desteğinden Yararlanma Yok Var Arsa İndirimi Yok Var Parselasyon Harcı İstisnası Var Var 06

9 yılda OSB tüzel kişiliklerine 2014 fiyatlarıyla yapılan kredi ödeme tutarları Şekil 1 de gösterilmiştir. A1. 2. Kredi Faiz Oranları ve Geri Ödeme Şartları A İlgili Mevzuat Organize Sanayi Bölgeleri ve Sanayi Siteleri Projeleri Ödeneklerinin Kullanımı ve Kredilendirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar ın 14. maddesine göre kullandırılan kredinin faiz oranları ve geri ödeme şartları şöyledir: a) Kalkınmada öncelikli yörelerde; faiz oranı yıllık % 1, geri ödeme süresi 5 yılı ödemesiz toplam 15 yıl, b) Normal illerde; faiz oranı yıllık % 2, geri Şekil 1. OSB lere Yapılan Kredi Ödemeleri Kaynak: BSTB Tablo 2. Yörelere Göre OSB lere Kullandırılan Kredilerin Geri Ödeme Şartları ile Faiz Oranları 07

10 AYIN DOSYASI EKONOMİK GELİŞİM BÖLGELERİNE SAĞLANAN TEŞVİKLER ödeme süresi 3 yılı ödemesiz toplam 13 yıl, c) Gelişmiş illerde; faiz oranı yıllık % 3, geri ödeme süresi 2 yılı ödemesiz toplam 11 yıl olarak uygulanır. Anlatılanları özetlemesi açısından, yörelere göre Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca kullandırılan kredinin faiz oranları ve geri ödeme şartları Tablo 2 de özetlenmiştir. A1. 3. Kredi Borç Taksitlerinin Ertelenmesi A İlgili Mevzuat Organize Sanayi Bölgeleri ve Sanayi Siteleri Projeleri Ödeneklerinin Kullanımı ve Kredilendirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar ın 16. maddesine göre arsa satma durumuna gelmeyen ya da borcunu karşılayabilecek miktarda arsa satma durumuna gelmeyen OSB lerde kredi anapara borç taksitleri ve dönem faizi borç taksitleri ertelenebilmektedir. Diğer bir deyişle, kredi kullanan OSB ler itfa dönemlerinde tahakkuk eden borçlarını ödeyemeyeceğini ilgili belgelerle ispatlaması durumunda; anapara borç taksitleri yılda bir olmak üzere toplam 4 defa, faiz borçları ise anapara borç taksitleri ödenmesi şartıyla sınırsız olarak ertelenebilmektedir. Burada, bir önceki kısımda bahsedilen uygun geri ödeme sürelerine ve faiz oranlarına ilave olarak koşulların oluşması halinde OSB lere borçlarını erteleme imkânı getirilmektedir. A2. Emlak Vergisi Muafiyeti A2. 1. İlgili Mevzuat 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 5. maddesi (f) fıkrasına göre organize sanayi bölgeleri inşalarının sona erdiği tarihi takip eden bütçe yılından itibaren binada 5 yıl süreyle emlak vergisinden muaftır. Aynı Kanunun 15. maddesi (d) fıkrasına göre ise Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca, organize sanayi bölgeleri için iktisap olunduğu veya bu bölgelere tahsis edildiği kabul edilen arazi (sanayici lehine tapudaki tescilin yapılacağı tarihe kadar) arazi vergisinden muaftır. Bu muaflıktan yararlanmak için arazinin bu maddede yazılı cihetlere tahsis edilmiş olduğunun ilgili vergi dairesine bütçe yılı içinde bildirilmesi şarttır. Bütçe yılı içinde bildirim yapılmazsa muafiyet bildirimin yapıldığı yılı takip eden bütçe yılından muteber olur. Bu takdirde bildirimin yapıldığı bütçe yılının sonuna kadar geçen yıllara ait muafiyet hakkı düşer. A3. Bina İnşaat Harcı ve Yapı Kullanma İzni Harcı İstisnası A3. 1. İlgili Mevzuat 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun 80. maddesine göre Organize Sanayi Bölgelerinde yapılan Yapı ve Tesisler Bina İnşaat Harcı ve Yapı Kullanma İzni Harcı ndan müstesnadır. A4. Kurumlar Vergisi Muafiyeti A4. 1. İlgili Mevzuat 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 4. maddesinin (n) bendi gereğince organize sanayi bölgelerinin altyapılarını hazırlamak ve buralarda faaliyette bulunanların; arsa, elektrik, gaz, buhar ve su gibi ortak ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla elde edeceği gelirleri Kurumlar Vergisinden muaftır. A5. KDV İstisnası A5. 1. İlgili Mevzuat 4369 sayılı Kanunun 60. maddesi ile 3065 sayılı KDV Kanununun 17/4. maddesine eklenen (k) bendine göre organize sanayi bölgelerinin kurulması amacıyla oluşturulan iktisadi işletmelerin arsa ve işyeri teslimleri KDV den istisnadır. A6. Elektrik ve Havagazı Tüketim Vergisi Muafiyeti A6. 1. İlgili Mevzuat 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu nun 34. maddesine göre verginin konusunu belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde elektrik ve havagazı tüketimi oluşturmaktadır. Aynı Kanunun 35. maddesine göre ise organize sanayi bölgelerinde tüketilen elektrik enerjisinin vergisini organize sanayi bölgeleri tüzel kişiliklerine elektriği temin eden kuruluş öder denilerek OSB tüzel kişilikleri söz konusu vergiden muaf tutulmaktadır. A7. Tevhid ve İfraz İşlem Harcı İstisnası A7. 1. İlgili Mevzuat 5281 sayılı Kanun ile 492 sayılı Harçlar Kanununun 59. maddesine ilave (n) bendine göre Organize sanayi bölgelerinde yer alan gayrimenkullerin ifraz veya taksim veya birleştirme işlemleri Tevhid ve İfraz İşlem Harcı ndan müstesnadır. A8. Yapı Denetim Kuruluşlarına Ödenecek Hizmet Bedeli İndirimi A8. 1. İlgili Mevzuat sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanunun 5. maddesinin beşinci fıkrası gereğince yapı denetim kuruluşlarına ödenecek hizmet bedeli Organize Sanayi Bölgeleri onaylı sınırı içerisinde yer alan tüm yapılar için % 75 indirimli uygulanır. 08

11 A9. Bir Alt Bölge Desteğinden Yararlanma A9. 1. İlgili Mevzuat 15/06/2012 tarihli ve 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkındaki Kararın 18 inci maddesine göre; Yatırımın OSB de gerçekleştirilmesi durumunda; 1. Büyük ölçekli yatırımlar veya bölgesel teşvik uygulamaları kapsamında teşvik belgesi düzenlenen yatırımlar vergi indirimi ve sigorta primi işveren hissesi desteği açısından bulundukları bölgenin bir alt bölgesinde sağlanan oran ve sürelerde bu desteklerden yararlanabilir. 2. Söz konusu madde kapsamında 6. bölgede gerçekleştirilecek büyük ölçekli ve bölgesel teşvik uygulamaları kapsamındaki yatırımlar için ise sigorta primi işveren hissesi desteği, bölgede geçerli olan süreye iki yıl ilave edilmek, vergi indirimi desteği ise bölgede geçerli olan yatırıma katkı oranına beş puan ilave edilmek suretiyle uygulanır. Söz konusu Karar kapsamında yer alan desteklerin uygulanması açısından iller, sosyoekonomik gelişmişlik seviyeleri dikkate alınarak 6 bölgeye ayrılmıştır. Karar doğrultusunda, teşvik bölgelerine göre iller Tablo 3 te gösterilmiştir. A Teşviklerden Yararlanmanın Temel Şartları a) Sabit yatırım tutarı ve asgari kapasite: Kararın 5. maddesine göre yatırımların destek unsurlarından yararlanabilmesi için asgari sabit yatırım tutarının; 1. ve 2. bölgelerde 1 milyon Türk Lirası, 3., 4., 5. ve Tablo 3. Teşvik Bölgelerine Göre İller 1. Bölge 2. Bölge 3. Bölge 4. Bölge 5. Bölge 6. Bölge Ankara Adana Balıkesir Afyonkarahisar Adıyaman Ağrı Antalya Aydın Bilecik Amasya Aksaray Ardahan Bursa Bolu Burdur Artvin Bayburt Batman Eskişehir Çanakkale Gaziantep Bartın Çankırı Bingöl İstanbul Denizli Karabük Çorum Erzurum Bitlis İzmir Edirne Karaman Düzce Giresun Diyarbakır Kocaeli Isparta Manisa Elazığ Gümüşhane Hakkari Muğla Kayseri Mersin Erzincan Kahramanmaraş Iğdır Kırklareli Samsun Hatay Kilis Kars Konya Trabzon Kastamonu Niğde Mardin Sakarya Uşak Kırıkkale Ordu Muş Tekirdağ Zonguldak Kırşehir Osmaniye Siirt Yalova Kütahya Sinop Şanlıurfa Malatya Tokat Şırnak Nevşehir Tunceli Van Rize Yozgat Sivas 8 İL 13 İL 12 İL 17 İL 16 İL 15 İL 09

12 AYIN DOSYASI EKONOMİK GELİŞİM BÖLGELERİNE SAĞLANAN TEŞVİKLER 6. bölgelerde ise 500 bin Türk Lirası olması gerekir. Ancak, desteklerden yararlanacak yatırımların varsa 8. maddede veya ekli listelerde belirlenen asgari kapasite, sabit yatırım tutarı ve diğer şartları sağlaması da gerekir. b) Müracaat: Kararın 6. maddesine göre teşvik belgesi müracaatları, tebliğle belirlenecek bilgi ve belgelerle Ekonomi Bakanlığına yapılır. Ancak, genel teşvik uygulamaları kapsamında yer alan ve sabit yatırım tutarı 10 milyon Türk Lirasını aşmayan, tebliğle belirlenecek yatırımlar için yatırımcının tercihine bağlı olarak yatırımın yapılacağı yerdeki yerel birimlere de müracaat edilebilir. c) Teşvik belgesi düzenlenmesi: Kararın 7. maddesine göre yatırımların Karar kapsamındaki destek unsurlarından yararlanabilmesi için, makroekonomik programlar ve arz talep dengesi dikkate alınarak yapılacak sektörel, mali ve teknik değerlendirmeler çerçevesinde projenin uygun görülmesi ve teşvik belgesi düzenlenmesi gerekir. 27/1/2014 tarihli ve 2014/6058 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Kararın 11. maddesinin beşinci fıkrası, 12. maddesinin ikinci fıkrası ve 15. maddesinin ikinci fıkrasında yer alan 31/12/2013 ibareleri 31/12/2014 şeklinde, 12. maddesinin ikinci fıkrasında yer alan 1/1/2014 ibaresi ise 1/1/2015 şeklinde değiştirilmiştir. Bahse konu tarihler, işletmelere sağlanan teşviklerin oranının, miktarının ve süresinin belirlenmesinde önem arz etmektedir. Söz konusu Karara göre 01/01/2015 tarihinden itibaren başlanılan yatırımlar için bölgesel teşvik uygulamaları kapsamında OSB lere sağlanan teşvikler Tablo 4 te özetlenmiştir. A9. 2. KDV İstisnası A İlgili Mevzuat 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkındaki Kararın 10. maddesine göre 25/10/1984 tarihli ve 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu gereğince, teşvik belgesini haiz yatırımcılara teşvik belgesi kapsamında yapılacak makine ve teçhizat ithal ve yerli teslimleri KDV den istisna edilebilir. Aynı hüküm, teşvik belgesinin veya teşvik belgesi kapsamı makine ve teçhizatın devir işlemleri ile makine ve teçhizat listelerinde set, ünite, takım vb. olarak belirtilen malların kısmi teslimlerinde de uygulanır. A9. 3. Gümrük Vergisi Muafiyeti A İlgili Mevzuat 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkındaki Kararın 9. maddesine göre teşvik belgesi kapsamındaki yatırım malı makine ve teçhizatın ithali, otomobil ve hafif ticarî araç yatırımlarında yatırım dönemi içerisinde kalmak kaydıyla monte edilmemiş haldeki (CKD) aksam ve parçaların ithali, gemi ve elli metrenin üzerindeki yat inşa yatırımlarında tekne kabuğu ithali yürürlükteki İthalat Rejimi Kararı gereğince ödenmesi gereken gümrük vergisinden muaftır. A9. 4. Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği A İlgili Mevzuat 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkındaki Kararın 12. maddesine göre Bölgesel teşvik uygulamaları kapsamında desteklenen yatırımlardan, tamamlama vizesi yapılmış teşvik belgesinde kayıtlı istihdamı Tablo 4. Bölgesel Teşvik Uygulamaları Kapsamında OSB lere Sağlanan Teşvikler TEŞVİK BÖLGELERİ 1. BÖLGE 2. BÖLGE 3. BÖLGE 4. BÖLGE 5. BÖLGE 6. BÖLGE KDV İstisnası Gümrük Vergisi Muafiyeti Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği (Süresi) YOK 3 YIL 5 YIL 6 YIL 7 YIL 9 YIL Faiz Desteği YOK YOK Gelir Vergisi Stopajı Desteği YOK YOK YOK YOK YOK 10 YIL Vergi İndirimi Yatırıma Katkı Oranı (%) Yatırım Yeri Tahsisi Sigorta Primi İşçi Hissesi Desteği (Süresi) YOK YOK YOK YOK YOK 10 YIL 10

13 aşmamak kaydıyla; a) Komple yeni yatırımlarda, teşvik belgesi kapsamında gerçekleşen yatırımla sağlanan, b) Diğer yatırım cinslerinde, yatırımın tamamlanmasını müteakip, yatırıma başlama tarihinden önceki son altı aylık dönemde (mevsimsel özellik taşıyan yatırımlarda bir önceki yıla ait mevsimsel istihdam ortalamaları dikkate alınır) Sosyal Güvenlik Kurumuna verilen aylık prim ve hizmet belgesinde bildirilen ortalama işçi sayısına teşvik belgesi kapsamında gerçekleşen yatırımla ilave edilen, istihdam için ödenmesi gereken sigorta primi işveren hissesinin asgari ücrete tekabül eden kısmı Ekonomi Bakanlığı bütçesinden karşılanır. A9. 5. Faiz Desteği A İlgili Mevzuat 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkındaki Kararın 11. maddesine göre talep edilmesi halinde, bölgesel teşvik uygulamaları kapsamında desteklerden yararlanacak yatırımlar için bankalardan kullanılacak en az bir yıl vadeli yatırım kredilerinin teşvik belgesinde kayıtlı sabit yatırım tutarının yüzde yetmişine kadar olan kısmı için ödenecek faizin veya kâr payının; a) 3. bölgede yapılacak yatırımlar için Türk Lirası cinsi kredilerde üç puanı, döviz kredileri ve dövize endeksli kredilerde bir puanı, b) 4. bölgede yapılacak yatırımlar için Türk Lirası cinsi kredilerde dört puanı, döviz kredileri ve dövize endeksli kredilerde bir puanı, c) 5. bölgede yapılacak yatırımlar için Türk Lirası cinsi kredilerde beş puanı, döviz kredileri ve dövize endeksli kredilerde iki puanı, d) 6. bölgede yapılacak yatırımlar için Türk Lirası cinsi kredilerde yedi puanı, döviz kredileri ve dövize endeksli kredilerde iki puanı, e) Bölge ayrımı yapılmaksızın tüm bölgelerde gerçekleştirilecek stratejik yatırımlar, Ar-Ge yatırımları ve çevre yatırımları için Türk Lirası cinsi kredilerde beş puanı, döviz kredileri ve dövize endeksli kredilerde iki puanı, Ekonomi Bakanlığınca da uygun görülmesi halinde azami ilk beş yıl için ödenmek kaydıyla bütçe kaynaklarından karşılanabilir. A9. 6. Gelir Vergisi Stopajı Desteği A İlgili Mevzuat 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkındaki Kararın 14. maddesine göre 6. bölge için düzenlenen teşvik belgeleri kapsamında gerçekleştirilecek yatırımlarla sağlanan ilave istihdam için, belgede kayıtlı istihdam sayısını aşmamak kaydıyla, işçilerin ücretlerinin asgari ücrete tekabül eden kısmı üzerinden hesaplanan gelir vergisi, yatırımın kısmen veya tamamen faaliyete geçtiği tarihten itibaren 10 yıl süreyle verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden terkin edilir. A9.7. Vergi İndirimi Yatırıma Katkı Oranı A İlgili Mevzuat 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkındaki Kararın 15. maddesine göre Bölgesel teşvik uygulamaları kapsamında gerçekleştirilecek yatırımlarda, 5520 sayılı Kanunun 32/A maddesi çerçevesinde gelir veya kurumlar vergisi, öngörülen yatırıma katkı tutarına ulaşıncaya kadar belirtilen oranlarda indirimli olarak uygulanır. A9. 8. Yatırım Yeri Tahsisi A İlgili Mevzuat 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkındaki Kararın 16. maddesine göre Ekonomi Bakanlığınca teşvik belgesi düzenlenmiş bölgesel desteklerden yararlanacak yatırımlar için, 29/6/2001 tarihli ve 4706 sayılı Kanunun ek 3. maddesi çerçevesinde Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslara göre yatırım yeri tahsis edilebilir. A9. 9. Sigorta Primi İşçi Hissesi Desteği A İlgili Mevzuat 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkındaki Kararın 13. maddesine göre 6. bölgede; bölgesel teşvik uygulamaları kapsamında teşvik belgesine istinaden gerçekleştirilecek yatırımla sağlanan ilave istihdam için, tamamlama vizesi yapılan teşvik belgesinde kayıtlı istihdam sayısını aşmamak kaydıyla, işveren tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna ödenmesi gereken sigorta primi işçi hissesinin asgari ücrete tekabül eden kısmı, tamamlama vizesinin yapılmasını müteakip on yıl süreyle işveren adına Bakanlık bütçesinden karşılanabilir. Söz konusu Karara göre 01/01/2015 tarihinden itibaren başlanılan yatırımlar için Büyük Ölçekli Yatırımlar kapsamında OSB lere sağlanan teşvikler Tablo 5 te özetlenmiştir. Büyük ölçekli yatırımlarda sağlanan teşviklere ilişkin mevzuat, bölgesel teşvik uygulamaları kapsamındaki faiz desteği 11

14 AYIN DOSYASI EKONOMİK GELİŞİM BÖLGELERİNE SAĞLANAN TEŞVİKLER Tablo 5. Büyük Ölçekli Yatırımlar Kapsamında OSB lere Sağlanan Teşvikler TEŞVİK BÖLGELERİ KDV İstisnası Gümrük Vergisi Muafiyeti Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği (Süresi) Gelir Vergisi Stopajı Desteği Vergi İndirimi Yatırıma Katkı Oranı (%) Yatırım Yeri Tahsisi Sigorta Primi İşçi Hissesi Desteği ( Süresi) 1. BÖLGE YOK YOK 25 YOK 2. BÖLGE 3 YIL YOK 30 YOK 3. BÖLGE 5 YIL YOK 35 YOK 4. BÖLGE 6 YIL YOK 40 YOK 5. BÖLGE 7 YIL YOK 45 YOK 6. BÖLGE 9 YIL 10 YIL YIL teşviki dışındaki mevzuat maddeleri ile aynı olup, teşviklerin oranında ve süresinde değişiklik bulunmaktadır. Bu yüzden ilgili mevzuat maddeleri tekrar ele alınmamıştır. A10. Arsa İndirimi A İlgili Mevzuat 4562 sayılı Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) Kanununa eklenen geçici 9. maddesine göre Organize sanayi bölgelerindeki tahsis edilmemiş parseller, organize sanayi bölgesinin yetkili organlarının karar almaları halinde en az 10 kişilik istihdam öngören yatırımlara girişen gerçek veya tüzel kişilere tamamen veya kısmen bedelsiz olarak tahsis edilebilir. Bu madde kapsamında, il ve ilçelerin sosyoekonomik durumları dikkate alınarak OSB lerdeki parsellerin tamamen veya kısmen tahsisleri Bakanlar Kurulu kararı ile belirleneceği ifade edilmektedir. Bu çerçevede, 25/05/2011 tarihli ve 2011/1808 sayılı Kararnamenin Eki Kararın 1'inci maddesinde Organize sanayi bölgelerinde yer alan parsellerin, 14/07/2009 tarihli ve 2009/15199 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın ekinde yer alan Yatırım Teşvik Uygulamalarında Bölgeler gruplandırılması çerçevesinde; a) Bölgedeki il ve ilçelerden sosyoekonomik gelişmişlik endeks değeri 1 ve altında olan il ve ilçelerde % 50 indirimli, b) Bölgedeki illerin merkez ilçelerinde % 50, ilçelerinde % 60 indirimli, c) Bölgedeki illerin merkez ilçelerinde % 70, ilçelerinde % 90 indirimli, d) Bölgedeki il ve ilçelerde bedelsiz olarak tahsis edilmesi kararlaştırılmıştır. A11. Parselasyon Harcı İstisnası A İlgili Mevzuat 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun 80. maddesine göre, belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde İmar Kanununa göre ilk kez yapılan veya istek üzerine gerçekleştirilen müteakip parselasyon işlemlerinde teşvik belgesine haiz olan 12

15 organize sanayi bölgeleri Parselasyon Harcından müstesnadır. B. SANAYİ SİTELERİ (SS) TEŞVİKLERİ Ülkemizde, SS uygulamalarına; çarpık sanayinin önlenmesi ve sanayi yapılaşmalarının disipline edilmesi amacıyla, planlı kalkınma dönemi olan 1960'lı yıllarda başlanmıştır. Bu amaca yönelik olarak, sanayi sitesi yapı kooperatifleri büyük oranda altyapı ve üstyapı yapım kredisi ile desteklenmiştir. Ağırlıklı olarak yapı kooperatifleri vasıtasıyla uygulamaya konulan SS ler, daha çok tamirat ve imalatla uğraşan küçük işletmelerin yer aldığı, altyapı hizmetleri ile idare binası, çırak okulu, satış dükkânı gibi sosyal kurumlarla donatılmış işyeri topluluklarıdır. SS lerin yapım amaçları 1) Plansız ve denetimsiz bir şekilde yapılaşmış, çevre kirliliği ve plansız kentleşmeye neden olan dağınık şekildeki işyerlerini bir araya toplamak suretiyle, çevre sağlığına ve şehrin planlı gelişmesine katkıda bulunulması, 2) Benzer iş kollarında çalışan ve birbirini tamamlayıcı üretim yapan işletmelerin aynı site içinde toplanmasıyla, verimliliğin ve kâr artışının sağlanması, ihtiyaçların daha ekonomik karşılanması, 3) Sanayinin az gelişmiş bölgelerde yaygınlaştırılması suretiyle, geri kalmış bölgelerin kalkınmalarının teşvik edilmesi, 4) Tarım alanlarının sanayide kullanılmasının önlenmesi, 5) Küçük sanayicilerde, ortak hareket etme, çevresel faktörlerin maliyetini paylaşma gibi katılımcı yönetim biçiminin geliştirilmesi amaçlanmakta olup sanayi siteleri içerisinde gelişimlerini tamamlayan işletmelerin, büyük ölçekli TEŞVİK KALEMLERİ Kredi Desteği Emlak Vergisi Muafiyeti Çevre Temizlik Vergisi İndirimi Bina İnşaat Harcı ve Yapı Kullanma İzni Harcı İstisnası Kurumlar Vergisi Muafiyeti KDV İstisnası işletmelere dönüşmeleri ve organize sanayi bölgelerinde yer almaları hedeflenmektedir. KALKINMADA ÖNCELİKLİ YÖRELER Bahsedilen amaçlara hizmet edilmesine yönelik SS lere çeşitli teşvikler sağlanmıştır. Bu kapsamda SS teşvikleri Tablo 6 da özetlenmiştir. Sanayi Sitesi Örneği Tablo 6. SS lere Sağlanan Teşvikler % 50 indirim (Büyükşehir belediye sınırları içindekiler hariç) NORMAL YÖRELER Var Geçici Muaf B1. Kredi Desteği GELİŞMİŞ YÖRELER % 50 indirim (Nüfusu den az olan belediyelerde) Var Muaf (Arsa ve işyeri teslimleri) Var (Arsa ve işyeri teslimleri) B1. 1. İlgili Mevzuat Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Yatırım Programında Yer Alan Sanayi Sitesi Yapı Kooperatiflerinin Kredi Kullanımına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğinin 28. maddesine göre kredinin kaynağını SS inşaatlarının yapımı 13

16 AYIN DOSYASI EKONOMİK GELİŞİM BÖLGELERİNE SAĞLANAN TEŞVİKLER için Bakanlık bütçesinde yer alan ödenekler oluşturur. Söz konusu Yönetmeliğin 1. maddesine göre Bakanlıkça kredi desteği sağlanacak sanayi sitelerinin altyapı inşaatının tamamının, üstyapı inşaatının ise yüzde yetmişine kadar olan kısmı kredi ile desteklenebilmektedir. Bahse konu teşvik kapsamında Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca son 15 yılda SS tüzel kişiliklerine 2014 fiyatlarına göre yapılan kredi ödeme tutarları Şekil 2 de gösterilmiştir. B1.2. Kredi Faiz Oranları ve Geri Ödeme Şartları ile Kredilendirme Oranları B İlgili Mevzuat Organize Sanayi Bölgeleri ve Sanayi Siteleri Projeleri Ödeneklerinin Kullanımı ve Kredilendirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar ın 21. maddesine göre kullandırılan kredinin faiz oranları ve geri ödeme şartları ile kredilendirme oranları şöyledir: 1. Kullandırılacak kredinin kredilendirme ve faiz oranları ile geri ödeme şartları: a) Kalkınmada öncelikli yörelerde ve doğal afet geçiren yerlerde üstyapı kredilendirme oranı % 70, faiz oranı yıllık % 1, geri ödeme süresi 2 yılı ödemesiz toplam 15 yıl, b) Normal illerde; üstyapı kredilendirme oranı % 60, faiz oranı yıllık % 2, geri ödeme süresi 2 yılı ödemesiz toplam 13 yıl, c) Gelişmiş illerde; üstyapı kredilendirme oranı % 50, faiz oranı yıllık % 3, geri ödeme süresi 2 yılı ödemesiz toplam 11 yıl olarak uygulanır. 2. Altyapı kredilendirme oranları % 100 olarak uygulanır. Anlatılanları özetlemesi açısından, yörelere göre Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca kullandırılan üstyapı Samsun Organize Sanayi Bölgesi Şekil 2. SS lere yapılan kredi ödemeleri Kaynak: BSTB 14

17 Tablo 7. Yörelere Göre SS'lere Kullandırılan Üstyapı Kredilerinin Geri Ödeme Şartları ile Faiz Oranları kredilerinin faiz oranları ve geri ödeme şartları Tablo 7 de özetlenmiştir. B1.3. Kredi Borç Taksitlerinin Ertelenmesi B İlgili Mevzuat Organize Sanayi Bölgeleri ve Sanayi Siteleri Projeleri Ödeneklerinin Kullanımı ve Kredilendirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar ın 32. maddesine göre Bakanlıkça uygun görülmesi halinde, borçlarını ödeyememiş veya ödeyemeyecek durumda bulunan SS lerin, yıllık anapara ve faiz taksitleri; en fazla dört yıl ve sekiz taksit olmak üzere ertelenebilir. B2. Emlak Vergisi Muafiyeti B2.1.İlgili Mevzuat 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 5. maddesi (f) fıkrasına göre SS ler inşalarının sona erdiği tarihi takip eden bütçe yılından itibaren binada 5 yıl süre ile emlak vergisinden muaftır. B3. Çevre Temizlik Vergisi İndirimi B3. 1. İlgili Mevzuat 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun mükerrer 44. maddesinin dördüncü fıkrasında yer alan ve konutlara ait çevre temizlik vergisinin hesabında esas alınan tutarlar ile beşinci fıkrasında yer alan işyerleri ve diğer şekilde kullanılan binalara ait çevre temizlik vergisi tarifesindeki yıllık vergi miktarları; büyükşehir belediye sınırları içinde bulunanlar hariç olmak üzere, kalkınmada 15

18 AYIN DOSYASI EKONOMİK GELİŞİM BÖLGELERİNE SAĞLANAN TEŞVİKLER öncelikli yörelerdeki belediyeler ile nüfusu 5000 den az olan belediyelerde Çevre Temizlik Vergisi % 50 indirimli uygulanır. B4.Kurumlar Vergisi Muafiyeti B4. 1. İlgili Mevzuat 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 4. maddesinin (n) bendi gereğince SS lerin altyapılarını hazırlamak ve buralarda faaliyette bulunanların; arsa, elektrik, gaz, buhar ve su gibi ortak ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla elde edeceği gelirleri Kurumlar Vergisinden muaftır. B5. KDV İstisnası B5. 1. İlgili Mevzuat 3065 sayılı KDV Kanununun 17/4. maddesine eklenen (k) bendine göre sanayi sitelerinin kurulması amacıyla oluşturulan iktisadi işletmelerin arsa ve işyeri teslimleri KDV den istisnadır. B6. Bina İnşaat Harcı ve Yapı Kullanma İzni Harcı İstisnası B6. 1. İlgili Mevzuat 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun 80. maddesine göre SS lerde yapılan yapı ve tesisler Bina İnşaat Harcı ve Yapı Kullanma İzni Harcı ndan müstesnadır. C. ENDÜSTRİ BÖLGELERİ (EB) TEŞVİKLERİ Temel kurgusu, teknoloji transferini sağlayarak ve büyük ölçekli yatırımları teşvik ederek cari açığın azaltılması olan Endüstri Bölgeleri, 19/01/2002 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 4737 sayılı Endüstri Bölgeleri Kanununda yatırımları teşvik etmek, yurt dışında çalışan Türk işçilerinin tasarruflarını Türkiye'de yatırıma yönlendirmek ve yabancı sermaye girişinin artırılmasını sağlamak üzere kurulacak üretim bölgelerini ifade etmektedir. Söz konusu bölgelerde bahse konu amaçlara yönelik sağlanan teşvikler Tablo 8 de özetlenmiştir. EB uygulama yönetmeliğine göre *Endüstri Bölgesi İşletme Müdürlüğü: Her bölge için il sınırları içindeki ilgili sanayi odası ya da sanayi ve ticaret odası bünyesinde kurulacak ve endüstri bölgesinin yönetim ve işletilmesini yürütmekle görevli kuruluşu ifade etmektedir. Söz konusu Kuruluş, tüzel kişiliği bulunmamakla birlikte, genel anlamda ilgili mevzuattaki görevleri yerine getiren ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ve oda yönetim kurulu tarafından verilen talimatlara göre işlem yapan yönetim birimidir. C1. Gider Desteği C1. 1. İlgili Mevzuat EB lere sağlanan hibe niteliğindeki gider desteğinin kaynağını EB Kanununun 3. ve EB Yönetmeliğinin 12. maddesine göre Bakanlık bütçesine konulan ödenek oluşturur. EB Yönetmeliğinin 47. maddesine göre Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca EB lere sağlanan gider desteği aşağıdaki harcama kalemlerini kapsamaktadır: 1) Bölgenin yer seçimi etüt raporunun hazırlanması için gerekli olan, a) Fizibilite etüdü hazırlattırılması, b) Çeşitli ölçekte topoğrafik harita alımı, c) Meteorolojik veri alımı, d) Toprak etüt raporu hazırlattırılması, e) Maden sahalarını gösterir harita ve belge alımı, 16

19 Tablo 8. EB lere Sağlanan Teşvikler TEŞVİK KALEMLERİ *EB İŞLETME MÜDÜRLÜĞÜ Gider Desteği Var İrtifak Hakkı Yok Tevhid ve İfraz İşlem Harcı İstisnası Var EB İÇİNDEKİ FİRMA Yok Var Var C3. Yapı Denetim Kuruluşlarına Ödenecek Hizmet Bedeli İndirimi C3.1. İlgili Mevzuat Denetimi sayılı Yapı denetimi Hakkında Kanununun 5. maddesinin beşinci fıkrasına göre yapı denetim kuruluşlarına ödenecek hizmet bedeli, Endüstri Bölgeleri onaylı sınırı içerisinde yer alan tüm yapılar için % 75 indirimli uygulanır. Yapı Denetim Kuruluşlarına Ödenecek Hizmet Bedeli İndirimi % 75 İndirimli Uygulanır % 75 İndirimli Uygulanır C4. Tevhid ve İfraz İşlem Harcı İstisnası f) Jeolojik ve jeoteknik etüt yapımı, bedelleri ve bu belgelerin renkli fotokopi veya ozalit ile çoğaltılmasına ilişkin harcamalar. 2) Kamulaştırma bedeli ve kamulaştırma masrafları, 3) İhale giderleri, 4) Bilirkişi ücretleri, 5) Ruhsat bedelleri, 6) Hâlihazır harita, imar planı, imar planının araziye aplikasyonu, parselasyon planı ve aplikasyonu, tapu tescil işlemleri, zeminde arazi ve arsa düzenleme uygulamaları, altyapı zemin araştırma raporu, altyapı avan ve uygulama projeleri, keşif ve metraj, arıtma tesisi avan ve uygulama proje ve fizibilite giderleri ve benzeri işler, 7) Bölgeye ait, idari hizmet binaları ile yol, içme suyu, kanalizasyon, YG-AG elektrik şebekesi, enerji nakil hattı, drenaj, istinat ve ihata duvarı, köprü, gölet, arıtma, sondaj, isale ve terfi hatları, su depoları, haberleşme hatları, boru iletim hattı, dekopaj, tünel, viyadük, demiryolu hemzemin geçidi, su sondaj kuyusu, imalat, ihzarat, nakliye, yıkma, güçlendirme ve montaj işleri ile benzeri yapım işleri, 8) Yapım işlerine ait kontrollük ve müşavirlik hizmetleri, 9) Bölge kurulması ile ilgili diğer mal ve hizmet alımları. C2. İrtifak Hakkı C2. 1. İlgili Mevzuat 4737 sayılı Endüstri Bölgeleri Kanununun 4. maddesine göre kamulaştırılan taşınmaz malların kamulaştırma bedelleri Bakanlığımız bütçesinden karşılanmış ise, bu taşınmaz mallar üzerinde sözleşmesinde belirtilen süre kadar yatırımcılar lehine bedeli karşılığında, kamulaştırma bedeli yatırımcılar tarafından karşılanmış ise yatırımcılar lehine bedelsiz olarak irtifak hakkı tesis edilebilir. Sanayi parselleri üzerinde irtifak hakkı tesis edilmesi, bu bölgelerde yatırım yapacak yerli ve özellikle belirli süreliğine yatırım yapacak doğrudan yabancı yatırımcıların ilk yatırım diğer bir deyişle yatırım dönemi maliyetlerini azaltması açısından önem arz etmektedir. C4. 1. İlgili Mevzuat 5281 sayılı Kanun ile 492 sayılı Harçlar Kanununun 59. maddesine ilave (n) bendine göre endüstri bölgelerinde yer alan gayrimenkullerin ifraz veya taksim veya birleştirme işlemleri Tevhid ve İfraz İşlem Harcı ndan istisnadır. C5. Diğer Teşvikler C5. 1. İlgili Mevzuat 4737 sayılı Endüstri Bölgeleri Kanununun 4. maddesine göre Endüstri bölgelerinde yeni işe başlayan gerçek ve tüzel kişilerin bu bölgelerde yapacakları yatırımlara yatırım teşvik kararnamesi çerçevesinde hangi teşviklerin verileceği ve verilecek tüm teşviklerin hangi yatırımlara ne şekilde ve ne ölçüde uygulanacağı hususlarında Bakanlar Kurulu yetkilidir denilerek getirilecek ek teşviklerin önü açılmıştır. Sonuç itibarıyla, yapılan çalışmayla Türkiye nin kalkınmasında ve büyümesinde kilit öneme sahip ekonomik aktörlerin teşvik rejimleri irdelenerek farkındalık oluşturulması amaçlanmıştır. 17

20 OECD TOPLANTILARI 18 EKONOMİK İŞBİRLİĞİ VE KALKINMA TEŞKİLATI (OECD) KONFERANS VE TOPLANTILARI Faik Yücel GÜNAYDIN / Sanayi ve Teknoloji Uzmanı (Verimlilik Genel Müdürlüğü) Aralık ayında Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı nın (OECD) Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nın çalışma alanıyla doğrudan ilgili çalışma grubu toplantıları ve bir özel konferans gerçekleştirildi. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nı temsilen Sanayi ve Teknoloji Uzmanı Faik Yücel Günaydın ın katılım sağladığı Girişimcilik, Yenilik ve İşletme Dinamikleri Konferansı (Conference on Entrepreneurship, Innova on and Enterprise Dynamics) 8-9 Aralık 2014 tarihlerinde düzenlendi. Toplantının açılış konuşmalarında girişimcilik ve inovasyonun oluşumu ve yayılımında üniversitelerin rolü ile girişimcilik ve inovasyonun düşünsel altyapısı konuları ele alındı. Toplantının temelini oluşturan girişimcilik olgusunun kârlılık, risk, verimlilik, yaratıcı yıkım gibi boyutlarıyla derinlemesine incelendiği sunumlarda, girişimciliğin önceki dönemlerde politika tasarımlarında gereğinden fazla merkeze yerleştirildiğini ortaya koyan argümanlar öne çıktı. Uzun dönemde girişimciliğin toplam faktör verimliliğine ve toplam büyümeye katkısı pozitif, sürekli, düzenli ve anlamlı görünmekle birlikte, bu katkının düzeyinin ihmal edilebilir boyutta olduğu çok yıllı ve çok ülkeli panel veri uygulamalarıyla gösterildi. Bunun yanında genç (5 yaş veya daha genç) küçük işletmelerin yeni işlerin yaratılmasında (job crea on) temel kaynak olduğu ve bu boyutuyla girişimciliğin verimlilik artışı ya da inovasyonu destekleyen yönleriyle değil, daha ziyade topluma sosyal fayda sağlaması açısından desteklenmeye değer olduğu ortaya konuldu. Aynı tarihlerde Dijital Ekonominin Ölçülmesi Çalışma Grubu 19. toplantısı gerçekleştirildi. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ndan Sanayi ve Teknoloji Uzmanı Alper Şahin ve Bilgisayar Mühendisi Berrak Kıran, Ekonomi Bakanlığı ndan Uzman Dicle Akaroğlu, Türkiye İstatistik Kurumu ndan Grup Sorumlusu Ayhan Doğan ve Kalkınma Bakanlığı ndan Uzman Fatih Gürcan ın katılım sağladığı toplantının gündemini genel olarak; dijital ekonomide gerekli çalışan vasıflarının (yeterlilikleri) ölçümü; trendler, öngörüler ve bu konuda ülkelerin deneyimleri, bilgi ve iletişim teknolojilerinin (ICT) 20 OECD ülkesindeki istihdam üzerine etkileri, OECD ülkelerinin Dijital Ekonomi Strateji ve Ulusal Planlarının tasarım ve uygulamalarını desteklemeye yönelik ICT istatistik ve analiz çalışmalarına yönelik örnekler sunumlar, e-ticaret ve m-ticaret kılavuzlarının güncellenmesi ve bazı üye ülkelerin çocukların internet kullanımı üzerine yaptıkları istatistiki çalışmaların sunumunun oluşturduğu söylenebilir. Bununla birlikte önümüzdeki yıl konu ile ilgili çalışmalara devam edilmesine karar verildi Aralık 2014 tarihlerinde ise Türkiye yi temsilen OECD Daimi Temsilciliğinden Müsteşar Erdem Tuncer, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığından Sanayi ve Teknoloji Uzmanı Faik Yücel Günaydın ile Sanayi ve Teknoloji Uzman Yardımcısı Mehmet Oğuzhan Üstün ve Ekonomi Bakanlığından Uzman Sevil Çatalcalı nın katılım sağladıkları Sanayi, Yenilik ve

21 Girişimcilik Komitesi Sanayi Analizleri Çalışma Grubu yıllık toplantısı gerçekleştirildi. Önceki dönemde sürdürülen geniş kapsamlı araştırma çalışmalarının sonuçları kısaca şu şekilde: Net yeni iş gücü yaratımının temel kaynağı yeni kurulmuş (0-5 yaş) mikro (1-9 kişi çalıştıran) işletmelerdir. Bu işletmeler grubu tüm diğer gruplardan daha dinamiktir (işe alma, işten çıkarma, açılma ve kapanma sayısının daha yüksek olması). Kurulan mikro işletmelerin büyük kısmı ilk üç yıl içerisinde piyasadan çekilmektedir ve geri kalan kısmının çok azı bir üst ölçek sınıfına büyüyebilmektedir. Toplantının devamında önümüzdeki iki yıllık dönemde yapılması planlanan çalışmalar delegasyonlara sunuldu ve üye ülke delegasyonları çalışmalardan beklentilerini belirterek çalışmalara son tasarımların verilmesini sağladı. Önümüzdeki iyi yıllık çalışma döneminde gerçekleştirilmesine karar verilen başlıca araştırma çalışmaları şöyle: Veri madenciliği teknikleriyle patentler ile bilimsel yayınlar arasındaki bağlantıların ve zamansal ilişkinin ortaya konulması: Yıllar içinde uluslararası patent ofislerine yapılan başvuruların içerisinde kullanım sayısı aniden artan teknik terimler ile bilimsel yayınlarda kullanımı aniden artan teknik terimlerin zamansal olarak uyumu incelenerek patent başvurularının bilimsel araştırmalardan ne düzeyde beslendiğinin incelenmesi hedefleniyor. Uluslararası yetişkin becerilerinin ölçülmesi programının (PIAAC) sağlayacağı veriler kullanılarak uluslararası organizasyonel sermaye karşılaştırmalarının yapılması; OECD üyesi ülkeler arasından araştırmaya dâhil olan 17 ülke verileri kullanılarak uluslararası yetişkin becerilerinin ölçülmesi programının sağladığı verilerle iş tanımı organizasyon yönetimi olarak tanımlanabilecek kişilerin istihdam içerisindeki oranlarının sektör detayında hesaplanması hedefleniyor. Bu çalışmanın sağlayacağı temel bilgi bundan sonraki dönemde bilgiye dayalı sermaye stoku ölçümlerinde kullanılacak bilginin elde edilmesi yılının en öne çıkan çalışması ise MultiProd olarak isimlendirilen makro düzeydeki verimliliğin mikro belirleyicileri araştırması oldu. Bu çalışmanın temel amacı uzun yıllardır hesaplanagelen makro düzeydeki verimliliğin ülke içindeki işletmelere nasıl dağıldığının tespit edilmesi. Ülkelerin sahip olduğu mikro verilerle uygulayacağı ve ara raporları OECD uzmanlarıyla paylaşacakları ve OECD uzmanlarının entegre edeceği çalışma, en verimli işletmelerin en büyükler olup olmadığı, ceylan işletmelerin (gazelle) verimlilik özellikleri, makro düzeydeki verimliliğin tanecikli yapısını yani verimliliğin nasıl dağıldığını hem sektörel hem de ölçek olarak incelemeyi hedefliyor. Ampirik bulguların ortaya koyacağı bilgilerin verimlilik artışını hedefleyen politika tasarımları için hayati önemde olacağı tahmin ediliyor. Bu bulgular doğrultusunda yeni dönem araştırma çalışmalarına üye ülkelerin görüşleri çerçevesinde şekil verilen toplantı, bütçenin, çalışma ekibinin ve çalışma konularının oylanarak onaylanmasıyla tamamlandı. 19

22 RAPOR ÖZETİ AVRUPA NIN VERİMLİLİK BÜYÜMESİNİN GELİŞTİRİLMESİNDE 1 BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİNİN (BİT) ÖNEMİ Faruk YILDIRIM / Sanayi ve Teknoloji Uzmanı (Verimlilik Genel Müdürlüğü) Ülkelerin kişi başına düşen gelirlerini artırmalarında, verimliliğin geliştirilmesi anahtar kavramdır. Yapılmış birçok bilimsel araştırma göstermektedir ki BİT, verimliliğin işletme, bölge ve de ülke düzeyinde geliştirilmesinde, artırılmasında hayati bir öneme sahiptir. Verimlilik dikkate alındığında, geçen 20 yılda Avrupa işletmelerinin neden daha rekabetçi olmadıklarını anlamak zor değil. Bilimsel deliller, organizasyonları dönüştürücü rol oynayan BİT uygulamalarına adaptasyonunun Avrupa ya ait verimlilik bulmacasını çözmemizde temel bir role sahip olduğunu göstermektedir. İktisatçıların genel amaçlı teknolojiler olarak tanımladıkları BİT in, bir uçtan diğer uca tüm ekonomiyi çok geniş bir yayılımda etkilediğini ve tüm üretim ve dağıtım sistemlerini yeniden şekillendirdiğini göstermektedir. ABD nin yılları arasındaki toplam faktör verimliliği (TFP) artışının üçte ikilik kısmı BİT ile açıklanmaktadır ve kabaca iktisadi büyümesinin üçte birlik kısmı BİT katkılarından kaynaklanmaktadır Bu makale, Bilgi Teknolojileri ve İnovasyon Kuruluşu nun (The Information Technology & Innovation Foundation) Haziran 2014 de hazırlamış olduğu Raising European Produc vity Growth Through ICT isimli raporundan derlenmiştir.

23 BİT ve Verimlilik Gelişimi Verimlilik artışları birçok faktörün etkisi ile sağlanabilmektedir. Ancak temelde daha iyi ekipmanların, makinelerin, yazılımların kullanılmasıyla verimlilik artmaktadır. Kısaca daha iyi araçların kullanılması verimliliği geliştirmektedir. Günümüzde yaşanan bilgi-tabanlı toplumsal dönüşümde, en etkili ve verimliliği en çok artıran araçlar BİT tabanlı araçlar ve uygulamalardır. Bu dijital araçlar çok basitçe internet (başlı başına), donanımlar, yazılımlar, telekomünikasyon ağları ve bilgisayar destekli üretim sistemleri ve benzeri araçların tamamını kapsamaktadır dan 2014 e kadar devam eden araştırmalarda BİT nin verimlilik üzerinde belirgin bir etkisinin olduğu ortaya konmuştur. ABD nin verimliliği üzerinde BİT nin geniş etkisi arasında net olarak gözlemlenmiştir. Bu dönemde ABD nin iş gücü verimliliğinin tamamı aslında BİT den kaynaklanmıştır. Günümüzde verimliliği geliştiren en temel bileşenin BİT olduğu artık özümsenmiştir. ABD ve Avrupa Arasındaki Verimlilik Farkları ABD ile kıyaslandığında Avrupa nın BİT kaynaklı verimlilik kazanımının çok daha düşük bir seviyede gerçekleştiği gözlemlenmiştir. Birtakım AB ülkeleri, ABD nin yakalamış olduğu BİT kaynaklı verimlilik artışlarını yakalamış olsalar bile birçok AB ülkesi, ki bu ülkelere Fransa ve Akdeniz ülkelerini dâhil etmek mümkündür, bu seviyede bir verimlilik artışını elde edememişlerdir. 21

24 RAPOR ÖZETİ AVRUPA NIN VERİMLİLİK BÜYÜMESİNİN GELİŞTİRİLMESİNDE, BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİNİN (BİT) ÖNEMİ Avrupa nın verimlilik açısından bu geri kalışı, Avrupa nın BİT Sermayesine yatırım yapmada, gerek GSYİH içinde BİT ne ayırdığı pay açısından ve gerekse de BİT e yaptığı toplam yatırım düzeyi açısından, ABD nin ciddi anlamda gerisine düşmüş olmasından kaynaklanmaktadır. Avrupa nın BİT yatırımlarında geri kalmış olmasının temel dört nedeni vardır. İlk olarak, ürün, iş gücü ve arazi pazarlarındaki devlet düzenlemeleri yeni iş modellerinin uygulanmasını kısıtlamakta ve BİT yatırım maliyetlerini artırmaktadır. Böylelikle firmaların pazar gücü düşerek verimli BİT pratiklerine adapte olmaları zorlaşmaktadır. BİT yatırımlarını düşüren ikinci önemli faktör, AB nin takip ettiği vergi politikasıdır. BİT ürünleri üzerindeki tüketim vergileri yüksek olduğu için tüketicilerin BİT uygulamalarına uyum sağlamaları zorlaşıyor ve böylelikle iş dünyasının BİT adaptasyonu da yavaşlıyor. Üçüncü sebep, Avrupa iş dünyasının daha etkin ölçek ekonomilerine ulaşmadaki kısıtlı yetenekleridir. Avrupa pazarlarının sürekli parçalanması, Avrupa ürünleri için olan potansiyel talebi daraltarak ölçek ekonomilerinin sağladığı avantajlardan ekonomiyi mahrum bırakmakta ve BİT yatırımlarının yapılmasını güçleştirmektedir. Avrupa daki işletmelerin büyük çoğunluğunun küçük işletmelerden oluşması BİT yatırımlarındaki yüksek sabit maliyetleri karşılamayı zorlaştırmaktadır. Son olarak, BİT yatırımlarında Avrupa nın ABD nin gerisinde kalışına açıklık getiren diğer bir önemli faktör yönetim biçimleridir. Araştırmalar göstermiştir ki BİT yatırımlarından tam fayda elde edilebilmesi için organizasyonel yeniden yapılanma gereklidir ve bu konuda ABD işletmelerinin kullandıkları yönetim biçimleri BİT dönüşümünü daha kolay hale getirmektedir. Verimlilik Farkının Kapatılmasında BİT Önemi ve Reçeteler Avrupa bu durumdan kurtulabilmek için iktisat politikasının merkezine verimliliği almak zorundadır. BİT e adaptasyon sonucunda işletmelerde iş gücü ihtiyacının azalacağını ve işsizliğin ekonomide artacağını ileri süren tezlerin varlığı, verimlilik politikasının değiştirilmesi için makul bir gerekçe olamaz. Verimliliğin artırılması kümülatif ekonominin daima lehinedir. Avrupa, verimlilik gelişiminin yavaş olduğu sanayilere odaklanarak bu sektörlerde BİT adaptasyonunu teşvik ederek verimliliği artırmaya öncelik vermelidir. Avrupa, aktif olarak endüstrilerin dijital dönüşümlerine yardımcı olmalı ve BİT yatırımları ve adaptasyonu için uygun zemini hazırlamalıdır. Devlet kendi ihtiyaçları için bizatihi BİT adaptasyonunu proaktif olarak gerçekleştirerek, kendi bağlı bulunduğu ağdaki diğer aktörlerin ağ dışsallıklarıyla BİT adaptasyonunu kolaylaştırabilir. Devlet BİT uygulamalarını kullanınca devlete bağlı bulunan tüm aktörler de BİT ne adapte olmak zorunda kalacaklardır. Ticaret ve vergi politikasının değiştirilmesi de BİT yatırımlarının artırılmasında bir kaldıraç görevini yerine getirecektir. Politika yapıcılar BİT kullanımından kaynaklanan verimlilik artışları için, BİT yatırımları üzerindeki vergi yükünü minimize etmelidirler. Böylelikle BİT yatırımları kolaylaşacak ve verimlilik artışı hızlanacaktır. Avrupa işletmeleri, özellikle BİT kullanan endüstrilerde eğer daha büyük ölçek ekonomilerini oluşturmayı başarabilirlerse BİT nin sağladığı avantajlardan daha net faydalar elde edeceklerdir. Güncel AB raporları göstermiştir ki ulusal pazarlara girişi engelleyen bariyerler nedeniyle AB tek bir pazar olmaktan çok uzaktır. Bu durum ölçek ekonomilerinin gelişimini engelleyerek verimliliği düşürmektedir. Avrupa küçük işletmelere verdiği önceliklendirmeden vazgeçmelidir. Küçük işletmelerin sürekli korunması profesyonelleşmeyi engellemekte, verimliliği geriye düşürmektedir. Nihai olarak Avrupa zarar vermeme konusunda uyanık olmak zorundadır. Pazar güçlerinin işletmeleri kullanmaya mecbur bıraktığı yeni teknolojiler ve inovasyonlar, dijital düzenlemelerle kısıtlanmamalı (bulut bilişim ağının sınırlandırılması vb. uygulamalar) ve BİT in kullanımına zarar verilmemelidir. 22