UZAKTAN EĞİTİMDE YAZILI-BASILI ORTAMLAR. Selim TAĞA

Transkript

1 UZAKTAN EĞİTİMDE YAZILI-BASILI ORTAMLAR Selim TAĞA Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Öğretmenliği Programı Güz 2014

2 İÇİNDEKİLER YAZILI BASILI ORTAMLAR...1 Ön-planlama Materyalleri...1 İçerik-yöntem ve değerlendirme Materyalleri...1 Fiziki Tesislerle ilgili materyaller...2 Öğrenci çalışma materyalleri...2 YAZILI MATERYALLER YOLUYLA UZAKTAN EĞİTİM...2 Yazılı materyallerin Avantajları...3 Yazılı materyallerin Sınırlılıkları...3 BASILI MATERYALLER YOLUYLA ÖĞRETİM...3 Basılı materyallerin Avantajları...3 Basılı materyallerin Sınırlılıkları...4 UZAKTAN EĞİTİMDE YARARLANILAN YAZILI-BASILI ORTAMLAR...4 Kitap...4 Resimler...5 Grafikler...7 Şemalar...7 Gazete ve Dergiler...7 Broşürler...8 Uzaktan Eğitimi destekleyen Yazılı-Basılı Materyaller...8 Değerlendirme Soruları...8 Kaynakça...8

3 KAZANIMLAR 1) Uzaktan eğitimin tanımını yapar. 2) Uzaktan eğitimde basılı materyalleri örneklendirir. 3) Uzaktan eğitimde basılı materyallerin olumlu yönlerini sıralar. 4) Uzaktan eğitimde basılı materyallerin sınırlılıklarını sıralar. 5) Uzaktan eğitimde yazılı materyalleri örneklendirir. 6) Uzaktan eğitimde yazılı materyallerin olumlu yönlerini sıralar. 7) Uzaktan eğitimde yazılı materyallerin sınırlılıklarını sıralar. 8) Uzaktan eğitimde ön planlama materyallerini açıklar. 9) Uzaktan eğitimde yazılı-basılı materyalleri karşılaştırır. 10) Uzaktan eğitimi destekleyen materyalleri sıralar. Örnek Olay Selim Bey evli çalışan bir memur dur.önlisans mezunu olan Selim Bey, açıköğretim fakültesinden İşletme okuyup lisans mezunu olmak istemektedir. Fakat bir yandan da kara kara düşünmektedir acaba derslerde zorluk çeker miyim açıköğretim kursuna gitsem haftaiçi çalışıyorum haftasonu da hem dinleniyorum hem de ailemle ilgilenmem gerekir. Çözüm bulamayan Selim Bey eşine konuyu açar ve eşinden yardım ister. Eşi bir süre düşündükten sonra Açıköğretim Fakültesinin Aöf ' ne kayıtlı öğrencilerine ders kitapları verdiğini söyler ve bu kitapların yeterli olacağını söyler. Selim Bey ' in içi rahatlamıştır. Selim Bey hemen ertesi gün Açıköğretim bürosuna gidip İşletme bölümüne kaydını yaptırır ve kaydını yaptırdıktan sonra hemen kitaplarını alır ve büyük bir hevesle çalışmaya başlar. Selim Bey akşam işten gelince hergün yarım saat açıköğretim derslerine çalışır hem konuyu kolay bir şekilde kavrar hem de kendine rahatça vakit ayırabilen Selim Bey haftasonları da ailesine vakit ayırır. Vizeler yaklaştığında da hiç panik yapmaz hergün yarım saat çalıştığı dersler sınavında iyi notlar almasını sağlar ve iyi ki de açıköğretime başladığına sevinir.

4 UZAKTAN EĞİTİMDE YAZILI-BASILI ORTAMLAR Bu bölümde uzaktan eğitim süreçlerinde kullanılan yazılı basılı ortamlar tanıtılmakta ve bu ortamların yararlılıkları ve sınırlılıkları ve uzaktan eğitimde ki uygulama alanları açıklanmaktadır. YAZILI BASILI ORTAMLAR Öğrenme öğretme süreçlerinde planlama fiziki tesisler öğretmen ve öğrenci etkinlikleri ve yönetimle ilgili işlemlerin yerine getirilmesinde çok çeşitli yapı ve formlarda yazılı ve basılı materyaller grubu olarak sınıflandırılabilecek ortamlar kullanılmaktadır. Bu ortamlar şu şekildedir. 1) Ön planlama Materyalleri 2) İçerik yöntem ve değerlendirme materyalleri 3) Fiziki tesislerle ilgili materyaller 4) Öğrenci çalışma materyalleri Ön planlama materyalleri Öğretme öğrenme etkinliklerinin planlamasında kullanılan ön planlama materyalleri şunlardır. a) Çevre ile ilgili anket formları b) İş ve görev analizleri c) derslerin yazılı gerekçeleri d) Öğretmen el kitapları ve kılavuzları İçerik yöntem ve değerlendirme materyalleri Öğretme öğrenme etkinliklerinin planlamasında kullanılan içerik yöntem ve değerlendirme materyalleri şunlardır. a) Ders için üniteler b) Ünite öğretim planları c) Öğretim yaprakları d) Öğrenci organizasyon çizelgeleri e) Yedek öğretmen planları f) Öğrenci ilerleme çizelgeleri

5 h) Yeterlik testleri ı) Öğretimi geliştirme testleri ve el işi testleri i) Öğretim araç gereç kılavuzları Fiziki tesislerle ilgili materyaller Öğretme öğrenme etkinliklerine fiziksel ortam sağlayan tesislerin durumu donatım biçimi ve işe koşulma düzeni bu etkinliklerin organizasyonunu ve yürütülmesini önemli ölçüde etkilemektesir. Öğrenci çalışma materyalleri Bu grupta yer alan materyaller şu şekildedir. a) Kitaplar (Ders kitapları Başvuru(kaynak) kitapları, alıştırma kitapları, hikaye kitapları, el kitapları, ) b) Dergiler c) Broşürler d) Küpür koleksiyonları Şekil 1- Dergi e) Örnek olay formları g) bakım onarım kılavuzları h) kataloglar ı) proje resimleri i) Modüler öğretim materyalleri j) Programlı öğretim materyalleri Şekil 2- Kitap k) öğrenci çalışma kılavuzları l) Kendi kendine öğrenme setleri Soru??? Öğrenci çalışma materyalleri nelerdir? YAZILI MATERYALLER YOLUYLA UZAKTAN EĞİTİM İlk uzaktan eğitim uygulamaları posta hizmetleri ile başlamıştır. Bu uygulamada uzaktan eğitim ilkelerine göre hazırlanmış ders notlarının ve diğer yazılı gereçlerin posta yolu ile öğrencilere gönderilmesi söz konusudur. Uzaktan eğitimde "Mektupla Dağıtım Modeli" eğitim materyallerinin farklı yörelerde bulunan öğrencilere posta yolu ile gönderildiği ve bunlar hakkında ki düşüncelerinin posta ile alındığı bir ortamdır. Öğrencilerin öğretmenlerinin sesini duymadığı yüzünü hiç görmediği ve karşılıklı olarak iletişim kuramadığı bir model olarak bilinmektedir. Bu modelde öğrenci anlamadığı konuları yine posta yoluyla öğretmenine sormakta ve öğretmende postadan gelen öğrenci sorularını cevaplayıp posta ile yine öğrencisine

6 göndermektedir. Ayrıca öğrenciler sınavlarını belirlenen merkezlerde alırlar ya da sınav posta ile gönderilir. Sınav uygulandıktan sonra sınav soruları yine posta yoluyla merkeze geri gönderilir. Bu şekilde yapılan uygulamalaın temel amacı sınavların geçerliliğini ve güvenilirliğini sağlamaktır. Yazılı Materyallerin avantajları Yazılı kaynakların avantajları şunlardır. 1) Temel öğrenme kaynağı oluşturma 2) Bilgi verme 3) bağımsız öğrenme yeteneğini geliştirme 4)İnceleme yapma 5) Soru cevaplandırma 6) problem çözme 7) Pratik çalışmaya yönelme Yazılı Materyallerin sınırlılıkları 1) Yazılı gereçler her öğrenim alanı veya disiplini için aynı ölçüde verim ve etkiyi gösteremeyebilir. 2) Hangi konularda ne tür kaynaklarla en etkili biçimde sunulabileceği konusunda kesin bir görüş birliğine varılamamıştır. 3) Yazılı gereçlerin hazırlanması eş güdümlü çalışmayı gerektirmekte ve uzun zaman almaktadır. 4) Öğrencilerin hizmetine sunulmasında aksaklıklar yaşanabilmektedir. Soru??? Yazılı materyallerin yararları ve sınırlılıkları nelerdir? BASILI MATERYALLER YOLUYLA ÖĞRETİM Basılı materyaller uzaktan eğitimin başladığı zamandan beri kullanılmaktadır.tarihte ki ilk uzaktan eğitim verilen dersler basılı malzemenin öğrenciye posta yoluyla gönderilmesi sayesinde yapılmıştı. Basılı materyaller kitap not yardımcı kitap öğrenciden yapması istenen alıştırma ve ödevler vb. içermektedir. Basılı materyallerin Avantajları 1) Doğallık: Basılı malzemeler her ortamda ve çok kapsamlı araçlara gerek duymadan kullanılabilir. 2) Öğretimsel açıklık: Öğrencinin iyi bir okuyucu olması durumunda basılı malzemeler en iyi öğretim malzemesidir.

7 3) Kullanım kolaylığı: Sadece okuma için yeterli ışığın sağlanması ile basılı malzemelerin zaman ve yer sınırlaması olmadan kullanılması mümkündür. 4) Tekrar ve başvuru kolaylığı: Öğrenci gerekli gördüğü ya da ilgi gerektiren bölümlere dikkat gösterip tekrar edebilir. 5) Maliyet uygunluğu: Diğer öğretim materyallerine göre hazırlama ve çoğaltmada kolaylıklar söz konusudur. 6) Hazırlama ve yeniden düzenleme kolaylığı: E-ortamda ki öğretim malzemelerinin teknik karışıklığı ile karşılaştırılınca basılı malzemelerin yazımı ve yeniden düzenlemeleri kolay ve ucuzdur. 7) Zaman uygunluğu: Bu materyallerin hazırlanmasında önemli olan içeriktir. Basılı materyallerin Sınırlılıkları 1) Gerçeğin kısıtlı görüntüsü: Kelimelere bağlı olduğundan resim ve fotoğraf kullanımı dışında hareket oluşturmak mümkün değildir. Bu da gerçekleri yanlış yorumlamasına neden olabilir. 2) Karşılıklı etkileşim ve Dönütler: Öğrenci pasiftir öğrenci öğretmen etkileşimi olmadığından öğretim sıkıntısı yaşanabilir. 3) Okuma yeteneğine bağlılık: Okuma yönünde ki eksiklikler öğretimde sıkıntıya yol açabilir. UZAKTAN EĞİTİMDE YARARLANILAN YAZILI-BASILI ORTAMLAR Kitap Tanımı: Kitap öğrencilerin öğrenme yaşantılarına yönelik kaynaklık eden ve genel anlamda yazılmış ve basılmış yaprakların bir araya getirilmesi ile oluşturulmuş olan yazılı basılı bir öğrenme ortamıdır. Kitap çeşitleri şu şekildedir. 1) Ders kitabı: Belirli bir dersin öğretimi için ve belli düzeyde ki öğrencilere yönelik olarak yazılan ve içeriği öğretim programına uygun olan incelenmiş ve onaylanmış temel bir kaynaktır. Yararları 1)Öğrencide kalıcı öğrenme izlenimleri geliştirir. 2) Öğrenciye içeriği tekrar etme olanağı sunar. 3) Ekonomiktir. 4) Öğretmene zaman ve enerji tasarrufu sağlar. 5) Öğrenmeyi bireyselleştirir. 6) Öğrenmede devamı sağlar. 7) Diğer görsel-işitsel araçlarla kullanılabilir.

8 Sınırlılıkları 1) İyi bir ders kitabının seçimi zordur. 2) İçerdiği bilgiler güncelliğini yitirebilir. 3) Genellikle bilgiyi tek yönlü sunar. 4)Öğretimi kendi etrafında şekillendirir. 5) Kitaba sıkı sıkı bağlılık diğer kitapların incelenmemesine neden olabilir. 2) Kaynak kitaplar: Genellikle geniş kapsamlı ve değişik konularla ilgili birimlerinin olduğu resimli ya da resimsiz kitaplardır. Bu kitaplar genelde ansiklopediler, sözlükler, yıllıklar, atlaslar bu gruba girmektedir. Öğrenciler öğretmenler araştırma yapmak istediklerinde bu kaynaklardan yararlanabilirler. 3) Alıştırma Kitapları: Öğrencilerin hem sınıfta hem sınıf dışında kullanabilecekleri bir kitaptır. Bu kitaplar ders kitaplarına bağlı şekilde hazırlanmış öğrencilerin dersin hedef davranışlarını daha iyi kazanımlarını ve alıştırma yapmalarını sağlar. 4) Yardımcı Kitaplar: ders kitaplarına yardımcı ve öğrenilecek bilginin anlaşılmasına kolaylık sağlayan belirli konuları ayrıntılı inceleyen kitaplardır. 5) Öğretmen el kitapları ve kılavuzları: Bir dersin okutulmasında özel olarak öğretmenlere yardımcı olmak ve kılavuzluk etmek üzere hazırlanmış olan ve daha çok öğretmenlere dersi nasıl işleyecekleri konusunda konusunda bir takım hazır bilgiler sunan öğrenme öğretme ortamlarıdır. 6) Çalışma Rehberleri: Uzaktan eğitim yapan öğretmenler konu ile ilgili notları alıştırmaları okumaları ve ek kaynakları öğrenciye bildirmek için kullanılır. 7) Ders programı: Uzaktan eğitim yöntemiyle verilen birçok dersin temelinde kapsamlı olarak hazırlanmış ders programı yatar. Ders programında dersin amaç hedefleri, öğrenciden beklenen başarı, öğrenciye verilebilecek ödevler, ünitelerle ilgili ek kaynaklar, notlandırmanın nasıl yapılacağı, ve işlenecek dersin günlük özeti bulunur. 8) Örnek olaylar: Hayal gücünün iyi kullanılarak yazılması durumunda örnek olaylar çok başarılı öğretim aracı olabilir. Öğrencinin kendisini olayın içindeymiş gibi görmesini sağlar. Resim Resimler eğitim öğretim ortamlarında kullanılan araçlardan biridir. Resim çeşitleri şunlardır. 1) Düz resimler 2) Duvar resimleri 3) Levhalar 4) Diğer resimler 1. Çizgi resimleri 2. Şimşek kartları

9 3. Figürinler 4. afişler 5. karikatür resimler 6. Hikaye kartları 1) Düz resimler: Fotoğraf makinesiyle çekilmiş resimler, gazete kitap vb. gibi basılı materyallerde yayınlanmış resimler, posterler, çoğaltma resimler gibi resimlerin tümüne düz resimler denmektedir. Düz resimleri en ucuz ders materyalleri arasında yer alır. Resimler her zaman yalnızca sözlü ya da yalnızca yazılı anlatımdan daha etkilidir. Öğretmenler resimlerden genelde 3 farklı yöntemle faydalanırlar. Birincisi düz resimleri öğrencilere okutmaktır. Yabancı dil derslerinde bu yöntem çok sık kullanılmaktadır. Şekil 3- Düz resimler İkincisi düz resimlerden hareket ederek öğrenciye bilgi vermektir. Bu yönteme coğrafya dersinde deprem konusunda basından çekilmiş bir resimle işlemek örnek olarak gösterilebilir. Üçüncü yöntem ise düz resimlerle konuyu zenginleştirmektir. 2) Duvar resimleri: Büyük boyutlarda ki fotoğraflar, grafikler, haritalar, çizgi resimler duvar resimlerini oluşturur. Duvar resimleri; * Öğrencinin ilgisini çeker *Tartışma konuları için hareket noktası oluşturur. *Bellekte ki bilgileri unutmamaya yardımcı olur. Şekil 4- Duvar resimleri 3) Levhalar: Büyük ölçüde verilerin resim fotoğraf, grafik, yazı, karikatür, çizgi ve sayılarını temsil etmektedir. Düşünceleri görsel bir şekle sokup sunarak bu kavrama zorluğunu giderebilmek levhanın temel hedefi olarak kabul edilmektedir. Levha çeşitleri 1) Akış levhaları 2) ağaç levhaları 3) Akarsu levhaları 4) Zaman veya dizi levhaları Şekil 5- Levhalar 5) Döner levhalar Levhalar başka konulara giriş amacı ile kullanılmaktadır. 4) Diğer resimler 1) Çizgi resimler: Bir kişiyi, bir objeyi, ya da bir olayı basit çizgilerle anlatan resimlerdir. Bu tür resimlere çöp adam örneği verilebilir. 2) Şimşek kartlar: Bir kişiyi, bir objeyi, ya da bir olayı sıra ile gösteren ufak tablolardan oluşan resimler dizisidir.

10 3) Figürinler: Bir kişi ya da obje figürünün kenarlarından keserek elde edilen resme figürin denilmektedir. Figürinler daha çok pazen tahtada kullanılmaktadır. 4) Afişler: Levhalar gibi hazırlanmakta daha çok reklam amacı ile kullanılmaktadır. Grafikler Grafikler sayısal verilerin görsel simgeleridir.grafikler ayrıca veriler arasında ki ilişkileri ve eğilimleri de yansıtırlar. Grafiklerle verileri yorumlamak tablolara göre daha çabuk ve daha kolay olmaktadır. Grafik çeşitleri ; 1) Çizgi grafiği: Çizgi grafikleri iki ölçekli çizgi grafikler kategorisine girer. Her bir nokta yatay ve dikey ölçek üzerinde bir değere sahiptir. Bu tür grafikler fiziki ve dil gelişiminin verilerini, bir ürünün üretminin, ithalinin veya ihracatının gelişimini, doğum ve ölüm demografikleri gibi hizmetleri sunmak için kullanılmaktadır. 2) Sütun grafiği: Sütun grafiği daha çok değişik zamanlarda ki iki benzer materyalin veya bir bütünün bölümleri arasında ki ilişkileri karşılaştırma da kullanılmaktadır. Şekil 6- Grafikler Şekil 7- Çizgi grafiği 3) Pasta grafiği: Daire ve pasta grafikleri özellikle bir bütünün bölümleri arasında karşılaştırma için uygundur. Grafiğin en önemli görevi verilerin anlaşılmasını kolaylaştırmaktır. Bu görevi yerine getirmek için de verilerin basit bir şekilde sunulması gerekmektedir. Şekil 8- Sütun Şekil 9- Pasta Grafiği

11 Şemalar Sayısal veriler kronoloji ve hiyerarşi gibi soyut bilgileri grafik formunda özetlemek amacıyla kullanılan görsel materyallerdir. Şekil 10- Şema Şekil 11- Şema Kullanılan şemalar tek bir kavramın anlaşılmasını sağlayacak şekilde görsel ve sözel bilgi içemelidir. Karmaşık şemalarda önemli yerlerin vurgulanmalıdır. Görsel semboller açık olmalı öğrenciler tarafından kolayca algılanmalıdır. Ayrıca bir şemada görsel öğeler ağırlıkta olmalı sözel materyaller görseli tamamlamalıdır. Şema çeşitleri ; a) Örgüt şemaları: Genelde personel ya da bölümler arasında ki ilişkileri temsil edip bir şirket, kuruluş, dernek ya da işletmenin organizasyon yapısını gösteren şemalardır. b) Akış şemaları: Bir sürecin akışını ya da işlemlerin yapılış sırasını gösterirler. Akış diyagramları genelde yatay olarak çizilir ve farklı işlem ya da öğelerin bir bütün içinde nasıl birleştiğini gösterirler. Soru??? Uzaktan eğitimde yazılı-basılı materyaller nasıl etkili bir şekilde kullanılır ve birlikte kullanılır mı? Gazete ve Dergiler Gazete ve dergiler uzaktan öğretimde önemli işlevleri olan yazılı gereçlerdir. Gazeteler şu bakımdan faydalıdır. * Birbirinden uzak kişiler arasında ki ilişkiyi sağlar. * Kitap vb. okuma malzemesinin olmadığı ortamlarda okunacak ilgi çekici çeşitli konulara yer verir. * Dağınık gruplar için ortak bir ilgi merkezi oluşturur. * Mesleki bilgiyi aktarır. * Çevresel ilişkiye dikkat çeker *Sağlığa ilişkin bilgi aktarır.

12 Broşürler Öğretilmesi söz konusu olan konunun kurumsal yönlerine ilişkin bilgiler ve bu konulara ilişkin kendi kendini değerlendirme soruları belirli istatistik veriler ve yararlanılacak kaynakları kapsayan tamamlayıcı ve zenginleştirici bilgiler sunan ve sayfa sayısı çok fazla olmayan yazılı gereçlerdir. Şekil 12- Broşür Uzaktan Eğitimi destekleyen Yazılı-Basılı Materyaller 1) Monograflar: Kitap, broşür, kongre-konferans-sempozyum kitabı, albüm, monograf serileri vb. 2) Süreli yayınlar: Dergi, gazete, bülten, seri yayın vb. 3) Gri yayınlar: Resmi yayın, teknik yayın, bilimsel ve teknik rapor, ön baskı, broşür, proje raporu, tez, standart, patent, teknik katolog, makale, mektup, gazete vb. 4) Yıllık, sözlük, ansiklopedi, istatistik, başvuru kitabı, 5) Rehber, indeks, özetçe, öz dergisi, bibliyografya, biyografya, çeşitli amaçlarla hazırlanmış liste, güncel duyuru, toplu katolog vb. ÖZET İlk uygulamaları posta hizmetleri ile başlamış olan uzaktan eğitimde "Mektupla dağıtım mdeli" eğitim materyallerinin farklı yörelerde bulunan öğrencilere posta yolu ile gönderildiği ve bunlar hakkında ki düşüncelerinin posta ile alındığı yani öğrencinin öğretmenlerinin sesini duymadığı yüzünü hiç görmediği ve karşılıklı olarak iletişim kuramadığı bir modeldir. Genel anlamda düşünüldüğünde yazılı materyallerin bilgi vermek rehberlik etmek ve öğrencilerin kontrolüne olanak sağlamak gibi üç temel görevi bulunmaktadır. Basılı materyallerin sağlamış oldukları yararları yanı sıra bir takım sınırlılıkları da söz konususdur. Kitaplar, resimler, levhalar, grafikler, şemalar, gazete ve dergiler, broşürler uzaktan eğitimde yararlanılan yazılı-basılı ortamlar arasında yer almaktadır. Yazılı basılı ortamlar hedef kitleyi içerik bilgi bakımından doyurucu ve yeterli olmalıdır. Broşürler ise öğretilmesi söz konusu olan konunun kurumsal yönlerine ilişkin kendi kendini değerlendirme soruları belirli istatistik veriler ve yararlanılacak kaynakları kapsayan tamamlayıcı ve zenginleştirici bilgiler sunan ve sayfa sayısı çok olmayan gereçlerdir. Monograflar süreli yayınlar gri kaynaklar yıllık sözlük ansiklopedi vb. gibi içerdiği yararları anlatan inceleyen ve bligi kaynakları aynı zamanda uzaktan eğitimi destekleyen bilgi kaynakları arasında yer alır.

13 Değerlendirme Soruları 1) Uzaktan eğitimde kullanılan yazılı-basılı ortamlar nelerdir? 2) Uzaktan eğitimde kullanılan yazılı-basılı ortamların birbirlerine göre üstün ve eksikyönlerini yazınız. KAYNAKÇA Uşun, Salih. (2006). Uzaktan Eğitim. Ankara: Nobel Yayıncılık.

14