HAFTALIK RAPOR 25 Ağustos 2014

Transkript

1 HAFTALIK RAPOR 2 Ağustos 214 Kredi derecelendirme kuruluşları ne kadar güvenilir? Sermaye piyasalarında yer alan piyasa aktörleri için var olan bilginin etkinliği, güvenilirliği ve istikrarlılığı geleceğe ilişkin alacağı kararlar bakımından oldukça önem arz ediyor. Bu süreçte, yurt dışı piyasalardan borçlanarak finansman kaynağı yaratmak isteyen ülke ve şirketlerin anapara ve faiz ödemelerini vaktinde yerine getirip getiremeyeceği, finansal varlıkların gelecekteki durumlarına ilişkin zamanından önce sağlıklı sinyaller vererek geriye ödeyememe riskini ölçme gibi konularda kredi derecelendirme kuruluşları önemli bir rol oynuyor. Ancak son yıllarda yaşanan tecrübeler, kredi derecelendirme kuruluşlarının güvenilirliğinin sorgulanmasına neden oldu. Bu haftaki çalışmamızda kredi derecelendirme kuruluşlarını ve piyasadaki rollerini ayrıntılı olarak inceleyeceğiz. Kredi Derecelendirme Kuruluşları ve Not Verme Kriterleri Kredi derecelendirme kuruluşları (KDK), ülkelerin veya şirketlerin borçlarını geri ödeyebilme kapasitesini ölçen ve bunu belli bir not sistemiyle ortaya koyan kuruluşlardır. Kredi derecelendirme kuruluşlarının not verilen tüm kurumlar için geçerli olan bir not çizelgesi vardır ve bu çizelgeye göre verilen notlar, ülkeler arasında karşılaştırma imkanı sağlar. Sayıları daha fazla olmasına karşın, piyasada daha çok ABD menşeli kuruluşlar olan Moody s, Standard and Poor s (S&P) ve Fitch tarafından yapılan değerlendirmeler ve verilen notlar takip ediliyor. Bu nedenle bu üç kuruluş aynı zamanda üç büyükler olarak da adlandırılıyor. Üç kuruluşun da derecelendirmeyi birbirine benzer şekilde tanımladığını ve genel olarak benzer kriterlere göre notlandırma yaptıklarını görüyoruz. Moody's'e göre derecelendirme: "Menkul kıymet ihraç eden firmaların ihraç ettikleri menkul kıymetlerin itfa süresince anapara ve faiz ödemelerini zamanında yerine getirebilme kabiliyetleri hakkında verilen bir yargı." S&P'ye göre: " Derecelendirme, borçlunun belirli bir finansal yükümlülükten ya da finansal programdan kaynaklanan kredibilitesine ilişkin fikirdir." Fitch'e göre: " Derecelendirme en genel tanımı ile bir kuruluşun finansal yükümlülüklerini zamanında yerine getirip getiremeyeceği hakkında verilen bağımsız bir görüştür." Kredi derecelendirme kuruluşlarının herhangi bir ülke ya da kurumun kredi notu değerlendirmesi sürecinde benzer yöntemlerle dikkate aldıkları kriterler niteliksel (politik risk) ve niceliksel (ekonomik risk) olarak iki ana başlığa ayrılıyor. 1. Politik risk grubuna giren kriterler, ülkenin siyasi istikrarı, Merkez Bankası nın bağımsızlık derecesi vb. 2. Ekonomik risk grubuna giren kriterler, ekonomik istikrar, büyüme potansiyeli, borç yükü, cari işlemler dengesi, borçlarını çevirebilme kabiliyeti vb. Kredi Derecelendirme Kuruluşlarının Notlarının Anlamı Kredi derecelendirme kuruluşları ülkelere ve şirketlere yönelik yaptıkları değerlendirmelerinin sonucunu yatırımcının anlayabileceği bir şekilde ifade edebilmek adına harf ve rakam içeren not sistemini kullanıyorlar (Bkz. Ek 1). Ayrıca izleme kapsamına alınan ülke ya da şirketin notunda ileriki vadede not değişikliği olabileceğini ve değişikliğin hangi yönde olabileceğini belirtmek üzere pozitif, durağan, negatif, gelişen gibi ifadeler de kullanılıyor. Kuruluşlar, ülkeye ilişkin değerlendirmelerini açıkladıklarında not değişikliğine gitmeden sadece

2 görünümde de değişikliğe gidebiliyor. Notlar yabancı para ve yerel para cinsinden yükümlülükler için ayrı ayrı ve uzun vadeli ile kısa vadeli olmak üzere veriliyor. Ülke notu dendiğinde genelde ülkenin uzun vadeli yabancı para cinsinden notu dikkate alınıyor. Notlar, en yüksek dereceli yatırım yapılabilirden iflasa kadar 1 farklı kategori içinde yer alıyor. Kuruluşlar tarafından verilen en yüksek kredi notu AAA (Fitch ve S&P) ya da Aaa (Moody s) ve D (S&P ve Fitch) veya C (Moody s). AAA en yüksek yatırım yapılabilir seviyeyi gösterirken, D iflasa işaret ediyor. BBB- (S&P ve Fitch) ve Baa3 (Moody s) ve üzerindeki notlar yatırım yapılabilir seviyeyi gösteriyor. Kredi Derecelendirme Kuruluşlarının Piyasalar Üzerindeki Etkisi Günümüz dünyasında küreselleşmenin bir sonucu olarak ülke piyasaları arasındaki etkileşim ve duyarlılığın artması, küresel bazda yatırım yapan sermayedarların işleyen bir piyasa ekonomisine ve istikrara oldukça önem vermesine neden olurken bu durum aynı zamanda uluslararası derecelendirme kuruluşlarını da daha işlevsel hale getirdi. Yatırımcıların portföylerini oluştururken ellerinde bulunduracakları varlıkların riskini belirleyebilmeleri için yatırım yapacakları şirketlere ya da ülkelere ilişkin detaylı olarak incelenmiş finansal verilere gereksinim duymaları, bu işlevselliğin artmasındaki temel sebep olarak görülüyor. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşlarının verdikleri bilgilerin bilgi asimetrisini önleme fonksiyonunun yanı sıra yatırımcıların yapamayacakları derinlikte ve maliyette analiz yapmaları geleceğe yönelik fikir vermelerini sağlıyor. Uluslararası kredi kuruluşlarının yaptıkları değerlendirmelerin düzenli olarak yapılması, yatırımcılara ellerindeki finansal enstrümanların değişen risk yapısı hakkında kontrol imkânı veriyor. Ülkeler ve piyasalar açısından bakıldığında ise, bu kuruluşların risk tespitinde hızlı ve standart bilgi akışı sunmaları, piyasalara yabancı yatırımcı girişlerini ve uzun vadeli yatırım eğilimini artırarak borçlanmayı kolaylaştırıyor. Piyasaların derinleşmesi sağlanırken uluslararası piyasaların iletişimi de güçlendiriliyor. Uluslararası piyasalarda tahvil ihraç eden her firma ve ülkenin kredi derecelendirme kuruluşları tarafından notlandırılması gerekiyor. Verilen notlar yatırımcılara ülkeler arasında karşılaştırma yapma imkânı sağlarken, ülkenin borçlanma maliyetlerinde de belirleyici oluyor. Yatırım yapılabilir not seviyesine sahip ülkeler daha uzun vade ve daha düşük maliyetlerle borçlanabilirken, yatırım yapılamaz seviyenin altında nota sahip ülkeler ise dışardan borç bulmakta zorlanıyor ve borçlanma maliyetleri yükseliyor Not Değişikliği Öncesi ve Sonrasında 1 Yıllık Tahvil Faizleri Macaristan Brezilya Yunanistan Portekiz Türkiye Kaynak: Bloomberg "" noktası not değişikliğinin yapıldığı tarihi gösterir Not Değişikliği Öncesi ve Sonrasında Yerel Para Birimleri Brezilya Yunanistan Portekiz Macaristan Türkiye Kaynak: Bloomberg "" noktası not değişikliğinin yapıldığı tarihi gösterir Yunanistan: 27 Nisan 21, not indirimi Portekiz: Temmuz 211, not indirimi Macaristan: 24 Kasım 211, not indirimi Brezilya: 3 Nisan 28, not artırımı Türkiye: Kasım 212, not artırımı 2 VakıfBank Ekonomik Araştırmalar Müdürlüğü İstanbul

3 Not artırımı veya azaltımının ardından, finansal göstergelerin de etkilendiğini görüyoruz. Not değişikliği ülkeye ilişkin risk algılamalarında değişikliğe yol açıyor ve bunun sonucu olarak ülke para birimi ve borsasında da hareket yaşanıyor. Yukarıda yer alan grafiklerde kredi derecelendirme kuruluşlarının not değişikliklerinin ülkeler üzerinde yarattıkları etkilere örnek olarak Yunanistan, Portekiz, Macaristan, Türkiye ve Brezilya nın not değişiklikleri incelendi. Yunanistan, Portekiz ve Macaristan ın kredi derecelendirme kuruluşları tarafından yatırım yapılabilir seviyesindeki notunun yatırım yapılamaz seviyeye düşürülmesinin ardından 1 yıllık tahvil getirilerinin sonraki 12 ayda yükselişe geçtiği izleniyor. Öte yandan, Türkiye ve Brezilya nın kredi notlarının yatırım yapılabilir seviyeye çıkartılması sonucunda 1 yıllık tahvil faizlerinin izleyen 12 ayda inişe geçtiği görülüyor. Yunanistan, Portekiz ve Macaristan örneğinde para birimlerinin USD karşındaki değerine bakıldığında indirimlere hızlı bir düşüşle tepki verildiği görülüyor. Türkiye ve Brezilya para birimleri ise gelen not artırımının pozitif etkisiyle USD karşında değerlendiği izleniyor. Kredi Derecelendirme Kuruluşlarına Yönelik Eleştiriler Küreselleşmeyle birlikte finansal piyasaların öneminin giderek artması uluslararası sermaye hareketlerinin yöneliminde baz alınacak ve var olan asimetrik bilgiyi engelleyecek bir sisteme olan ihtiyacı ortaya çıkardı. Kredi derecelendirme kuruluşları firmalara, ülkelere ve çıkarılan yatırım araçlarına ilişkin yaptıkları değerlendirmelerle bu ihtiyacı karşıladılar ancak kredi derecelendirme kuruluşlarının sermaye piyasasında verilen kararlar üzerinde giderek daha belirleyici bir rol oynamaları, KDK ların güvenilirliğinin de sorgulanmasına neden oluyor. Özellikle 27 yılında ABD de başlayan küresel kriz ve ardından 21 yılında Euro Bölgesi nde başlayan borç krizi, piyasada KDK lara ilişkin soru işaretlerini artırdı. Erken uyarı mekanizması işlevinin aksaması ve ülkelere ilişkin kredi not değişimlerinin piyasa göstergelerini geriden takip etmesi KDK lara ilişkin sorgulamaların ana noktasını oluşturuyor. KDK ların eleştirildikleri aksaklıkların başında bu iki odak noktası gelirken, bunları takip eden diğer eleştiriler ise; metodojilerinin açık olmaması, not indirimi sonrasında piyasaların daha fazla bozulması, finansal düzenlemelerde kredi notlarına aşırı bağımlılığın olması, menkul kıymet ihraç edenlerin KDK lara ücret ödemesi, kredi notlarının kredi riskini göstermede yetersiz kalması ve KDK ların ülke kredi notlarını tek seferde birden çok kademe indirmesi yönünde. Ayrıca, söz konusu kuruluşların üzerinde yer alan ve onları denetleyebilme yetkisine sahip olan yerel ya da uluslararası bir mekanizma olmaması da, bu kuruluşların eleştirilen bir diğer yönü. Özellikle, 28 yılında yaşanan ve küresel krizin tetikleyicisi olan ABD li yatırım bankası Lehman Brothers ın batmasından kısa bir süre önce KDK ların Teminatlı Borç Senetleri olan CDO lara (Collateralized Debt Obligation) yüksek kredi notu vermiş olmaları bu kuruluşlara olan güvenin sarsılmasında başlıca unsurlardan oldu. Getirilerinin yüksek olması nedeni ile içerisinde yüksek riskli konut kredilerinin de bulunduğu ve üç büyük KDK olan Fitch, S&P ve Moody s ten yüksek kredi notu alan CDO lar bankalar, emeklilik fonları ve hedge fonlar tarafından oldukça tercih edilmiş ve bu da ileride oluşacak olan riskin etki alanını genişletmişti. 21 yılında Yunanistan la başlayan ve Euro Bölgesi ndeki diğer ülkelere de sıçrayan Euro Bölgesi borç krizinde ise KDK lar, özellikle Yunanistan olmak üzere sorunlu ülkelere yüksek not vermek ve bu ülkelerin not indirimlerinin geç gerçekleştirilmesiyle eleştirildiler. Yunanistan ın borçlarını ödeyemeyeceğini açıkladığı dönemde ülke notunun yatırım yapılabilir seviyede olması, eleştirilerin odak noktasında yer aldı. İlk not indirimi 29 yılında Fitch ve S&P den geldi. A- olan ülke kredi notu BBB+ seviyesine düşürüldü. Bu not indiriminin ardından ise üç büyüklerden bir diğeri Moody s A1 seviyesini önce A2 ye kısa bir süre sonra da A3 seviyesine düşürdü. Bu süreçte Yunanistan ın IMF ten kullandığı önlem paketinin yetersiz kalması sonucunda Moody s ülkenin kredi notunu yatırım yapılamaz olan Ba3 düzeyine dört kademe birden indirdi ve sebep olarak Yunanistan ekonomisinin borç krizinden çıkabilme yeteneğindeki zorluk gösterildi. Ülkedeki krizin devam etmesi ile Moody s bu sefer ülke notunu üç kademe daha düşürerek şiddetli riskli anlamına gelen Caa1 seviyesine çekti. Bu dönemde S&P şirketi de Yunanistan ın B olan uzun vadeli kredi notunu tek seferde üç kademe birden düşürerek CCC seviyesine çekti. KDK ların piyasada yer alan aktörleri, yatırım kararı alma sürecinde doğru yönlendirebilme gibi bir görevlerinin olması, Yunanistan örneğindeki gibi tek hamlede üç kademelik not indirimlerinin erken uyarı mekanizmasıyla çeliştiğini gösterdi. Bununla birlikte hızlı ve sert bir şekilde not 3 VakıfBank Ekonomik Araştırmalar Müdürlüğü İstanbul

4 Ara. Tem.6 Şub.7 Eyl.7 Nis.8 Kas.8 Haz.9 Oca.1 Ağu.1 Mar.11 Eki.11 May.12 Ara.12 Tem.13 Şub.14 indirimine gidilmesi söz konusu ülkede mevcut olan güven kaybını ve ülkenin kredibilitesini kaybetmesini daha da derinleştirdi. Kredi Derecelendirme Kuruluşları ve Türkiye Türkiye Kredi Notu Geçmişi* Moody's S&P Fitch 213 Baa3 BB+ BBB- 212 Ba1 BB BBB- 21 Ba2 BB BB+ 29 Ba3 BB- BB+ 2 Ba3 BB- BB- 24 B1 BB- B 23 B1 B+ B 21 B1 B- B 2 B1 B+ BB B1 B B Ba3 B B+ 199 Ba3 B+ BB Ba3 B+ B 1992 Baa3 BBB Kaynak: Bloomberg *Yıl içindeki değişiklikler dikkate alınmamış, sadece yılsonu kredi notları tabloya yazılmıştır Not artırımı Not indirimi Türkiye, kredi derecelendirme kuruluşları tarafından ilk olarak 1992 yılında notlandırılmaya başlandı yılında Moody s ten Baa3 ve S&P den alınan BBB notları ile Türkiye yatırım yapılabilir nota sahipti yılında ekonomideki kırılganlıkların da etkisiyle her iki kuruluş da not indirimine gitti. Bu tarihte Türkiye ye ilk defa not veren Fitch ise ülke notunu B ile yatırım yapılamaz olarak belirledi yılının ardından üç kuruluş da ülke notunda birçok defa değişikliğe gitti. Genel olarak 23 yılından bu yana yapılan değişikliklerin artırım yönünde olduğu görülüyor. Bilindiği gibi Türkiye ekonomisi küresel kriz sırasında olumlu bir performans gösterdi ve kriz sonrası dönemde de bu olumlu performansını korudu. Özellikle yurtiçinde sağlanan siyasi istikrar, makroekonomik göstergeler ile kamu maliyesindeki iyileşme sonucu Türkiye nin notu 212 yılında Fitch tarafından BBB- ile yatırım yapılabilir seviyeye yükseltildi. Fitch in ardından 213 yılında da Moody s, Türkiye nin notunu yatırım yapılabilir seviyeye çıkarttı. Türkiye Dış Borç Stoku (milyar dolar) Kredi ile Mevduat Yıllık Artış Hızı Farkı (%) Finansal Olmayan Kuruluşlar Finansal Kuruluşlar Kamu Türkiye'nin notunun yatırım yapılabilir seviyeye çıkarılması Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Kaynak: BDDK Türkiye nin notunun 212 yılında yatırım yapılabilir seviyeye çıkarılmasıyla birlikte borçlanma maliyetleri azaldı ve özellikle özel sektörün yurtdışından borçlanma imkânları arttı. Kamu sektörünün yurtdışından borçlanmasında herhangi bir değişiklik yaşanmazken, finans kesiminin ve finans dışı kesimin yurtdışından borçlandıkları miktarın 213 yılında arttığını görüyoruz. Bankacılık sektöründe, mevduatın krediye dönüşüm oranının %1 ün üzerinde seyretmesi ve kredilerin yıllık artış hızının mevduatların yıllık artış hızından yüksek seyretmesi de sektörün kredi büyümesini mevduat dışı kaynaklarla fonlayabildiğini gösteriyor. Küresel kriz döneminde gelişmiş ülkelerin parasal genişleme önlemleri alması piyasadaki likiditeyi artırmış ve artan likidite Türkiye gibi daha iyi ekonomik göstergelere sahip gelişmekte olan ülkelere kaymıştı. Bu dönemde de kredi artış 4 VakıfBank Ekonomik Araştırmalar Müdürlüğü İstanbul

5 hızının yükseldiğini ve mevduat artış hızı ile arasındaki farkın sert şekilde arttığını görüyoruz. Ancak bir süre sonra aradaki fark tekrar azalmaya başladı. Türkiye nin yatırım yapılabilir seviye kredi notu almasıyla birlikte, bankaların yurtdışından sağladıkları kaynakların artması sonucu kredi ile mevduat yıllık artış hızı arasındaki fark da tekrar yükselmeye başladı. Türkiye nin kredi notunda bir indirim olması durumunda kamunun yurtdışı borçlanmasında bir düşüş yaşanmayacak ancak finans kesiminin ve finans dışı kesimin borçlanma maliyeti yükselebilecektir. Finans dışı kesimin yurtdışından doğrudan borçlanma imkânlarının azalmasıyla birlikte, yurtiçinden borçlanmaları artabilir. Sonuç olarak, küreselleşme ile birlikte finansal piyasaların öneminin giderek artması yatırımcıların sağlıklı karar verebilmeleri açısından kredi derecelendirme kuruluşlarına olan gereksinimi artırdı ve söz konusu kuruluşların değerlendirmeleri yatırım kararlarında referans alınan unsurların başında geliyor. Kredi derecelendirme kuruluşlarının değerlendirmeleri mikro düzeyde yatırımcı kararlarını etkilerken, makro düzeyde ise ülkelerin düşük maliyetli finansman bulmasında oldukça önem arz ediyor. Ancak söz konusu kredi derecelendirme kuruluşlarının 27 ve 21 yıllarındaki geçmiş deneyimlerine bakıldığında, KDK ların verdikleri notlardaki değerlendirmelerinde ülkelerin ya da şirketlerin gidişatına ilişkin gerçek zamanlı değerlendirmelerinin geri kalmış olması halihazırda önemli bir yere sahip olan KDK ların güvenirliğinin sorgulanmasına neden oluyor. VakıfBank Ekonomik Araştırmalar Müdürlüğü İstanbul

6 Ek 1: Kredi derecelendirme kuruluşları notları ve anlamları 6 VakıfBank Ekonomik Araştırmalar Müdürlüğü İstanbul

7 Haftalık Veri Takvimi (2-29 Ağustos 214) Tarih Ülke Açıklanacak Veri Önceki Beklenti Türkiye Kapasite Kullanım Oranı (Ağustos) (açıklandı) Reel Kesim Güven Endeksi (Ağustos) (açıklandı) ABD PMI Hizmetler Endeksi (Ağustos, öncü) Chicago Fed Ulusal Aktivite Endeksi (Temmuz).12.2 Yeni Konut Satışları (Temmuz, a-a) -%8.1 %4.9 Dallas Fed İmalat Endeksi (Ağustos) Almanya İFO İş Dünyası Güveni (Ağustos) ABD Dayanıklı Mal Siparişleri (Temmuz) %.7 %7 Case Shiller Konut Fiyat Endeksi (Haziran, y-y) %9.34 %8.2 Tüketici Güven Endeksi (Ağustos) Richmond Fed İmalat Endeksi (Ağustos) Türkiye TCMB Para Politikası Toplantısı (Ağustos) ABD Haftalık Mortgage Başvuruları % Almanya Tüketici Güven Endeksi (Eylül) Fransa İş Dünyası Güveni (Ağustos) İtalya Tüketici Güven Endeksi (Ağustos) Türkiye Tüketici Güven Endeksi (Ağustos) -- ABD GSYH (2.çeyrek, ç-ç, revize) %3.9 %4. Haftalık İşsizlik Maaşı Başvuruları 3 bin 298 bin Bekleyen Konut Satışları (Temmuz, y-y) -- -%4. Çekirdek Kişisel Tüketim Harcamaları Endeksi (2.çeyrek, ç-ç) %2. %2. Euro Bölgesi Tüketici Güveni (Ağustos) İş Dünyası Güven Endeksi (Ağustos).1.17 Almanya İşsizlik Oranı (Ağustos) %6.7 %6.7 TÜFE (Ağustos, y-y) %.8 %.8 İtalya Perakende Satışlar (Haziran, y-y) -- -%. İş Dünyası Güven Endeksi (Ağustos) Türkiye Dış Ticaret Dengesi (Temmuz) 7.9 milyar $ 8.2 milyar $ ABD Kişisel Harcamalar (Temmuz) %.2 %.4 Michigan Tüketici Güven Endeksi (Ağustos) Chicago PMI Endeksi (Ağustos) Euro Bölgesi İşsizlik Oranı (Temmuz) %11. %11. Almanya Perakende Satışlar (Temmuz, y-y) %1. %.4 Fransa ÜFE (Temmuz, y-y) %.4 %.4 İtalya İşsizlik Oranı (Temmuz) %12.3 %12.3 TÜFE (Ağustos, y-y) -%.2 %. Japonya Perakende Satışlar (Temmuz, a-a) %.3 %.4 TÜFE (Temmuz, y-y) %3.4 %.6 Sanayi Üretimi (Temmuz, y-y) -%.1 %3.1 7 VakıfBank Ekonomik Araştırmalar Müdürlüğü İstanbul

8 Haz.1 Ara.1 Haz.2 Ara.2 Haz.3 Ara.3 Haz.4 Ara.4 Haz. Ara. Haz.6 Ara.6 Haz.7 Ara.7 Haz.8 Ara.8 Haz.9 Ara.9 Haz.1 Ara.1 Haz.11 Ara.11 Haz.12 Ara.12 Haz.13 Ara.13 Haz.14 Mar.9 Haz.9 Eyl.9 Ara.9 Mar.1 Haz.1 Eyl.1 Ara.1 Mar.11 Haz.11 Eyl.11 Ara.11 Mar.12 Haz.12 Eyl.12 Ara.12 Mar.13 Haz.13 Eyl.13 Ara.13 Mar.14 Haz.14 Haz.11 Eki.11 Şub.12 Haz.12 Eki.12 Şub.13 Haz.13 Eki.13 Şub.14 Haz Ç3 2Ç1 2Ç3 21Ç1 21Ç3 22Ç1 22Ç3 23Ç1 23Ç3 24Ç1 24Ç3 2Ç1 2Ç3 26Ç1 26Ç3 27Ç1 27Ç3 28Ç1 28Ç3 29Ç1 29Ç3 21Ç1 21Ç3 211Ç1 211Ç3 212Ç1 212Ç3 213Ç1 213Ç3 214Ç1 TÜRKİYE Türkiye Büyüme Oranı Sektörel Büyüme Hızları (y-y, %) Reel GSYH (y-y, %) 2 Sektörel Büyüme Hızları (y-y, %) Kaynak:TÜİK Harcama Bileşenlerinin Büyüme Hızları (y-y, %) Tarım Sanayi İnşaat Ticaret Ulaştırma Kaynak:TÜİK Sanayi Üretim Endeksi 4 Harcama Bileşenleri Büyüme Hızları (%) 2 Takvim Etkisinden Arındırılmış Sanayi Üretim Endeksi (yy, %) Mevsim ve Takvim Etkisinden Arındırılmış Sanayi Üretim Endeksi (a-a, %) (Sağ Eksen) Kaynak: TÜİK Tüketim Devlet Yatırım İhracat İthalat Kaynak: TÜİK Toplam Otomobil Üretimi Sanayi Ciro Endeksi Toplam Otomobil Üretimi (Adet) (12 aylık Har. Ort.) Aylık Sanayi Ciro Endeksi (21=1) 17.6 Kaynak: OSD, VakıfBank Kaynak:TÜİK 8

9 Beyaz Eşya Üretimi Kapasite Kullanım Oranı Beyaz Eşya Üretimi (Adet) Kapasite Kullanım Oranı (%) Kaynak:Hazine Müsteşarlığı PMI Endeksi PMI Imalat Endeksi Kaynak:Reuters 9

10 Tem.8 Oca.9 Tem.9 Oca.1 Tem.1 Oca.11 Tem.11 Oca.12 Tem.12 Oca.13 Tem.13 Oca.14 Tem Nis.9 Tem.9 Eki.9 Oca.1 Nis.1 Tem.1 Eki.1 Oca.11 Nis.11 Tem.11 Eki.11 Oca.12 Nis.12 Tem.12 Eki.12 Oca.13 Nis.13 Tem.13 Eki.13 Oca.14 Nis.14 Tem.14 Tem.4 Oca. Tem. Oca.6 Tem.6 Oca.7 Tem.7 Oca.8 Tem.8 Oca.9 Tem.9 Oca.1 Tem.1 Oca.11 Tem.11 Oca.12 Tem.12 Oca.13 Tem.13 Oca.14 Tem.14 Tem.4 Oca. Tem. Oca.6 Tem.6 Oca.7 Tem.7 Oca.8 Tem.8 Oca.9 Tem.9 Oca.1 Tem.1 Oca.11 Tem.11 Oca.12 Tem.12 Oca.13 Tem.13 Oca.14 Tem.14 ENFLASYON GÖSTERGELERİ TÜFE ve Çekirdek Enflasyon ÜFE TÜFE (y-y, %) Çekirdek-I Endeksi (y-y, %) ÜFE (y-y, %) 9.46 Dünya Gıda ve Emtia Fiyat Endeksi Gıda ve Enerji Enflasyonu (y-y, %) UBS Emtia Fiyat Endeksi (sağ eksen) BM Dünya Gıda Fiyat Endeksi Gıda Enerji Tüfe Kaynak: Bloomberg Enflasyon Beklentileri Reel Efektif Döviz Kuru Ay Sonrasının Yıllık TÜFE Beklentisi (%) 24 Ay Sonrasının Yıllık TÜFE Beklentisi (%) TÜFE Bazlı (23=1)

11 May.8 Kas.8 May.9 Kas.9 May.1 Kas.1 May.11 Kas.11 May.12 Kas.12 May.13 Kas.13 May.14 İŞGÜCÜ GÖSTERGELERİ İşsizlik Oranı İşgücüne Katılım Oranı Mevsimsellikten Arındırılmış İşsizlik Oranı (%) İşsizlik Oranı (%) İşgücüne Katılma Oranı (%) İstihdam Oranı (%) Kaynak: TÜİK Kaynak: TÜİK Kurulan-Kapanan Şirket Sayısı Kurulan-Kapanan Şirket Sayısı (Adet) 4,7 4,2 3,7 3,2 2,7 2,2 1,7 1,2 7 Kaynak: TOBB 11

12 Haz.4 Ara.4 Haz. Ara. Haz.6 Ara.6 Haz.7 Ara.7 Haz.8 Ara.8 Haz.9 Ara.9 Haz.1 Ara.1 Haz.11 Ara.11 Haz.12 Ara.12 Haz.13 Ara.13 Haz.14 Haz.4 Ara.4 Haz. Ara. Haz.6 Ara.6 Haz.7 Ara.7 Haz.8 Ara.8 Haz.9 Ara.9 Haz.1 Ara.1 Haz.11 Ara.11 Haz.12 Ara.12 Haz.13 Ara.13 Haz.14 DIŞ TİCARET GÖSTERGELERİ İthalat-İhracat Dış Ticaret Dengesi İhracat (milyon dolar) İthalat (milyon dolar) Dış Ticaret Dengesi (milyon dolar) Cari İşlemler Dengesi Sermaye ve Finans Hesabı Cari İşlemler Dengesi (12 Aylık-milyon dolar) Cari İşlemler Dengesi (milyon dolar-sağ eksen) Doğrudan Yatırımlar (12 aylık-milyon dolar) Portföy Yatırımları (12 aylık-milyon dolar) Diğer Yatırımlar(12 aylık-milyon dolar) TÜKETİM GÖSTERGELERİ Tüketici Güveni ve Reel Kesim Güveni Tüketici Güven Endeksi Reel Kesim Güven Endeksi (sağ eksen)

13 Haz.7 Ara.7 Haz.8 Ara.8 Haz.9 Ara.9 Haz.1 Ara.1 Haz.11 Ara.11 Haz.12 Ara.12 Haz.13 Ara.13 Haz.14 KAMU MALİYESİ GÖSTERGELERİ Bütçe Dengesi Faiz Dışı Denge 1 Bütçe Dengesi (12 aylık toplam-milyar TL) Faiz Dışı Denge (12 aylık-milyar TL) Kaynak:TCMB İç ve Dış Borç Stoku Türkiye nin Net Dış Borç Stoku İç Borç Stoku (milyar TL) Dış Borç Stoku (milyar TL-sağ eksen) Türkiye'nin Net Dış Borç Stoku/GSYH (%) 28.1 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 13

14 Tem.6 Oca.7 Tem.7 Oca.8 Tem.8 Oca.9 Tem.9 Oca.1 Tem.1 Oca.11 Tem.11 Oca.12 Tem.12 Oca.13 Tem.13 Oca.14 Tem.14 Tem.4 Oca. Tem. Oca.6 Tem.6 Oca.7 Tem.7 Oca.8 Tem.8 Oca.9 Tem.9 Oca.1 Tem.1 Oca.11 Tem.11 Oca.12 Tem.12 Oca.13 Tem.13 Oca.14 Tem.14 LİKİDİTE GÖSTERGELERİ TCMB Faiz Oranı Reel ve Nominal Faiz 2 2 Borç Alma Faiz Oranı (%) Borç Verme Faiz Oranı (%) 2 2 Reel Faiz Nominal Faiz Kaynak:TCMB Kaynak:TCMB, VakıfBank Dünya Piyasalarında Son Açıklanan Ekonomik Göstergeler Reel Büyüme (y-y,%) Enflasyon (y-y,%) Cari Denge/GSYH* (%) Merkez Bankası Faiz Oranı (%) Tüketici Güven Endeksi ABD Euro Bölgesi Almanya Fransa İtalya Macaristan ** Portekiz ** İspanya Yunanistan İngiltere Japonya Çin ** Rusya Hindistan Brezilya G.Afrika **.7 4. Türkiye Kaynak: Bloomberg. *: Cari denge verileri IMF den alınmaktadır ve 213 verileridir. **: 212 verisi. 14

15 Türkiye Makro Ekonomik Görünüm En Son Yayımlanan Reel Ekonomi 214 Yılsonu Beklentimiz GSYH (Cari Fiyatlarla. Milyon TL) (214 1Ç) -- GSYH Büyüme Oranı (Sabit Fiyatlarla. y-y%) (214 1Ç) 3. Sanayi Üretim Endeksi (y-y. %)(takvim etk.arnd) (Haziran 214) -- Kapasite Kullanım Oranı (%) (Ağustos 214) -- İşsizlik Oranı (%) (Mayıs 214) 9.3 Fiyat Gelişmeleri TÜFE (y-y. %) (Temmuz 214) 8.7 ÜFE (y-y. %) (Temmuz 214) -- Parasal Göstergeler (Milyon TL) M1 167,44 22, ,12 (.8.214) -- M2 731,77 91,2 972,418 (.8.214) -- M3 774,61 9,979 1,16,938 (.8.214) -- Emisyon 4,6 67,76 77,38 (.8.214) -- TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $) 1,32 112,2 114,3 (.8.214) -- Faiz Oranları TCMB O/N (Borç Alma) ( ) -- TRLIBOR O/N ( ) -- Ödemeler Dengesi (Milyon $) Cari İşlemler Açığı 48,497 6,4 4,93 (Haziran 214) 1, İthalat 236,4 22,14 2,776 (Haziran 214) -- İhracat 2,462 2,83 12,923 (Haziran 214) -- Dış Ticaret Açığı 84,83 99,337 7,83 (Haziran 214) 86, Borç Stoku Göstergeleri (Milyar TL) Merkezi Yön. İç Borç Stoku (Temmuz 214) -- Merkezi Yön. Dış Borç Stoku (Temmuz 214) -- Kamu Net Borç Stoku (214. 1Ç) -- Kamu Ekonomisi (Milyon TL) 212 Haziran 213 Haziran Bütçe Gelirleri 24,84 31,44 34,7 (Haziran 214) -- Bütçe Giderleri 31,74 32,63 3,17 (Haziran 214) -- Bütçe Dengesi -6,27 1, (Haziran 214) -- Faiz Dışı Denge -4, (Haziran 214) --

16 Vakıfbank Ekonomik Araştırmalar Cem Eroğlu Müdür Nazan Kılıç Müdür Yardımcısı Buket Alkan Uzman buket.alkan@vakifbank.com.tr Fatma Özlem Kanbur Uzman fatmaozlem.kanbur@vakifbank.com.tr Sinem Ulusoy Uzman Yardımcısı sinem.ulusoy@ vakifbank.com.tr Elif Enginn Uzman Yardımcısı elif.engin@vakifbank.com.tr Bu rapor Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. tarafından t güvenilir olduğuna inanılan kaynaklardan sağlanan bilgiler kullanılarak hazırlanmıştır. h Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. bu bilgi ve verilerin doğruluğu hakkında herhangi bir garanti vermemekte vee bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan dolayı sorumluluk kabul etmemektedir. Bu rapor sadece bilgi vermek amacıyla hazırlanmış olup, hiçbir konuda k yatırım önerisi olarak yorumlanmamalıdır. Türkiye Vakıflar r Bankası T.A.O. bu b raporda yer alan bilgilerde daha önceden bilgilendirmee yapmaksızın kısmen veya tamamen değişiklik yapma hakkına sahiptir. Vakıfbank Ekonomik Araştırmalarr