DÖVİZLİ İŞLEMLER NEDENİYLE OLUŞAN KUR FARKLARININ MUHASEBE KAYITLARINI HATIRLATMAK İSTİYORUZ.

Transkript

1 Sirküler Tarihi : Sirküler No : 750 DÖVİZLİ İŞLEMLER NEDENİYLE OLUŞAN KUR FARKLARININ MUHASEBE KAYITLARINI HATIRLATMAK İSTİYORUZ. Dövizli işlemler önceki yılda yapıldığı halde işlem tutarından kalan kısmın değerlenmesi veya tahsilatı ile ödenmesi cari yılda olabilmektedir. Bu nedenle cari yılda yapılan dövizli işlemlerin değerlemesinde ve tahsilatı ile ödenmesinde oluşan kur farklarının muhasebe kayıtlarının farklılık arz etmesinden her bir durum ayrı ayrı açıklanacaktır. -Döviz kasasındaki nakit yabancı paralar efektif alış kuru ile diğer dövizli işlemler ise döviz alış kuru yla değerlemeye tabi tutulur. -Mal ve hizmet alım yada satımından dolayı gerek önceki yıldan gelen gerekse cari yıla ait alacak ve borçların bakiye tutarlarına Katma Değer Vergisi içermesi nedeniyle bu tutarların değerlenmesinde oluşan kur farklarından iç yüzde yöntemiyle KDV lerin ayrıştırılarak KDV lerinin 198 ve 399 no.lu hesaplara kayıt edilerek, alıcılarla veya satıcılarla yapılacak mutabakatlarda uygunluk sağlanacağını düşünmekteyiz. KASA HESABI ; Dönem sonu değerlemelerinde, kasada bulunan yabancı para biriminden oluşan nakitler, efektif alış kuru ile değerlenir. Yabancı paraların dönem sonu değerlemesi ve TL ye dönüştürme işlemlerinde; Olumlu kur farkı, kasa hesabına borç karşılığında 646 no.lu hesaba alacak, Olumsuz kur farkı ise kasa hesabına alacak karşılığında da 656 no.lu hesaba borç kaydedilir. BANKALAR HESABI ; Dönem sonu değerlemelerinde, bankalardaki döviz tevdiat hesaplarındaki mevcut yabancı paralar, döviz alış kuru ile değerlendirilir. Bankadaki yabancı paraların dönem sonu değerleme ve TL ye dönüştürme işlemlerinde; Olumlu kur farkı bankalar hesabına borç, karşılığında 646 no.lu hesaba alacak Olumsuz kur farkı ise bankalar hesabına alacak, karşılığında 656 no.lu hesaba borç kaydedilir. ALINAN ÇEKLER, ALICILAR VE ALACAK SENETLERİ HESABI; Önceki yılda satılan, stoklar, maddi ve maddi olmayan duran varlıklar nedeniyle döviz cinsinden veya dövize endeksli alınan çekler, senetsiz ve senetli alacakların geçici vergi dönemlerinde (yıl sonu dahil) değerlenmesi veya tahsil olunmasında oluşan kur farklarından; Yurtiçi ve Yurtdışı alıcılara ait olanlarda; Olumlu kur farklarını alınan çekler,alıcılar veya alacak senetleri hesabına borç karşılığında 646 hesaba alacak kaydedilir. Olumsuz kur farklarını alınan çekler,alıcılar veya alacak senetleri hesabına alacak karşılığında 656 hesaba alacak kaydedilir. 1

2 Cari yılda satılan, stoklar, maddi ve maddi olmayan duran varlıklar nedeniyle döviz cinsinden veya dövize endeksli alınan çekler, senetsiz ve senetli alacakların satıldığı yılın sonuna kadar tahsilatlarında oluşan olumlu veya olumsuz kur farklarının satışla ilişki olduğundan geçici vergi dönemlerinde (yıl sonu dahil) değerlenmesi veya tahsil olunmasında oluşan kur farklarından; Yurtiçi alıcılara ait olanlarda; Olumlu kur farklarına ait tanzim edilen fatura alınan çekler,alıcılar veya alacak senetleri hesabına borç, karşılığında 600 no.lu hesaba alacak,(değerleme işlemlerine ait ise 646 no.lu hesaba alacak) Olumsuz kur farklarını, çeki veren, alıcı veya senedi verenlerce tanzim olunan faturalara istinaden, 611 no.lu hesaba borç karşılığında, ilgili hesaba alacak kaydedilir. (Değerleme işlemlerine ait ise 656 no.lu hesaba alacak) Yurtdışı alıcılara ait olanlarda; Olumlu kur farkları,(değerleme ve tahsilat işlemlerinde) alınan çekler,alıcılar ve alacak senetleri hesabına borç, karşılığında 601 no.lu hesaba alacak, Olumsuz kur farklarını, 611 no.lu hesaba borç karşılığında,ilgili hesaba alacak kaydedilir. (Yurt dışı satışlara ilişkin olumsuz kur farklarına fatura gerekmez). HİSSE SENETLERİ HESABI ; VUK 279 uncu maddesine göre hisse senetleri alış bedeliyle değerlenmesi gerektiğinden dövizle alınmış olsa dahi dönem sonlarında kur değerlemesine tabi tutulmaz. ÖZEL VE KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI VE DİĞER MENKUL KIYMETLER HESABI ; Bu tür kıymetler borsada rayici yoksa ve dövize dayalı ise dönem sonlarında kur değerlemesine tabi tutulurlar. Değerleme sonucunda oluşacak; Olumlu kur farklarını bu hesaplara borç, 646 hesaba alacak kaydedilir. Olumsuz kur farklarını bu hesaplara alacak, 656 hesaba borç kaydedilir. Not: Bu kıymetler için ayrıca dönem sonu getirileri için gelir tahakkuku yapılması gerekir. VERİLEN ÇEKLER,SATICILAR VE BORÇ SENETLERİ HESABI ; Önceki yılda satın alınan stoklar,maddi ve maddi olmayan duran varlıklar nedeniyle döviz cinsinden verilen çekler,senetsiz ve senetli borçlar cari yıla ait geçici vergi dönemlerinde değerlenmesi sırasında veya ödenmesi halinde oluşan; Olumlu kur farkları verilen çekler,satıcılar ve borç senetleri hesabının borç,karşılığında 646 no.lu hesaba alacak, Olumsuz kur farkları ise ilgili hesabının alacağına, karşılığında ise 780 no.lu hesaba borç; Cari yılda satın alınanlarla ilgili olarak,satın alma yılındaki geçici vergi dönemlerinde değerlenmesinde ve ödenmesinde ortaya çıkan ;(*) Olumlu kur farkları; 2

3 Satın alınan stok ise bu emtiaların işletme stoklarına henüz girmemiş olanlarının maliyetine ilave için ilgili stok hesabına borç, karşılığında verilen çekler,satıcılar ve borç senetleri hesabına alacak, Satın alınan iktisadi kıymet ise aktifleştirildiği dönemin sonuna kadar olanların iktisadi kıymetlerin maliyetine ilavesi için ilgili iktisadi kıymetin kayıt edildiği hesaba borç, karşılığında verilen çekler,satıcılar ve borç senetleri hesabına alacak, Olumsuz kur farkları; Satın alınan stok ise bu emtiaların işletme stoklarına henüz girmemiş olanlarının maliyetinden tenzili için ilgili stok hesabına alacak, karşılığında verilen çekler,satıcılar ve borç senetleri hesabına borç, Satın alınan iktisadi kıymet ise aktifleştirildiği dönemin sonuna kadar olanların iktisadi kıymetlerin maliyetinden tenzili için ilgili iktisadi kıymetin kayıt edildiği hesaba alacak, karşılığında verilen çekler,satıcılar ve borç senetleri hesabına borç kaydedilir. Not;(*) Ayrıca,satın alınan iktisadi kıymetlerin ilk yılında, emtianın ise stoklara girinceye kadar ortaya çıkan kur farklarının maliyetle ilişkilendirilmesi zorunludur. Keza, iktisadi kıymetlerle ilgili ikinci yılda oluşan olumlu/olumsuz kur farklarının iktisadi kıymetin maliyeti ile ilişkilendirilmesi yada doğrudan gider (780 hesaba) yazılması ihtiyaridir. Fakat 3 üncü yıldan itibaren 2 inci yıl hangi yöntem seçilmiş ise onun devam ettirilmesi gerekir. VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HESABI ; Döviz üzerinden verilmiş olan depozito ve teminatların dönem sonlarında değerlenmesi sonucunda ortaya çıkan; Olumlu kur farkları bu hesaplara borç, 646 hesaba alacak, ORTAKLARDAN, İŞTİRAKLERDEN, BAĞLI ORTAKLIKLARDAN, PERSONELDEN VE DİĞER ALACAKLAR HESABI; Döviz cinsinden Ortaklara, İştiraklere, Bağlı Ortaklıklardan, Personelden ve Diğer Alacaklara nakit borç verme, mal veya hizmet satışından doğan alacakların önceki yılda gerçekleştirilen işlemlerden, bu döneme sarkan kısmının bu dönemde değerlemesi, tahsilatında ve cari döneme ait kısmının değerlemesinde oluşan olumlu kur farkları ilgili hesaba borç karşılığında 646 no.lu hesaba alacak, Ayrıca cari döneme ait kısmın cari yılın sonuna kadar tahsilatlarında oluşan olumlu kur farkları ilgili hesaba borç karşılığında 602 no.lu hesaba alacak, olumsuz kur farklarının ise ilgili hesaba alacak karşılığında 656 no.lu hesaba borç kaydı yapılmalıdır. Bu tür borçlanma işlemlerini finansman hizmeti olarak değerlendirilmesi nedeniyle değerleme ve tahsilatlarda oluşan kur farkları üzerinden ödemenin gerçekleştiği dönemde %18 oranında KDV hesaplanarak fatura edilmesi gerekmektedir. ALINAN AVANSLAR VE ALINAN DİĞER AVANSLAR HESABI; Alınan dövize dayalı avansların dönem sonu değerlemesinde yada işlem gerçekleşmediği için alınan avans geri ödendiğinde oluşan; Olumlu kur farkı bu hesaplara borç, 646 hesaba alacak kaydedilir. Olumsuz kur farkı bu hesaplara alacak, 656 hesaba borç kaydedilir. BANKA KREDİLERİ : 3

4 Önceki yılda alınıp cari yıla devreden bakiye ile cari yılda işletmenin finansmanı için alınan banka kredileri tutarlarının cari yıla ait geçici vergi dönemlerinde değerlemesinde veya ödemelerinde ortaya çıkan; Olumlu kur farkları ilgili hesaba borç karşılığında 780 no.lu hesaba alacak, Olumsuz kur farkları ise 780 no.lu hesaba borç karşılığında ilgili hesaba alacak kaydedilir. Not;(**) Ancak, alınan banka kredileri ile satın alınan iktisadi kıymetlerin ilk yılında, emtianın ise stoklara girinceye kadar ortaya çıkan kur farklarının maliyetle ilişkilendirilmesi zorunludur. Keza, iktisadi kıymetlerle ilgili olarak ikinci yılda oluşan olumlu/olumsuz kur farklarının iktisadi kıymetin maliyeti ile ilişkilendirilmesi yada doğrudan gider (780 hesaba) yazılması ihtiyaridir. Fakat 3 üncü yıldan itibaren 2 inci yıl hangi yöntem seçilmiş ise onun devam ettirilmesi gerekir. VERİLEN (İŞ, PERSONEL, SİPARİŞ) AVANSLAR HESABI; Verilen dövize dayalı avansların dönem sonu değerlemesinde oluşan; İşlem gerçekleşmediği için avans geri alınıyorsa tahsilâtta oluşan; (***) İktisadi kıymet alımı nedeniyle verilen sipariş avanslarından önceki yıldan devreden kısmının ve cari yılda verilmiş olan kısmının iktisadi kıymetin aktifleştirildiği dönem sonuna kadar süredeki gecici vergi dönemlerinde değerlenmesi sonucu oluşan olumlu ve olumsuz kur farkları iktisadi kıymetin maliyetine ilave ve tenzil edilmesi şeklinde kayıt edilmelidir. FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİ: Döviz cinsinden düzenlenen finansal kiralama sözleşmelerine ilişkin iktisadi kıymetin iktisap edildiği yılın sonuna kadar ortaya çıkan kur farkları ilgili kıymetin maliyetine eklenmesi veya tenzil edilmesi gerekmektedir. Bu nedenle cari dönemde yapılan finansal kiralama işlemleriyle ilgili 301, 302, 401 ve 402 nolu hesapların cari yıla ait geçici vergi dönemlerinde değerlemesi ortaya çıkan olumlu kur farkları 302,402 no.lu hesaba borç, karşılığında 301 ve 401 hesaplara alacak, olumsuz kur farkları ise 301 ve 401 hesaplara borç, karşılığında 302,402 no.lu hesaplara alacak kayıt edilir. Önceki yılda yapılan sözleşmelere ait bakiyelerin cari yılda değerlemesi sonucu ortaya çıkan olumlu kur farkları 646 Kambiyo Karları Hesabına, olumsuz kur farkları ise 780- Finansman Giderleri Hesabına kaydedilir. Not;(****) Kiralamanın ilk yılında ortaya çıkan kur farklarının maliyetle ilişkilendirilmesi zorunludur. Keza, iktisadi kıymetlerle ilgili olarak ikinci yılda oluşan olumlu/olumsuz kur farklarının iktisadi kıymetin maliyeti ile ilişkilendirilmesi yada doğrudan gider (780 hesaba) yazılması ihtiyaridir. Fakat 3 üncü yıldan itibaren 2 inci yıl hangi yöntem seçilmiş ise onun devam ettirilmesi gerekir. ORTAKLARA, İŞTİRAKLERE, BAĞLI ORTAKLIKLARA, PERSONELE BORÇLARI Önceki yılda ve cari yılda oluşan ortaklara, iştiraklere, bağlı ortaklıklara ve personele olan borçlar geçici vergi dönemlerinde değerlenmesi veya tahsil olunmasında oluşan kur farklarından; Olumsuz kur farkları bu hesaplara alacak, 780 hesaba borç kaydedilir. 4

5 Not: Ancak, ortaklardan, iştiraklerden ve bağlı ortaklıklardan alınan borç doğrudan doğruya bir iktisadi kıymetin satın alınmasında kullanılmış ise; satın alınan iktisadi kıymetlerin ilk yılında, ortaya çıkan kur farklarının maliyetle ilişkilendirilmesi zorunludur. Keza, bu iktisadi kıymetlerle ilgili olarak ikinci yılda oluşan olumlu/olumsuz kur farklarının iktisadi kıymetin maliyeti ile ilişkilendirilmesi yada doğrudan gider (780 hesaba) yazılması ihtiyaridir. Fakat 3 üncü yıldan itibaren 2 inci yıl hangi yöntem seçilmiş ise onun devam ettirilmesi gerekir. Yukarıdaki açıklamaları tablo şeklinde gösterilecek olursak; DEĞERLEME İŞLEMLERİNDE ÖNCEKİ YILDAN GELEN BAKİYE CARİ YILDAKİ İŞLEMLER NETİCESİNDE TAHSİLAT VEYA ÖDEME İŞLEMLERİNDE ÖNCEKİ YILDAN GELEN BAKİYE CARİ YILDAKİ İŞLEMLER NETİCESİNDE Hesap Kodu Hesap Açıklaması LEHE ALEYHE LEHE ALEYHE LEHE ALEYHE LEHE ALEYHE 100 Döviz Kasası Alınan Çekler Bankalar Verilen Çekler Bkz(*) Bkz(*) Bkz(*) Bkz(*) 108 Diğer Hazır Değerler Özel ve Kamu Kesimi Tahvil senet ve Bonoları ve Diğer Menkul Kıymetler Alıcılar / Alacak Senetleri / Kazanılmamış Finansal Kiralama Faiz Gelirleri Verilen Depozito ve Teminatlar Diğer Ticari Alacaklar Ortaklardan Alacaklar İştiraklerden Alacaklar Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar Personelden Alacaklar Diğer Çeşitli Alacaklar Verilen Sipariş Avansları Personel Avansları Verilen Avanslar Bkz(***) Bkz(***) Bkz(***) Bkz(***) Banka Kredileri Bkz(**) Bkz(**) Bkz(**) Bkz(**) Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar Bkz(****) Bkz(****) Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri (-) Bkz(****) Bkz(****) Uzun Vadeli Kredilerin Anapara 303 Taksit ve Faizleri Satıcılar Bkz(*) Bkz(*) Bkz(*) Bkz(*) Borç Senetleri Bkz(*) Bkz(*) Bkz(*) Bkz(*) Ortaklara Borçlar İştiraklere Borçlar Bağlı Ortaklıklara Borçlar Diğer Çeşitli Borçlar Alınan Sipariş Avanslar Alınan Diğer Avanslar CARİ YILDAKİ GEÇİCİ VERGİ DÖNEMLERİ İTİBARİYLE YAPILAN DEĞERLEME İŞLEMLERİNİN, ERTESİ GÜN TERS KAYITLA İPTAL EDİLMESİNİN UYGUN OLACAĞINI DÜŞÜNÜYORUZ. Bilgilerinize sunarız. Ş.A. Yeminli Mali Müşavirlik A.Ş. 5