Temel Haritacılık Bilgisi. Taha Sözgen İzmir, 2015

Transkript

1 1 Temel Haritacılık Bilgisi Taha Sözgen İzmir, 2015

2 2 İçerik Tarihçe Harita Türleri Topoğrafya Haritaları Hidrografya Haritaları Ortofoto Haritaları Ölçek Kavramı Bir Haritada Bulunması Gerekenler Küresel Konumlandırma Sistemi (GPS) Sayısal Yükseklik Modeli ArcMap ArcCatalog

3 Tarihçe İlk Coğrafi Bilgi Sistemi Çalışması: 1854 yılında John Snow adlı İngiliz doktor, Londra'da ortaya çıkan kolera salgını vakalarını harita üzerinde işaretleyerek, hastalığın yoğunlaştığı bölgeyi tespit etmiştir. Bu şekilde koleranın yayılma sebebinin bölgedeki su kuyusu olduğunu bulmuştur. Ardından salgın önlenmiştir. Bu harita, yalnızca gösterim amaçlı değil, coğrafyaya bağımlı küme analizi amaçlı olması açısından önemlidir. 3

4 Harita Türleri

5 Topoğrafya Haritaları İzohips (eş yükselti) eğrisi yöntemi ile yapılır. Araziyi ölçekleri oranında ayrıntıları ile gösterirler. Ölçekleri 1 / ile 1 / arasında değişir. 1 / 'den büyük ölçekli olanlar kadastro işlerinde ve askeri amaçlarla kullanılır. Bu haritalardan ölçek, uzunluk alan ve eğim hesaplamada yararlanılır.(topografik harita yapımında; Kabartma,gölgelendirme,tarama, renklendirme... gibi metotlar kullanılabilir.)

6 Hidrografya Haritaları Bir bölgenin su potansiyeli (akarsular, göller, yeraltı suları, kaynaklar) hakkında bilgi veren haritalardır. Bu haritalar yardımıyla akarsuların drenaj tipi, akım miktarı, kanallar, göl sularının özellikleri, yeraltı sularının türü, kaynakların türü sayısı ve verimlilik derecesi hakkında bilgi edinilir.

7 Ortofoto Haritaları Ortofoto, perspektif resimlerdeki resim eğikliği ve arazideki yükseklik farkları nedeniyle oluşan görüntü kaymalarının giderilmesi sonucu elde edilmiş, harita gibi belli bir ölçeği olan fotoğrafik görüntüdür. Üzerine kartoğrafik bilgilerin (Harita kenar bilgileri, gridler, eş yükselti eğrileri, isimler vs.) eklendiği ortofotolara Ortofoto Harita adı verilir.

8 Ölçek Kavramı Ölçek, haritaya değer kazandıran önemli bir özelliktir. Herhangi bir haritanın ölçeği, harita üzerinde ölçülen bir mesafenin, yeryüzünde ölçülen aynı mesafeye olan oranıdır. Harita Ölçeği = HU 5mm AU 5 km Harita uzunluğu (HU) Arazi uzunluğu (AU) 5mm mm

9 Ölçek Kavramı Yeryüzündeki bir mesafe bir haritada diğerinden daha büyük uzaklığa eş ise bu harita diğerinden daha büyük ölçeklidir denir. Bunun tersi olarak küçük ölçekli haritalarda yeryüzündeki mesafe haritada daha küçük uzunlukta temsil edilir. Örneğin, A haritasında yeryüzündeki 1 km harita üzerinde 1 cm ile B haritasında yeryüzündeki 1 km harita üzerinde 1 mm ile temsil ediliyorsa; A= 1/ , B= 1/ A haritasının ölçeği B haritasının ölçeğinden büyüktür. Paydası küçük olan büyüktür.

10 Ölçek Kavramı Paydayı payın birimine çevir, veya ikisini de aynı birimde ifade et. Pay 1 olacak şekilde sadeleştir. Örnek; arazide 4 km. Ölçülen bir uzunluk haritada 2 cm ölçülüyorsa, ölçek; 2cm/ cm=1/ Problem çözümünde HU/AU=1/m formülünü kullanılır. Örnek; 1/5000 ölçekte HU=5mm ise AU nedir AU=mxHU=5000x5=25000mm=25m.

11 Bir Haritada Bulunması Gerekenler Tüm haritalarda bulunması gereken 5 temel eleman vardır. Bunlar, enlem-boylam, ölçek, harita anahtarı (lejant), başlık ve çerçevedir. Enlem-boylam: Haritası yapılacak alanın öncelikle enlem ve boylamları belirlenir. Çünkü haritanın ölçeği, bu alanın genişliğine ve kullanım amacına göre belirlenir. Ölçek: Haritanın kullanım amacına göre belirlenmelidir. Harita Anahtarı (Lejant): Haritada kullanılan özel işaretlerin ne anlama geldiğini gösteren bölümdür. Her haritanın kullanım amacına göre farklı işaretler kullanılır. Başlık: Haritanın kullanım amacını belirtmeli, haritayı tanıtmaya yeterli, açık ve kısa olmalıdır. Çerçeve: Tüm haritalarda, haritası yapılacak alanı sınırlayan bir iç çerçeve ve diğer harita elemanlarını sınırlayan dış çerçeve çizilmelidir.

12 Küresel Konumlandırma Sistemi (GPS) Ne zaman?, hangi konum?, ne hız? gibi sorulara hızlı, doğru ve ucuz şekilde dünyanın neresinde ve ne zaman olursa olsun, her türlü meteorolojik koşulda yanıt veren, uydulara dayalı bir radyo navigasyon sistemidir. Sistem ile dünya üzerinde herhangi bir noktada 3 boyutlu konum belirleyebilmek için en az 4 uydunun aynı anda GPS alıcısının görüş alanına girmesi şarttır.

13 Sayısal Yükseklik Modeli Sayısal Yükseklik Modeli (SYM), yeryüzü topoğrafyasını en sade ve çıplak şekilde X, Y planimetrik ve Z yükseklik değeriyle üç boyutlu olarak ifade eden model olarak tanımlanabilir. SYM ler Sayısal Arazi Modellerinden (SAM) farklı olarak yeryüzü topoğrafyası üzerindeki detayları yansıtmazlar. Bir SAM, topoğrafya üzerindeki bina, bitki örtüsü, orman v.b. farklı yükseklik değerlerine sahip detayları içerirken yani görünür yeryüzünü yansıtırken SYM ler bu detayları tümden elemine ederek yalnızca çıplak yeryüzünü yansıtan modeli sunarlar. Tüm bu özellikleriyle SYM ler yeryüzü topoğrafyasını en basit şekilde yansıtan en genel ve yaygın model olarak tanımlanmaktadırlar.

14 Sayısal Yükseklik Modeli

15 ArcMap ESRI firmasının sunduğu ArcGIS yazılımı önemlidir.bu yazılımın bileşenleri: ArcMap ArcMap de mevcut grafik ve sözel verilerin görüntülenmesi, veri günleme, sorgulama ve analiz, grafikleme ve raporlama araçları ile yüksek kalitede kartoğrafik üretim fonksiyonları bulunmaktadır. ArcGIS Desktop yazılımlarının (ArcInfo, ArcEditor ve ArcView) içerisinde bütünleşik olarak gelen ArcMap uygulaması, GIS verileri ile ilgili başlıca şu fonksiyonları yerine getirir; Haritalama (Mapping) Güncelleme (Editing) Sorgulama (Querying) Analiz (Analyzing) Grafikleme (Charting) Raporlama (Reporting)

16 ArcCatalog ArcCatalog ArcCatalog, grafik ve sözel verileri tanımlama, gözden geçirme, yönetme, ve organize etme işlemlerini üstlenmiş olan uygulamadır. ArcGIS Desktop yazılımlarının (ArcInfo, ArcEditor ve ArcView) içerisinde bütünleşik olarak gelen ArcCatalog uygulaması, GIS verileri ile ilgili şu fonksiyonları yerine getirir; ArcCatalog da, ilişkisel veri tabanlarına direk bağlantı Windows Exploler a benzer işlevler Veri Tipleri,içerikleri ve icon Görüntüleme (Contents) Drag,Drop Özelliği (ArcMap ve ArcToolBox için) Projeksiyon sistemlerinin görüntülenmesi ve yönetilmesi Veri tabanında yer alacak olan alanların (Field) yaratılması ve tüm özelliklerinin yönetimi ArcGIS veri formatlarının yaratılması (Shape File, Coverages ve Feature Class) Veri İçerik Tablolarının oluşturulması ve görüntülenmesi (Metadata larının oluşturulması) DataView ortamında Ön gösterimlerinin sağlanması UML ile oluşturulmuş nesne modellerinden geodatabase yaratma Grafik ve Sözel veriler arasındaki işlevlerin tanımlanması (Subtypes, Domain, RelationShips)