Hemşirelik Öğrencilerinin Algıladıkları Stresörler ve Kullandıkları Başetme Yöntemlerinin Belirlenmesi

Transkript

1 Hemşirelik Öğrencilerinin Algıladıkları Stresörler ve Kullandıkları Başetme Yöntemlerinin Belirlenmesi ÖZET Özgül GÜLER*, Sezgi ÇINAR** Amaç: Bu araştırma, hemşirelik bölümü öğrencilerinin algıladıkları stresörleri ve kullandıkları baş etme yöntemlerini belirlemek amacıyla tanımlayıcı olarak yapıldı. Yöntem: Veri toplama aracı olarak; Öğrenci Tanıtım Formu ve Stresle Baş Etme Tarzları Ölçeği kullanıldı. Araştırmanın evrenini Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü ve Hemşirelik Yüksekokulu nda öğrenim gören 400 öğrenci, örneklemi ise araştırmayı kabul eden 240 öğrenci oluşturdu. Verilerin analizlerinde yüzdelik, ortalama, Willcoxon, Kruskal Wallis varyasyon analizi ve Mann Whitney U testleri kullanıldı. Bulgular: Çalışmaya katılan öğrencilerin yaş ortalaması yıl olup %90 ı kız ve %99 u bekardı. Öğrencilerin %32.1 i diğer faktörlerle (eğitim giderleri), %25.8 i derslerle, %10 u uygulamalarla, %13.3 ü fiziki ortamla ve %3.8 i öğretim elemanı ile stres yaşadığı saptandı. Öğrencilerin stresle baş etmede en fazla kendine güvenli yaklaşım ve iyimser yaklaşım yöntemlerini kullandıkları belirlendi. Eğitim ile ilgili stres yaşamayan öğrencilerin iyimser yaklaşım puanları, eğitim ile ilgili stres yaşayan öğrencilere göre daha yüksek bulundu. Eğitim ile ilgili stres yaşayan öğrencilerin kendine güvensiz yaklaşım puanları, eğitim ile ilgili stres yaşamayan öğrencilere göre daha yüksek bulundu. Sonuç: Eğitim ile ilgili streslerin azaltılması ile öğrencilerin iyimser yaklaşım ve kendine güven duygularının artırılabileceği düşünülmektedir. Anahtar kelimeler: Stresörler, hemşirelik öğrencisi, stresle başa çıkma. ABSTRACT Determining To the Perceived Stressors and the Used Coping Strategies of the Nursing Department Students Objective: Aim of this study was to determine to the perceived stressors and used coping strategies of the nursing department students. The study was carried out as description. Methods: Students Knowledge Form and Ways of Coping Inventory were used for data collecting. Fourth students from the Marmara University Faculty of Health Sciences-Nursing Department and Nursing High School formed the universe of the study and 240 students who accepted the study formed the sampling section. In data analysis, percentage mean, Willcoxon, Kruskal-Wallis varians analysis and Mann Whitney U test were used. Results: The mean age of participating students to study was years and 90% were girls, and 99% were single. It was found that students experienced the stress such as 32.1% the other factors (education cost), 25.8% lessons, 10% practice, 13.3% physical environment and 3.8% lecturers. The students using mostly methods were optimistic approach and self confidence approach to cope with stress. It was found that the optimistic approach scores of students not experiencing stress related to education were higher than students experiencing stress related to education. Non self confidence approach scores of students experiencing stress related to education were higher than the students not experiencing stress related to education. *Uzm. Hemş.Taksim Eğitim Araştırma Hastanesi, İç Hastalıkları Servisi, İSTANBUL. **Yrd. Doç. Dr. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Hemşirelik Bölümü, İSTANBUL.

2 254 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Sempozyum Özel Sayısı 2010 Conclusion: It is thought that with decreasing of stress related to education, the optimistic approach and self-confidence approach behaviors of students will increase. Key words: Stressors, nursing students, coping with stress. GİRİŞ İnsanoğlu var olduğundan beri yaşam mücadelesi içerisinde yer almıştır. Gerek yaşam koşulları gerekse yaşam koşullarındaki değişiklikler stres kavramını ön plana çıkarmıştır. Stres kelimesi ilk olarak fizik biliminde maddenin kendi gücüne olan tepkisi olarak kullanılmıştır. 20.y.y. dan sonra insanların fiziksel ve sosyal açıdan yaşadığı zorluklardan yola çıkılarak psikiyatri, psikoloji bilimlerinde de kullanılmaya başlanmıştır (Selye 1974, Stora 1992, Erkin 1993, Batlaş ve Batlaş 2004). Strese neden olan etkenlere stresör denilmektedir. Birey için bazı stresörler daha anlamlı ve önemli olabilir. Bu ise bireyin aile yaşantısı ve çevresine bağlıdır. Strese neden olan etkenler, organizmanın uyum kapasitesini değiştiren, stres yaşamasına neden olan iç ya da dış ortamdan kaynaklanan uyarılardır. Hobfoll a göre strese neden olan etkenler çevreden veya kişinin kendi içinden gelen baskı veya talepleridir (Batlaş 2007). Genel bir bakışla, strese neden olan etkenler altı başlık altında belirtilebilmektedir (Izgar 2003, Akman 2004). Fiziksel etkenler: Kişinin içinde ve dışında olan etkenler Psikolojik etkenler: Kişilik yapıları ve düşünce tarzları Toplumsal etkenler: Kişiler arası çatışmalar, maddi durumlar, zaman yönetimi Ruhsal etkenler: Değerlerin kaybı, yaşam amacının olmaması İşle ilgili etkenler: İş arkadaşları ile olan ilişkiler, rol çatışması, ücretlendirme Durumsal etkenler: Kişinin dışarıdan destek almaması, yetersiz eğitim almış olmasıdır. Stres, genel olarak bireyin yaşamındaki değişiklere karşı uyum sağlama çabası; uyum sağlayamadığında fiziksel ve ruhsal dengesinin bozulduğu bir süreçtir (Şahin 2007). İnsanoğlu hayatı boyunca mücadele etmesini gerektiren olaylar ve zorlanacağı taleplerle karşı karşıya gelmektedir. Bireyin özellikleri bu zorlukla başa çıkmada yetersiz kalırsa stres ortaya çıkar (Baltaş 2007). Günümüzde, yaşam koşullarında değişiklik, teknolojinin getirdiği yeniliklerle ve çağın modern hale gelmesiyle stres kavramı ön plana çıkmıştır. Aslında stres günlük yaşamın bir parçasıdır ve çoğu insan farkına varmasa bile yoğun bir stres yüküne sahiptir (Güçlü 2001). Hemşirelik öğrencilerinde stresi belirlemek amacıyla yapılan çalışmalarda, tek cinsiyetli grupta eğitim görme ve yurtlarda aynı şekilde yaşamanın öğrencilerde baskı ve stres yaratan önemli durumlar olarak tanımlanmıştır. Bu nedenle, öğrencilerin karşı cinse yabancılaştıkları, utangaçlık ve çekingenlik duygularının geliştiği, aktivitelere yerince katılamadıkları ve bunlarında onlarda ruhsal çökkünlük yarattığı belirtmiştir (Ekizler 1989). Bireyler stresörlerle karşı karşıya geldiklerinde mücadele etmeye çabalarlar. Bu durumda stresle başa çıkma kavramı ortaya çıkar. Stresle başa çıkma kişinin kaynaklarını aşan ya da zorlayan, tüketen olarak değerlendirilen spesifik iç ve dış talepler arasındaki çatışmaları yönetmek için dinamik, bilişsel, davranış, duygusal ve davranışsal çabalarıdır (Batlaş ve Batlaş 2004, Özmen ve Önen 2005). Bilim adamları stresle başa çıkmayı farklı şekillerde tanımlamışlardır. Folkman ve Lazarus (1980) problem odaklı başa çıkma (problemi çözmek için doğrudan faaliyette bulunma ya da çözüm için gerekli bilgiyi elde etmedir) ve duygu odaklı başa çıkma (strese karşı olumsuz duyguları azaltma çabalarıdır) olarak iki gruba ayırırlar. Billings ve Moos başa çıkmayı, problem odaklı başa çıkma olan

3 Bildiriler 255 aktif bilişsel ve aktif davranışsal ve duygu odaklı başa çıkmanın bir şekli olan kaçma olarak üç faktör ile kavramsallaştırmıştır (Folkman ve Moskowitz 2004). Stresle başa çıkmada diğer yöntemler ise etkili ve etkisiz başa çıkma yöntemleridir. Etkisiz başa çıkma yöntemleri yansıtma, kaçınma gibi psikolojik savunma mekanizmaları, madde bağımlılığına yönelme gibi yöntemlerdir. Etkili başa çıkma yöntemleri ise, solunum egzersizleri, otojenik eğitim, meditasyon, biyofeedback gibi yöntemlerdir (Folkman ve Lazarus 1980)). Sağlık Yüksekokulu öğrencileri ile yapılan bir çalışmada, öğrencilerin stresle baş etmede en çok kendine güvenli yaklaşım yöntemini kullandıkları bildirilmiştir (Temel, Bahar ve Çuhardar 2007). Damis (1988), üniversite öğrencileri üzerinde yaptığı araştırmada, yaşam stresörleri ve duygu odaklı başa çıkma stratejilerinin somatik yakınmalarla ilişkili olduğunu ortaya koymuştur. Araştırmanın amacı: Bu araştırmanın amacı, hemşirelik bölümü öğrencilerinin algıladıkları stresörleri ve kullandıkları baş etme yöntemlerini belirlemek amacıyla yapıldı. YÖNTEM Araştırmanın evrenini, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü birinci sınıf öğrencileri ile Hemşirelik Yüksek Okulu ikinci, üçüncü ve dördüncü sınıf öğrencileri olmak üzere toplam 400 öğrenci oluşturdu. Örneklemi ise, araştırmaya katılmayı kabul eden 240 öğrenci oluşturdu. Veri toplama aracı olarak 13 sorudan oluşan sosyodemografik özellikleri ve algılanan stresörleri içeren Öğrenci Tanıtım Formu ve 30 sorudan oluşan Stresle Baş Etme Tarzları Ölçeği kullanıldı. Folkman ve Lazarus (1980) tarafından geliştirilen Stresle Baş Etme Tarzları Ölçeği (Ways of Coping Inventory) nin ülkemiz için geçerlik güvenirlik çalışması Şahin ve Durak (1995) tarafından yapılmıştır. Bu ölçeğin, soruna yönelik etkili yollar ile duygulara yönelik etkisiz yollar olarak isimlendirilebilecek iki boyutu vardır. Bu iki boyut kendine güvenli, iyimser, kendine güvensiz/çaresiz, boyun eğici yaklaşım ve sosyal destek arama adı verilen beş farklı faktörde yansımaktadır. Toplam 30 maddeden oluşan, 0-3 arasında puanlanan bu ölçekte, sosyal desteğe başvurmanın hesaplanmasında 1. ve 9. maddeler ters puanlanarak hesaplanmaktadır. Her faktöre ait puanlar ayrı ayrı hesaplanmakta, toplam puan ise hesaplanmamaktadır. Her bir faktöre ait olan maddeler ve bu çalışma için Cronbach alpha değerleri Tablo 1 de gösterildi. Tablo 1: Stresle Baş Etme Tarzları Ölçeği nin Her Bir Faktörüne Ait Olan Maddeler ve Alt Boyutların Cronbach Alpha Değerleri Ölçeğin Alt Boyutları İçerdiği Maddeler Cronbach Alpha Değerleri Kendine güvenli yaklaşım (8,10,14,20,23,26).68 İyimser yaklaşım (2,4,6,12,18).57 Kendine güvensiz/çaresiz yaklaşım (3,7,11,19,22,25,27,28).76 Boyun eğici yaklaşım (5,13,15,17,21,24).76 Sosyal destek arama (1,9,29,30).58

4 256 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Sempozyum Özel Sayısı 2010 İstatiksel Analiz Verilerin istatistiksel analizi paremetrik veriler için aritmetik ortalama ± standart sapma (S.S.), nonparametrik veriler için yüzde, tanımlayıcı özelliklerin stresle baş etme durumları üzerine etkisi parametrik veriler için Kruskal Wallis varyans analizi ve Mann Whitney U testleri, stres yaşayan ve yaşamayanların kullandıkları stresle baş etme tarzlarını belirlemek için normal dağılım göstermeyen verilerde Willcoxon testi kullanıldı. BULGULAR Araştırmaya katılan öğrencilerin yaş ortalaması yıl olup % 90.4 ü kız ve %98.8 i bekardır. Öğrencilerin eğitim ve sosyal yaşantısına ait yaşadıkları stresler Tablo 1 de gösterildi. Tablo 1: Eğitim ve Özel Yaşantıya Ait Stres Yaratan Durumların Dağılımı (N=240) Eğitim ile İlgili Stres Yaratan Durum n (%) Yok 82 (34.2) Var 158 (65.8) Öğretim elemanı ile ilgili 9 (3.8) Derslerle ile ilgili 62 (25.8) Uygulamalar ile ilgili 24 (10.0) Fiziki ortam ile ilgili 32 (13.3) Diğer 77 (32.1) Sosyal Yaşantı ile İlgili Stres Yaratan Durum Yok 119 (49.6) Var 121 (50.4) Kendisi ile ilgili 37 (15.4) Ailesi ile ilgili 42 (17.5) Arkadaşları ile ilgili 7 (2.9) Okul arkadaşları ile ilgili 10 (4.2) Diğer 59 (24.6) Öğrencilerin %65.8 inin eğitim ile ilgili stres yaşadığı ve bunların %32.1 inin eğitim giderleri gibi diğer faktörlerle, %25.8 i derslerle, %13.3 ü fiziki ortamla, %10 u uygulama alanları ve %3.8 i öğretim elemanıyla ilgili stresler olduğu saptandı. Öğrencilerin %50.4 ünün sosyal yaşantı ile ilgili stres yaşadığı ve bunların %24.6 sının barınma, ulaşım, alışveriş gibi diğer alanlarla, %17.5 inin ailesiyle, %15.4 ünün kendisiyle, %4.2 sinin okul arkadaşlarıyla ve %2.9 unun okul dışı arkadaşlarıyla ilgili stresler olduğu belirlendi. Öğrencilerin Stresle Başa Çıkma Tarzları ölçeğinden aldıkları puanlar Tablo 2 de gösterildi.

5 Tablo 2: Öğrencilerin Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçek Puanları (N= 240) Ölçek Alt Boyutları Ort. ± S.S (X) min. - max. Kendine güvenli Yaklaşım ± 1.73 (3.39) İyimser Yaklaşım ± 2.82 (2.28) 1-18 Kendine Güvensiz Yaklaşım 8.19 ± 2.58 (1.02) 0-15 Boyun Eğici Yaklaşım 9.90 ± 2.91 (1.65) 0-23 Sosyal Destek Arama 6.44 ± 1.62 (1.60) 3-12 Bildiriler 257 Öğrenciler stresle başa çıkmada en fazla kendine güvenli yaklaşımı kullanırken en az kendine güvensiz yaklaşımı kullandıkları belirlendi. Öğrencilerin cinsiyetlerine göre stresle başa çıkma tarzı puanları arasındaki fark Tablo 3 de gösterildi. Kendine güvenli yaklaşım, iyimser yaklaşım, kendine güvensiz yaklaşım ve sosyal destek arama puanları açısından kız ve erkek öğrenciler arasında anlamlı fark bulunmazken (p>0.05) boyun eğici yaklaşım puanları açısından kız ve erkek öğrenciler arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulundu (p<0.05). Erkek öğrencilerin boyun eğici yaklaşım puanları kız öğrencilerden daha yüksekti. Tablo 3: Öğrencilerin Cinsiyetlere Göre Stresle Başa Çıkma Tarzı Puanları Farkı (N=240) Ölçeğin Alt Boyutları Kız (n=217) Erkek (n=23) Anlamlılık Mean rank Mean rank U ve P Kendine güvenli yaklaşım İyimser yaklaşım Kendine güvensiz yaklaşım Boyun eğici yaklaşım * Sosyal destek arama *p< 0.05 Öğrencilerin okudukları sınıfa göre başa bıkma tarzları ölçek puanları farkı Tablo 4 de gösterildi. Tablo 4: Öğrencilerin Okudukları Sınıfa Göre Başa Çıkma Tarzları Ölçek Puanları Farkı (N=240) Başa çıkma alt boyutları 1.sınıf 2.sınıf 3.sınıf 4.sınıf Anlamlılık (n=64) (n=54) (n=58) (n=64) KW P Kendine güvenli yaklaşım İyimser yaklaşım Kendine güvensiz yaklaşım Boyun eğici yaklaşım * Sosyal destek arama *** *p<0.05, ***p< Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Sempozyum Özel Sayısı 2010

6 Öğrencilerin okuduğu sınıf açısından kendine güvenli yaklaşım, iyimser yaklaşım, kendine güvensiz yaklaşım puanları arasında anlamlı fark bulunamazken (p>0.05), boyun eğici yaklaşım ve sosyal destek arama puanları arasında anlamlı fark bulundu (p<0.05, p<0.001). Üçüncü sınıftaki öğrencilerin diğer sınıflara göre boyun eğici yaklaşım puanları daha düşük bulundu. Dördüncü sınıfta okuyan öğrencilerin sosyal destek arama puanı diğer sınıflara göre anlamlı olarak düşük bulundu. Stres yaşayan ve yaşamayan öğrenciler arasında başa çıkma tarzları ölçek puanları farkı Tablo 5 de gösterildi. Tablo 5: Stres Yaşayan ve Yaşamayan Öğrenciler Arasında Başa Çıkma Tarzları Ölçek Puanları Farkı (N=240) Eğitim ile ilgili stres Var (n=158) Yok (n=82) Anlamlılık Başa çıkma alt boyutları Mean Rank Mean Rank Z P Kendine güvenli yaklaşım İyimser yaklaşım * Kendine güvensiz yaklaşım ** Boyun eğici yaklaşım Sosyal destek arama Sosyal yaşantı ile ilgili stres Var (n=119) Yok (n=121) Anlamlılık Başa çıkma alt boyutları Mean Rank Mean Rank Z P Kendine güvenli yaklaşım İyimser yaklaşım Kendine güvensiz yaklaşım Boyun eğici yaklaşım Sosyal destek arama *p<0.05, **p<0.001 Eğitim ile ilgili stres yaşayan ve yaşamayan öğrenciler arasında kendine güvenli yaklaşım, boyun eğici yaklaşım, sosyal destek arama puanları açısından anlamlı fark bulunmazken, iyimser yaklaşım ve kendine güvensiz yaklaşım puanları açısından anlamlı fark bulundu (p<0.05, p<0.001), (Tablo 5). Eğitim ile ilgili stres yaşamayan öğrencilerin iyimser yaklaşım puanları, eğitim ile ilgili stres yaşayan öğrencilerden daha yüksekti. Eğitim ile ilgili stres yaşayan öğrencilerin kendine güvensiz yaklaşım puanları eğitim ile ilgili stres yaşamayan öğrencilerden daha yüksekti. Sosyal yaşantıları ile ilgili stres yaşayan ve yaşamayan öğrenciler arasında başa çıkma tarzları ölçeğinin hiçbir alt boyut puanları açısından anlamlı fark bulunmadı (p>0.05), (Tablo 5). Bildiriler 259

7 TARTIŞMA VE SONUÇ Hemşirelik bölümü öğrencilerinin algıladıkları stresörleri ve kullandıkları baş etme yöntemlerini belirlemek amacıyla yapılan bu çalışmada; öğrencilerin %65.8 inin eğitim ile, %50.4 ünün sosyal yaşantısı ile ilgili stres yaşadığı belirlendi. Eğitim ile ilgili stres yaşayan öğrencilerin %32.1 inin eğitim giderleri gibi diğer faktörlerle, %25.8 i derslerle, %13.3 ü fiziki ortamla, %10 u uygulama alanları ve %3.8 i öğretim elemanı ile ilgili stres yaşadığı saptandı. Sosyal yaşantı ile ilgili stres yaşayan öğrencilerin %24.6 sının barınma, ulaşım, alışveriş gibi diğer alanlarla, %17.5 inin ailesiyle, %15.4 ünün kendisiyle, %4.2 sinin okul arkadaşlarıyla ve %2.9 unun okul dışı arkadaşlarıyla ilgili stresler deneyimlediği belirlendi. Ekizler (1989) in yaptığı çalışmada, hemşirelik öğrencilerinin tek cinsiyetli grupta eğitim görme ve yurtlarda aynı şekilde yaşamanın baskı ve stres yaratan önemli durumlar olarak tanımlanmıştır. Bu nedenle, öğrencilerin karşı cinse yabancılaştıkları, utangaçlık ve çekingenlik duygularının geliştiği, aktivitelere yerince katılamadıkları ve bunlarında onlarda ruhsal çökkünlük yarattığı belirtmiştir (Ekizler 1989). Kadırgan ın (2007) yapmış olduğu araştırmada öğrencilerin %65 i derslerin yoğun olması, %18,5 i uyguluma alanlarını, %65,5 i sınavları, %45,5 i özel hayatındaki problemlerin strese neden olduğu vurgulanmıştır. Bizim yaptığımız çalışmada, dersler ve uygulama alanları ile ilgili stres yaşayan öğrenci sayısının Kadırgan ın (2007) yaptığı çalışmada bu alanda stres yaşayan öğrencilerden daha az olduğu görülmektedir. Stresli olay ya da durumların yol açtığı gerilimi azaltma, yok etme ya da bu gerilime dayanma amacıyla gösterilen bilişsel, davranışsal ve duygusal tepkilerin bütününe stresle baş etme denmektedir (Lazarus ve Folkman 1984). Bilim adamları stresle başa çıkmayı farklı şekillerde tanımlamışlardır. Örneğin, Folkman ve Lazarus (1980) problem odaklı başa çıkma ve duygu odaklı başa çıkma olarak iki gruba ayırmıştır. Yaptığımız çalışmada; stresle baş etmede ortalama olarak kendine güvenli yaklaşım puanı ± 1.73, iyimser yaklaşım puanı ± 2.82, kendine güvensiz yaklaşım puanı 8.19 ± 2.58, boyun eğici yaklaşım puanı 9.90 ± 2.91, sosyal destek arama puanı 6.44 ± 1.62 olarak bulundu (Tablo 3). Öğrencilerin stresle baş etmede en fazla kendine güvenli yaklaşım ve iyimser yaklaşım yöntemlerini kullandıkları belirlendi. Erkek öğrencilerin boyun eğici yaklaşım puanları kız öğrencilerden daha yüksekti. Gaziantep Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu öğrencileri ile yapılan bir çalışmada, öğrencilerin kendine güvenli yaklaşım puanı ± 4.00, çaresiz yaklaşım puanı ± 3.75, boyun eğici yaklaşım puanı 5.79 ± 2.48, iyimser yaklaşım puanı 7.73 ± 3.05 ve sosyal destek arama puanı 6.42 ± 1.91 olarak bulunmuştur (Temel ve ark. 2007). Her iki araştırmada da hemşirelik öğrencilerinin stresle baş etmede kendine güvenli yaklaşım tarzını kullandıkları görülmektedir. Çalışmamızda, üçüncü sınıftaki öğrencilerin diğer sınıflardakilere göre boyun eğici yaklaşım puanları anlamlı olarak daha düşük bulunurken, dördüncü sınıfta okuyan öğrencilerin sosyal destek arama puanı diğer sınıflardakilere göre düşük bulundu. Buna göre, öğrencilerin üçüncü sınıfa geldiklerinde stresle daha fazla mücadele etmeyi bırakıp, boyun etmeyi tercih ettikleri, son sınıfa gelen öğrencilerin ise iş hayatına atılma aşamasına geldiklerinde ve tek başlarına ayakta kalma çabalarının yoğunlaştığı dönemde sosyal desteğe daha az ihtiyaç duydukları düşünülebilir. Yaptığımız çalışmada, eğitim ile ilgili stres yaşayan ve yaşamayan öğrenciler arasında kendine güvenli yaklaşım, boyun eğici yaklaşım, sosyal destek arama puanları açısından anlamlı fark bulunmazken (p>0.05), iyimser yaklaşım ve kendine güvensiz yaklaşım puanları açısından anlamlı fark bulundu (p<0.05). Eğitim ile ilgili stres yaşamayan öğrencilerin iyimser yaklaşım puanları, eğitim ile ilgili stres yaşayan öğrencilere göre daha yüksek bulunurken, eğitim ile ilgili stres yaşayan öğrencilerin kendine güvensiz yaklaşım puanları, eğitim ile ilgili stres yaşamayan öğrencilere göre daha yüksek bulundu. Sosyal yaşantıları ile ilgili stres yaşayan ve yaşamayan öğrenciler arasında başa çıkma tarzları ölçeğinin hiçbir alt boyut puanları açısından anlamlı fark bulunmadı (p>0.05). 260 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Sempozyum Özel Sayısı 2010

8 Damis (1988), üniversite öğrencileri üzerinde yaptığı araştırmada, yaşam stresörleri ve duygu odaklı başa çıkma stratejilerinin somatik yakınmalarla ilişkili olduğunu ortaya koymuştur. Eğitim kişinin yaşantısının önemli bir parçası olduğu için yaşantıda da önemli stres faktörlerinden birisini oluşturur. Eğitimin önemli stres faktörü olmasının sebeplerinden en önemlisi altta yatan başarısızlık korkusudur. Başarı kişinin hayatında kendine olan güvenin artmasında önemli rol oynar. Eğitimde stres yaşayan bireyler başarısızlık korkusu ile kendine olan güveni ve benlik saygısı giderek azalabilir. Bu çalışma sonucunda; hemşirelik öğrencilerinin %65,8 i eğitim ile ilgili stres yaşadığı, eğitim ile ilgili stres yaşamayan öğrencilerin iyimser yaklaşımı daha fazla kullandıkları, eğitim ile ilgili stres yaşayan öğrencilerin ise kendine güvensiz yaklaşımı daha fazla kullandıkları belirlendi. KAYNAKLAR Baltaş Z (2007). Verimli İş Hayatının Sırrı: Stres. Remzi Kitabevi, İstanbul. Batlaş A, Baltaş Z (2004). Stres ve Başa Çıkma Yolları. Remzi Kitabevi, İstanbul. Damis LF (1988). Family relations coping and somatic distress in a collage. Population Dissertation Abstracts İnternational Ekizler H (1986) Hemşirelik Öğrencilerinde Stres. Hemşirelik Bülteni, 3(14): Ertekin Y (1993). Stres ve Yönetim. T.O.D.A.İ.E, Ankara. Folkman S, Moskowitz JT (2004). Coping: Pitfalls and Promise. The Annual Reiew of Psychology, vol:55: Folkman S, Lazarus RS (1980). An analysis of coping in a middle-age community sample. J Health Social Behaviour, 21: Güçlü N (2001). Stres Yönetimi. G.Ü Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1): Izgar H (2003). Çalışanlarda Stres ve Tükenmişlik. Endüstri ve Örgüt Psikolojisi. Konya, Kadırgan E (2007). Üniversite Öğrencilerinin Stresle Başetme Durumları. Haliç Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. Lazarus R, Folkman S (1984). Stress, Appraisal and Coping. New York Springer Publishing Company, New York. Özmen M, Önen B (2005). Stresle Başaçıkma Yolları. İ.Ü Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri Medikal Açıdan Stres ve Çareleri Sempozyum Dizisi, 47: Selye H (1974). Stress Without Distress. Harper and Row Publisher, New York. Stora BJ (1992). Stres. İletişim Yayınları, İstanbul. (Çeviren: A Kalın). Şahin 2007 Şahin B. (2007). Hemşirelik Öğrencilerinin Kendilerini Anlatma ve Stresle Başetme İlişkilerinin Belirlenmesi Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans, İstanbul, (Danışman: Prof.Dr. N Sabuncu). Temel E, Bahar A, Çuhudar D (2007). Öğrenci Hemşirelerin Stresle Başetme Tarzları ve Depresyon Düzeylerinin Belirlenmesi. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 2(5): İletişim Adresi: Yrd. Doç. Dr. Sezgi Çınar Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü Tıbbiye cad. Haydarpaşa- İSTANBUL E-posta: sezcinar@hotmail.com