Bulguları kaydetme, karşılaştırma, gözlem yapma. Anlatım, tartışma, beyin fırtınası

Transkript

1 İklim Değişikliği Dünyamız Isınıyor! Ana Tema Önerilen Süre Kazanımlar Öğrenciye Kazandırılacak Beceriler Yöntem ve Teknikler Araç ve Gereçler İnsan etkinlikleri sonucunda atmosfere salınan kimyasal maddeler, Dünya nın sıcaklığının artmasına ve buna bağlı olarak da önemli çevre sorunlarına yol açıyor. 2-3 ders saati Atmosferin, Dünya nın sıcaklığını nasıl düzenlediğini açıklar. İnsan etkinliklerinin Dünya nın sıcaklığına etkisini araştırır. Küresel ısınmayı önlemeye yönelik önerilerde bulunur. Bulguları kaydetme, karşılaştırma, gözlem yapma Anlatım, tartışma, beyin fırtınası İki kavanoz, iki termometre, saydam bir naylon torba, iki masa lambası, buz, Yeşil Kutu CD ve DVD si Giriş Sanayi Devrimi yle birlikte fosil yakıtlar aşırı miktarda kullanılmaya başlandı. Buna bağlı olarak sera gazlarının atmosferde birikmesi sonucu dünyamız da ısınmaya başladı. Araştırmalar, Sanayi Devrimi nin başladığı 860 tan 990 a kadar, atmosferdeki karbondioksit miktarının % 25 oranında arttığını ve bu artışın % 0 unun son 50 yıl içinde gerçekleştiğini göstermektedir. Dünyamız Isınıyor! 75

2 Küresel İklim Değişikliği ısınma Dünya nın geleceğini tehdit ediyor. Bu nedenle çeşitli ülkeler, bir araya gelerek küresel ısınmayı önlemek üzere iş birliği yapmaya karar verdiler. 992 yılının Haziran ayında Rio de Janeiro daki Çevre ve Kalkınma Konferansı nda birçok çevre sorunu ele alındı. Bu sorunların çözümleri, Gündem 2 adlı eylem planıyla tüm dünyaya duyuruldu. Bu konferansa, 70 ten fazla ülkenin devlet adamları katıldı ve bu eylem planını imzaladı. Gündem 2 de, Dünya nın ikliminin ısınmakta olduğu açık bir şekilde vurgulandı ve bunu önlemek için neler yapılması gerektiği ortaya konuldu. Küresel ısınma konusundaki en önemli ve en büyük katılımlı konferans, 997 yılında Japonya nın Kyoto kentinde yapıldı. Kyoto Konferansı adlı bu konferansa 60 ülkeden çok sayıda uzman, çevre gönüllüsü ve hükümet yetkilisi katıldı. Sonuçta ülkelerin saldıkları karbon dioksit miktarını azaltmalarını öngören bir anlaşma imzalandı. Küresel ısınmaya, insan etkinlikleri için çok miktarda fosil yakıt kullanılması neden olmaktadır. Fosil yakıt tüketimi vb. insan etkinlikleri sonucunda atmosfere karışan kloroflorokarbon gazları, karbondioksit, metan, azot ve kükürt dioksitler yeryüzünden yansıyan Güneş ışınlarını tutar. Bunun sonucunda da Dünya nın sıcaklığı artar. Bu olay, bilim insanları tarafından küresel ısınma olarak adlandırılıyor. Fosil yakıt kullanımı bu şekilde devam ederse, yeryüzünde sıcaklıkların 200 yılına kadar -3,5 o C artacağı tahmin ediliyor. Etkinlikler Sera etkisini gözlemleyelim Öğrencilere, atmosferde bulunan bazı gazların tıpkı bir battaniye gibi Dünya yı sardığını belirtin. Giriş bölümündeki bilgileri aktarın. 2 Öğrencilere sera etkisini gözlemlemek üzere bir deney yapacağınızı anlatın. Deney için iki kavanoz hazırlayın. Her iki kavanoza da birer termometre koyun. Kavanozlardan birinin üzerini saydam bir naylon torbayla sıkıca kapatın, diğerini açık bırakın. Kavanozun ağzını kapatmak üzere kullandığımız naylon torbanın atmosferde bulunan sera gazlarının işlevini göreceğini belirtin. 3 Masa lambalarını, her iki kavanozun cm uzağına yerleştirin. Lambaların, Güneş in işlevini göreceğini söyleyin. Öğrencilerin lambaları yakarak bir saat boyunca, her 5 dakikada bir termometrelerin gösterdiği sıcaklıkları kaydetmelerini sağlayın. Ardından sonuçları karşılaştırmalarını isteyin. Ağzı naylon torbayla kapalı olan kavanozda sıcaklığın daha yüksek olduğu geri bildirimini öğrencilerinizden alın. 4 Öğrencilerin kavanozların her ikisine de eşit miktarda buz koymalarını isteyin. Masa lambalarını yine aynı şekilde yerleştirin. Daha sonra öğrencilere buzun ne kadar sürede eridiğini kaydetmelerini söyleyin. Sonuçları karşılaştırmalarını isteyin. 5 Öğrencilere CD nin İklim Değişikliği bölümünde bulunan Sera etkisi başlıklı bilgileri aktarın. Ardından DVD de bulunan Sera Etkisi çizgi filmini izlettirin. Filmin ana fikri hakkında hep birlikte konuşun. Küresel ısınma nelere yol açar? Öğrencilere, DVD de bulunan İklim Değişikliği adlı filmi izlettirin. Daha sonra onlara aşağıdaki soruyu sorun: Küresel ısınma nelere yol açar? (Kutuplardaki ve yüksek dağlardaki buzulların erimesi, okyanusların su seviyelerinin yükselmesi, sellerin artması vb.) Yanıtları tahtaya yazın ve bunlar üzerinde konuşun. 76 Dünyamız Isınıyor!

3 2 Öğrencilere 3 Öğrencilere Küresel Isınma, Bu Adayı Yok Edecek mi? başlıklı bilgi sayfasını dağıtın ve bu konu üzerinde konuşun. İklim Değişikliğinin Sonuçları başlıklı bilgi sayfasını dağıtın. Buradaki bilgileri kullanarak her öğrencinin bir gazete haberi, bir şiir, bir öykü yazmasını ya da bir resim yapmasını istediğinizi söyleyin. Daha sonra bunları bir panoda sergileyin. İklim Değişikliği Küresel ısınmayı önlemek için ne yapalım? Öğrencilere, küresel ısınmayı önlemek amacıyla ülkelerin iş birliği içinde, neler yapabileceklerine ilişkin bir beyin fırtınası yaptırın. Ortaya çıkan fikirleri tahtaya yazın. 2 Öğrencilere Biz Ne Yapabiliriz? başlıklı bilgi sayfasını dağıtın ya da CD nin İklim Değişikliği bölümünde bulunan Biz neler yapabiliriz? başlıklı bilgileri aktarın. Bu bilgilerle öğrencilerin kendi fikirlerini karşılaştırmalarını sağlayın. 3 Öğrencilerden öğrendikleri bilgileri kullanarak hep birlikte bir broşür hazırlamalarını isteyin. Hazırlanan broşürü çoğaltın ve bütün öğrencilerin görebileceği bir yere asın. Öğrencilere daha fazla bilgi aktarmak için CD nin İklim Değişikliği bölümünden yararlanabilirsiniz. Tamamlayıcı Çalışmalar Öğrencilerden, okulda öğrendiklerini aileleriyle paylaşmalarını isteyin. Aileleriyle birlikte küresel ısınmayı önlemek üzere neler yapabilecekleri konusunda (evde enerjiyi daha verimli kullanma, daha az tüketim yapma ya da toplu taşıma araçlarını daha çok kullanma gibi) plan yapmalarını sağlayın. Dünyamız Isınıyor! 77

4 İklim Değişikliği Öğrenci bilgi sayfası Küresel Isınma, Bu Adayı Yok Edecek mi? Tuvalu adını hiç duymuş muydunuz? Tuvalu, Büyük Okyanus un güneyinde bulunan ve adalardan oluşan çok küçük bir ülkenin adı. Ülkede yaklaşık Polinezyalı yaşıyor. Ancak bu insanlar belki de yaşadıkları yerden ayrılmak zorunda kalacaklar. Çünkü küresel ısınma nedeniyle deniz seviyesinin yükselmesi, bu adanın sular altında kalmasına neden olabilir. Bu durum yalnızca Tuvalu için değil, Büyük Okyanus ta bulunan Marshall Adaları, Kiribati ve Hint Okyanusu ndaki Maldiv Adaları için de geçerlidir. İçinde bulunduğumuz yüzyılın sonlarına doğru deniz seviyelerinin daha da yükseleceği tahmin ediliyor. Deniz seviyelerinin yükselmesinin Bangladeş, Hollanda, Japonya, Ukrayna, Angola, Kamerun, Nijerya ve Senegal gibi birçok ülkeyi olumsuz etkileyeceği bekleniyor. Deniz seviyelerinin yükselmesi, küresel ısınmanın yol açtığı sorunlardan yalnızca biri. Bir diğeriyse dağlardaki buzulların erimesi. Dünya daki buzulların onda biri Peru da bulunur. Ancak Peru daki buzulların dörtte biri daha şimdiden yok olmuş durumda. Aynı şekilde Afrika da Klimanjaro Dağları ndaki buzullar da eriyor. Ayrıca, küresel ısınma nedeniyle Alaska da yeşil alanların son 50 yılda iki kat arttığı belirlenmiş. Uzmanlar, bazı bölgelerde de çölleşmenin arttığını belirtiyorlar. Gelecek yüzyılda, başta Tuvalu gibi bazı küçük ada ülkeleri olmak üzere birçok ülke küresel ısınmadan kaynaklanan önemli sorunlarla karşı karşıya kalacak. Bu sorunlar, atmosfere salınan karbondioksiti ve diğer sera gazlarını azaltmaya yönelik önlemlerle ortadan kaldırılabilir. Örneğin, sanayi etkinlikleri sırasında gerçekleşen enerji kayıpları azaltılabilir, geri kazanım yöntemlerine daha çok başvurulabilir, daha az enerji tüketilebilir, yeni enerji kaynakları bulunabilir, çevre dostu enerji kaynaklarından daha çok yararlanmayı sağlayacak verimli yöntemler geliştirilebilir, nüfus artışı kontrol altına alınabilir. İşin en önemli kısmı da bu önlemlerin hayata geçirilebilmesidir. Bunların başarılabilmesi ülkelerin, çeşitli konularda kararlar alırken büyük ölçüde çevreyi gözetmelerine bağlıdır. 78

5 İklim Değişikliği İklim Değişikliğinin Sonuçları Neler Oldu? Dünya nın yüzey sıcaklıkları ortalaması 20. yüzyılda yaklaşık 0,6 C arttı. 20. yüzyılın son 5 yılı, bu yüzyılın en sıcak dönemi oldu. 20. yüzyılın en sıcak yılı 998 oldu. Karalara düşen yağış miktarı yaklaşık % oranında arttı. Kuzey yarım küredeki kar örtüsünde ve Kuzey Buz Denizi ndeki buzullarda erimeler oldu. Deniz seviyeleri ortalama 5 cm yükseldi. Kasırgaların ve sellerin sıklığı arttı. Neler Olabilir? Sıcaklık artışına bağlı olarak özellikle sivrisineklerle taşınan sıtma gibi hastalıklar yayılabilir. Kuraklıklar görülebilir. Buna bağlı olarak yetersiz beslenme ve açlık gibi sorunlar ortaya çıkabilir. Bazı ormanlar ve buralarda yaşayan bazı türler yok olabilir. Buzullar eriyebilir. Okyanusların seviyesi yükselebilir. Kıyılarda aşınmalar görülebilir. Sulak alanlar ve içme suyu kaynakları azalabilir. Bazı ada ülkeleri yok olabilir. Bazı ülkelerde tarımsal üretim artarken, bazılarında azalabilir. Deniz seviyesindeki yükselmeler gibi nedenlere bağlı olarak önemli ekonomik kayıplar olabilir. Öğrenci bilgi sayfası 79

6 İklim Değişikliği Öğrenci bilgi sayfası Biz Ne Yapabiliriz? Küresel ısınmanın azalmasına, ancak her birimiz üzerimize düşenleri yaparsak yardımcı olabiliriz. Bu konuda üzerimize düşenlerin başında enerji tasarrufu yapmak geliyor. Evimizde kullandığımız elektriğin çoğu fosil yakıtlardan üretiliyor. Otomobiller, fosil yakıtlarla çalışıyor. Evimizi, kömür ya da doğal gaz gibi fosil yakıtlar yakarak ısıtıyoruz. Satın aldığımız ürünlerin birçoğunun üretiminde de fosil yakıtlar kullanılıyor. Fosil yakıtları kullanmaktan bütünüyle vazgeçemeyecek olsak da küresel ısınmaya karşı alabileceğimiz bazı önlemler var. Olanaklar ölçüsünde bunları uygulayabiliriz. Örneğin, otomobil yerine toplu taşıma araçlarını kullanabilir, daha iyisi kısa mesafeleri yürüyebiliriz. Evimizi enerji tasarruflu ampullerle aydınlatabilir, televizyon, bilgisayar gibi elektrikli aletleri kullanmadığımızda kapatabiliriz. Üretiminde ve kullanımında az enerji gerektiren ve geri kazanılabilir ürünleri satın alabiliriz. Evimizi Güneş enerjisiyle ısıtabiliriz. Bu tip örnekler çoğaltılabilir. Ayrıca, atmosferdeki karbon dioksit oranının azalmasını sağlayan ormanları koruyarak da önemli bir katkıda bulunabiliriz. Küresel ısınma, hem biz hem de bu gezegeni paylaştığımız öteki canlılar için bir tehdit oluşturmadan önce gerekli önlemleri almalıyız. Bu sorun tüm dünyayı ilgilendiriyor. Bu nedenle insanların birlik içinde buna karşı önlem almaları artık bir zorunluluktur. Alp Akoğlu nun Bilim Çocuk Dergisi nin Ağustos 2002 sayısında yayımlanan Küresel Isınma yazısından kısaltılarak alınmıştır. 80