Anadolu Üniversitesi Psikolojik Danışma ve Rehberlik Merkezi SOSYAL FOBĐ

Transkript

1 Anadolu Üniversitesi Psikolojik Danışma ve Rehberlik Merkezi SOSYAL FOBĐ Sosyal fobi, bireyin sosyal ortamlarda herhangi bir eylem yaparken utanç duyacağı duruma düşeceğini düşünerek nedensiz kızarma, terleme, ellerin titremesi, kendini küçük düşürecek bir şey yapma korkusu olarak tanımlanabilir. Toplulukta konuşma, toplulukta özgürce davranabilme durumlarında çekingenlik sosyal fobi olarak adlandırılacak kadar olmasa da sık görülür. Ancak bu çekingenliği gösteren insanları bir kısmı böyle bir uyarılmadan dolayı bu tür ortamlardan kaçmazlar. Sosyal fobi temelde diğerleri tarafından yargılanma, gülünç görülme, küçük düşme korkusu etrafında odaklaşmıssada, bazı şeyleri bilmediğini diğer insanlara belli etme, eleştiriyi kabul etme, grup içinde bir şey söyleme, sorumluluk alma, randevulaşma gibi durumlarda da önemlidir. SIKLIK VE YAYGINLIK Sosyal fobi, sosyal anksiyetenin göreceli olarak daha yoğun olduğu ergenlik döneminde başlar (11-19). 25 yaşından sonra nadir Kadınlarda %58 Erkeklerde %42 olarak bildirilmiştir. Hastaların 1/3 de sosyal fobi tek başına bulunurken 2/3 de çeşitli anksiyete bozuklukları, alkol ve madde kullanımıyla birlikte görülmektedir.

2 Erken başlangıçlı olması diğer bozuklukların gelişimi içinde bir risk oluşturmaktadır. SOSYAL FOBĐNĐN NEDENLERĐ Kişilik: Kaçıngan kişilik özelliği ile yakından ilişkili olduğu bilinmektedir. Çocukluk Çağındaki Ortam: Anne-baba tutumunun çocuk tarafından nasıl algılandığı ve yetiştirilme tarzının sosyal fobinin gelişimine zemin oluşturabileceği bildirilmektedir. Çocukları aşırı derecede koruyucu, ancak duygusal yönden doyurucu olmayan bir şekilde yetiştirilmenin sosyal fobide rol aydığı düşünülmektedir. Kuramsal Öğrenme: Çocukluk yada ergenlik döneminde başkaları tarafından yargılandıkları belirli durumlara ilişkin olumsuz yaşantıları sonucunda klasik koşullanma yoluyla edinilebilir. Sosyal ortamlarda kaygılı olan kişileri gözleme de, gözleyen kişilerde korkuya neden olabilir. Sosyal Becerilerin Eksikliği: Sosyal fobikler, kendi ortaya koydukları amaç ve standartlara ulaşamamış oldukları düşüncesiyle becerilerini kullanamazlar. Diğer bir grupta sosyal beceriden yoksun oldukları için sosyal durumlardan korkarlar. Bilişsel Örüntü: Gerçek dışı düşünceler sosyal ortamlardan korkma nedeni olmaktadır. Bu düşünceler gerçek tehlikenin abartılması, çarpıtılması yada olumsuz değerlendirilmesini temsil etmektedir. Sosyal fobikler sosyal ilişkilere daha olumsuz yüklemeler yaparlar.

3 SOSYAL FOBĐNĐN GÖRÜLME ŞEKĐLLERĐ Topluluk önünde konuşma Başkalarının önünde yemek yeme Yazı yazma, imza atma Halka açık tuvaletleri kullanma Toplantılara, partilere katılma,. Toplantılardan erken ayrılma, Göz iletişimi kurmada güçlük SOSYAL FOBĐ ĐLE BĐRLĐKTE GÖRÜLEN DURUMLAR Depresyon Anksiyete bozuklukları Alkol kullanımı Madde kullanımı SOSYAL FOBĐNĐN NEDEN OLDUĞU SONUÇLARI Okul başarısında düşüklük Eğitim süresinde kısaltma Đşsizlik Đşinden atılma Đşinde ilerleyememe Tedavi: Sosyal fobide farmokolojik ve psikolojik tedaviler kullanılır. Đki tedavi birlikte kullanıldığında daha etkilidir.

4 Gevşeme Eğitimi: Bireyin nasıl gevşeyeceğini öğrenmesi, sosyal fobiye bağlı bedensel tepkiler ortaya çıktığında gevşemeyi uygulamasıdır. Atılganlık Eğitimi: Atılganlık eğitimi kişisel hal ve duyguların kabul edilebilir biçimde anlatımıdır. Birey baskın olmadan başat olmayı öğrenir. Kişiler arası durumlardaki değişimin farkına varır ve kendilik kavramında bir değişme olur. Gerçek Yaşamda Alıştırma: Kaçınma davranışının üstesinden gelmeyi (korkulan durumla yüzleşmeyi) gerginliği azaltmayı öğrenmedir. Korkulan uyaranla yeterince uzun süre yüzleştiğinde anksiyetenin azaldığı görülmektedir. Sosyal Beceri Kazandırma Eğitimi: Sosyal fobisi olan bireylerin bazılarında etkileşime girebilmek için gereken becerileri vardır ancak anksiyete bunların kullanılmasına engel olmaktadır. Bazı sosyal fobiklerde ise bu beceriler yoktur. Önemli bazı beceriler konuşmayı aşlatma, sürdürme, sonlandırma, kendi fikrini söyleme, eleştirme, eleştirileri kabul etme öneride bulunma yada reddetmedir. Bilişsel Terapi: Bireyi gergin yapan olaylar başarısızlığın gerçek nedeni değildir. Olayların değerlendirilmesidir. Düşünceler, duygular ve davranışları etkiler. Yıllar boyunca bunlar otomatik hale gelebilir. Hayal kırıklığı, huzursuzluk, üzüntü uyandıran uyguları bilinç düzeyinde anlamak gerekir. Sosyal fobi, sosyal ortamlardan çabuk ayrılma, göz temasından kaçınma, kişiler arası iletişimi sınırlama, kendini sosyal çevreden dışlama gibi engelleyici sınırlamalar getirerek bireyi yalnızlığa itmektedir. Fakat sosyal fobisi olan bireylerin çok azı tedavi olmak için çaba göstermektedir.

5 KAYNAKÇA: - Dilbaz Nesrin Ed. Anksiyete Bozukluklarında Son Gelişmeler, Pozitif Matbaacılık, 2005, Ankara. - Odağ Celal, Nevrozlar Psk-Psikoterapi Vakfı Yayınları-1, 2001,Đzmir. - Savaşır Đ, Boyacıoğlu G, Kabakçı E, Bilişsel-Davranışçı Terapiler Türk Psikologlar Derneği Yay. No: 7, 1998, Ankara. - Yüksel Reşit Ed. Anksiyete Bozuklukları, Çizgi Yayınları, 2000, Ankara.