İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ MESLEK HASTALIKLARI-3 PROF.DR.SARPER ERDOĞAN

Transkript

1 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ MESLEK HASTALIKLARI-3 PROF.DR.SARPER ERDOĞAN

2 Meslek Hastalıkları-3 Meslek Hastalıkları Listesi Meslek Hastalıklarının Tıbbi ve Yasal Tanı Koyma Süreci 1

3 Meslek Hastalıkları-3 Meslek Hastalıkları Listesi Ülkemizde meslek hastalığı tanısına esas teşkil eden meslek hastalıkları listesi uygulaması dünyada pek çok ülkede kullanılmaktadır. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) 1925 yılında Meslek Hastalıkları Sözleşmesi No.18 de üç meslek hastalığından oluşan ilk ILO Meslek Hastalıkları Listesi ni yayımlamıştır. Yıllar içinde meslek hastalığı listelerini sürekli güncelleyen ILO 2002 yılında 70 adet meslek hastalığı içeren 194 sayılı Meslek Hastalıkları Listesi Tavsiye Kararını yayımlamıştır. 2

4 Meslek Hastalıkları-3 Meslek Hastalıkları Listesi Liste uygulaması: sürekli güncellendiği takdirde tanı ve tazminat işlemlerini hızlandırarak çalışanlar açısından avantaj yeterli hızda güncellenmeyen bir liste hastalanmış işçiler için bir dezavantaj oluşturacaktır. 3

5 Meslek Hastalıkları-2 Meslek Hastalıkları Listesi ILO nun öncülük ettiği mevcut literatürde iş ve hastalık ilişkisi için üç farklı düzlem tanımlanmıştır: 1. Meslek Hastalıkları 2. İşle İlgili Hastalıklar, 3. Çalışanları Etkileyen Hastalıklar 4

6 Meslek Hastalıkları-2 Meslek Hastalıkları Listesi 1. Meslek Hastalıkları, genellikle tek bir etkenle oluşan, özgün ve kuvvetli bir mesleki ilişkinin ortaya konması ile tanısı konan hastalıklardır. 2. İşle İlgili Hastalıklar, pek çok etkenin bir arada görüldüğü, çalışma ortamının rol oynayabildiği, birlikte farklı risklerin de yer aldığı, karmaşık etyolojiye sahip hastalıklardır. Dünya Sağlık Örgütü nün işle ilgili hastalık tanımı ise ''Yalnızca bilinen ve kabul edilen meslek hastalıkları değil, hastalığın oluşmasında ve gelişmesinde çalışma ortamı ve çalışma şeklinin, diğer sebepler arasında önemli bir faktör olduğu hastalıklardır.'' 3. Çalışanları Etkileyen Hastalıklar, işle ilgili bir ilinti olmamasına karşın mesleki zararlı etkenlerle ortaya çıkışı artan hastalıklardır. 5

7 Meslek Hastalıkları-2 Meslek Hastalıkları Listesi İşle ilgili hastalıklarda temel etken işyeri dışındadır. İşe girmeden önce var olan veya çalışırken tetiklenen bir hastalık söz konusudur. İşe giriş muayenesinin yapılamaması veya muayeneye özen gösterilmemesi nedeniyle kişide mevcut olan hastalık şiddetlenebilir. İşle ilgili hastalıklar; kalp hastalıkları, kronik obstrüktif akciğer hastalıkları, kas iskelet sistemi hastalıkları gibi hastalıklardır. Bazı mesleklerde çalışıyor olmak bu hastalıklar için risklidir. 6

8 Meslek Hastalıkları-2 Meslek Hastalıkları Listesi İşe Giriş Muayenesi ile sağlam ve sağlıklı olduğu saptanarak işe başlamış bir kişi işyeri koşulları nedeniyle hasta olmuşsa, bu hastalığın meslek hastalığı olduğunun kabulü daha az karmaşık ve daha insancıl bir uygulama olacaktır. Ancak, iş dünyasında bir meslek hastalığının kabulü ile çalışanlara ödenecek tazminatlar işveren için önemli bir gider olması nedeniyle çok ciddi dirençlerle karşılaşmaktadır. 7

9 Meslek Hastalıkları-2 Meslek Hastalıkları Listesi Uluslararası meslek hastalıkları listesine bir hastalığın eklenmesi için tanımlayıcı kriterler şunlardır: 1. Maruz kalma ve etkilenim ilişkisinin güçlü ve bilimsel olarak ispatlanmış olması, 2. Hastalığın belli işlerde veya çalışma alanlarında ortaya çıkması, 3. Maruz kalan işçi sayısı ile riskin şiddeti arasındaki ilişkinin kuvvetli olması, 4. Hastalığın birçok ülkenin ulusal meslek hastalığı listesinde yer alması. Yukarıda sayılan kriterler ışığında bir Meslek Hastalıkları Listesi nin güncellenmesi için sürekliliği sağlanmış bir bilimsel üretim gereklidir. 8

10 Meslek Hastalıkları-2 Meslek Hastalıkları Listesi ILO Meslek Hastalıkları Listesi üye ülkelerin meslek hastalıkları politikası geliştirme ile ilgili en önemli dokümandır ve bu listede meslek hastalıkları üç kategoride toplanmıştır: 1. Risk etmenleri ile meydana gelen meslek hastalıkları (fiziksel, kimyasal ve biyolojik), 2. Hedef organ ve sistemlerin meslek hastalıkları ( solunum, deri, kas ve iskelet), 3. Mesleki kanserler. 9

11 Meslek Hastalıkları-2 Meslek Hastalıkları Listesi Meslek hastalıkları ayrıca neden olan etmenlere göre sınıflandırılabilir: 1. Kimyasal kaynaklı meslek hastalıkları 2. Fiziksel kaynaklı meslek hastalıkları 3. Biyolojik kaynaklı meslek hastalıkları 4. Psikolojik kaynaklı olan meslek hastalıkları 5. Ergonomiye özensizlikten kaynaklanan meslek hastalıkları. 10

12 Meslek Hastalıkları-3 Meslek Hastalıkları Listesi Meslek Hastalıklarının Tıbbi ve Yasal Tanı Koyma Süreci 11

13 MESLEK HASTALIKLARI-3 Meslek Hastalıklarının Tıbbi ve Yasal Tanı Koyma Süreci Meslek hastalığı tanısı koyma konusunda yetkilendirilmiş kurumlar, Meslek Hastalıkları Hastaneleri, kamu üniversite hastaneleri ve eğitim ve araştırma hastaneleridir. Meslek hastalığı şüphesi ile başvuran kişide meslek hastalığı olup olmadığının anlaşılması için izlenecek yol aşağıdaki gibidir: Hastalığa neden olabilecek maruziyetin tanımlanması, Özel maruziyetle ilişkili olduğu bilinen klinik bulguların incelenmesi, Hastalığın olası bir nedeni olarak meslek dışı faktörlerin hariç tutulması, Meslek hastalığının varlığı veya yokluğu hakkındaki oluşturulan kanaat, İşyerinde önleyici tedbirler için öneriler oluşturulması, Meslek hastalıklarının yetkili makamlara bildirilmesi. 12

14 MESLEK HASTALIKLARI-3 Meslek Hastalıklarının Tıbbi ve Yasal Tanı Koyma Süreci İşle ilgili hastalıklar ve çalışanları etkileyen hastalıklar kategorileri meslek hastalığı kategorisinin dışındadır ve tazminat alma hakları yoktur. Bu hastalıkların tesbitinin önleyici ve kontrol tedbirleri üzerinde önemli bir etkisi olabileceğine inanılmaktadır. Meslek hastalığı tanı sürecinde kullanılan laboratuar testleri 5 grupta toplanabilir: 1. Genel sağlık değerlendirmesi 2. Maruziyete ait nonspesifik testler 3. Maruz kalınan ajan veya metabolitlerine ait testler 4. Genetik veya alerji testleri 5. Kromozomal değişiklikler 13

15 MESLEK HASTALIKLARI-3 Meslek Hastalıklarının Tıbbi ve Yasal Tanı Koyma Süreci 1. Genel sağlık değerlendirmesi: kan sayımı, akciğer grafisi, EKG, tam idrar analizi. 2. Maruziyete ait nonspesifik testler: ortalama korpusküler volum, ortalama korpusküler hemoglobin konsantrasyonu, eozinofil, karaciğer enzimleri, solunum fonksiyon testi. 3. Maruz kalınan ajan veya metabolitlerine ait testler: toluen maruziyetinde idrarda hippürik asit, inorganik kurşun zehirlenmesinde kanda kurşun analizi yapılması gibi. 4. Genetik veya alerji testleri: Kronik obstrüktif akciğer hastalıklarında serum alfa 1 antitripsin eksikliği, hemolitik kimyasallara duyarlıkta glukoz 6 fosfat dehidrogenaz eksikliği, organik madde hipersensitivitelerinde IgE, IgG bakılması gibi. 5. Kromozomal değişiklikler: Bazı fiziksel ve kimyasal ajan maruziyetlerikromozomal değişiklikler yapabilmektedir. 14

16 MESLEK HASTALIKLARI-3 Meslek Hastalıklarının Tıbbi ve Yasal Tanı Koyma Süreci Herhangi bir nedenle işyerinde hastalanan işçideki hastalığın meslek hastalığı olduğu yönünde bir kuşku oluşursa: 1. İşyeri hekimi hastalık şüphesi olan çalışanı ilk gören kişi ise onu Meslek Hastalıkları Hastanesine sevketmek üzere işverene yönlendirir. İşveren 72 saat içinde işçi ile ilgili meslek hastalığı bildirimi yapmak zorundadır. 2. Hasta çalışanı ilk gören ve meslek hastalığından kuşkulanan kişi aile hekimi ise hasta Meslek Hastalıkları Hastanesine sevk edilir. Buradan da yine 72 saat içinde bildirim yapması için işveren haberdar edilir. 3. Bir başka seçenekte işçinin kendisi Meslek Hastalıkları Hastanesine başvurabilir. Aynı şekilde Hastane 72 saat içinde bildirim yapması için işvereni haberdar eder. 15

17 Meslek Hastalıklarının Tıbbi ve Yasal Tanı Koyma Süreci 16

18 auzef.istanbul.edu.tr 17