ÖLÇME VE KONTROL MIT 108. Öğr. Gör. Dr. Ömer ERKAN 7.ENDİKATÖR, PASAMTERE, PASİMETRE

Transkript

1 Düzce Üniversitesi Teknoloji Fakültesi Makine ve İmalat Mühendisliği ÖLÇME VE KONTROL Öğr. Gör. Dr. Ömer ERKAN 7.ENDİKATÖR, PASAMTERE, PASİMETRE MIT 108

2 ENDİKATÖRLER Endikatörler de komparatörler gibi mekanik ölçme ve kontrol aletleridir. Ancak komparatörlere göre ölçme aralığı daha fazla ve ölçü okuma hassasiyeti daha fazladır. Endikatörlerin ölçü okuma hassasiyeti genel olarak mm arasında değismektedir. Ancak, bunlardan en çok kullanılanı mm ve mm hassasiyetli endikatörlerdir. Endikatörlerin kadranı genelde daire dilimi seklindedir. Çünkü, bu ölçme kontrol aletinin ölçme aralığı, hassasiyetine göre 0.1 mm ile 0.01 mm arasında olduğundan ibrenin tam devir yapmasına gerek yoktur. Bu nedenle, kadran göstergesi de belli sınırlar içerisinde tutulmuştur. MIT 108 Ölçme ve Kontrol Ders Notları 2

3 ENDİKATÖR ÇEŞİTLERİ Endikatörler, dıs çap, iç çap, kalınlık, yükseklik ve benzeri ölçü kontrolünde kullanılan mekanik ölçü aletlerindendir. Kullanım alanlarına göre; 1. Dıs çap endikatörü, 2. İç çap endikatörü, 3. Vida endikatörü, 4. Modül endikatörü olmak üzere sınıflandırılırlar. MIT 108 Ölçme ve Kontrol Ders Notları 3

4 Dış Çap Endikatörü Dıs çap endikatörü normal derinlik komparatörüne benzer. Özel sehpası üzerine yerlestirilen bu endikatörle dıs çap, kalınlık, yükseklik ve parça yüzey kontrolü yapılır. Alet, anma ölçüsüne uygun blok mastarıyla önce sıfırlanır. Daha sonra esas parça kontrol edilir MIT 108 Ölçme ve Kontrol Ders Notları 4

5 İç Çap Endikatörü İç çapların ölçü kontrolünde kullanılan endikatörlerdir. Bunlar iki değisik seride yapılmıslardır. Birinci seride küçük delik çaplarının (0-50 mm) kontrolünde değisebilen pens uçlu endikatörler kullanılır. 50 mm den büyük delik çaplarının kontrolünde merkezleme çeneli ve değisebilen ölçü milli delik endikatörleri kullanılır. Birinci seriyi olusturan endikatör pens takımları (10-18), (18-30) ve (30-50) mm ölçme aralıklarını kapsayacak sekilde yapılmıslardır. Diğer ikinci seriyi olusturan ölçü mili takımları da 5 er mm arayla (50-100), ( ), ( ) ve ( ) mm ölçme aralıklarını kapsayacak sekilde yapılmıslardır. Ayrıca, değistirilebilen ölçü millerini uzatmak için 0.5, 1, 1.5 ve 2 mm kalınlılarında ilave bilezikler vardır. MIT 108 Ölçme ve Kontrol Ders Notları 5

6 Vida Endikatörü Vida endikatörüyle vidaların dis profil konumu ve toleransı kontrol edilir. Seri üretimi içeren vida çekme islemlerinde kullanılan kalemin asındığı veya yanlıs bileme yapıldığı, endikatörle vida kontrolünde anlasılır. Ayrıca, açılan vida çapında ovallik olup olmadığı da kontrol edilebilir. MIT 108 Ölçme ve Kontrol Ders Notları 6

7 Modül Endikatörü Modül endikatörüyle düz ve helisel dislerin dis formu, dis genisliği, dislerin eksen üzerinde olup olmadığı ve benzeri özellikler kontrol edilir. Modül endikatöründe bir duyarlı çene ve karsısında da kremayer dişlili doğrusal hareketli diğer çene vardır. Alet önce mastar dişliye göre ayarlanır, daha sonra da esas disli kontrol edilir. Modül endikatörlerinin ölçme aralığı (0-25), (25-60), (40-80), (50-100), ( ) ve ( ) mm arasındadır. MIT 108 Ölçme ve Kontrol Ders Notları 7

8 PASAMETRE ve PASİMETRE Ölçü okuma tamlığı mm olan bu ölçü aletleri, genellikle iç ve dış çapların ölçü kontrolünde kullanılır. Bunlar kullanma yerlerine göre aşağıdaki şekilde adlandırılırlar; 1. Dış çaplar için Pasametre, 2. İç çaplar için Pasimetre, MIT 108 Ölçme ve Kontrol Ders Notları 8

9 PASAMETRELER Genellikle dıs çap ve kalınlık ölçü kontrolünde kullanılır. Pasametre, gövdesi içerisine ölçü saati yerlestirilen verniyer bölüntüsüz mikrometreye benzemektedir. (9) nolu yay baskılı örs (1) nolu baskı düğmesiyle eksenel doğrultuda 1 mm açılıp kapanabilmektedir. (6) nolu somunla (7) nolu ölçü milinin eksenel doğrultudaki hareketi sağlanmaktadır. (4) nolu destek, anma çapına göre değistirilebilen tipte yapılmıstır. Çap kontrolünde üç nokta esasına dayanarak değiştirilebilen tipteki bu destekler kullanılır. (3) nolu karsılıklı çıkıntılar, pasametrenin sehpaya tespitedilmesinde kullanılır. (2) nolu kapak, tolerans ayar ibresine kumanda eden çevirme vidalarını korur. MIT 108 Ölçme ve Kontrol Ders Notları 9

10 PASAMETRELER Anma ölçüsüne uygun blok veya bilezik mastarıyla pasametrenin ayarı yapılır. Önce (4) nolu destek anma çapına uygun olarak seçilir. Daha sonra (6) nolu tırtıllı somun yardımıyla ölçü saati ibresi sıfıra (0) gelinceye kadar (7) nolu ölçü mili hareket ettirilir. İbre sıfır (0) konumuna gelince (5) nolu somun kilitlenir ve (1) nolu baskı düğmesi yardımıyla (9) nolu örs geriye doğru açılıp blok mastar veya bilezik mastar alınır. Bu durumda, parametre anılan ölçüye ayar edilmistir. Bundan sonra, tolerans ibreleri alt ve üst sınır ölçülerine göre ayarlanır. Ayarlama işleminden sonra esas parça çapı kontrol edlilir ve tolerans, ölçü saati ibresinden okunur. MIT 108 Ölçme ve Kontrol Ders Notları 10

11 PASAMETRELER Dıs çapların kontrolünde kullanılan pasametrenin aralığı (0-25), (25-50), (50-75) ve (75-100) mm dir. Daha büyük ölçme aralığı istenilen Pasametreler özel olarak yapılmıslardır. Pasametrelerin toplam toleransı ± mm dir. MIT 108 Ölçme ve Kontrol Ders Notları 11

12 PASAMETRE İÇ YAPISI MIT 108 Ölçme ve Kontrol Ders Notları 12

13 PASİMETRELER Genellikle Pasimetreler delik çapı ve kanal genisliklerinin ölçü kontrolünde kullanılan mm hassasiyetli ölçü aletlerindendir. Ayrıca, pasimetrelerle kontrol edilen delik çapının delik boyunca silindirik olup olmadığı da anlasılır. Ana yapısı pasametreye benzeyen pasimetrenin ölçü mili ucuna, belirli çaplara göre hazırlanmıs takma uçlar ilave edilir. Pasimetre ölçü miline takılan ilave uçlarla 11 mm den 120,5 mm çapa kadar bütün delik ölçüleri kontrol edilebilir. Kontrol islemi yapılmadan önce pasimetrenin gerekli takma ucu ilave edilir ve bilezik mastarla (0) ayarı yapılır. Tolerans sınır ibreleri ayar edilir. Daha sonra, esas parçanın delik çapı kontrol edilir. MIT 108 Ölçme ve Kontrol Ders Notları 13

14 BÖLÜM 7 SONU BÖLÜM 8: 3B KOORDİNAT ÖLÇME - CMM

15 MIT 108