FONKSİYONEL TEKSTİLLERDE YÜKSELEN TREND KOZMETİK TEKSTİLLER

Transkript

1 FONKSİYONEL TEKSTİLLERDE YÜKSELEN TREND KOZMETİK TEKSTİLLER Elif Yılmaz, Ziynet Öndoğan Ege Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Tekstil Mühendisliği Bölümü, Bornova, İzmir, Türkiye ÖZET Tarih boyunca örtünmek veya süslenmek amacı ile giyinen insanlar için günümüzde, sağlamlık, estetik, tasarım ve modaya uygunluk gibi özelliklerin yanı sıra tekstil ürünlerinin fonksiyonel özellikleri de giderek daha fazla önem arz etmeye başlamıştır. Son yıllarda sağlık ve hijyen sektörlerinde kullanılan fonksiyonel tekstillerin hızla büyüyen ve gelişen bir halkası olarak ön plana çıkan kozmetik tekstiller, tekstil endüstrisi için yeni hedef gruplar ve yeni pazarlar anlamına gelmektedir. Anahtar Kelimeler: Kozmetik, tekstil 1. GİRİŞ Sağlık ve sağlıklı yaşamla ilgili olarak son zamanlarda gündemde olan wellness kavramına bağlı olarak tekstillerin wellness veya sağlığı iyileştirici bitim işlemleri büyük önem kazanmıştır [1]. Wellness sözcüğü, well being (iyi, sağlıklı olma) ile fitness (zindelik) kelimelerinden türetilmiştir ve kişinin kendini fiziksel ve psikolojik olarak iyi hissetmesi anlamına gelmektedir. Wellness, yani insanların kendilerini iyi hissetmeleri, vücut bakımı, dengeli beslenme, egzersiz ve tekstil giyim ürünleri ile sağlanmaktadır. Wellness tekstilleri olarak değerlendirilen kozmetik tekstiller [2], bu giyim ürünlerine verilebilecek en iyi örneklerden biri olarak kabul edilmektedir. 2. KOZMETİK TEKSTİLLER- KOZMETOTEKSTİLLER Kozmetik Ürün Yönetmeliği ne (76/768/EEC) göre kozmetik ürün vücudun çeşitli dış bölgeleri ile temasta bulunan veya ağız boşluğunda, diş ve mukoza zarında temizleme, parfüm yayma, görünümünü değiştirme ve/veya vücut kokusunu düzeltme ve/veya koruma amacıyla kullanılan madde veya preparat şeklinde tanımlanmaktadır [3]. Kozmetik tekstiller ise insan vücuduna, özellikle deriye belirli zaman aralıklarında belirli bir madde veya çözelti salımı yapan ve temizleme, parfüm etkisi, görünüm değiştirme, koruma, vücut kokularının iyileştirilmesi gibi özellikleri olduğu öne sürülen tekstil ürünleridir [1]. Temel olarak deriyle temas ederek kozmetik amaçlar doğrultusunda bazı aktif maddelerin transfer edilmesi için tasarlanmış bu giysilere, günümüzde giderek artan bir rağbet vardır. Özellikle gelişmiş uluslarda, insanların daha uzun ve kaliteli bir yaşam sürme ve daha genç gözükme istekleri, güzelleştirici ve yaşlanmayı geciktirici ürünlere olan bu talebi doğurmuştur [4]. 146

2 Kozmetik tekstillerde kullanılan içerikler sentetik ve inorganik bileşikler, hayvansal ve bitkisel içerikler olmak üzere 3 ana başlıktan elde edilmektedir. Sentetik ve organik bileşiklerin sık kullanılanlardan bazıları demir oksit, çinko nanopartikülleri, titanyum oksit ve çinko oksittir. Birçok tıbbi ve bilimsel araştırma bitkisel içeriklerin, kozmetik olarak kimyasal ve hayvansal içeriklerden çok daha güvenli olduğunu göstermektedir [1]. Tablo 1 de bitkisel ve hayvansal kaynaklı bazı kozmetik içerikler ve fonksiyonları yer almaktadır [5]. Aloe Vera Havuç yağı Gliserin Kahve Greyfurt Yağı Yasemin Yağı Lavanta Yağı Shea Butter Kitosan Squalane Cyclotella İsim İsim Morina Karaciğeri Yağı Tablo 1. Bitkisel ve Hayvansal Kaynaklı Kozmetik İçerikler Bitkisel Kaynaklı Kozmetik İçerikler Fonksiyon Cilt nemini korur, kan dolaşımını uyarır, cildi gençleştirir ve sıkılaştırır. Cildi yumuşatır ve sıkılaştırır, ekzema, dermatit ve isilik gibi cilt rahatsızlıklarına iyi gelir. Kozmetikte çözücü, yağlayıcı ve yumuşatıcı olarak kullanılır. Selülit azaltmaya yardımcı uyarıcı ve antioksidan, hücresel dolaşımı iyileştirir. Lenfatik sistemi düzenler, selülit azaltmaya yardımcı olur, yağlı cilt ve akneyi temizler. Rahatlatıcı ve parfüm olarak kullanılır. Kuru ve hassas ciltleri yatıştırır. İyileştirme, rahatlatma ve canlandırmaya yardımcı olur, antiseptik ve antibakteriyal etki gösterir. Kozmetikte nemlendirici ve yumuşatıcı olarak kullanılır. Hayvansal Kaynaklı Kozmetik İçerikler Fonksiyon Cilt dokusunu nemlendirir, besler, iyileştirir. Hücre yenilenmesini uyarır. Hücre rejenerasyonuna yardımcı olur ve ciltte kahverengi lekelerin oluşmasını önler. Selülit oluşumuyla mücadelede yardımcıdır. Cildi besler. 3.KOZMETİK TEKSTİLLERİN ÜRETİMİ Kozmetik tekstillerdeki gelişmeler kozmetik içerikli mikrokapsüllerin fiziksel veya kimyasal olarak elyaf yüzeyine bağlanması ile gerçekleşmiştir [6]. Kozmetik tekstillerin gelişiminde önemli rol oynayan mikrokapsülasyon, katı, sıvı veya gaz haldeki aktif maddelerin çevreden korunması amacıyla ikinci bir madde içine paketlenmesi tekniğidir [7]. Mikrokapsüller tekstil ürünlerine padding (dolgu), coating (kaplama), spreyleme ya da immersion (emdirme) yöntemleri ile uygulanabilmektedir. Tüm bu metodlarda mikrokapsülün tekstil yüzeyine bağlanması için binder adı verilen yapıştırıcı, bağlayıcı bir madde 147

3 kullanılmaktadır [8]. Şekil 1 de kozmetik tekstillerin üretimi şemasal olarak gösterilmektedir [9]. A -1 Aktif kozmetik içeriklerin formülasyonu B -2 Mikrokapsüllerin üretimi C -3 Aktif kozmetik içeriklerin mikrokapsüllenmesi D- Mikrokapsüllerin lif içine yerleştirilmesi -4 İplikler E -5 Tekstil üretimi F -6 Boyama G- Boyanmış mikrokapsüllü bitmiş ürün -7 Boyalı bitmiş ürün -8 Boyalı bitmiş ürünün üzerine mikrokapsüllerin fiksajı 4. NEDEN KOZMETİK TEKSTİLLER? Şekil 1. Kozmetik Tekstillerin Üretimi Kozmetik tekstiller ile ilgili çok sayıdaki girişim, tekstillerin neden kozmetik etkiler için kullanıldığı sorularını da beraberinde getirmektedir. Tüketicilerin bu ürünlerle ilgili yeterli bilgiye sahip olmaması, bu ürünlere şüpheyle karışık bir ilgi ile yaklaşmalarına neden olmaktadır. Araştırma kapsamında yapılacak çalışmada alt ve üst ürün grubundan farklı modeller belirlenip tasarlanacak ve üretimleri yapılacaktır. Farklı içerikte kozmetik bileşenler içeren mikrokapsüller, farklı mikrokapsülasyon uygulamaları ile üretilen ürünlere aktarılacaktır. Kozmetik tekstil ürünleri çeşitli objektif ve subjektif yöntemlerle test edilerek, gerek giyim konforu gerekse insan sağlığı açısından araştırılacak ve elde edilen veriler ürün geliştirme amacıyla kullanılacaktır. 5. TARTIŞMA Kozmetik tekstillerin inceltme, sıkılaştırma, nemlendirme gibi çeşitli kozmetik etkilere sahip olduğu iddia edilmekle birlikte, bu iddialar bilimsel temellere dayalı çalışmalarla desteklenmedikleri için tüketiciler tarafından bir pazarlama argümanı olarak da algılanabilmektedir. Kozmetik tekstillerin önündeki bu psikolojik engeller aşağıdaki gibi özetlenebilmektedir. Tüketiciler için, tekstiller aracılığıyla yapılan kozmetik uygulamaların normal olmaması. Piyasada çok sayıda sahte/sözde kozmetik tekstil ürününün bulunması nedeniyle tüketicilerin, kozmetik tekstillerin gerçekte bir etkisi olmadığı ve sadece pazarlama ürünü olduğu yargısına kapılmaları. Tekstil markalarının ve perakende zincirlerinin kozmetik tekstillere ilişkin iletişim ve eğitim ihtiyacını göz ardı etmeleri. Belirtilen bu nedenlerle tüketicilerin gerçek ve sahte kozmetik tekstillerle ilgili bilgilenmeye ihtiyaçları olduğunu söyleyebilmek mümkündür. Gerçek kozmetik faydalar sağlayan kozmetik tekstiller ise şu şekilde tanımlanabilmektedir; Büyük miktarda kozmetik madde içeriği, 148

4 Kozmetik performans ile ilgili açık ve belirgin iddialar ve bu iddiaların kozmetik etkinlik çalışmaları ve/veya tüketici memnuniyet testleri ile bilimsel olarak kanıtlanmış olması, Avrupa Kozmetik Yönergesi ile uyumluluk, Normal tekstillere göre önemli ölçüde daha pahalı olma (gerçek katma değer) [10]. 6. SONUÇ Kozmetik tekstillerle ilgili yapılan literatür taramaları sonucunda bu alanda ciddi bir eksiklik olduğu göze çarpmaktadır. Aynı zamanda kozmetik tekstiller ikinci bir ten gibi vücudu sarmakta ve ten ile bire bir temas halinde bulunmaktadır. Bu nedenle, bu giysilerin bahsedilen kozmetik etkinliklerinin insan derisi üzerinde yaratacağı etkilerin tespiti de insan sağlığı açısından büyük önem taşımaktadır. Bu doğrultuda yapılması planlanan çalışma kapsamında, gerçek kozmetik etkilerin sağlanıp sağlanmadığının araştırılması ve kozmetik tekstil ürünlerinin insan derisinde kaşıntı, kızarıklık, tahriş gibi istenmeyen etkilere neden olup olmayacağının belirlenmesi için kozmetik tekstiller ile ilgili bilimsel temellere dayanan, ilgili etik kurul tarafından onaylanmış olgu rapor formları ile araştırmaların yürütüldüğü ve verilerin derlendiği standart test yöntemlerinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Çalışma ile geliştirilen ve iyileştirilen kozmetik tekstil ürünleri, hem konfor özellikleri, hem kozmetik etkinlikleri, hem de deri dostu bir ürün olma özellikleri ile yüksek müşteri memnuniyeti beraberinde, tekstil sektörüne katma değeri yüksek ürünlerin satışa sunulacağı bir pazar yaratırken, geliştirilen çalışma yöntemi de literatüre katkı sağlayacak ve bundan sonra konuyla ilgili yapılacak araştırmalar için yol gösterici olacaktır. 7. KAYNAKLAR [1] SINGH, M.K., VARUN, V.K. and BEHERA, B.K., Cosmetotextiles: State of Art, Fibres and Textiles in Eastern Europe, 2011, vol. 19, no. 4(87), pp [2] TARAKÇIOĞLU, I., Tekstil Sanayi Gelecekte Nerede Üretecek, Bölüm II., Örme Dünyası, 2008, adresinden edinilebilir. [3] PAUWELS, M. and ROGIERS, V., EU Legislations Affecting Safety Data Availability Of Cosmetic Ingredients, Regulatory Toxicology and Pharmacology, 2007, vol 49, pp [4] HOLME, I., Innovative Technologies For High Performance Textiles, Society of Dyers and Colourists, 2007, vol 123, pp [5] TechTex India, 2009, vol 3, issue 2 [6] adresinden edinilebilir. [7] [8] DUBEY, R, SHAMI, T.C. and K.U. BHASKER RAO, Microencapsulation Technology and Applications, Defence Science Journal, 2009, vol 59, no 1, pp [9] MARINKOVIC, S., S., BEZBRADICA, D. and P., SKUNDRIC, Microencapsulation In The Textile Industry, CI&CEQ, 2006, vol 12, no 1, pp [10] Cosmetoextiles Symposium, Interfliere Paris, 7 July

5 [11] Textile Skin Care [12] f adresinden edinilebilir. 150