TÜRKİYE DE ÇEVİRMENLİK MESLEĞİ

Transkript

1 TÜRKİYE DE ÇEVİRMENLİK MESLEĞİ ARAŞTIRMA RAPORU -Güncellenmiş 2. Versiyon- Başbakanlık İdareyi Geliştirme Başkanlığı Ağustos

2 İÇİNDEKİLER Giriş...3 Çevirmenliğin Tanımı Ve Önemi...5 Çevirmenlerin Görevleri...5 Çevirmenlerin Sahip Olmaları Gereken Nitelikler...6 Çevirmenlerin Çalışma Alanları Ve İş Bulma Olanakları...6 Çevirmenlik Eğitiminin Verildiği Yerler...8 Çevirmenlik Eğitimine Giriş Koşulları...9 Çevirmenlik Eğitiminin Süresi Ve İçeriği...9 Çevirmenlerin Aldığı Ücretler...19 Ülkemizde Çevirmenlik Mesleği İle İlgili Yasal Mevzuat...22 Yargı Alanında Çevirmenlik Mesleği...43 Bilirkişilik Müessesesi ve Tercümanlık...43 Mahkemelerde Tercümanlık...44 Türkiye de Çevirmenlik Büroları Ve Çevirmenlik Bürolarının Sunduğu Hizmetler Yazılı Çeviri(Mütercimlik)Hizmetleri...45 a) Ticari Çeviri b) Akademik Çeviri c) Hukuki Çeviri d) Teknik Çeviri e) Tıbbi Çeviri f) Kontrol Çevirisi g) Çapraz Çeviri h) Tercüme Bürosu Tarafından Tasdikli Çeviri ı) Noter Yeminli Çeviri i) Redaksiyon Çeviri j) Edebi Çeviri Sözlü Çeviri (Tercümanlık) Hizmetleri...48 a) Ardıl Tercüme b) Simültane(Anında) Tercüme Hizmeti c) Bilateral (Karşılıklı) Tercüme

3 d) Liason (Bağlantı) Tercümesi Multimedya Tercümesi İnternet Sitesi Tercümesi Masaüstü Yukarı Yayın Çevirisi Deşifre Hizmetleri Refakat (Eskort) Hizmetleri...50 Türkiye de Çevirmenlik Mesleği Ve Çevirmenlerin Mevcut Durumu...50 Türkiye de Çevirmenlik Mesleğinde Çalışanların Sorunları...52 A-Kamuda Sektöründe Çalışan Çevirmenlerin Sorunları Hizmet Sınıfının Değiştirilmesi ve Özlük Haklarının Yeniden Düzenlenmesi Görev Tanımının Belirlenmesi/Netleştirilmesi B-Özel Sektörde Çalışan Çevirmenlerin Sorunları Meslek Örgütünün Bulunmayışı Meslek Standartları ve Mesleki Yeterliliği Belirleyen Bir Mevzuat Düzenlemesinin Bulunmayışı Notere Bağımlı Çalışmanın Getirdiği Zorluklar Tapu Dairelerinde Yabancılara Yapılan Çevirmenlik İşlemlerindeki Sorunlar Bilirkişi ve Mahkeme Çevirmenliğinde Yaşanan Sorunlar Nitelikli Çevirmen Eksikliği ve Acil Çevirmen Temininde Yaşanan Güçlükler İşaret Dili Sertifikasyonuna Sahip Olmayanların Çevirmenlik Yapması Çevirmenlikle İlgili Hizmet Alımlarında İhale Şartnamelerinin Eksik ve Yetersiz Oluşu AB Ülkelerinde Çevirmenlik Mesleği...61 İngiltere...61 Fransa...61 Almanya...62 Dünyada Çevirmenlikle İlgili Örgütlenmeler...63 Genel Değerlendırme...67 Sonuç...68 Kaynakça

4 Bu Rapor politika yapıcıları, üst düzey yöneticileri, çeviri faaliyetiyle iştigal eden meslek mensuplarını ve vatandaşları konu hakkında bilgilendirmeyi hedeflemektedir. Bu nedenle raporda dile getirilen çözüm önerileri idareleri bağlayıcı olmaktan ziyade yol gösterici bir niteliğe sahiptir. 3

5 GİRİŞ AB uyum sürecine girdiğimiz ve bilgi toplumu olmayı hedeflediğimiz bu dönemde ülkemiz açısından önem arz eden konulardan birisi de çeviri ve çeviri alanında yaşanan gelişmelerdir. Çeviri mesleği; uluslararası ilişkilerin her aşamasında farklı dil ve kültürler arasında yazılı-sözlü iletişimi sağlayan, uygulama alanlarına göre kendi içinde uzmanlaşma ve profesyonellik isteyen başlı başına bir meslek dalıdır. Küreselleşen dünyada sınırların ortadan kalkmasıyla birlikte ülkeler arasında ilişkiler artmış ve bu durumun doğal sonucu olarak bir dilden diğer bir dile çeviri yapan çevirmenlik mesleğinin önemi artmıştır. Bu kapsamda çevirmenlik mesleğinin ülkemizdeki mevcut durumunun ortaya konulması amacıyla 2011 yılında Türkiye de Çevirmenlik Mesleği Araştırma Raporu hazırlanmıştır. Bu raporun yayınlanmasını takiben mesleğin gelişimi doğrultusunda önemli aşamalar kaydedilmiş; gerek çevirmenler gerekse de çevirmenlikle ilgili sivil toplum örgütleri tarafından raporun son gelişmeleri de içerecek şekilde yeniden güncellenmesi talep edilmiştir. Gelen yoğun talepler üzerine Nitelikli Uluslararası Çevirmenler Dil ve Çeviri İşletmeleri Federasyonundan (TURÇEF) alınan veriler doğrultusunda Başbakanlık İdari Geliştirme Başkanlığınca bu rapor güncellenmiş ve çevirmenlik mesleğinin gelişimine katkı sağlamak amacıyla kamuoyuna sunulmuştur. 4

6 ÇEVİRMENLİĞİN TANIMI VE ÖNEMİ Bir dilde yazılı bir metni başka bir dile çeviren kişiye mütercim, bir konuşmanın ya da metnin söylenmesini ya da yazılmasını takiben çeviri yapan kişiye ise tercüman denir. Bu iki terim birbiriyle karıştırılmakta ve çoğu zaman da birbiri yerine kullanılabilmektedir. Genellikle bu terimi kapsayacak şekilde çevirmen kavramı da kullanılabilmektedir. Teknoloji alanında son yıllarda yaşanan gelişmeler, ülkemizin teknoloji transferi, ithalat ve dışa açılmada yoğun çabalara girmesiyle özellikle kaliteli çeviriye duyulan ihtiyaç katlanarak artmıştır. Özellikle yeni kavramlar ve terimleri gerektiren, sürekli gelişim içinde olan teknik ve hukuk alanlarında çeviri ihtiyacı gözle görülür bir şekilde artmaktadır. Hızla ve sürekli artan çeviri ihtiyacı, özel ve resmi kurumların bünyelerinde, istihdam ettikleri çevirmenler, serbest çevirmenler, çeviri büroları ve çeviri firmaları tarafından karşılanmaya çalışılmaktadır. Ülkemizde çevirmenlik eğitimi, yıllarında Boğaziçi Üniversitesi nde İngilizce Mütercim - Tercümanlık Bölümünde, bir yıl sonra da Hacettepe Üniversitesi nde aynı bölümün açılmasıyla başlamıştır. Ülkemizde halen 33 ayrı üniversitede İngilizce, Almanca, Fransızca, Rusça, Arapça ve Çince dillerinde 1971 kadar öğrenciye çeviri eğitimi verilerek özel ve kamu sektörünün ihtiyaç duyduğu çevirmen gereksinimi giderilmeye çalışılmaktadır. Çevirmenlik mesleği, kamu ve özel sektörde kaliteli ve güvenilir çevirilerin yapılmasını sağlayarak milli ekonomimize fayda sağlamaktadır. Özellikle ülkemizin dünyanın 17. büyük ekonomisi ve AB entegre sürecinde aday bir ülke olduğu dikkate alındığında çevirmenlik mesleğinin önemi ortaya çıkmaktadır. ÇEVİRMENLERİN GÖREVLERİ Çeviri yapacağı kaynak dilde yazılı edebi eserleri, metinleri, bilimsel makaleleri, gazete ve dergileri, siyasi, hukuki, ekonomik, teknik ve diğer türdeki eserleri önce dikkatle okuyup, metni anlam bütünlüğüne, ifade doğruluğuna ve içeriğe sadık kalarak ekleme ve çıkarma yapmadan hedef dile tamamen çevirmek, Sözlü çeviri yaparken yabancı dildeki yapılan konuşmada, konuşmacının söylemek istediklerini dinledikten ve konuşmacı cümlenin sonuna nokta koyup beklerken cümleyi konuşmacının söylediklerinin anlam ve bütünlüğünü bozmadan dinleyicilere aktarmak, 5

7 Simultane (Anında) çeviri yaparken önceden konunun terminolojisine sahip olup ön çalışma yapmak, kabin içinde konuşmayı iyi takip edip içeriğe sadık kalarak anında kaynak dilden hedef dile aktarmak, kabin arkadaşına tarih ve önemli isimleri yazıp göstererek yardımcı olmak Yapılan çevirilerin doğruluğunu kontrol etmek, Kendi öz dili ve bildiği yabancı dile ait gelişmeleri yakından takip etmek, çevirmenlerin görevleri arasındadır. ÇEVİRMENLERİN SAHİP OLMALARI GEREKEN NİTELİKLER Çevirmen olmak isteyenlerin; Üst düzeyde genel akademik bilgi birikimine, okuduğunu anlama gücüne, sağlam bir belleğe ve sözel yeteneğe sahip olmaları, Yabancı dil ve kültürlere karşı ilgi duymaları, Kendi anadillerini çok iyi kullanabilmeleri, Uluslararası gelişmeleri yakından takip ederek yetkin bir genel kültür birikimine sahip bulunmaları, Uzun süre yazılı metinler üzerinde çalışma yapmaya istekli olmaları, gerekir. ÇEVİRMENLERİN ÇALIŞMA ALANLARI VE İŞ BULMA OLANAKLARI Küreselleşme bağlamında dünya çapında yaşanan gelişmelerin sınırları kaldırmasıyla beraber toplumlar arası etkileşim tarihin hiçbir döneminde olmadığı kadar artmış, ülkemizde bu gelişmelerden etkilenmiş ve gerek devlet gerekse de toplum olarak yoğun bir şekilde dışa açılım yaşanmıştır. Bu gelişmelerin doğal neticesi olarak da klasik Batı dillerinin yanı sıra Dünyanın en nadir rastlanan dillerinde de çevirmenliğe ihtiyaç duyulmaya başlanmıştır. Bu nedenle çevirmenlik mesleğinde artık dil bilmek yetmemekte, uzman ve özellikli konularda yetkin çevirmenliğe ihtiyaç duyulmaktadır. 6

8 Yeni çevirmenlik alanlarının ortaya çıkışı hem kurumlarda hem de serbest piyasada daha çok çevirmene ve daha çeşitli dillerde hizmete ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir. Yetkin ve uzman çevirmenlerin hem kamuda hem de özel sektörde iş bulma olanakları bu sebeple çok daha kolaydır. Ancak yetkin ve uzman çevirmenlerin yetiştirilmesi amacıyla ülkenin üst düzey meslek federasyonu tarafından uygulamalı olarak en az 3 en fazla da 12 aylık sürelerle eğitim programları düzenlenmelidir. Özellikle hassasiyet gerektiren toplum çevirmenliği, ardıl çevirmenlik, diplomatik çevirmenlik, spor çevirmenliği, hukuk çevirmenliği, sağlık çevirmenliği ile simültane çevirmenlikte bu gereksinimin ulusal olarak Mesleki Yeterlilik Kurumu tarafından hazırlanan MYK Seviye 6 Ulusal Meslek Standardı ile Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) tarafından hazırlanan yılında TSE tarafından Türk Standardı olarak kabul edilen- Çeviride Kalite Yönetimi ve Çeviri Hizmeti Sertifikasyonu (EN 15038) çerçevesinde verilmesi çeviri hizmetlerinin kalitesini artıracaktır. Bu durum formasyonu olan çevirmenlerin iş bulma olanaklarını artıracak ve çeviri sektörü böylece daha aktif ve güvenilir hale gelecektir. Çevirmenler başta bakanlıklar olmak üzere tüm kamu kurum ve kuruluşlarında istihdam edilmekle birlikte son dört yılda en fazla mütercim ve tercüman alımı yapan kamu kurumları aşağıda yer almaktadır Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı 2. Gençlik ve Spor Bakanlığı 3. İçişleri Bakanlığı 4. Kültür ve Turizm Bakanlığı 5. Orman ve Su İşleri Bakanlığı 6. Sağlık Bakanlığı 7. Milli İstihbarat Teşkilatı 8. Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü 9. Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu 10. Göç İdaresi Genel Müdürlüğü 11. Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Kamu personeli atama ve tercih kılavuzları ve personel alım ilanlarının taraması sonucunda oluşturulmuştur. 7

9 12. Gelir İdaresi Başkanlığı 13. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı 14. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı 15. İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri Kamu kurumlarında görev alanlar genel olarak sözleşmeli personel olarak veya mütercim-tercüman kadrosuyla genel idare hizmetleri sınıfında çalışmaktadır. Meslek elemanları ise özel sektörde, 1. Tercüme Büroları 2. Hukuk Büroları 3. Turizm ve Otelcilik Şirketleri 4. Yayınevleri, 5. Gazeteler 6. Magazin dergileri 7. Film stüdyoları 8. Dershaneler 9. Uluslararası kuruluşlar gibi müesseselerde çalışabilmektedir. Ayrıca çevirmenler genellikle özel büro açarak kendi çalışma alanlarını. oluşturmaktadırlar. ÇEVİRMENLİK EĞİTİMİNİN VERİLDİĞİ YERLER Ülkemizde çevirmenlik eğitimi, çeşitli üniversitelere bağlı fakültelerin mütercimlik tercümanlık, iki yıllık uygulamalı çevirmenlik ve çeviribilim bölümlerinde verilmektedir. Türkiye de üniversiteler dışında çevirmenlik eğitiminin sonunda diploma veren bir resmi kuruluş yoktur. Mütercim tercümanlık bölümleri üniversitelerde dört yıldır yılından itibaren ise üniversitelerin bünyesinde 2 yıllık uygulamalı İngilizce ve çevirmenlik meslek yüksekokulları da faaliyet göstermektedir. Ancak MYK Seviye 6 ya göre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nın açacağı çevirmenlik formasyonu ve çevirmenlik alanları ile ilgili tespit sınavları sonucunda kazananlara belge verilmektedir. Bunun dışında TURÇEF(Nitelikli Uluslar Arası Çevirmenler, Dil ve Çeviri İşletmeleri Federasyonu) in ülke düzeyindeki bölge temsilciliklerinde federasyonun tüzüğüne göre TURÇEF EN Avrupa konseyi 8

10 normuna uygun olarak 1-3 ay arasında çevirmenlik formasyonu verilmekte ve bunun sonucunda çevirmenler Yeminli Çevirmen Yeterlilik Sertifikası alabilmektedirler. ÇEVİRMENLİK EĞİTİMİNE GİRİŞ KOŞULLARI Liseden sonra girilebilen Lisans Yerleştirme Sınavı (LYS) ve Yabancı Dil Sınavı sonucunda İngilizce, Fransızca ve Almanca için Dil 1, bu diller dışındaki diller için Dil 2 veya Dil 3 puanı ile mütercimlik-tercümanlık ve çeviribilim bölümlerine girilebilmektedir. 2 Ayrıca çevirmenlik mesleğine yüksek eğitim kurumlarımızın yanı sıra yurt dışında en az lise eğitimi almış olan kişilerinde girebilme koşulları bulunmaktadır. Nitekim ulusal olarak Mesleki Yeterlilik Kurumuna (MYK Seviye 6 Ulusal Meslek Standardı) göre bulundukları yabancı ülkede kaynak dil niteliğinde o ülkenin dilini bilen kişiler belirli bir süre çeviri bürolarında en az 3 aylık çevirmenlik uygulamalı eğitimi alması ve TÖMER veya TURÇEF(Nitelikli Uluslar Arası Çevirmenler, Dil ve Çeviri İşletmeleri Federasyonu) den Türkçe dil eğitimini alarak Türkçe dilinin terminolojisine hâkim olma koşulu aranmaktadır. ÇEVİRMENLİK EĞİTİMİNİN SÜRESİ VE İÇERİĞİ Lisans eğitimi süresi 4 yıldır. İngilizce mütercimlik eğitimi verilen üniversitelerde öğrenciler eğitim süresince; Türk Dili, İngilizce Yazı Becerisi, Dilbilimine Giriş, İngilizce Sözlük Bilgisi, İngilizce Okuma, Metin İnceleme, Türkçe Yazı Becerisi, İngilizce Konuşma, İngilizcenin Yapısı, Basın Dili, Çeviriye Giriş, Türkçenin Yapısı, Duyduğunu Anlama, ÖSYM Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu 9

11 Konuşmalarda Not Alma, İngilizce-Türkçe Karşılaştırmalı Dilbilgisi, Söylem Çözümlemesi, Çağdaş Batı Edebiyatı, Çeviri Kuramı, Özetleyerek Çeviri, Yazılı Metinlerin Sözlü Çevirisi, Hukuk ve Ekonomi Metin Çevirileri, Çeviri Eleştirisi gibi dersleri alırlar. Aşağıda Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İngilizce Mütercim Tercümanlık Anabilim Dalı Ders Programı örnek olarak yer almaktadır Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İngilizce Mütercim Tercümanlık Anabilim Dalı Lisans Ders Programı 1. Sınıf 1. Yarıyıl Kredi 2. Yarıyıl Kredi Zorunlu Dersler 13 Zorunlu Dersler 19 Uygarlık Tarihi 3 Çağdaş Türk Toplumu 4 Türk Dili-I 2 Türk Dili II 2 Okuma Becerisi 3 Güncel Konular 3 Yazma Becerisi 2 Yazılı Çeviriye Giriş 5 Sözcük Bilgisi 3 Duyduğunu Anlama ve Sözlü Anlatım 5 Seçmeli Dersler 4 Seçmeli Dersler 9 Güncel Tartışmalar 2 Çevirmenler İçin Türkçe II 3 Çevirmenler İçin Türkçe I 2 Metin İnceleme 6 Araştırma Teknikleri 3 2. Sınıf 3. Yarıyıl Kredi 4. Yarıyıl Kredi Zorunlu Dersler 13 Zorunlu Dersler 24 Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi I 2 Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi II 2 Dilbilim I 2 Dilbilim II 2 Çağdaş Türk Edebiyatı 2 Çağdaş İngiliz ve Amerikan Toplumu 2 İngiliz ve Amerikan Kültür Tarihi 2 Söylem Çözümlemesi 2 Yazılı Çeviri 3 Not Alma Teknikleri 2 İngilizce Konuşma I 2 Kültürlerarası İletişim 2 İngilizce Konuşma II 2 Seçmeli Dersler 5 Seçmeli Dersler 4 Popüler Kültür 2 Yazılı Metinden Sözlü Çeviriye Giriş 2 Türk İşaret Dili I 2 Çeviri Araçları 3 Yaratıcı Yazarlık 2 Çevirmenler İçin Tıp 3 Türk İşaret Dili II 2 Proje Yönetimi 2 10

12 3. Sınıf 5. Yarıyıl Kredi 6. Yarıyıl Kredi Zorunlu Dersler 10 Zorunlu Dersler 0 Temel Bilgi ve İletişim Teknolojileri 1 Kullanımı Tıp Çevirisi 3 Sözlü Çeviriye Giriş 3 Çeviri Kuramı 3 Seçmeli Dersler 6 Seçmeli Dersler 17 Popüler Yazın Çevirisi 2 Yazılı Basın Çevirisi 3 Tekstil ve Kozmetik Metinleri Çevirisi 3 Bilimsel ve Teknik Metinler Çevirisi 3 Sağlık Çevirmenliği 2 Yazın Çevirisi 3 Çeviride Düzeltme ve Son Okuma 2 Ardıl Çeviri 4 Terim Bilim 3 Yazılı Metinden Sözlü Çeviri 2 Çevirmenler İçin Hukuk 3 Kadın Araştırmaları ve Çeviri 2 Yerelleştirme 2 Mizah Çevirisi 2 İleri Not Alma Teknikleri 2 Mahkeme Çevirmenliği 2 Çevirmenler İçin Bilim ve Teknik 3 Çeviri Atölyesi I 3 Çevirmenler İçin Yazın 3 Spor Çevirmenliği 2 Yazılı Çevirmenlik Meslek Bilgisi 2 Sözlü Çevirmenlik Meslek Bilgisi 2 Terim Çalışmaları 2 Bilgisayar Çevirisi 2 Teknik Metin Yazarlığı 2 4. Sınıf 7. Yarıyıl Kredi 8. Yarıyıl Kredi Zorunlu Dersler 0 Zorunlu Dersler 0 Seçmeli Dersler 18 Seçmeli Dersler 18 Görsel Basın ve Film Çevirisi 3 Ekonomi Çevirisi 3 Avrupa Araştırmaları ve Topluluk Hukuku 3 Çeviri Eleştirisi 3 Sosyal Bilimler Metinleri Çevirisi 3 Çocuk Yazını Çevirisi 3 Sözlü Çeviri Çalışmaları 2 Patent Çevirisi 3 Andaş Çeviri I 5 Andaş Çeviri II 5 Konferans Çevirmenliği I 2 Konferans Çevirmenliği II 2 Hukuk Çevirisi I 3 Acil Durum ve Afet Çevirmenliği 3 AB Metinleri Çevirisi I 3 Çeviri Atölyesi II 3 Çevirmenler İçin Ekonomi 3 Hukuk Çevirisi II 3 Sözlü Çeviride Sunuş Teknikleri 2 AB Metinleri Çevirisi II 3 Yazılı Çeviri Stajı 2 Sözlü Çeviri Stajı 2 GENEL TOPLAM Zorunlu Dersler Kredi Miktarı 138 Seçmeli Dersler Kredi Miktarı 62 11

13 Türkiye de Çevirmenlik Eğitimi Veren Kurumlar 3 Türkiye de mütercim-tercümanlık eğitimi 8 dilde verilmektedir. Türkiye deki okullardaki mütercim-tercümanlık bölümleri ve kontenjanları aşağıdaki gibidir. SIRA NO ÜNİVERSİTE FAKÜLTE BÖLÜM 2015 YILI KONTENJANLARI 1. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu Mütercim-Tercümanlık Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu Mütercim-Tercümanlık Atılım Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) 5 4. Atılım Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%75 Burslu) 5 5. Atılım Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%50 Burslu) Beykent Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) 6 7. Beykent Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%50 Burslu) 6 8. Beykent Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) Beykent Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Rusça) (Tam Burslu) Beykent Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Rusça) (%50 Burslu) Boğaziçi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Çeviribilim (İngilizce) Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce, Fransızca, Türkçe) Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce, Fransızca, Türkçe) (İ.Ö) Çankaya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) ÖSYM Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu taranarak elde edilmiştir. 12

14 SIRA NO ÜNİVERSİTE FAKÜLTE BÖLÜM 2015 YILI KONTENJANLARI 15. Çankaya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%50 Burslu) Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Almanca) Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Almanca) Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Fransızca) Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) Haliç Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Ücretli) Haliç Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) Haliç Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%50 Burslu) İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce, Fransızca, Türkçe) (Tam Burslu) İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce, Fransızca, Türkçe) (%50 Burslu) İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Arapça) (Tam Burslu) İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Arapça) (%50 Burslu) İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%50 Burslu) İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%25 Burslu) 5 Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) İstanbul Arel Üniversitesi 32. Fen-Edebiyat Fakültesi (Tam Burslu) İstanbul Arel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%50 Burslu) İstanbul Aydın Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Ücretli) 10 13

15 SIRA NO ÜNİVERSİTE FAKÜLTE BÖLÜM 35. İstanbul Aydın Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) 2015 YILI KONTENJANLARI İstanbul Aydın Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%50 Burslu) İstanbul Aydın Üniversitesi İstanbul Aydın Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu Yabancı Diller Yüksekokulu Mütercim-Tercümanlık (Rusça) (Tam Burslu) 5 Mütercim-Tercümanlık (Rusça) (%50 Burslu) İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Almanca) İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Fransızca) İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (KKTC Uyruklu) İzmir Ekonomi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Ücretli) İzmir Ekonomi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) İzmir Ekonomi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%25 Burslu) Kafkas Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Türkçe/İngilizce/Fransızca) Kırıkkale Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Arapça) Kırıkkale Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Arapça) (İÖ) Kırıkkale Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Farsça) Kırıkkale Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Fransızca) Kırıkkale Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) Kırklareli Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık Mersin Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Almanca) Mersin Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Fransızca) Murat Hüdavendigar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) 6 14

16 SIRA NO ÜNİVERSİTE FAKÜLTE BÖLÜM 57. Murat Hüdavendigar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%75 Burslu) 2015 YILI KONTENJANLARI Murat Hüdavendigar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%50 Burslu) 59. Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Arapça) (Ücretli) Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Arapça) (Tam Burslu) Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Arapça) (%50 Burslu) Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Çince) (Ücretli) Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Çince) (Tam Burslu) Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Çince) (%50 Burslu) Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Ücretli) Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%50 Burslu) Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Rusça) (Ücretli) Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Rusça) (Tam Burslu) Okan Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Rusça) (%50 Burslu) Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Almanca) Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Bulgarca) Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) Yaşar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Ücretli) Yaşar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) Yaşar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) 8 (%50 Burslu) 15

17 SIRA NO ÜNİVERSİTE FAKÜLTE BÖLÜM 2015 YILI KONTENJANLARI 77. Yaşar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%25 Burslu) Yeni Yüzyıl Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) Yeni Yüzyıl Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%75 Burslu) Yeni Yüzyıl Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%50 Burslu) 81. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Fransızca) Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi (Kırgızistan) Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Kırgızca-Türkçe) Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi(Kırgızistan) Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (Türkçe-Rusça) Doğu Akdeniz Üniversitesi (KKTC- Gazimağusa) Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Ücretli) Doğu Akdeniz Üniversitesi (KKTC- Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) Fen-Edebiyat Fakültesi Gazimağusa) (Tam Burslu) Doğu Akdeniz Üniversitesi (KKTC- Gazimağusa) Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%50 Burslu) 87. Girne Amerikan Üniversitesi (KKTC-Girne) Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Ücretli) Girne Amerikan Üniversitesi (KKTC-Girne) Fen-Edebiyat Fakültesi 89. Girne Amerikan Üniversitesi (KKTC-Girne) Fen-Edebiyat Fakültesi 90. Girne Amerikan Üniversitesi (KKTC-Girne) Fen-Edebiyat Fakültesi 91. Yakın Doğu Üniversitesi (KKTC-Lefkoşa) Fen-Edebiyat Fakültesi 92. Yakın Doğu Üniversitesi (KKTC-Lefkoşa) Fen-Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%75 Burslu) Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%50 Burslu) Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (Tam Burslu) Mütercim-Tercümanlık (İngilizce) (%75 Burslu) TOPLAM

18 TÜRKİYE DE ÇEVİRMENLİKTE EĞİTİM YAPILAN DİLLER 2015 yılı itibariyle çevirmenlikte eğitim yapılan dillerin dağılımı incelendiğinde; 2011 yılında olduğu gibi %54 lük oranla İngilizce dili en fazla eğitim yapılan dil olarak ortaya çıkarken %17 lik oranla Fransızca ikinci, %11 lik oranla Almanca üçüncü, %7 lik oranla Rusça dördüncü ve %6 lık oranla Arapça beşinci dil olarak yer almaktadır. %5 lik oranla diğer diller(kırgızca, Bulgarca, Çince) son sırada bulunmaktadır. Grafik-1: Türkiye de Çevirmenlikte Eğitim Yapılan Dillerin Dağılımı(%) Eğitim verilen dillere paralel olarak Türkiye de çevirmenlik sektöründe en fazla çeviri İngilizce dilinde yapılmakta olup bunu diğer diller takip etmektedir. Çeviri sektöründe en fazla çeviri yapılan diller tablosu aşağıda yer almaktadır. 4 4 Veriler TURCEF den alınmıştır. 17

19 Çeviri Sektöründe En Fazla Çeviri Yapılan Diller 1. İngilizce 2. Rusça 3. Almanca 4. Fransızca 5. Arapça 6. İspanyolca 7. Farsça 8. İtalyanca 9. Bulgarca 10. Makedonca-Boşnakça-Arnavutça 11. Sırpça 12. Çekçe 13. Slovakça 14. Slovence 15. Macarca 16. İsveç-Norveç-Danca 17. Flamanca-Flemenkçe 18. Romence-Moldovca 19. Fince 20. Gürcüce 21. Yunanca 22. Çince 23. Japonca 24. Azerice-Türkmence-Kazakça-Kırgızca-Kürtçe 25. Endonezca-Malayca 26. Diğer uzak doğu dilleri Dünya dili olan İngilizce %90 itibarıyla sözlü, ardıl, diplomatik ve simültane konferanslarda ortak iletişim dili olarak kullanılmaktadır. Yazılı çevirilerde de İngilizce en çok kullanılan dil olarak Türkiye genelinde ilk sıradadır. Ancak bölgesel özelliklere göre bazı bölgelerde komşuluk ilişkileri, sınır ticareti, mülteciler ve yakınlık dolayısıyla başka diller de ön plana çıkmaktadır. Buna göre Adana, Mersin, Antakya, İskenderun, Kilis ve Şanlıurfa da Ortadoğu dan gelen mülteciler ve sınır ilişkileri nedeniyle bugün Arapça ilk sıradadır. Diyarbakır-Hakkâri şeridinde ise Arapça ya Kürtçe de eklenmektedir. Van ve Ağrı bölgeleri ile son yıllarda artan turizmin sonucu olarak Isparta ve Antalya bölgesinde Farsça dili yoğunlaşmaktadır. Iğdır da Ermenice, Trabzon, Rize, Artvin, Kars ve Posof ta Gürcüce, İzmir, Bodrum ve Marmaris ile Tekirdağ da Yunanca, Edirne ve Kırklareli nde Bulgarca 18

20 yoğunlaşmaktadır. Kuşadası, Didim, Bodrum, Marmaris, Fethiye ve Kaş bölgelerinde yoğun turizm faaliyetleri ve İngilizlerin mülk edinmeleriyle birlikte İngilizce ilk sıraya çıkmaktadır. Antalya, Kemer, Side, Manavgat ve Alanya bölgelerinde ise yine göç, ikamet ve gayrimenkul satın alma yoluyla Almanca ilk sırada olup ardından Rusça gelmektedir. Mülteci kamplarının bulunduğu Isparta ve Yozgat gibi illerimizde ise yoğun olarak Afrika dilleri, Arapça ve Farsça ile Afganca, Tamilce gibi diller ile çeviri yapılmaktadır. ÇEVİRMENLERİN ALDIĞI ÜCRETLER Özel sektörde çevirmenler Dünya genelinde olduğu gibi maaş bazında değil gelen çevirinin sayfa ücreti bazında ücret almaktadırlar. Sözlü ve simültane çevirmenlikte ise bu hesaplama saat olarak yapılmaktadır. Yazılı çevirmenlikte dünya standardı 1000 punto (harf karakteri) 1 sayfa olarak baz alınmaktadır. Buna göre çevirmenler uzmanlık isteyen yazılı çevirilerde çevirdikleri sayfa üzerinden ve çeviri dilinin ender bulunma kategorisi üzerinden ücret almaktadırlar. Bu nedenle çok sık bulunan İngilizce çevirmenin aldığı sayfa ücreti ile Çince, Japonca çeviri yapan kişinin sayfa ücreti aynı değildir. Avrupa da olduğu gibi Türkiye deki meslek federasyonu ve meslek örgütlerinin dillerin sıklıkla bulunması üzerine bir dil kategorisi vardır. Ayrıca Latin alfabesi dışındaki alfabelere yapılan hedef dildeki çeviriler arasında da Latin dilli çevirilerle yapılan çeviriler arasında fiyat farkı bulunmaktadır. Bir sayfa ücreti nitelikli uzman çevirmenlerce Türkçeden yabancı dillere, yabancı dillerden de farklı dillere farklı ücretlerle yapılmaktadır. Ülkemizde çeviri ücretleri kaynak dil Türkçeden İngilizce, Almanca ve Fransızca dillerinde Türkiye bazında ortalama TL, Türkçeden Rusçaya TL, Türkçeden Japonca ve Çinceye ise TL arasındadır. Yabancı dillerden Türkçeye çeviri ise nispeten daha düşük ücretlendirilmektedir. Ardıl ve simültane sözlü çevirmenlikte de aynı yazılıda olduğu gibi ender veya sık bulunan dil niteliği ücrete yansımaktadır. Sık bulunan İngilizce Almanca gibi diller sık bulunmayan dillere göre daha düşük ücretlendirilmektedir. Türkiye genelinde bu ücretlendirme Ardıl da 1-8 saat Simültane de ise tek bir kabinde iki kişi olmak kaydıyla kişi başı 1-6 saat olarak ücretlendirilmektedir. Serbest çalışan çevirmenler ofislere iş yaptıklarında daha düşük ücret almakta ve onların yaptıkları işin vergi ve faturalandırılması tercüme bürosu tarafından yapılmaktadır. Kamuda çalışan çevirmenlerin aldığı ücret ise ortalama net maaş Haziran 2015 itibari ile TL dir. 19

21 Çeviri ücretlendirmelerine ilişkin olarak Türkiye Çevirmenler Derneği(TÜÇED) ve Nitelikli Uluslararası Çevirmenler Dil ve Çeviri İşletmeleri Federasyonu (TÜRÇEF) tarafından önerilen fiyat listeleri aşağıda yer almaktadır. TÜÇED 2015 Fiyat Listesi

22 TÜRÇEF 2015 Fiyat Listesi

23 ÜLKEMİZDE ÇEVİRMENLİK MESLEĞİ İLE İLGİLİ YASAL MEVZUAT Ülkemizde tercüman ve mütercimlerle ilgili yasal mevzuatlar aşağıdaki gibidir Sayılı Türk Ceza Kanunu 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu 1512 Sayılı Noterlik Kanunu Noterlik Kanunu Yönetmeliği Çevirmen (Seviye 6) Ulusal Meslek Standardı SAYILI TÜRK CEZA KANUNU Gerçeğe aykırı bilirkişilik veya tercümanlık Madde 276- (1) Yargı mercileri veya suçtan dolayı kanunen soruşturma yapmak veya yemin altında tanık dinlemek yetkisine sahip bulunan kişi veya kurul tarafından görevlendirilen bilirkişinin gerçeğe aykırı mütalaada bulunması halinde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. (2) Birinci fıkrada belirtilen kişi veya kurullar tarafından görevlendirilen tercümanın ifade veya belgeleri gerçeğe aykırı olarak tercüme etmesi halinde, birinci fıkra hükmü uygulanır SAYILI HUKUK MUHKEMELERİ KANUNU Tercüman ve bilirkişi kullanılması Madde 263- (1) Tanık Türkçe bilmezse tercümanla dinlenir. (2) Tanık, sağır ve dilsiz olup okuma ve yazmayı biliyorsa, sorular kendisine yazılı olarak bildirilir ve cevapları yazdırılır; okuma ve yazma bilmediği takdirde, hâkim, kendisini işaret dilinden anlayan bilirkişi yardımıyla dinler. 22

24 Yargılamanın iadesi sebepleri Madde 375- (1) Aşağıdaki sebeplere dayanılarak yargılamanın iadesi talep edilebilir: a) Mahkemenin kanuna uygun olarak teşekkül etmemiş olması. b) Davaya bakması yasak olan yahut hakkındaki ret talebi, merciince kesin olarak kabul edilen hâkimin karar vermiş veya karara katılmış bulunması. c) Vekil veya temsilci olmayan kimselerin huzuruyla davanın görülmüş ve karara bağlanmış olması. ç) Yargılama sırasında, aleyhine hüküm verilen tarafın elinde olmayan nedenlerle elde edilemeyen bir belgenin, kararın verilmesinden sonra ele geçirilmiş olması. d) Karara esas alınan senedin sahteliğine karar verilmiş veya senedin sahte olduğunun mahkeme veya resmî makam önünde ikrar edilmiş olması. e) İfadesi karara esas alınan tanığın, karardan sonra yalan tanıklık yaptığının sabit olması. f) Bilirkişi veya tercümanın, hükme esas alınan husus hakkında kasten gerçeğe aykırı beyanda bulunduğunun sabit olması. g) Lehine karar verilen tarafın, karara esas alınan yemini yalan yere ettiğinin, ikrar veya yazılı delille sabit olması. ğ) Karara esas alınan bir hükmün, kesinleşmiş başka bir hükümle ortadan kalkmış olması. h) Lehine karar verilen tarafın, karara tesir eden hileli bir davranışta bulunmuş olması. ı) Bir dava sonunda verilen hükmün kesinleşmesinden sonra tarafları, konusu ve sebebi aynı olan ikinci davada, öncekine aykırı bir hüküm verilmiş ve bu hükmün de kesinleşmiş olması. i) Kararın, İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşmenin veya eki protokollerin ihlali suretiyle verildiğinin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararıyla tespit edilmiş olması. 23

25 Eski Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu Madde Şahit Türkçe bilmezse tercümanla isticvap olunur. Sağır ve dilsiz olan şahit yazmak ve okumak bilirse sualler kendisine tahriren bildirilir ve cevapları yazdırılır. Yazmak ve okumak bilmediği takdirde hakim kendisini işareti mahsusasını anlıyacak ehlivukuf marifetiyle isticvap eder. 3- NOTERLİK KANUNU Yasaklılık: Madde 76 Noter, tanık, tercüman ve bilirkişiler aşağıdaki hallerde noterlik işlemine katılamazlar: 1. Kendisi bizzat ilgili ise veya bir ilgili onun vekili olarak hareket ediyorsa, 2. Aralarında evlilik birliği kalmamış olsa bile ilgililerden birinin karı veya kocası ise, 3. İlgililerden biri ile aralarında sıhri dahi olsa usul veya füru veya kan hısımlığında üçüncü, sıhri hısımlıkta ikinci derecede (Bu dereceler dahil) civar hısımlığı veyahut evlat edinme ilişkisi varsa, 4. İlgililerden biri noterin katip veya hizmetlisi ise, 5. İlgililerden biri aralarında iki, üç ve dördüncü numaralarda yazılı ilişki bulunan bir şahsın vekili olarak hareket ediyorsa, 6. Noterlik işlemi, kendi yararına veya aralarında iki, üç ve dördüncü numaralarda yazılı ilişkiler bulunan bir kimse yararına bir tasarrufu kapsıyorsa, 24

26 4-NOTERLİK KANUNU YÖNETMELİĞİ Noterlik Kanunu Yönetmeliği, noterlik hizmetlerinde kullanılacak tercümanların kaydı, yemini ile ilgili düzenlemede bulunmaktadır. Yönetmeliğin ilgili maddesi aşağıdadır. Madde 96- Belgelerin bir dilden diğer dile veya bir yazıdan başka bir yazıya çevrilmesine ve noterlikçe onaylanmasına çevirme işlemi denir. Noterin, çevirmeyi yapanın o dili veya yazıyı doğru olarak bildiğine, diplomasına veya diğer belgelerini görerek veya diğer yollarla ve hiçbir tereddüde yer kalmayacak şekilde kanaat getirmesi gerekir. Noterlik Kanununun 75.maddesinin son fıkrası gereğince noter tercümana Hukuk Yargılama Usulü Kanununa göre ant içirir. Bunun bir tutanakla belgelendirilmesi zorunludur. Bu tutanakta tercümanın adı, soyadı, doğum tarihi, iş adresi, ev adresi, tahsil derecesi, hangi dil veya dilleri, hangi yazıyı bildiği, noterin çevirenin bu dil ve dilleri veya yazıyı bildiğine ne suretle kanı sahibi olduğu, yemin biçimi ve tutanağın tarihini gösterir. Tutanağın altı noter ve tercüman tarafından imzalanır. Kendisine çevirme yaptırılan kimselerin yemin tutanakları noterlik dairesinde özel bir kartonda saklanır. Noter, kartonunda yemin tutanağı bulunmayan bir kimseye çevirme yaptıramaz yılından önce çevirmenlik mesleğinin standartları ve çalışma koşulları, bulunmamaktaydı. Ancak Başbakanlık İdareyi Geliştirme Başkanlığınca 2011 yılında yayınlanan Çevirmenlik raporu neticesinde Mesleki Yeterlilik Kurumu harekete geçmiş ve mesleğin standartlarının oluşturulması doğrultusunda çalışmalar gerçekleştirmiştir. Yapılan çalışmalar neticesinde tarih ve Sayılı Mükerrer Resmi Gazete ekinde Çevirmen (Seviye 6) Ulusal Meslek Standardı yayınlanmıştır. Ancak bu önemli gelişmeye rağmen çevirmenlik mesleğinin örgütlenmesi, hakları ve ücretlendirme koşullarıyla ilgili ülkemizde hala yasal bir düzenlemenin olmadığı görülmektedir. Mesleğin yasal bir mevzuatının olması yönünde son dönemde 2015 yılı Haziran ayı itibari ile Türkiye de 15 bölge 52 ilde örgütlenmesini tamamlayan TURÇEF tarafından meclise sunulmak üzere bir kanun teklifinin hazırlandığı bilinmektir. 25

27 5-ÇEVİRMEN (SEVİYE 6) ULUSAL MESLEK STANDARDI Terimler, Simgeler ve Kısaltmalar Alımlama: İçeriğin, alıcının düşünsel ve kültürel arka planına bağlı olarak algılanma ve kavranma sürecini, Ardıl Çeviri: Sözlü bir iletinin konuşmacıdan sonra bölümler halinde erek (hedef) dile aktarılmasını (telefonda çeviri, eşlik çevirisi, toplum çevirmeliği sağlık, mahkeme, afet ve acil durumlar dâhil- vb.), Çeviri Belleği: Yazılı çeviri faaliyetlerinde yararlanmak üzere elektronik ortamda, özel yazılımlarla çeviri birimleri halinde erek (hedef) dil ve kaynak dil eşleşmelerinden oluşan veri tabanını, Çoklu Ortam Çevirisi: Dilsel, görsel, işitsel içerikten ve hareketli görüntülerden (alt yazı, dublaj ve üsten konuşma gibi) oluşan metinlerin çevirisini, Dil Düzlemi: Kullanım bağlamları ve farklı toplumsal konumlara göre yapılaşmış, kabul gören dil düzeylerini, FSEK: Fikir ve Sanat Eserleri Kanununu, Görsel Özellikler: Metnin sayfa yapısı, düzeni, şekil, düzenleme grafik, varsa tablolar gibi özelliklerini, Hizmet Talep Eden: İş tanımını yapmak için muhatap konumundaki bir veya birden fazla kişiyi ya da kurumu, ISCO: Uluslararası Standart Meslek Sınıflamasını, İSG: İş Sağlığı ve Güvenliğini, İş Tanımı: İşin süresi, iş hacmi, kaynak dil ve erek (hedef) dil, uzmanlık alanı, çevirinin amacı, formatı, yeri, gerekli teknik donanım ve ortamı ve bütçelemesiyle ilgili iş bilgilerini, İşaret Dili: İşitme engellilerce kullanılan, iletişimin el, parmak, mimik ve kol hareketleri ile sağlandığı sistematik dili, Koşut Metin: Kaynak metnin incelenmesinde ve erek (hedef) metnin oluşturulmasında başvurulabilecek benzer özellikteki diğer metinleri, Metinlerarasılık: Yazın metinlerinde çeşitli eserler arasındaki göndermeler ve bağlamsal etkileşimleri, Özel Alan Çevirisi: Belli bir uzmanlık alanında özel konu bilgisi gerektiren yazılı metinlerin çevirisini, Simultane Çeviri: Sözlü bir iletinin konuşmacı ile eş zamanlı olarak ve uygun teknik donanımdan yararlanılarak erek (hedef) dile aktarılmasını (fısıltı çevirisi, yazılı metinden 26

28 bakarak çeviri, televizyonda/radyoda çeviri, uzaktan çeviri, bidülle çeviri, konferans, visiokonferans, telekonferans vb.), Yazın Çevirisi: İlim ve edebiyat eserleri çevirisini, Yerelleştirme: Erek (hedef) dil ve kültüre uyarlama amacı ile bilgi teknolojilerinin yardımıyla bilgisayar yazılımları, ağ sayfaları, bilgisayar oyunları gibi içeriklerin çevirisini, Söylem Çözümlemesi: Bir sözlü iletide konuşmacının kullandığı strateji, üslup, vurgu, ses tonu, beden dili, dil düzlemi, açık ve örtük içerik ve sezdirimlerin bağlam ve ortama göre çözümlenmesini, Terimce: Metinlerde kullanılan terimlerin listesini ifade eder. 1. Giriş Çevirmen (Seviye 6) ulusal meslek standardı, 5544 sayılı Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) Kanununun 21. maddesi (Değişik: 11/10/2011 KHK 665/38 md.) hükümlerine göre MYK nın oluşturduğu çalışma grubu tarafından hazırlanmıştır. Çevirmen (Seviye 6) ulusal meslek standardı, sektördeki ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak değerlendirilmiş, MYK Medya, İletişim ve Yayıncılık Sektör Komitesi tarafından incelendikten sonra MYK Yönetim Kurulunca onaylanmıştır. 2. Meslek Tanıtımı 2.1. Meslek Tanımı Çevirmen (Seviye 6), ilgili mevzuat ve/veya sözleşme, İSG önlemleri, kalite standartları ve hizmet prosedürleri çerçevesinde çeviri süreçlerinin iş organizasyonu ile hazırlık faaliyetlerini gerçekleştiren; sözlü çeviri, işaret dili çevirisi ve/veya yazılı çeviri faaliyetlerini yürüten ve bireysel mesleki gelişimini sağlayan nitelikli kişidir. Çevirmen (Seviye 6), yazılı çeviri hizmetlerinin sunulduğu durumlarda, bir dildeki çeşitli nitelikte belgelerin, fikir ve sanat eserlerinin, çeşitli medya ve çoklu ortam materyalleri içeriğinin, bir erek (hedef) dile aktarılması ve yerelleştirilmesi çalışmalarını; sözlü çeviri hizmetlerinin sunulduğu durumlarda, farklı dili/dilleri konuşan katılımcıların bulunduğu toplantı, konferans gibi ortamlarda ve görüşmelerde katılımcılar arasında, bir dildeki sözlü iletilerin ardıl veya simültane olarak erek (hedef) dile/dillere aktarılması faaliyetlerini; işaret 27

29 dilinin kullanıldığı ortamlarda, bu dilde iletilenleri sesli dile, sesli veya yazılı bir dille ifade edilen içeriği de işaret diline çevirmeye yönelik faaliyetleri yürütür. Çevirmen (Seviye 6), çeviri sürecinde üstlendiği bölümün uygulama ve yönetiminden sorumludur. Bu kapsamda işin niteliğine göre bazı durumlarda ekip çalışmasının aktif bir üyesi olarak çalışır Mesleğin Uluslararası Sınıflandırma Sistemlerindeki Yeri ISCO 08 : 2643 (Çevirmenler (Yazılı ve Sözlü) ve Diğer Dil Bilimciler) 2.3. Sağlık, Güvenlik ve Çevre ile ilgili Düzenlemeler 2872 sayılı Çevre Kanunu 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu İlkyardım Yönetmeliği Ayrıca; İSG ve çevre ile ilgili yürürlükte olan kanun, tüzük ve yönetmeliklere uyulması ve konu ile ilgili risk değerlendirmesi yapılması esastır Meslek ile İlgili Diğer Mevzuat 1512 sayılı Noterlik Kanunu 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu 4857 sayılı İş Kanunu 492 sayılı Harçlar kanunu 5187 sayılı Basın Kanunu 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu 5378 sayılı Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu Noterlik Kanunu Yönetmeliği 28

30 Ayrıca; meslek ile ilgili yürürlükte olan kanun, tüzük, yönetmelik ve diğer mevzuata uyulması esastır Çalışma Ortamı ve Koşulları Çevirmen (Seviye 6), çeviri hizmeti sunan işletmelerde, kamu kurum ve kuruluşlarında veya bireysel olarak çalışır. Çalışma ortamı, genellikle bu kurum/kuruluş ve işletmelerin büro, toplantı mekânları, kongre salonları, sahalar veya çevirmenlerin kişisel çalışma ortamlarıdır. Yazılı çeviride çalışma ortamının, havalandırma-ısıtma-soğutma sistemlerini içeren, yeterli aydınlatma sistemine sahip, ergonomik ofis araç ve gereçleri ile donatılmış, gerekli iletişim imkânlarını sunan alt yapıya sahip (internet bağlantısı, telefon, faks vb.) özellikte olması gerekir. Ardıl çeviri yapan çevirmen, çalışma ortamında konuşmacıyı rahat duyabileceği bir konumda bulunmalı; simültane çeviride ise çalışma ortamı, ilgili TSE standartlarına uygun olmalıdır. Çevirmen (Seviye 6), sahada yapılan sözlü çeviri faaliyetlerinde, iş sağlığı ve güvenliğini tehlikeye atacak eylem ve ortamlardan uzak durur ve yetkililerden gerekli koruyucu önlemleri almasını talep eder. Çeviri çalışmalarında, genel olarak analitik inceleme, konsantrasyon, araştırma ve bilgi edinme ve iletişim yoğunluklu faaliyetler söz konusudur. Bu tarz çalışmaya bağlı olarak yoğun bilgi iletişim teknolojisi araçları kullanılmaktadır. Çeviri süreçlerinin yönetimi iş yoğunluğuna ve süreçte ortaya çıkan güçlüklerin çözümlerine göre esnek çalışma saatlerini gerekli kılar. Sözlü çeviride, ISO/TSE standartları ve Avrupa Birliği normlarında belirtilen azami çalışma süreleri ve koşullarına riayet edilmelidir Mesleğe İlişkin Diğer Gereklilikler Mesleğe ilişkin diğer gereklilik bulunmamaktadır. 29

31 3. Meslek Profili 3.1 Görevler, İşlemler ve Başarım Ölçütleri Görevler İşlemler Başarım Ölçütleri Kod Adı Kod Adı Kod Açıklama A.1.1 Araç, gereç ve donanımları talimatlara ve işyeri prosedürlerine uygun olarak kullanır. A.1 Güvenli çalışma ve kişisel güvenlik yöntemlerini takip etmek A.1.2 A.1.3 İşyerinde meydana gelen kaza, yaralanma vb. olumsuz durumlarda ilkyardım bilgisine başvurur. Çalışma ortamının tehlikelerden uzak tutulmasına katkı sağlar. A.1.4 İşyeri faaliyetlerinden kaynaklanan ve iş sağlığını tehlikeye düşürebilecek durumlara karşı ilgili mevzuata ve standartlara göre gerekli önlemlerin alınmasını sağlar. A İSG ve çevre koruma ile ilgili önlemleri almak A.2 Riskleri değerlendirmek A.3 Acil durum prosedürlerini uygulamak A.2.1 A.2.2 A.3.1 A.3.2 Riskleri kontrol etmek için işyeri prosedürlerini takip eder. Karşılaştığı risk etmenlerini veya karşılaşabileceği olası riskleri belirleyerek raporlar. Acil durumlarda çıkış veya kaçış prosedürlerine uygun hareket eder. Acil çıkış veya kaçış ile ilgili periyodik eğitimlere, çalışmalara ve tatbikatlara katkı sağlar. A.4.1 Enerji, sarf malzemeleri vb. kaynakları tasarruflu ve verimli bir şekilde kullanır. A.4 Çevre koruma standart ve yöntemlerini uygulamak A.4.2 Çalıştığı alanda ortaya çıkan çevresel atıkların ve dönüştürülebilir malzemelerin doğru yere iletilmesini sağlar. A.4.3 Çevre kalitesinin korunması ve iyileştirilmesine yönelik yapılan eğitimlere veya çalışmalara katkı sağlar. 30

32 Görevler İşlemler Başarım Ölçütleri Kod Adı Kod Adı Kod Açıklama B.1 Tanıtım faaliyetleri yürütmek B.1.1 B.1.2 Mesleki niteliklerini ve hizmetlerini gösteren tanıtım dokümanlarını (CV, tanıtım dosyası vb.) hazırlar. Tanıtım dokümanlarının bilgi iletişim teknolojileri aracılığıyla görünürlüğünü sağlar. B.2.1 Hizmeti talep edenden yazılı olarak süreç, amaç, teslim tarihi, çevrilecek içerik ile ilgili bilgilerle birlikte iş tanımını alır. B.2 Çeviri talebini şekillendirmek B.2.2 Etik, yasal veya kendi mesleki yeterlilikleri nedenleriyle işi kabul edip etmeyeceğini gerekçeli olarak belirler. B İş organizasyonu yapmak (devamı var) B.3 Çeviri teklifi hazırlamak 7 B.2.3 B.3.1 B.3.2 Bildirilen talep ve koşullara göre işin ön tanımını, işi talep eden ile birlikte oluşturur. Hizmet talep edenin talebine göre, sözlü/yazılı kapsamlı iş tanımını ve hizmet koşullarını (fiyat, süre, amaç, ödeme koşulları, hukuki konular, işin niteliği vb.) belirler. Belirlediği iş tanımı ve koşulları ile vereceği hizmete göre teklif metnini/ dosyasını, formatına uygun şekilde hazırlar. B.4 Çeviri sözleşmesi yapmak B.5 Kaynak metni ve yardımcı malzemeleri temin etmek B.4.1 B.4.2 B.4.3 B.5.1 B.5.2 Hizmeti talep edenin çeviri hizmetine ilişkin özel koşullar, hukuki haklar, işlevler, kalite standartları, teslim/hizmet zamanı ve teslim şekli gibi şartlar ile hizmet kalitesini güvence altına almak için gerekli gördüğü ilave şartları belirler. Çeviri hizmetiyle ilgili belirlediği şartlara ilişkin hizmeti talep eden ile yazılı mutabakata varır. Belirlenen hizmet şartlarını ve yasal koşulları içeren sözleşme metnini hukuki formatına uygun şekilde hazırlayarak, imza ve onay işlemlerini tamamlar. Yazılı veya sözlü çeviri konusuna ilişkin kaynak metin ve/veya çeviri hizmetine destek olacak malzemeyi (koşut metin, alan sözlükleri, bellekler vb.) ilgili kaynaklardan temin eder. Temin ettiği dokümanları kullanıma uygun hale getirir. 7 Serbest çalışanlar için geçerlidir. 31

33 Görevler İşlemler Başarım Ölçütleri Kod Adı Kod Adı Kod Açıklama B.6.1 Kabul ettiği çeviri işinin kapsamını, koşullarını değerlendirir. B.6 İş programı yapmak B.6.2 Yaptığı değerlendirmelere göre işin, zaman, aşamalar ve malzeme olarak planını hazırlar. B.6.3 Yaptığı planlamaya ve gerekliliklere göre konaklama ulaşım vb. organizasyonlar yapar. B İş organizasyonu yapmak (devamı var) B.7 Arşiv işlemlerini yürütmek B.8 Çeviri süreçlerinde bilgi güvenliği önlemleri almak B.7.1 B.7.2 B.8.1 B.8.2 Yaptığı çevirilerin ve ilgili içeriğin arşivleme sistemini oluşturur. Yaptığı çevirileri ve ilgili içeriği oluşturduğu veya kullanılan sisteme göre dosyalar. Çeviri kayıtlarının yedeklerini alır. Çeviri süreçlerinde bilgi güvenliği ile hizmeti talep edenin hakları ve gizliliğe yönelik önlemleri, yasal kurallarına göre uygular. B.9.1 Yaptığı işlerin faturalandırılmasının ve vergilendirilmesinin yasalara uygun olarak gerçekleştirilmesini sağlar. B.9 Mali prosedürleri yürütmek 8 B.9.2 Yaptığı işlerin tahsilâtı ile ilgili belgeleri yasalara uygun olarak düzenler. B.9.3 Yaptığı işlerin muhasebe kayıtlarının yasalara uygun olarak tutulmasını ve muhafaza edilmesini sağlar. 8 Serbest çalışanlar için geçerlidir. 32

34 Görevler İşlemler Başarım Ölçütleri Kod Adı Kod Adı Kod Açıklama B.10.1 Çeviri belleğindeki mükerrer kayıtları giderir. B İş organizasyonu yapmak B.10 Çeviri belleğinin bakımını yapmak B.10.2 B.10.3 Terminolojik değişimlere ve içeriksel benzeşmelere göre belleği temiz tutacak şekilde güncelleme ve iyileştirmeler yapar. Çeviri belleğinin; içeriye alma (import) ve dışarıya verme (eksport) işlemi ile kullanım alanının genişliğini sağlar. B.10.4 Hizmet talep edene ait bir çeviri belleği kullanıyorsa, söz konusu belleği gizlilik sözleşmesine uygun bir biçimde kullanır. 33

35 Görevler İşlemler Başarım Ölçütleri Kod Adı Kod Adı Kod Açıklama C.1.1 Metnin çeviriye dönük değerlendirmesini talebe, metin türü, bağlamsal, yapısal ve görsel özelliklere göre yapar. C.1.2 Dil kullanımı (terim, söylem, dil düzeyi vb.) açısından metni değerlendirir. C.1 Kaynak metin çözümlemesi yapmak 9 C.1.3 C.1.4 Kaynak metnin çevrilebilirliğini ve dil düzeyi açısından yeterliliğini değerlendirir. Kullanılan dil düzeyine ilişkin yetersizliklerin, metinsellik ölçütlerine göre giderilmesini sağlar. C Çeviri öncesi hazırlık yapmak (devamı var) C.2 Çeviri için araştırma yapmak C.1.5 C.2.1 C.2.2 C.2.3 Kaynak metinde anlaşılmayan noktalarla ilgili olarak gerektiğinde, kaynak metin yazarı ile iletişime geçer. Kaynak içeriğin ait olduğu alana, arka plan bilgilerine ve terimceye ilişkin bilgi ihtiyacını ve kaynakları belirleyerek bilgi ihtiyacını giderir. Kaynak içeriğe ait konu, alan ve arka plan bilgilerini çeviri amaçlarına göre inceler. Kaynak içerikteki terimlerin erek (hedef) dildeki karşılıklarını belirler. C.2.4 Yazın çevirisinde yazarı ve eseri metinlerarasılık ve üslup açısından inceler. C.2.5 Sözlü çeviride, konuşmacının/konuşmacıların kültürel, sosyal, politik vb. özelliklerini araştırır. C.2.6 Benzer çevirileri çeviri sorunlarını çözme kararları açısından inceler. 9 Yazılı çeviri için geçerlidir. 34