Özden ARISOY *, Altan EŞSİZOĞLU * ÖZET. pecya ABSTRACT. Attitudes of Turkish Nurses Towards Schizophrenic Patients

Transkript

1 Genel ve Ruh Sa ğlığı Hastanelerinde Çal ışan Hemşirelerin Şizofreniye Bak ış Açılar ın ın Karşılaştırılması Özden ARISOY *, Altan EŞSİZOĞLU * ÖZET Amaç: Ruh sağlığı hastanelerinde çalışan hemşirelerin şizofreniye bak ış açıların ı ve tutumlar ın ı belirlemek ve psikiyatrik hastalıklara sahip olan kişilerle daha az ilişkisi olan genel hastanelerde çalışan hemşirelerin tutumlarıyla karşılaşt ırmakt ır. Yöntem: Ruh sağlığı hastanesi olarak seçilen Bakırköy Ruh ve Sinir Hastal ıkları Hastanesi' nden 70, genel hastane olarak seçilen Şişli Etfal Hastanesinden 30 olmak üzere toplam 100 hem şire ile yüz yüze görü şme yap ılm ış ve deneklere Parem tarafından geliştirilmiş, 4 ayrı bölüm ve 111 sorudan olu şan bir anket uygulanm ıştır. Bulgular: Her iki grup mesleklerini yaparken kendilerini güvende hissetmediklerini belirtmi ştir. Ancak, Bak ırköy grubu mesleki aç ıdan daha az tatmin olduğunu bildirmiştir. İki grup da şizofreniyi bir hastal ık olarak değerlendirmekle birlikte Şişli grubu şizofreninin daha az oranda bir akıl hastalığı olduğunu düşünmekte, şizofreniyi a şırı üzüntü hali olarak görmekte, sosyal sorunlar nedeniyle ortaya çıkt ığın ı belirtmekte ve zaman zaman her insan ın içine düştüğü bir durum olarak değerlendirmektedir. Bak ırköy grubu şizofrenleri anlaml ı derecede tehlikeli bulmakta ve daha fazla oranda düzelmeyeceklerini dü şünmektedir. Ayr ıca Bak ırköy grubunun şizofreni hastalarına karşı daha fazla mesafe koyucu bir tutum sergiledikleri, bu-mesafe koyucu tutumun özellikle şizofrenlerle evlenme ve evini bir şizofrene kiraya verme konusunda daha belirgin bir hal aldığı belirlenmiştir. Sonuç: Ruh sağlığı alanında çalışan Bak ırköy grubu hemşirelerinin şizofreni hastalarına daha fazla mesafe koydu ğu, genel hastane hemşire populasyonunu temsil eden Şişli grubunun ise şizofreni konusunda daha az bilgili oldu ğu saptanmıştır. Bu nedenle Şişli grubunun bilgilendirici eğitime, Bak ırköy grubunun ise tutumla ilgili e ğitime ihtiyaçlar ı olduğu düşünülmü ştür. Anahtar kelimeler: Şizofreni, stigma, psikiyatri hem şireliği Düşünen Adam; 2004, 17(3): ABSTRACT Attitudes of Turkish Nurses Towards Schizophrenic Patients Objective: In this study, it is aimed to determine and compare mental health nurses' and general hospital nur-ses' beliefs and knowledge about the etiology and treatment of schizophrenia and attitudes towards schizophrenic patients. Method: 70 nurses working in a mental health hospital and 30 nurses working in a general hospital were interviewed face to face with a questionnaire developed by Psyciatric Research and Education Center in Turkey. Results: The mean age and the mean working year was higher in the mental health nurse group. Both groups were nonsatisfied with their job but, the difference was more marked in the mental health nurse group. Both groups think schizophrenia as a disorder but, the general hospital nurse group consider schizophrenia less as a mental disorder and thinks that stressful lıfe events commonly cause schizophrenia. Both groups consider schizophrenia as a treatable illness but, the mental health nurse group is convinced that schizophrenia cannot be completely cured. In contrast general hospital nurse group believe that schizophrenia will improve if social problems are resolved. The mental health nurse group hold the opinion that people with schizophrenia are dangerous and they put more social distance towards schizophrenic patients than the general hospital group. Conclusion: The mental health nurse group appeared to have more knowledge about the etiology and treatment of schizophrenia but, they tended to put more social distance towards schizophrenic patients than the general hospital nurse group. This may indicate a need for an educational programme considering attitudes for the mental health nurse group and a theoretical educational programmme for the general hospital nurse group. Key words: Schizophrenia, attitudes, nurses * Bakırköy Ruh ve Sinir Hastal ıkları Eğitim ve Ara ştırma Hastanesi 5. Psikiyatri Bölümü 146

2 Şizofreniye Bak ış Aç ılarının Karşılaşdndmasi GIRIŞ Ruhsal hastal ıklara ve hastalara bak ış aç ıs ı her zaman önemini korumu ş bir konudur (S Niigny ve ark 1999). Bu konudaki çal ışmalar önceleri toplumun bakış aç ıs ına odaklanm ış, daha sonralar ı ise psikiyatrik hastal ıkların tan ısından, tedavisinden ve hastaların bakım ından sorumlu olanların bakış aç ıların ı ve tutumlar ını belirlemeye yönelmi ştir (Scott ve Philip 1985, Link ve ark 1999, Ta şkın ve ark 2002). Ruh sağlığı alan ında çal ışanlar ın ruhsal hastal ıklar ile ilgili temel inan ışlar ı ve bu hastal ıklara sahip ki şilere kar şı tutumlar ını bilmek, hastalara verilen hizmetin kalitesini etkileyece ğinden oldukça önemlidir. Ayrıca ruh sağlığı alan ında çal ışanların tutumları hem çal ışanlar ile doğrudan ili şkiye giren hastalar aç ıs ından hem de toplumun ruh sa ğlığı ile ilgili eğitimi açs ından önem ta şır (Eker ve Akar 1991, Eker 1985, Fryer ve Cohen 1988, Malla ve Shaw 1987, Rabkin 1972). Bu konu ile ilgili olarak 1950 ve 1960'l ı yıllarda yap ılan ilk çal ışmalar ruhsal hastal ıklara sahip ki şilerle yakın ili şkide bulunman ın olumsuz tutumlar ı azaltt ı - ğını ortaya koymu ştur (Weller ve Grunes 1988). Araşt ırmac ılar yak ın ili şkinin, hastay ı bir gruba ait görmenin ötesinde bir birey olarak tan ımay ı sağlamas ı ile olumsuz tutumlar ı azaltt ığını öne sürmü ştür. Bir ilişkinin olumlu olmas ında ilişkiye geçen iki tarafın sosyal statülerinin e şit olmas ının, ilişki için gönüllü olmalar ının, ilişkinin kazanımlara neden olmas ının ve ilişkinin yoğun ve memnuniyet uyand ırıc ı olmas ının önemli olduğunu belirtmi şlerdir. Ruhsal hastal ıkları olan ki şilere karşı takın ılan olumlu ve olumsuz tutumlar en aç ık biçimiyle hasta hemşire ilişkisinde ortaya ç ıkar (Weller & Grunes 1998). Ruh sağlığı çal ışanlar ının yar ıs ından fazlas ın ı oluşturan hem şireler, rehabilitasyondan, hastane ortam ın ın düzenlenmesinden ve verilen hizmetlerin birço ğundan sorumlu olmalar ına rağmen ruhsal hastal ıklara bakış aç ıs ı ve bu hastal ıklara sahip ki şilere kar şı tutum ile ilgili yapılmış çal ışmalar daha çok psikiyatri hekimlerinin, pratisyen hekimlerin ve halk ın bakış aç ılarını karşılaşt ırmaya odaklanm ış, hemşireler ise bu alanda yap ılmış hemen hiçbir çal ışmaya dahil edilmemi ştir (Caldwell ve Jorm 2000). Son y ıllarda hem şirelerin de dahil edildi ği baz ı çal ış - malarda, psikiyatri hekimlerinin organik tedavileri benimsedikleri, buna kar şın toplumun organik tedavilere olumlu bakmad ığı, hemşirelerin ise tedavi konusundaki tutumlar ının iki grup aras ında yer ald ığı ortaya konulmu ştur (Caldwell ve Jorm 2000, Jorm ve ark. 1997, Angermayer ve Matschinger 1996, McKeon ve Carrick 1991, Walter 1998). Ayn ı zamanda Tessler'in (1991) yapt ığı bir çal ışmada hastalar ve hasta yak ınları hem şireleri kendilerine daha yak ın hissettikleri ifade etmi ştir. Buradan hareketle, hem şirelerin psikiyatrik hastal ıklara sahip olan ki şiler ve yakınları ile psikiyatri hekimleri aras ındaki ili şkide köprü görevi gördükleri söylenebilir. Caine ve Smail (1966, 1967, 1968, 1969) yapt ıkları çalışmada psikiyatrik hastal ıklara sahip olanlar ın bakımından sorumlu hem şirelerin iki farkl ı tutum sergilediklerini belirlemiştir. Araşt ırmac ılar hastalara daha uzak bir mesafe koyan grubun organik tedavileri ve kat ı servis disiplinini benimsediklerini, hastalara daha az mesafe koyan grubun ise hastalarla yak ın ili şki kurduklarını ve tedaviyle daha yak ından ilgilendiklerini saptam ıştır. Bu çal ışmanın amac ı, özellikle ruh sağl ığı hastanelerinde çal ışan hem şirelerin şizofreniye bak ış aç ıların ı ve tutumlar ını belirlemek ve psikiyatrik hastal ıklara sahip olan kişilerle daha az ili şkisi olan genel hastanelerde çal ışan hem şirelerin tutumlar ıyla karşılaştırmakt ır. YÖNTEM Bu amaçla ruh sağlığı hastanesi olarak Bak ırköy Ruh ve Sinir Hastal ıkları Hastanesi () ve genel hastane olarak Ş i şli Etfal Hastanesi seçilmi ştir. 'den genel psikiyatri servislerinde en az bir y ıld ır çal ışan 70, Şişli Etfal Hastanesi'nden daha önce psikiyatri servisinde çal ışmamış, kurumunda en az bir y ıldır çal ışan 30 olmak üzere toplam 100 hem şire ile yüz yüze görü şme yapılm ıştır. Bu çal ışmada araştırmac ılar tarafından deneklere Parem taraf ından geli ştirilmi ş, 4 ayrı bölüm ve 111 sorudan olu şan bir anket uygulanmışt ır (Aker T ve ark. 2000). Ankette demografik veriler ve sa ğlık bilgileri ile ilgili 18, şizofreni ile ilgili 32 soru bulunmaktad ır. Anket formunun şizofreni k ısm ı iki ana bölümden 147

3 Genel ve Ruh Sağlığı Hastanelerinde Çalışan Hemşirelerin Şizofreniye Bakış Aç ıların ın Karşdaşt ırılmast Arısoy, Eşsizoğlu oluşmaktad ır. Birinci bölümde DSM-IV'te (Amerikan Psikiyatri Birli ği 1994) tan ımland ığı şekliyle şizofrenide görülen belirtilerin tan ımlandığı bir olgu örneği verilerek, çal ışmaya kat ılan kişilerin bu yaka ile ilgili 6 soruyu yan ıtlamalar ı istenmi ştir. İkinci bölümde ise verilen yaka örne ğinin şizofreni için bir örnek olduğu da söylenerek, 26 soru ile do ğrudan şizofreni ile ilgili deneklerin bilgi ve tutumu ara şt ınlmıştır. Birinci bölümdeki 4, ikinci bölümdeki 24 soruda maddeler ile ilgili yan ıtlar "kat ılıyorum", "k ısmen kat ılıyorum", "pek kat ılmıyorum", "fikrim yok" şeklinde derecelendirilmi ş ve birinci bölümdeki 2, ikinci bölümdeki 2 soruda ise yan ıtlar çe şitli önermeler şeklinde düzenlenmi ştir. İkinci bölümdeki 26 sorudan 8'i sadece " şizofreni bir hastal ıkt ır" önermesine "kat ıl ıyorum" ya da "k ısmen kat ılıyorum" yan ıtı - n ı verenlere sorulmu ştur. Alınan sonuçlar SPSS-PC 8.0 istatistik program ında oluşturulan veri taban ına aktar ılmıştır. Sorulara verilen yan ıtlar s ıkl ık belirtilerek de ğerlendirilmi ş, her iki grup sosyodemografik verilerden ya ş, toplam çalışma y ıl ı ve bulundu ğu kurumda çal ışma y ıl ı aç ıs ından t-testi, di ğer sosyodemografik veriler aç ısından ise ki-kare testi ile kar şılaşt ırılmışt ır. Sorulara verilen yan ıtlardan "kat ılıyorum" yan ıtı "1", kat ılm ıyorum yan ıt ı ise "O" olarak kodlanm ış ve her iki grup bu yanıtlar aç ısından ki-kare testi ile kar şılaşt ırılmıştır. Tablo 1. Çal ışmaya kat ılan iki grubun yaş ve çal ışma süreleri ile ilgili karşılaşt ır ılmas ı. BRSSH ŞİŞLİ ETFAL t-test sd P Yaş 31,04±7,43 26,27±5,57 3, ,002 Toplam çal ışma yılı Bulunduğu kurumda çalışma yılı BULGULAR 11,29±7,34 6,73±5,76 3, ,003 7,84±6,58 3,43±3,38 3, ,001 Sosyodemografik veriler Bak ırköy grubunun ya ş, toplam çal ışma y ıl ı ve bulunduğu kurumda çal ışma y ıl ı ortalamalar ı daha yüksek bulunmu ştur (Tablo 1). Bak ırköy grubunda evli olanlar ın oran ı yüksektir (Tablo 2). İki grup aras ında eğitim seviyesi, ayl ık gelir, kadro durumu, ruhsal tedavi öyküsü ve yak ınlarında geçirilmi ş ruhsal hastal ık öyküsü aç ıs ından fark bulunmam ışt ır (Tablo 2 ve Tablo 4). Her iki grubun da mesleklerini yaparken kendilerini güvende hissetmedikleri, mesleki aç ıdan kendilerini bilgili bulduklar ı saptanm ış, ancak aralar ında belirgin fark bulunmam ıştır. Bakırköy grubu mesleki doyum aç ıs ından daha az tatmin olduklar ını belirtmi ş - lerdir (Tablo 3). Tablo 2. Çal ışmaya kat ılan iki grubun medeni durum, e ğitim düzeyi, gelir ve kadro durumu aç ısından karşılaşt ırılmas ı. ŞİŞLİ ETFAL ki-kare sd p Medeni durum Evli Bekâr Eğitim seviyesi Meslek lisesi Lisans ve AÖ Ayl ık gelir 750 milyondan az 750 milyondan fazla Kadro durumu Kadrolu Sözle şmeli

4 Şizofreniye Bak ış Aç ıların ın Karşılaştırılmas ı Tablo 3. Çal ışmaya kat ılan iki grubun güven, mesleki tatmin ve bilgililik hissi aç ıs ından karşılaşt ır ılmalar ı. ŞİŞLİ ETFAL ki-kare sd p Mesleğinizi yaparken kendinizi ne kadar güvende hissediyorsunuz? Az İyi Mesleki tatmininiz ne düzeyde? Az İyi Mesleğiniz konusunda kendinizi ne kadar bilgili hissediyorsunuz? Az İyi Tablo 4. Çal ışmaya kat ılan iki grubun özgeçmi şlerine ruhsal tedavi görme ve soygeçmi şlerinde ruhsal hastal ık bulunma durumlar ına göre kar şılaşt ırılmas ı. ŞİŞLİ ETFAL ki-kare sd p Daha önce ruhsal bir tedavi gördünüz mü? Evet Hayır Yak ınlar ın ız aras ında ruhsal hastal ık geçiren var m ı? Evet Hayır Tablo 5. Şizofrenide nedensellik ile ilgili tutumlar ın karşılaşt ır ılmas ı. ŞİŞLİ ETFAL ki-kare sd Şizofreni a şırı üzüntü halidir Katılıyorum Kat ılm ıyorum Şizofreni bir ruhsal zay ıfl ık halidir Katılıyorum Katılm ıyorum Şizofreni sosyal sorunlar nedeni ile ortaya ç ıkar Katı lıyorum Katılm ıyorum Şizofreni bir hastal ık değil zaman zaman her insan ın içine düştüğü bir durumdur. Katılıyorum Kat ılm ıyorum Şizofrenler ak ıl hastas ıd ır Kat ılıyorum Kat ılm ıyorum Şizofreni bir hastal ıkt ır. Kat ılıyorum Kat ılm ıyorum

5 Şizofreniye Bak ış Aç ılarının Karşdaştırdmas ı Tablo 6. Şizofrenide sosyal mesafe ile ilgili tutumlar ın karşılaşt ır ılması. ŞİŞL İ ETFAL ki-kare sd p Şizofrenler toplum içinde serbest dola şmamal ıdır. Kat ılıyorum Katılm ıyorum Şizofren bir ki şi ile çal ışabilirim Katılıyorum Katılmıyorum Şizofren bir ki şi ile evlenebilirim Katıl ıyorum Kat ılm ıyorum Şizofren bir kom şum olmas ı beni rahats ız etmez Katılıyorum Katılmıyorum Evim olsa bir şizofrene kiraya vermem Kat ılıyorum Katılm ıyorum Tablo 7. Şizofrenide tehlikelilik ile ilgili tutumlar ın karşılaşt ır ılmas ı. ŞİŞLİ ETFAL ki-kare sd P Şizofrenler sald ırgan olur Katılıyorum Kat ılmıyorum Şizofreni bula şıc ıd ır Katılıyorum Katılm ıyorum Tutumlar Uygulanan ankette cevaplar şizofrenide nedensellik, sosyal mesafe, tehlikelilik, düzelme ve tedavi ile tutumlar ı içerecek şekilde alt ba şlıklara ayr ılmışt ır. Nedensellikle ilgili tutumlar Şişli grubu şizofreniyi a şın üzüntü hali olarak görmekte, sosyal sorunlar nedeni ile ortaya ç ıktığın ı düşünmekte, bir hastal ık olarak de ğil zaman zaman her insan ın içine dü ştüğü bir durum olarak de ğerlendirmektedir (Tablo 5). Her iki grubun tamam ı şizofreniyi bir hastal ık olarak değerlendirmekte, ancak Ş i şli grubu şizofreninin daha az oranda bir ak ıl hastal ığı olduğunu dü şünmektedir (Tablo 5). Sosyal mesafeyle ilgili tutumlar Şişli grubu şizofren bir ki şi birlikte çal ışmak, şizofren bir kom şunun olmas ı, şizofren bir ki şi ile evlenebilme konular ında Bak ırköy grubuna göre daha olumlu bir tutum sergilemi ştir. Evini bir şizofrene kiraya verme konusunda ise Bak ırköy grubu daha olumsuz bir tutum sergilemi ştir (Tablo 6). Tehlikelilikle ilgili tutumlar Her iki grup da şizofrenlerin sald ırgan olduklar ını dü şünmekte, ancak Bak ırköy grubu şizofrenleri daha tehlikeli bulmaktad ır (Tablo 7). 150

6 Şizofreniye Bak ış Aç ıların ın Karşılaştırılması Tablo 8. Şizofrenide düzelme ile ilgili tutumlar ın karşılaşt ırılmas ı. ŞİŞLİ ETFAL ki-kare sd Şizofreni olanlar tam olarak düzelmez. Katılıyorum Katılmıyorum Tablo 9. Şizofrenide tedavi ile ilgili tutumlar ın karşılaşt ırılmas ı. ŞİŞL İ ETFAL ki-kare sd Ortam değişikliği şizofreninin düzelmesine önemli katk ılarda bulunur. Katılıyorum Katılmıyorum Sosyal sorunlar çözülmeden şizofreni geçmez Katılıyorum Kat ılm ıyorum Şizofreni tedavi edilebilen bir hastal ıkt ır Katılıyorum Kat ılmıyorum Düzelmeyle ilgili tutum Her iki grup da şizofreninin tam olarak düzelmeyeceğini belirtmekle birlikte, Bak ırköy grubu daha yüksek oranda şizofrenlerin düzelmeyece ğini düşünmektedir (Tablo 8). Tedaviyle ilgili tutumlar Her iki grup da şizofreninin tedavi edilebilen bir hastal ık olduğunu dü şünmektedir. Şişli grubu ortam değişikliğinin şizofreninin düzelmesine önemli katk ı- larda bulunduğunu, sosyal sorunlar çözülmeden şizofreninin düzelmeyece ğini dü şünmektedir (Tablo 9). Ayr ıca, her iki grup da şizofrenlerin kendi hayatlarıyla ilgili doğru kararlar alamayacaklann ı düşünmekle birlikte Bak ırköy grubunda bu oran daha yüksektir (p= 0,044). TARTIŞMA Tutum, kişinin belli bir duruma kar şı gösterdiği tep- kidir. Tutum ki şinin yaşam ı boyunca edindiği deneyimler sonucunda geli şir ve hem duyguyu hem bilgiyi içerir. Tutumlar bilinçli veya bilinçd ışı olabilirler. Tutum ve görü ş aras ındaki ayr ım net değildir. Genellikle tutumun davran ışı belirledi ği ileri sürülmü ştür. Tutumlar zaman içerisinde pek fazla de ği şikliğe uğramaz. Ki şi yeni bir bilgiyle kar şılaştığında o konu hakkındaki fikri de ğişebilir, ancak tutumu kolay kolay deği şmez (Ayd ın ve ark. 2003). Üçok ve ark. (2004) sağlık personelinin ruhsal rahats ızlığı bulunan hastalara kar şı olan tutumlar ının toplumun tutumundan daha olumsuz oldu ğunu belirtmi ştir. Ayd ın ve ark. (2003) ise sağlık personelinin bu olumsuz tuturnlann ın hastalar ın yard ım aray ışın ı zorlaştırabileceğini, hastaneye yat ışlann ı ve tan ılannın konmas ını geciktirebilece ğini ifade etmi ştir. Çal ışmam ızda genel ve ruh sağlığı hastanelerinde çal ışan hemşirelerin şizofreniye bak ış aç ılan incelenmiş ve kar şılaştınlmışt ır. Sonuç olarak her iki grubun mesleklerini yaparken kendilerini güvende hissetmedilderi tespit edilmi ştir. Ancak, Bak ırköy grubu mesleki aç ıdan daha az tatmin oldu ğunu bildirmi ştir. Bakırköy grubunun şizofreni hastalarına karşı daha faz- 151

7 Şizofreniye Bak ış Aç ılarının Karşılaştırılması la mesafe koyucu bir tutum sergiledi ği ve bu mesafe koyucu tutumun özellikle şizofrenlerle evlenme ve evini bir şizofrene kiraya verme konusunda daha da belirgin bir hal ald ığı belirlenmi ştir. Bakırköy grubu şizofrenleri anlaml ı derecede daha tehlikeli bulmakta ve daha fazla oranda düzelmeyeceklerini dü şünmektedir. Şizofreni hastalar ına kar şı daha az mesafe koyucu tutum sergileyen Şişli grubunun ise Bak ırköy grubuna göre şizofreni konusunda daha az bilgili olduğu saptanm ışt ır. Kahn (1976) yapt ığı çal ışmada uzun süredir psikiyatrik hastalarla çal ışma deneyimi olan hem şirelerin tutumlann ın, genel cerrahi hem şirelerine ve psikiyatri eğitimini henüz tamamlam ış hem şirelerin tutumlar ı- na göre daha olumsuz oldu ğunu bildirmi ştir. Bu çal ışman ın sonuçlar ı ile uyumlu olarak bizim çal ışmamızda da psikiyatrik hastal ıklara sahip ki şilerle uzun süredir ili şkide bulunan Bak ırköy grubunun şizofreni hastalar ına daha olumsuz tutum sergiledikleri görülmüştür. Ancak, ruhsal hastal ıkları olan kişilerle yak ından çalışan hem şirelerin tutumlar ın ın daha olumlu olduğunu gösteren çal ışmalar da vard ır ve 1960'l ı yıllarda yap ılan bu çal ışmalarda her ne kadar ruhsal hastal ıkları olan ki şilerle ili şkide bulunman ın olumsuz tutumu azaltt ığı belirtilse de kurulan ili şkinin niteliklerinin tutumlar ı belirleyici olduğu ifade edilmi ştir (Weller ve Grunes 1988). ili şkinin nitelikleri aç ıs ından bak ıldığında; şizofreni hastalar ı ile yak ından çal ışan Bak ırköy grubu hem şirelerinin bu hastalarla kurduklar ı ilişkinin yat ış süresi ile s ınırl ı olmas ı, s ıkl ıkla gerilimli ve gönülsüz olmas ı ve çal ışma koşullarının bu hastalarla birey olarak ili şkide bulunmalar ın ı engelleyecek düzeyde olmas ı Bakırköy grubu hem şirelerinin şizofreni hastalar ına kar şı tutumların ı olumsuz yönde etkiliyor olabilir. Caldwell ve Jorm (2000) ile Ayd ın ve ark. (2003) t ıp alan ında çal ışan profesyonellerin psikiyatri ve ruhsal hastal ıklar ile ilgili pek çok olumsuz görü ş ve inanc ı- n ın var olduğunu, benzer şekilde hem şirelik öğrencileri aras ında da psikiyatri hem şireliği ile ilgili birçok olumsuz inan ış olduğunu belirtmiştir. Dolay ıs ıyla Bakırköy grubunun sosyal mesafe konusunda tak ındığı tav ır, ruhsal hastal ıkları olan kişilerle ili şkiye girmeden çok önce olu şmu ş bu tip önyarg ılarla da ilişkili olabilir. Ayrıca, kurulan ili şkide olumsuz tu- tumlar ı azalt ıc ı etkisi bulundu ğu ifade edilen faktörlerin bulunmuyor olmas ı, hem şirelerin mesleklerini yaparken kendilerini güvende hissetmemeleri, özellikle Bakırköy grubunun mesleki tatminlerinin daha az olmas ı şizofreni hastalar ına yönelik bu önyarg ılar ın desteklenmesine katk ıda bulunmu ş olabilir. Özellikle son y ıllarda ruhsal hastal ıkların geleneksel t ıbbi modelden daha çok psikososyal çerçevede ele al ınmaya ba şlanmas ı nedeniyle, psikiyatri hastalar ı- n ın tedavisinde davran ış deği şikliği oluşturmaya yönelik tedaviler ve grup terapileri gibi yeni tedavi rejimlerinin uygulanmas ı gündeme gelmi ştir. Gelecekte bu tip tedavi rejimlerinin uygulanmas ında hem şirelere büyük oranda görev dü şecektir. Dolay ıs ıyla hemşirelerin bu tip tedavilere gönüllülü ğü ve ruhsal rahats ızl ığı olan ki şilere karşı tutumları bu programların başarısını ya da ba şarısızl ığın! etkileyecektir. Baz ı tutumlar belli tedavi yöntemleri için istenen ve uygun tutumlar olabilirken, a şırı radikal görü şleri olan hem şireler bu yeni tedavi rejimlerinin ba şarıs ın ı olumsuz yönde etkiyebilir. Bu nedenle psikiyatri hem şirelerinin seçiminde ve yeni tedavi rejimlerine yönelik eğitimlerinde hem şirelerin tutumlar ın ın belirlenmesi ayr ı bir önem kazanm ıştır. SONUÇ Sonuç olarak; ruh sa ğl ığı alan ında çal ışan Bakırköy grubu hem şirelerinin şizofreni hastalar ına daha fazla mesafe koydu ğu, genel hastane hem şire populasyonunu temsil eden Ş i şli grubunun ise şizofreni konusunda daha az bilgili oldu ğu söylenebilir. Bu nedenle Ş i şli grubunun bilgilendirici e ğitime, ruh sağl ığı alan ında çal ışan hemşire populasyonunu temsil eden Bak ırköy grubunun ise tutumla ilgili e ğitime ihtiyaçları vard ır. Ayd ın ve ark. (2003) bilgilendirici e ğitimin her zaman tutumlar ı olumlu yönde değiştirmediğini, bu eğitimler s ıras ında ki şilerin duygu ve tutumlann ın daha fazla fark ına varmalar ını sağlayacak metodlar kullan ılmas ı gerekti ğini belirtmi ştir. Jaffe ve ark. (1979) ise teorik e ğitimin yeterli olmad ığın ı, hastalarla birebir ili şkinin tutumlar ı olumlu yönde değiştirmede daha etkili ve kal ıc ı olduğunu ifade etmiştir. Dolayıs ıyla, hem teorik hem pratik e ğitim bir arada verilmelidir. Bu araşt ırma; çal ışma ve ortam şartlar ının gözden geçirilmesi, mesleki uygulamalarda daha özgül ve 152

8 Şizofreniye Bak ış Aç ıların ın Karşılaştırdması bilgilendirici eğitimlerin yap ılmas ı, tutuma ili şkin uygulamal ı çal ışmalara yer verilmesi ve bu programların uygulanmas ının ardından hem şirelerin bilgi düzeyinde ve tutumlar ında olu şan deği şikliklerin değerlendirilmesi gibi pek çok konuyu gündeme getirmektedir. Dolay ıs ıyla bu konular ın daha ayr ınt ıl ı çal ışmalarla ayd ınlat ılmas ı yararl ı olacakt ır. KAYNAKLAR 1.Svigny R, Wenying Y, Peiyan Z, Marleau JD, Zhouyun Y, Lin S, GuowangL, Dong X, Wang Y, Haijun W: Attitudes towards mentally ill in a sample of professionals working in a psychiatric hospital in Beijing (China). International Joumal of Social Psychiatry 45 (1): 41-45, Scott DJ, Philip AE: Attitudes of psychiatric nurses to treatment and patients. British Journal of Medical Psychology 58: , Link BG, Phelan JC, Bresnehan M, Stueve A, Pescosolido BA: Public conceptions of mental illness: Labels, causes, dangerousness, and social distance. Am J Pub Health 89(9): , Task ın EO, Seyfe Sen F, Aydemir O, Demet MM, Ozmen E, Icelli I: Halk ın şizofreniye Bak ışı ve Yakla şım ı Üzerine Bir Epidemiolojik Araştırma. Türk Psikiyatri Dergisi 13(3):205-14, Eker D, Arkar H: Experienced Turkish nurses' attitudes towards mental illness and the predictor variables of their ettitudes. The Int J Soc Psyc 37: , Eker D: Attitudes of Turkish and American clinicians and Turkish psychology students towards mental patients. The Int J Soc Psyc 31: , Fryer JH, Cohen L: Effects of labeling patients "psychiatric" or "medical": favorability of traits ascribed by hospital staff. Psychological Reports, 62: , Malla A, Shaw T: Attitudes towards mental illness: the influence of education and experience. The Int J Soc Psyc 33:33-41, Rabkin JG: Opinions about mentall illness: a review of the literature. Psychological Bulletin, 77: , Weller L, Grunes S: Does contact with the mentally ill affect nurses' attitudes to mental illness? British Journal of Medical Psychology 61: , Caldwell TM, Jorm A: Mental health nurses' beliefs about interventions for schizophrenia and depression: a comparison with psychiatrists and the public. Australian and New Zealand Joumal of Psychiatry 34: , Jorm AF, Korten AE, Jacomb PA ve ark: Helpfulness of interventions for mental disorder: beliefs of health professionals compared with general public. British Journal of Psychiatry 171: , Angermeyer MC, Matschinger H : Relatives' beliefs about the causes of schizophrenia. Acta Psychiatr Scand 93: , McKeon P, Carrick S: Public attitudes of depression: a national survay. Irish Journal of Psychological Medicine 8: , Walter G: The attitude of health professionals towards carers and individuals with mentall illness. Australian Psychiatry 6: 70-72, Tessler RC, Gamache GM, Fisher GA: Patterns of contact of patients' families with mental health professionals and attitudes toward professionals. Hospital and Community Psychiatry 42: , Caine TM, Smail DJ: Attitudes to treatment of medical staff in therapeutic communities. British Joumal of Medical Psychology 39: , Caine TM, Smail DJ: Attitudes of psychiatrists to staff roles and treatment methods. British Joumal of Medical psychology 40: , Caine TM, Smail DJ: Attitudes of Psychiatric Nurses to their role in treatment. British Journal of Medical psychology 41: , Caine TM, Smail DJ: The Treatment Plan of Mental İllness: Science, Faith and Therapeutic Personality, London: University of London Pres, Aker T, Ozmen E, Ogel K, Sa ğduyu A, Uğuz Ş, Tamar D, Boratav C, Liman O: Türkiye'de Birinci Basamak Hekimlerinin Şizofreniye Bak ış Aç ıs ı. Anadolu Psikiyatri Dergisi 3(1):5-13, Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM- IV), Köroğlu E (Çevirenler) 4.bask ı, Ankara: Hekimler Yay ın Birliği, , Aydın N, Yi ğit A, İnand ı T, Kırkpınar İ: Attitudes of hospital staff toward mentally ill patients in a teaching hospital, Turkey. Intemational Joumal of Social Psychiatry, 49-1: Üçok A, Polat A, Sartorius N, Erkoç Ş, Ataklı C: Attitudes of psychiatrists towards patients with schizophrenia. Psychiatry and Clinical Neurosciences, 89-91, Kahn AM: Relationship between nurses' opinions about mentall illness and experience. Nursing Research, 25: , Jaffe Y, Maoz B, Avram L: Mental hospital experience, classroom instruction and change in conceptions and attitudes towards mental illness. British Journal of Medical Psychology, 52: ,