İSTANBUL ULAŞIM BİLGİ SİSTEMİNİN MEVCUT DURUMU ve GELİŞTİRİLMESİ

Transkript

1 İSTANBUL ULAŞIM BİLGİ SİSTEMİNİN MEVCUT DURUMU ve GELİŞTİRİLMESİ * Müge ÖRNEK, ** Hülya KARAOĞUZ ÖZET İstanbul Ulaşım Bilgi Sistemi, halen Ulaşım Planlama Müdürlüğü bünyesinde çalışmalarına devam etmektedir. Bu sistemin amacı, İstanbul'un ulaşımı ile ilgili toplanan tüm verilerin bilgisayar ortamına aktarılması ve yapılan analizler sonucu elde edilen sonuçların karar vericilerin kullanımına sunulmasıdır. Periyodik olarak güncelleştirilen grafik ve grafik olmayan veriler ışığında uygun bir sorgulamayla kolay ve sağlıklı bir, şekilde istenilen bilgiye ulaşılabilmektedir. 1. GİRİŞ İstanbul Ulaşım Bilgi Sistemi çalışmaları, İstanbul ulaşımı ile ilgili yönetim, hizmet, koordinasyon ve planlama faaliyetlerini düzenlemek üzere, İstanbul Büyükşehir Belediyesi A.P.K. Daire Başkanlığı Ulaşım Planlama Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir. İstanbul Ulaşım Bilgi Sistemi; ulaşım ile ilgili grafik ve grafik olmayan verilerin bilgisayar ortamında işlenmesi, depolanması, analizi ve gösterimi gibi çeşitli fonksiyonları içeren bir dizi donanım ve yazılım öğelerinden oluşan bir sistemdir. Bu sistem ile güncel verilere kolay ve sağlıklı bir şekilde ulaşılabilmektedir. 2. MEVCUT DURUM Ulaşım Planlama Müdürlüğü, İstanbul'da kentsel yaşamın iyileştirilmesi temel hedefine yönelik olarak Metropoliten Alan içinde kentsel ulaşım konusunda, arazi kullanım planlarıyla uyumlu planlama ve proje çalışmalarını yürütmek üzere Büyükşehir Belediyesi bünyesinde Ocak 1999 itibarıyla görevine başlamıştır. İstanbul'un ulaşım problemlerine yönelik kısa ve uzun vadeli çözüm önerilerinin geliştirilmesinde, yapılan araştırmaların analizinde ve elde edilen sonuçların karar vericilere ulaştırılması aşamasında İstanbul Ulaşım Bilgi Sistemi kullanılmaktadır. Yapılan çalışmalar arasında İstanbul anaarter bilgilerinin güncelleştirilmesi, ulaşım problemlerinin tespit edilmesi ve mevcut otoparkların yerlerinin ve kapasitelerinin tespiti sayılabilir. Toplanmakta olan bu bilgiler daha sonra paftalar, tablolar ve grafikler elde edilmek üzere ArcView ortamına aktarılmaktadır. 1:5000 ölçekli sayısal haritalar baz alınarak sistemdeki mevcut ulaşım ağının ilçe belediyelerinden toplanan veriler (anaarterin eni, boyu, şerit sayısı, tek - çift yön uygulaması, konumu, vb...) ışığında güncelleştirilmesine devam edilmektedir. Bu * İstanbul Büyükşehir Belediyesi APK Daire Başkanlığı Ulaşım Planlama Müdürlüğü, Kent Plancısı. ** İstanbul Büyükşehir Belediyesi APK Daire Başkanlığı Ulaşım Planlama Müdürlüğü, Çevre Mühendisi. 290

2 çalışma sonucunda İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin 3030 sayılı kanunda belirlenmiş olan sınırlar dahilinde kalan mevcut anaarter ağı incelenip bu ağa bir bütünlük ve akıcılık kazandırılması düşünülmektedir. Yaklaşık 10 milyon nüfusa sahip olan İstanbul'un sorunları arasında ULAŞIM SORUNU ilk sırada gelmektedir. Bu büyük sorun pek çok problemin biraraya gelmesiyle oluşmuştur ve gün geçtikçe de artmaktadır. Bu problemler : - Toplu Taşımanın Yetersiz Olmasa İstanbul gibi büyük bir metropolün ulaşım sorunlarına günümüzde kalıcı çözümlerin bulunması gerekmektedir. Bu noktadan yola çıkılarak araç taşımacılığına değil de insanların ekonomik, hızlı, konforlu ve güvenli bir şekilde ulaşımına öncelik verilmesi amacıyla, kent içi ulaşımın temel öğesi olan toplutaşımacılığın hizmet düzeyini yükseltmek ve kullanımına hız vermek gerekmektedir. - Mevcut Ânaarterlerin İhtiyaca Cevap Verememesi Ulaşım alt yapısını oluşturan yol ağının daha etkin ve verimli kullanımın» sağlamaya yönelik ulaşım vë trafik düzenleme projelerinin yapılması gerekmektedir. 291

3 - Otopark Yetersizliği Çevreyi korumak, yaşam kalitesini yükseltmek ve trafik sıkışıklığını önlemek amacıyla; kent merkezinde ve merkez dışı bölgelerde toplutaşımla bütünleşmiş otopark tesisleri ve aktarma alanlarının yapılması, bu sorunun ortadan kaldırılmasında başlıca çözüm teşkil etmektedir. - Kavşak ve Yeni Bağlantıların Yetersizliği İstanbul'un mevcut ve gelecekteki ulaşım özelliklerini tespit etmek, ulaşım taleplerinin gerektirdiği önlem ve yatırımlara yön verecek etüt, plan ve proje çalışmalarını gerçekleştirmek gerekmektedir. - Sinyalizasyon Düzenlemeleri İstanbul trafiğini yönlendirmek ve akıcılık kazandırmak amacıyla sinyalizasyon noktalarının ilave edilmesi ihtiyacı vardır. - Yaya Yolları, Alt ve Üst Geçit ihtiyacı Yayalara sunulan hizmetin iyileştirilmesi amacıyla; kent merkezleri, tarihi kent dokusu ve konut alanlarında bölgenin özelliklerine uygun yaya öncelikli ve özürlülerin ulaşımına kolaylık sağlayıcı önlemler geliştirmek, yaya bölgeleri, yaya yollan ve geçitleri konusunda altyapı standartlarını belirlemek, ulaşım projelerinin hazırlanması ve uygulanmasında yaya ulaşabilirliği ve güvenliğinin sağlanması için gerekli önlemlerin alınması zorunludur. 292

4 Yukarıda saydığımız bu problemler ilçe bazında araziye çıkılarak tespit edilmiştir. Bu tespitler noktasal olarak bilgisayar ortamına aktarılmış ve problem hakkındaki detaylı bilgiler girilerek veri tabam oluşturulmuştur. Ayrıca bu noktalardaki problemleri yansıtıcı fotoğraflar da veri tabanı ile ilişkilendirilmiştir. İstanbul genelinde mevcut otoparkların tespit edilmesi kentin ulaşım sorununun çözümlenmesinde önemli unsurdur. Bu çalışma kapsamında ilçelerden gelen bilgiler de göz önüne alınarak arazi çalışmaları yapılmıştır. Toplanan bu veriler (otoparkın yeri, kapasitesi, ilçesi, türü, vb...) önceden oluşturulmuş olan ulaşım ağı üzerine işlenmekte ve etüt, plan, proje çalışmalarının gerçekleşmesine katkıda bulunmaktadır. Tüm bu çalışmaların amacı başta da belirtildiği gibi İstanbul'da yaşayan halkın gerek araçlarıyla gerekse yaya olarak en iyi, en rahat şekilde ve en kısa sürede ulaşmak istedikleri noktaya varmalarını sağlamak, bunun yanında da yapılan düzenlemelerle çevre ve gürültü kirliliğini de en aza indirgeyerek insanların fiziksel ve psikolojik sağlıklarının korunmasını sağlamaktır. 293

5 3. ULAŞİM ANA PLANI İstanbul'un ulaşımla ilgili sorunlarının tespiti ve bu sorunlara çözümler geliştirilmesi için, plan ve projelere yön verecek bütünleşmiş bir ulaşım sistemini oluşturmak üzere; kentsel ulaşıma ilişkin temel ulaşım planlama ilkelerini saptayarak ve bu ilkeler doğrultusunda ulaşım türlerine ilişkin hedef ve politikaları belirleyen Ulaşım Ana Planı üzerinde çalışmalar devam etmektedir. Ulaşım Ana Planı, İstanbul Teknik Üniversitesi ve Şehir Planlama Müdürlüğü'nün ortak çalışması sonucu tamamlanmak üzeredir. Yapılacak bir protokol ile bu çalışma Ulaşım Planlama Müdürlüğü'ne devredilecektir. Bu çalışma kapsamında, İstanbul'daki tüm ulaşım sistemleri ile yapılan yolculukları ve yük hareketlerini temsil eden ulaşım modeli kullanılmaktadır. Bu model ile İstanbul'da nüfus, istihdam, öğrenci sayısı, otomobil sahipliği gibi planlama verilerine bağlı olarak, kişilerin hangi trafik bölgeleri arasında, hangi amaçlarla ve hangi ulaşım sistemlerini kullanarak ne kadar yolculuk yapacaklarını yeterli bir doğrulukla tahmin etmek ve ana ulaşım yollan, raylı sistemler ve deniz ulaşım hatları üzerindeki trafik akımını belirlemek mümkün olmaktadır. Toplanan tüm bu veriler İstanbul Ulaşım Bilgi Sistemine aktarılmış ve bu verilerden yola çıkılarak sistem genelinde analizler yapılmıştır. Bu analizler sonucunda da yöneticilere karar verme aşamasında* yardımcı olmak ve sonuçları daha anlaşılabilir hale getirebilmek için görüntüsel öğeler kullanılarak çeşitli haritalar Ulaşım Planlama Müdürlüğü GIS Grubu tarafından hazırlanmıştır. Ulaşım projelerine yön verebilmek ve ulaşım yatırımlarının özellik ve önceliklerini belirlemek amacıyla ulaşım bilgisayar modelinden de yararlanılarak, kentsel ulaşımla ilgili tüm kurum ve kuruluşlarca üretilen yatırım projelerini ulaşım planları kapsamında değerlendirmek 294

6 gerekmektedir. Bunun için kentsel ulaşım konusunda bir veri tabanı oluşturmak ve verileri sürekli güncelleştirerek planlama-uygulama-değerlendirme sürecine devamlılık kazandırmak amacıyla İstanbul Ulaşım Bilgi Sistemi ile ilgili çalışmalar önem kazanmıştır. Mevcut Grafik Veriler ve İlişkili Öznitelikier Grafik veri sınıfı Yollar Ulaşım Problemleri İlişkili Öznitelikier Yol tipi (anaarter.arter.otoyol) Yol ismi Bulunduğu ilçe Şerit sayısı Eni ve Boyu Araç sayımlan Toplu Taşıma İyileştirilmesi Sinyalizasyon Kavşak Düzenlemesi Seviyeli Geçiş Yaya Alt ve Üst Geçitleri Meydan Düzenlemesi Otopark İhtiyacı Anaarter Genişletilmesi Anaarter Yayalaştırılmast Tünel Talebi Viyadük Yeni Bağlantı Tekyön Talebi Sorun noktalarına ait fotoğraflar Otoparklar Kavşaklar Mahalle ve Ulaşım Bölgesi Harita Bilgileri ilçesi Konumu Kapasitesi Türü (açık-kapalı-katlı) Gözlem sonuçları İsmi ilçesi AutoCad ortamında kavşak detayları Kavşak fotoğrafları İsmi İlçesi Nüfusu 1/1000 ölçekli pafta numaralan 1/5000 ölçekli pafta numaraları 1/25000 ölçekli pafta numaraları Bu grafik ve grafik olmayan verilerin kullanımı ile ulaşım planlamasına katkıda bulunulmakta ve karar verme aşamasında kolaylık sağlanmaktadır. Bu veriler sayesinde, İstanbul ilçe ve mahalle haritası, ulaşım ve sinyalizasyon planı, Ulaşım Ana Planı çalışmaları sonuçları ile 295

7 oluşturulmuş olan çeşitli haritalar (nüfus yoğunluk haritası, istihdam büyüklükleri, ilçelerin üretim ve çekimleri, vb.) elde edilen çalışmalar arasında sayılabilir. Diğer veriler Veri tabanı bilgisi olmayan fakat önem arz eden (sorun teşkil eden noktanın fotoğrafı, çizimi, gelen talepler vb...) ve Excel, AutoCad gibi ayrı ortamlarda tutulan bilgilere de ArcVîew ortamında ulaşılması sağlanmıştır. Bunun için elde bulunan sorun kaynağının fotoğrafları taranarak bilgisayara aktarılmış ve önemli merkezlerin (Beyaz Masa, İDO, İETT, İSKİ, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, vb.) video çekimleri yapılmıştır. Kullanılan ana yazılımların yanı sıra verilerin işlenmesi veya uygun formada getirilmesi için birtakım yardımcı yazılımlar kullanılmaktadır. Adobe PhotoShop, MS-Excel, MS-Word, Corel Draw gibi programlar bu amaçla kullanılmaktadır. Sorgulama örnekleri Sistem içerisinde sorgulama iki türde yapılabilmektedir: Nesne bulma: Tek bir grafik nesne ve tek bir öznitelik bulmak amacıyla kullanılır. Sorgu cümleleri: Belirli bir özelliğe sahip nesne gruplarının bulunması için kullanılırlar. Bu şekilde belirli bir öznitelik grubunda istenen değerlere sahip nesnelerin bulunması gerçekleştirilmektedir. Verilerin güncelleştirilmesi Bu projenin başarılı olabilmesi ve devamlılığının sağlanabilmesi için teknolojideki değişimlere ayak uydurması, kendini sürekli yenilemesi ve güncelleştirilmesi gerekmektedir. Şehrin büyüyen ve değişen yapısı göz önüne alınacak olursa veri toplama faaliyetinin sürekli olması gerçeği ortaya çıkmaktadır. Güncelleştirilmesi gerekli olan veriler -1/25000 ölçekli taban haritası - İlçe ve mahalle sınırları - Yol ağı haritası - Kavşak noktaları - Yol isimleri - Nüfus bilgileri - Hız haritaları - Görüntü bilgileri Diğer eksik bilgilerin de tamamlanması gerekmektedir, (yol uzunluğu, eni, şerit sayısı, vb.) 296

8 Yapılması tasarlanan çalışmalar Verilerin günceiieştirilmesinin gerçekleştirilmesi sonunda Trafik Bilgi Sistemi'nin geliştirilmesi için ek çalışmaların yapılması gerekmektedir. Önemli Merkezler Ulaşımla İlgili Aktarma Bilgileri Trafik İşaretleri Kaza Noktaları Nüfus Bilgileri Çevre Kirliliği Hastane İtfaiye Polis merkezleri Okullar Kütüphaneler Cami ve ibadet yerleri Kamu kuruluşları Stadyum ve spor tesisleri Benzin istasyonları Parklar İETT ve OHO durakları Vapur ve İDO iskeleleri Şehirlerarası otobüs ve tren garları Banliyö tren istasyonları Minibüs duraklan Taksi duraklan Konumu Türü ve sayısı Dikim tarihleri Değişim sebepleri (yıpranma, çalınma.çarpma.vb) Yeri Tarihi Sebebi Suçlu (sürücü.yol, sinyalizasyon) Son nüfus sayımı değerleri İstihdam durumu Öğrenci sayısı Araç sayısı ve hızları Emisyon envanteri Sorunlar ve Çözümleri Koordinasyon eksikliğinden kaynaklanan bilgi yetersizliği: Gerekli olan bilgilerin ilgili birimler (Harita Müdürlüğü, Trafik Müdürlüğü, Ulaşım Koordinasyon Müdürlüğü, Yol Bakım Müdürlüğü) tarafından belli periyotlarla GIS Grubuna aktarılması ile bu sorun çözülebilir. Donanım ve yazılım yetersizliği : Mevcut durumun incelenmesi sonucunda tespit edilen eksikliklerin giderilmesi. Yazılım hakkındaki bilgi yetersizliği: Konu hakkında yeterli derecede deneyime sahip olan kişilerden bilgi alınması. 297