ALLERJIK HASTALIKLAR & KLINIK LABORATUVAR. Uzm. Dr. Vildan Fidancı

Transkript

1 ALLERJIK HASTALIKLAR & KLINIK LABORATUVAR Uzm. Dr. Vildan Fidancı

2 Allerjik hastalıklar, endüstrileşmiş ülkelerdeki populasyonda görülen kronik hastalıkların çoğu nedenlerinden biridir. Özellikle yıl sonra allerji prevalansı dramatik olarak artarak, tanı ve tedavi bakımından etkilenen ülkelerin sağlık sistemlerinin major problemi olacaktır. Allerji,Amerikada kronik hastalıklar arasında erişkinlerde üçüncü, çocuklarda da birinci sıradadır. Yetişkinlerin % 20 sinden fazlası kronik allerjik hastalıkların bazı formlarından şikayetçidir. Çoğu atopik kişilerde çocukluk döneminde allerji geliştiği için çocuklar arasında allerjik hastalıkların görülme sıklığı bütün medikal problemler içinde önemli bir yer tutar.

3 Son yıllarda allerjik hastalıkların sık görülmesinde, suni beslenme ve besinlerdeki katkı maddeleri, giyim ve çeşitli ilaç kullanımı, hava kirliliği, ozon tabakasının delinmesi ve uv ışınlara maruz kalma, sigara gibi nedenler önde gelmektedir. Allerjinin semptom ve belirtilerini diğer etiyolojilerden ayırmak oldukça zordur. Bu nedenlede klinisyenler, farklı belirti ve semptomlara sahip hastaların rahatsızlığının muhtemel sebebini, allerji olarak kabul ederler. Allerji teşhisi bazen son derece karmaşıktır ve hikaye almada pekçok faktörün dikkate alınması gerekir. Allerji ile uğraşanlar bu faktörlerin neler olduğu konusunda anlaşmış olmalarına rağmen önem sırası üzerinde değişik düşünceler vardır. Uzman allergologların bir teşhiste birleşemediği pek çok durum rapor edilmiştir.

4 Allerji, normalde zararlı olmayan bir maddeye karşı vücudun aşırı reaksiyonudur ve eski Yunanca'da "değişik reaksiyon" anlamına gelir. Allerjenler genellikle protein veya glikoprotein tabiatında nadir olarak da polisakkarid yapısında makro moleküller olup, insanda IgE antikor cevabı indüklerler. Bu maddeler vücuda solunum yoluyla, mide-barsak sistemi veya deri teması ile girebilirler. Bu aşırı duyarlığın oluşmasının nedeni çevrede allerjenlerin bulunuşu değil, kişinin allerjik bünyeli oluşudur.

5 Allerjik Hastalıkların Ortaya Çıkmasında Yardımcı Faktörler Allerjenlerin ortamda artması, Allerjenler ortamda artmadan stres, üzüntü, gripal enfeksiyon, ani iklim veya hormonel değişiklikler gibi çevresel faktörlerin allerji dengesini bozarak hastalık belirtilerini ortaya çıkarması, Allerjenler tek başına allerjik hastalıkların oluşması için yeterli olmamaktadır. Allerjik hastalıkların oluşmasında rol oynayan başka sebepler de vardır. Bunların başında kalıtım faktörü gelmektedir. Ebeyenlerin biri allerjik bünyeli olan ailelerin çocuklarınında allerjik bünyeli olma oranı % 40 iken hem anne ve hem de babasının ailelerinde allerji olan çocuklarda bu oran % 80 civarında bulunmaktadır.

6 Buna göre, kalıtım faktörü biyolojik bir bardağa benzetilerek, çevresel faktörler şekilde özetlenmiştir. Bu bardağın taşması, bir allerjik hastalığın belirtisine işaret etmektedir. Bardağın içinde allerjenlere ilave olarak o kimsenin hormonal ve emosyonel (aşırı sevinç veya üzüntü) durumu, enfeksiyon geçirmesi yer alırken bardağın dışında da ailesine ait çevresel faktörler, iklimde ani değişiklikler, havanın içindeki kimyasal koku ve inorganik toz ve irritanlar gösterilmiştir

7 Allerjenler Allerjik hastalıklara sebep olan allerjenler çok çeşitlidir. Havada bulunan polenler, küf mantar sporları, ev tozu akarları, hayvan tüy ve deri döküntüleri gibi allerjenler solunum yollarında allerji yaparlar. Besin maddeleri, yumurta, buğday, süt, fındık, fıstık gibi kuru yemişler, meyveler ve kabuklu deniz mahsülleri de ağız yolu ile vücudumuza girerek genellikle deride ve barsaklarda allerji yaparlar. Đlaçlarla olan allerji her organda görülebilir. Bazı bitkiler ve kimyasal maddeler de derimize dokunduklarında temas allerjilerine sebep olurlar.

8 Polenler Polenler (çiçek tozları) bitkilerin fertilizasyonu için gerekli olan yaklaşık 2-50 mikron çapında yuvarlak veya oval şeklinde çok defa sarı renkli germ hücreleridir. Polenlerin hepsi allerji yapmaz. Polenler daha çok çevremizde yaygın olarak bulunan çayır, ot ve bazı ağaçların polenleridir. Bu bitkilerin tek bir polen torbasından milyonlarca polen havaya yayılmakta ve rüzgarlar aracılığıle km uzağa taşınabilmektedir. Rüzgar aracılığı ile taşınan polenlerin cins ve miktarı iklim şartlarına bağlıdır. Bol yağışlı mevsimlerde havadaki polen miktarlarında da artış olur.

9 Küf cinsleri ev içinde organik maddeler ve tabiatta bitkiler ve hayvanlar üzerinde yaşarlar. Uygun hava şartlarında kendiliğinden çoğalırlar. Küf mantar sporları havaya yayılarak genellikle allerjik nezle ve bronşiel astmaya sebep olabilirler. Küf Mantar Sporları Mantar sporları evde rutubetli yerlerde bol miktarda bulunur ve allerjisi olan kişilerde yıl boyunca rahatsızlık meydana getirir.

10 Küf mantar sporları polenlerin aksine hem çok miktarda spor havaya yayarlar hem de kışın karla örtülü günler dışında bütün sene boyunca çevremizde bulunurlar. Mantarlar bilhassa ev içindeki organik eşyalar üstünde çağaldıklarından çok eşyalı ve çöplü ortamlarda fazla ve hızlı çoğalırlar. Mantarların en çok sevdikleri ortamlardan biri de deniz kenarlarında bulunan yazlık evlerdir.

11 Ev Tozu Akarları Akarlar (Dermatophagoides pteronyssinus) evlerimizin bilhassa yatak odalarımızın, yatak, yastık ve yorganlarımızın doğal sakinleridir. Ancak mikroskop ile görülebilen mikron büyüklüğünde böcek şekinde hayvancıklardır. Bunlar en çok rutubetli ve sıcak ortamda bulunan yastık, yatak ve elyaflı mobilyalar içinde yaşar ve çoğalırlar. Akarların belli başlı besinleri insan deri döküntüleri teşkil ederken su ihtiyaçlarını da hava içindeki rutubetten alırlar. Bu hayvancıkların canlılarından başka ölmüş ve parçalanmış doku parçaları ve dışkıları da allerjendirler. Her akarın günde defa dışkı bıraktığı saptanmıştır.

12 Hayvan Tüy ve Deri Döküntüleri Evlerde beslediğimiz evcil hayvanların deri döküntüleri ve tüyleri de sıklıkla allerjik hastalıkların nedeni olabilirler. Bu sebeple allerjik kimselerin evlerinde kedi, köpek, kuş gibi evcil hayvan beslenmesi sakıncalıdır. Bu hayvanların diğer vücut salgıları ve dışkıları da allerjen etki yapabilmektedir. Ayrıca bunlar mantar, bakteri ve evtozu akarları için uygun üreme vasatlarıdır. Kediler köpeklere nazaran daha çok allerjeniktirler.

13 Besin maddeleri bazı kimselerde ürtiker veya solunum yolu allerjik hastalıkları ortaya çıkarabilirler. Bu allerjik hastalıklar basit bir bulantı, kusma olabildiği gibi anaflaktik şok gibi çok ciddi sonuçlar da doğurabilir. Allerjiye en sık sebep olan besinler, kabuklu deniz ürünleri, balık, fındık, fıstık, yumurta ve inek sütüdür. Besinler

14 Bu sayılan allerjenlerden başka böcekler bilhassa arı sokmaları, başta penisilin olmak üzere diğer birçok ilaçlar zaman zaman allerjik reaksiyonlara neden olabilirler. Diğer Allerjenler

15 1 - Allerjik Nezle Allerjik Hastalıklar Allerjik nezle sık tekrarlayan burun akıntısı, burun tıkanıklığı ve aksırık nöbetleri ile kendini gösterir. Belirli mevsimlere bağlı olarak ortaya çıkabildiği gibi tüm yıl boyunca da devam edebilir. Değişik ülkelerde yapılan araştırmalarda nüfüsun % inin allerjik nezleli olduğu tesbit edilmiştir.

16 Allerjik Selam Aksırıklar arka arkaya10-20 atak halinde, burun akıntısı ise su gibi olup çok bol miktarda ve devamlıdır. Akıntı olmadığı durumlarda hasta burun tıkanıklığından şikayet eder. Burun tıkanıklığı burun içini kaplayan mukozanın şişmesinden olur. Bu durum çok şiddetlenir ve uzun süre devam ederse burun boşluğuna açılan yüz sinüslerinin kanalları tıkanarak kulak ve baş ağrılarına ve sinuzite sebep olur. Burun kaşıntısı da oldukça tipikdir. Hastanın çeşitli mimiklerle burnunu açmaya çalışması ve kaşıması allerjik selam olarak isimlendirilir

17 Allerjik nezleden sorumlu allerjen çeşitleri kişiden kişiye farklıdır. Polen allerjisi olanlarda ağaç ot veya çayır türünün havaya polen yayma zamanına uygun olarak sadece ilk veya sonbaharda nezle belirtileri olur. Bu tip allerjik nezleye saman nezlesi adı verilir. Ev tozu, küf mantar sporları, toz akarları veya evcil hayvanlara karşı olan nezle şikayetleri yıl boyunca devam etmektedir.

18 2 - Bronşiel Astım Allerjik Hastalıklar Bronşial astım, tekrarlayan öksürük, hırıltı veya nefes darlığı ile kendini gösteren bir hastalıktır. Bu şikayetler kısa zamanda ortaya çıktığı için bunlara nöbet veya kriz adı verilir. Hastalık nöbetlerinin başında sadece öksürük veya göğüs üstünde ağırlık hissi olur. Şikayetlerin birkaç dakika gibi çok kısa zamanda şiddetli bir nefes darlığına sebep olması ve bunun zaman zaman tekrarlaması hastalık teşhisi için oldukça önemlidir.

19 Astımda, bronşlarda nefes darlığını oluşturan değişiklikler; bronş çevresindeki kaslarının spazmı, bronş mokozasının ödemi ve bronş içinde salgı birikmesi ile ortaya çıkmaktadır. Bu olaylar sonucunda nefes alıp verme güçleşir ve hasta öksürme ile bronşlarını temizlemeye çalışılır. Bronşlardaki darlıktan geçen hava bazen bir ıslık sesi şeklinde hırıltı meydana getirir. Bu hastalarda bazan nefes darlığı ve solunum yollarındaki sekresyon fazla artarak şiddetli hava ve oksijen açlığına sebep olur ve acil tedavi gerektirebilir. Kronik allerjik enflamasyonda önemli rolü olan eozinofiller, uyarıldıklarında pekçok değişik biyomolekül salğılar. Eozinofilik katyonik protein de (ECP) bu salgı ürünlerinden bir tanesidir. Dokuya infiltre olmuş aktive eozinofillerden salgılanan mediatörlerden biri olan ECP nin miktarı, astımdaki eozinofil enflamasyon düzeyinin objektif bir ölçüsü olabilir. Zira astım hastalarının akciğer mukozalarında aktive olmuş eozinofiller bol bulunur ve astmatik enflamasyonun önemli sebeplerinden birisidir.

20 Yüksek ECP değerleri, astım hastalarında bir risk faktörü olarak kabul edilen süregelen enflamasyona işaret eder. Ayrıca, ECP düzeyleri aracılığı ile astım hastasındaki enflamasyonun ilaçlara verdiğe cevap da ölçülebilir. Tedavi esnasında ECP düzeylerinin takibi antienflamatuar ilaçların verimliliğinin objektif bir ölçüsüdür. Astımlı kişilerde kirli hava, sigara dumanı, hormonal değişiklikler veya emosyonel olaylar da nöbetlerin başlamasına ve uzamasına neden olan faktörlerdir. Bronşial astım herhangi bir yaşta başlayabilir, tedavi edilmezse tekrarlar ve kronikleşebilir.

21 3 - Atopik Dermatit Allerjik Hastalıklar Atopik dermatit, kaşıntı ve döküntü ile seyreden ve allerjik kişilerde sık görülen bir deri hastalığıdır. Bebeklerde görüldüğünde "süt egzeması" veya "çocuk egzeması" da denir. Vakaların % 90 ında hastalık iki yaşın altında başlar. Atopik Dermatit genellikle süt çocuğu döneminde 3-6 aylar arasında yanaklarda kaşıntılı, kırmızı, kuru deri lezyonları olarak başlar. Bu belirtiler hafif olduğu zaman bebeğe elma yanaklı, sağlıklı bir görünüm verir. Sonradan dirsek önü ve diz arkalarına ve bütün vücuda yayılabilir. Diğer allerjik hastalıklar gibi bu da bulaşıcı değildir.

22 Cilt kuruluğu ve buna bağlı kaşıntı hastalığın en belirgin özelliğidir. Bebeklerde yüz ve yanaklarda deride kalınlaşma, pullanma ve kızartılar görülür. Daha ileri yaşlarda döküntüler genişleyerek alın ve boyuna da yayılır. Daha da ilerlemesi sonucunda dirsek ve diz eklemi iç yüzünde kaşıntılı odaklar meydana getirir. Bu safhaya gelmiş atopik dermatitler kronikleşmiş olduklarından deride çeşitli şekillerde görülebilir. Atopik dermatitlerin %80 i çocuk 3 yaşına gelince kaybolur. Fakat bu iyileşen çocukların çoğunda sonradan sık nezle burun tıkanıklığı ve akıntısı, öksürük, hırıltılı solunum şeklinde solunum sistemi allerjileri başlayabilir. Atopik dermatitli çocuklarda astım ve allerjik nezle sıklıkla görülmektedir. Đyileşmeyen atopik dermatitli kimselerde deri döküntüleri vücutta, kol ve bacaklarda yuvarlak veya oval döküntüler şeklinde görülür. Bu şekildeki atopik dermatite sıklıkla numuler egzema veya juvenil egzema adı da verilmektedir.

23 Buluğ çağı sonrasına da devam ettiği takdirde kuruluk ve pullanma daha da artar ve döküntüler daha da yaygınlaşır. Dirsek, boyun, omuz başı, el veya ayak sırtlarında yerleşme eğilimi gösterir. Bazen tek bir noktaya yerleşerek, vücudun diğer bölgelerinde iyileşse bile o noktada sabit olarak uzun yıllar kaldığı da olabilmektedir. Nadir olarak da bazılarında erişkin yaşlarında da devam edebilir. Bu durumlarda deri bulguları şekil değiştirir kol, bacak ve vücutta yuvarlak veya oval şekilde kendini gösterir. Serum IgE seviyesi bu hastalarda oldukça yüksektir. Genellikle mevsimlere bağlı olarak havadaki nem seviyesi ve emosyonel faktörler etkili olur. Sebep olan allerjenler tam bilinmemekle beraber genellikle başlangıçta buğday, süt, ve yumurta gibi besinler sonradan da polen, mantar sporları ev tozu akarları rol oynayabilirler. Birçok allerji uzmanı süt çocuğu döneminde inek sütünü belirli bir süre diyetten çıkarmayı ve yumurtayı bir yaşına kadar başlamamayı rutin olarak uygulamaktadır.

24 4 - Ürtiker ve Anjioödem Allerjik Hastalıklar Ürtiker, yaşantımızın herhangi bir döneminde ve vücudumuzun herhangi bir yerinde ortaya çıkan büyüklüğü birkaç milimetreden birkaç santimetreye kadar değişen şekillerde çok kaşıntılı ödem plaklarıdır. Bazen ufak noktacıklar halinde başlayıp birbirleriyle birleşerek çevresi düzensiz ortaları uçuk renkte bir haritayı andırabilir. Ürtikerin bir belirgin özelliği de kendiliğinden batıp çıkabilmeleridir. Kaybolduktan sonra aynı yerde veya vücudun başka bir noktasında tekrar edebilirler. Bu batıp çıkmalar 6 haftadan fazla devam ederse "kronik ürtiker" adını alır. Çok küçük olanlara "papuler" ürtiker adı verilirken büyüklerine "dev ürtiker", göz kapakları, dudak ve iç organların şişmeleri ile birlikte olanlarına da "angioödem" adı verilir. Yüzde ve gözkapaklarında oluşan anjioödem kozmotik bakımdan önem taşırken mide barsak sistemini tuttuğunda karın ağrısı, bulantı kusma ishal yapabilir.

25 Beyinde olduğunda başağrısı ve nörolojik belirtiler olur. Ürtikerlerin stratejik olarak en tehlikeli olanı üst solunum yollarında olanıdır. Larinks de meydana gelen anjioödem solunum yolunu tıkayarak ölümle sonuçlanabilir. Bu tip reaksiyonları meydana getiren sebepler daha çok ilaçlar bilhassa penisilin enjeksiyonları, sülfonamid grubu antibiotikler ve arı sokmalarıdır. Çocukların % 10-15, erişkinlerin % u hayatlarının herhangi bir döneminde ürtiker geçirmektedirler.

26 Ürtiker Tipleri Ürtiker sebepleri çok çeşitlidir. Ürtikerler her hangi bir kimsede bünyesi allerjik olsun veya olmasın ortaya çıkabilir. Đlaçlar, besin ve katkı maddeleri, virüs, bakteri, mantar gibi enfeksiyon ajanları, böcek ısırmaları, soğuk, sıcak, ışık, travma gibi fiziksel etkenler ve bazı sistemik hastalıklar ürtikere sebep olabilirler. Ürtikere sebep olan besinlerin başında fıstık gurubu kuru yemişler gelmektedir. Kabuklu deniz mahsülleri, süt, yumurta, çilek ve diğer herhangi bir besin de sorumlu olabilir.

27 Ürtiker sebebi olarak besinler allerji yapabildiği gibi besinlerin hazırlanmasında kullanılan renk, lezzet veya konserveleri için ilave edilen katkı maddeleri de allerji yapabilir. Besin sanayisinde kullanılan bu katkı maddelerinden sağlıya zararlı olmayanları bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de yaygın olarak kullanılmaktadır. Son yıllarda dünya sağlık teşkilatı bu katkı maddelerini allerjiye sebep olmaları yönünden yeniden incelemeye almıştır. Bunlardan en sık kullanılanları tartrazin (sarı renk), amaranth (vişne rengi), eritrosin (pembe renk), ponso 4R (kırmızı renk), indigotin (mavi renk) gibi katkılar ve koruyucu olarak kullanılan sülfitli maddelerdir. Fiziksel ürtiker soğuk, sıcak, gibi ısı farkı veya deriye baskı uygulandığında görülür. Böyle kişilerde iç çamaşırları lastiğinin izi şeklinde o bölgede ürtiker plakları oluşabilir.

28 5 - Đlaç Allerjisi Allerjik Hastalıklar Đlaçların kullanıldığında tedavi dışında vücutta istenmeyen etkiler ortaya çıkarmasına "ters ilaç etkisi" denir. Bu ters ilaç etkilerinden biri de allerjik reaksiyonlardır. Her yan etki allerjik etki değildir. Đlaçlar genel olarak ilk kullanımında değil, ancak tekrarlayan kullanımınlarında allerjik reaksiyonlara sebep olmaktadırlar. Allerjik ilaç reaksiyonları diğer ters ilaç etkilerinden farklı olarak daha nadir olarak görülür ve immunolojik mekanizmalarla meydana gelir.

29 Allerjik Hastalıklar Kullanılan ilaçların çoğu aslında ufak molekül ağırlıklı olmaları nedeniyle bağışıklık sistemini uyaracak allerjen özelikli değildir. Ancak, ufak moleküllü bu ilaçların bazıları karaciğerde metabolize olarak sistemik dolaşıma geçtiğinde serum proteinlerine bağlanabilme özelliği kazanarak bağışıklık sistemini uyarabilirler. Bağışıklık sistemi vücuda yabancı olan bu maddeye karşı tüm koruma mekanizmalarını çalıştırır. Sonuçta bu bileşik vücuda zararlı olamayacak şekilde yok edilir. Ancak, bu koruma mekanizmalarında kurtulabilenler immunolojik ilaç reaksiyonları olarak kendini gösterir.

30 Anaflaktik Şok Allerjik Hastalıklar Hastanın allerjik olduğu allerjen ani olarak ve çok miktarda bilhassa enjeksiyon şeklinde vücuda verildiğinde kanda bazofil hücrelerindeki kimyasal mediatörler, bütün vücutta yaygın allerjik reaksiyon meydana getirir. Sonuçta, kan damarları genişler, kan basıncı düşer. Çocukluk yaşlarında oldukça nadir görülür. Penisilin enjeksiyonları ve arı sokmaları en sık görülen anaflaksi nedenleridir.

31 6 - Böcek Isırmaları ve Mesleki Allerjiler Allerjik Hastalıklar Allerjide bir diğer önemli alan da böcek ısırmalarına karşı oluşan allerjik reaksiyonlardır. Önceye ait bir klinik hikaye olmaksızın oluşan bu reaksiyonlar çoğu zaman hayati önem taşır. Bu tip sensitizasyon enjektabl bazı ilaçlar içinde söz konusudur. Bir diğer allerji alanı da mesleki allerjilerdir. Đnsanların antijenik maddelerle çalışmaya başlamasından bu yana var olan bu alan IgE aracılı reaksiyonlar başlatan kimyasallar karşı hassasiyetin artması ile önem kazanmıştır. Tarihi olarak mesleki allerjiler genellikle fırıncı, biracı ve oduncu gibi büyük biyolojik moleküllerle karşı karşıya kalan kişilerde rastlanırdı. Günümüzde ise, tripsin, papain, bromalein gibi proteazların sanayiide kullanımı allerji indüklenmesine sebep olmaktadır.

32 Allerjik Hastalıklar Sağlık çalışanları diğer bir meslek allerjisi grubu olarak, lateks allerjisi geliştirme riski altında bulunan bir gruptur. Mesleki allerjiler anhidridler, izosianatlar gibi plastik ve boya sanayiinde kullanılan sıradan bazı küçük moleküllü kimyasallar tarafından da indüklenebilmektedir

33 Destekleyici Laboratuvar Testleri Klinikte allerjik hastalıkların muhtemel tanısı konulmakla birlikte kesin tanı ve tedavi için şüpheli allerjenin identifiye edilmesi gerekir. Bu özellikle allerjik hastalık için aile hikayesi yada atopik özelliği olmayan kişilerde görülen ciddi allerjik hastalıklarda önemlidir. Nisbeten az laboratuvar testleri, klinisyenlerin allerjik hastalıkları değerlendirmesinde rutin olarak kullanılmaktadır.

34 Total IgE Allerji teşhisine yardımcı olacak en önemli ve basit laboratuvar testi total IgE testidir. Serumda IgE ölçümü için kullanılan çeşitli immunokimyasal metodlar vardır. Bunlar kompetitif (displacement) ve sandviç immunoassay ve nefelometredir. Non-isotopik metodlar çok popülerdir. Bu immunoassay metodların herbiri serumda 0.5 U/ml (1,2 ng/ml) kadar düşük IgE konsantrasyonlarını tesbit etme kapasitesindedir.

35 Total IgE Đnsan fetusunda IgE sentezi fetal akciğer ve karaciğer dokusunda gestasyonun 11.haftasında gözlenebilir. IgE nin serum konsantrasyonu çocuklarda gelişmeyle birlikte yavaşça artar ve yaklaşık 5-7 yaşlarında yetişkin seviyesine ulaşır. Birkaç klinik çalışma yaşlarındaki çocuklarda ortalama serum IgE konsantrasyonunun yaşı 20 nin üzerinde olan yetişkinlerden biraz fazla olduğunu göstermiştir. Bu bulguların klinik önemi net değildir. Aynı yaştaki kız ve erkeklerde IgE seviyeleri arasında fark gözlenmemiştir. 70 yaşın üzerindeki kişilerde ortalama IgE seviyeleri 40 yaşından daha küçük yetişkinlerden daha azdır.

36 Serum IgE protein ölçümü; Çeşitli allerjik hastalıkların tanısında, Asemptomatik infant ve çocuklarda allerjik hastalıkların gelişme olasılığının indikatörü olarak, Kronik allerjik hastalığın belli tipleri görülen yetişkinlerde prognostik indikatör olarak değerlendirilir. Đmmun yetmezlik, parazitik hastalık yada nadiren hiper-ige sendromundan şüphelenilen hastaların değerlendirilmesinde önemlidir. Serum IgE proteinin ölçümünde, diagnostik cutoff olarak normal aralığın (range) üst limiti kullanıldığında allerjik hastalıklar sınırlı diagnostik sensitiviteye sahiptir. Genel olarak, birkaç farklı allerjene karşı hipersensitivitesi olan ve multiple allerjik hastalığı bulunan çocuklar yüksek serum seviyesine sahiptir. Daha az allerjene hipersensitivitesi olan çocuklar da normal seviyededir

37 Yüksek serum IgE seviyelerinin çoğunlukla gıda ve polen allerjenlerine karşı hipersensitivitesi bulunan çocuklarda, ev tozu ve küf allerjenlerine karşı hipersensitivitesi bulunan çocuklara göre daha yüksek olduğunu destekleyen kanıtlar vardır. Çocuklarda birkaç organı tutan allerjik hastalıklarda IgE seviyesinde yükselme eğilimi sınırlı sayıda organ tutulumu olan allerjik hastalıklara göre çok daha fazladır. IgE düzeyi artmış, fakat asemptomatik çocuklar bazen preallerjik olarak sınıflandırılabilir, hatta gelecekte bu çocuklarda klinik allerji belirtilerinin gelişeceği tahmin edilmektedir.

38 Serum IgE protein ölçümü, allerjik hastalıklardan şüphelenilen çoğu yetişkinde diagnostik faydası orta derecededir. Yetişkin respiratuar allerji klinik çalışmasının sonucunda, extrinsik astım bulunan yetişkinlerin yaklaşık %50 si, intrinsik astımı bulunan yetişkinlerin % 5 den daha azının yüksek serum IgE seviyelerine sahip olduğu gösterilmiştir. Sınırlı sayıda allerjene hipersensitivitesi olan astımlı yetişkinler normal IgE seviyelerine sahiptir. Tipik olarak, yetişkinlerde yüksek IgE seviyeleri birkaç allerjene hipersensitivitesi olan bu hastalarda ve astım, atopik dermatiti, rinit kombinasyonunda görülür. Çocuklarda, allerjik hastalık tanısının konamadığı durumlarda IgE ölçümünün klinik faydası çok kısıtlıdır. Bununla birlikte, bu serum IgE ölçümünün bu gibi durumlarda yapılamaması anlamına gelmez, çünkü yüksek seviyeleri allerjik hastalıklarda yüksek prediktif değere sahiptir.

39 Serum IgE seviyeleri atopik dermatiti olan yetişkin ve çocuklarda önem taşır. Atopik dermatitin patogenezi ile ilgili mekanizmalar büyük ölçüde bilinmemektedir. Fakat atopik dermatit ve aktif hastalığı olan pekçok hastada çok yüksek IgE seviyelerinin bulunması bazı araştırmacıları, IgE ve hastalığın aktivitesi arasındaki ilişkiyi anlamak için harekete geçirmiştir. Buna rağmen ortak bir görüş sağlanamamıştır. Total IgE düzeylerinin ölçülmesi 1 yaşından küçük çocuklarda önem kazanır. Çünkü bu çocuklarda toplam IgE ne olursa olsun 20 ku/l den düşük olacaktır; yüksek düzeyler doğrudan allerjiyi işaret eder. Allerji sebeplerinin araştırılması tedavinin yönlendirilmesinde önem taşır.

40 Deri Testleri Allerjenlerin belirlenmesinde kullanılan en yaygın iki test spesifik IgE ve deri testleridir. Her iki yöntem de allerjene özgül IgE varlığını belirler. Deri testi in vivo bir test olup, perkütan, intradermal veya çizik yolu ile yapılır. Deri testi, çözelti halindeki allerjen extraktın intradermal enjeksiyonundan sonra oluşan yanıt, enjeksiyonu takiben oluşan kabartının ve kızarıklığın çapı ölçülerek derecelendirilir. Oluşan yanıt allerjene karşı oluşan spesifik sensitivitenin kanıtı olarak kabul edilir. 100 Yıl önce,ilk provokasyon testleri allerjik hastanın derisine ağaç poleninin ham preparasyonları uygulanarak gerçekleştirilmiştir. Bu basit test,allerjinin in vivo tanısında halen çok populer prosedür olarak gösterilmektedir (skin prick test, SPT). Test steril allerjen çözeltileri ile ve deneyimli personel ile yapılmalıdır.

41 Hastalar uzun süreli antihistaminik alıyor ise veya fenotiazinler, antidepresanlar ve antihistaminikler gibi kesilemez ilaçlara bağımlı ise deri testi yorumlanamaz. Dermatografisi olan hastalar da yalancı pozitif cevaplar vereceğinden bu test uygulanamaz. Çok küçük çocuklarda ve yaşlılarda hassasiyetin düşüklüğü de göz önüne alınmalıdır. Hastalarda anaflaktik reaksiyon şüphesi varsa deri testi ölümcül olabilir. Deri testinde kalite kontrol olarak, pozitif kontrol histamin verilir. Negatif kontrol ise yalancı pozitifleri ayırmak üzere allerjenin içinde çözüldüğü diluenttir. Klinik allerji alanında doğru tanı için önemli bir engel tanımlanmış kompozisyon ve uniform etkili allerjen extraktın kullanılma gerekliliğidir

42 Allerjen Spesifik IgE Spesifik IgE testi in vitro bir test olup, allerjen spesifik IgE lerin ölçülmesine yarar. Total IgE düzeyleri normal olmasına rağmen, artmış spesifik IgE düzeyleri görülebilir. Bu tayin ya tek tek allerjenleri veya allerjen gruplarını içerir. Bir serum örneğinde yüzlerce değişik spesifik allerjen bakılabilir. Belirli allerjenlere karşı spesifik IgE bulunması kaçınma tedavisi veya immunoterapi de kullanılır. Çok allerjenli tarama testleri ise allerjiklerin teşhisinde önem taşır. Bu testler ilaçlardan etkilenmeyeceği gibi, anaflaksi gibi reaksiyon riskleri de yoktur. Test için alınmış serum aylarca ve yıllarca dondurularak saklanabilir ve ek allerjenler için test edilebilir. Daha öncede söylendiği gibi, deri testleri IgE antikorlarının tesbitinde kullanılan in vivo testlerdir. Đn vitro metodlar serum ve bazofil granülositlerde IgE antikorunu tesbit etmek için kullanılır, temel metod sırasıyla spesifik IgE antikor testi ve lökosit histamin salınım testidir.

43 allergen IgE mast cell mediators: histamine, etc Lökosit histamin salınım testi 50 yıl önce ilk kez tanımlanmıştır. Lökosit histamin salınım testinin sonucu, hücre-bağlı IgE antikorunun spesifitesini tayin eder ve mediatör-salınım mekanizmalarının fonksiyonel bütünlüğünü gösterir. Bu özelliklerine rağmen lökosit histamin salınım testi klinik uygulamada sınırlı kullanım alanı bulmuştur. Bireylerin yaklaşık % 15 i in vitro histamin salınımı olmayan lökositlere sahiptir. Histamin ölçümü için geliştirilen otomatik sistemlere rağmen bu ölçüm hantal ve pahalıdır. Ancak, histamin salınım testi araştırmalarda yaygın olarak kullanılan testtir.

44 Orijinal adı radioallergosorbent test (RAST) olan IgE antikor testi prensipte indirekt Coombs testine benzer. IgE antikorunun test edileceği serum numunesi, solid-faz destek materyaline immobilize olmuş allerjenle inkübe edilir Đlk kez Wide ve arkadaşları tarafından tanımlanmış olan IgE antikor testinde, sephadex boncuklarına kovalent bağlamış allerjenler kullanılmıştır. Sonradan diğer solid-faz materyalleri kullanılmıştır. Bunlar sellüloz parçacıklar, agoroz boncuklar, filtreli kağıt diskler ve polystyrene microtiter platelerdir. Allerjenlerin (microtiter plate) mikroplaklara bağlanması non-kovalent absorpsiyon yoluyladır. Solid faz allerjen immunosorbent, sıvı allerjen ekstrakta mevcut bulunan bütün allerjenik unsurları (orijinal allerjen ekstraktaki gibi aynı oranda) içerir.

45

46 Immun-Blot Test Allerjen spesifik IgE antikor tesbiti için,allerji Screen System serum spesifik IgE varlığını tesbit eder.her bir test paneli, nitrosellüloz membran yüzeyine bağlı likit allerjenleri içerir.testi gerçekleştirmek için,hasta serumu kuyucuk içine pipetlenir ve ısısında inkübe edilir. Bu sırada, serumdaki allerjen spesifik IgE antikoru allerjen bant Đle reaksiyona girer ve allerjen vasıtasıyla nitrosellüloz membrana bağlanır.bağlı olmayan fraksiyon yıkanarak uzaklaştırılır.biotinle bağlı anti-human IgE antikor kuyucuğa ilave edilir.substrat (alkalen fosfataz) ilave edilerek spesifik enzimatik renk reaksiyonu oluşur. Renk gelişimi, serum örneğindeki spesifik antikor ile direkt orantılıdır.

47 IgE antikor testi için kullanılan pekçok allerjen ticari olarak bulunur. Reaktifler kit formunda satılabilir yada serum analiz için referans laboratuvara gönderir. Piyasada mevcut başlıca allerjen türleri;hayvan epiteli, gıdalar, ağaçların polenleri, otlar, küfler, çiçek tozları, böcek zehirleri, ilaçlar ve mesleki allerjenlerdir. IgE antikor testinin sonuçlarının raporlanmasında kabul edilmiş olan ortak bir görüş yoktur. Birkaç ticari metod skorlama sistemini kullanılır. IgE antikor testinin klinik kullanımında tavsiye klinik çalışmanın sonucuna dayanır. Bazı vakalarda klinik belirtilerden sorumlu spesifik allerjenlerin tanımlanması için araştırma yapma kararı, belirtilen allerjenler tanımlandığında tedavinin değişip değişmeyeceği bilgisine göre yapılır.

48 IgE antikor sonuçlarının diagnostđk sensitivite ve spesifitesini tayin etmek zordur. Çünkü üniversal olarak kabul edilmiş referans bir metod yoktur. Bununla birlikte çoğu klinik çalışmada, IgE antikor testinin sonuçları in vivo diagnostik testlerin sonucuyla ve allerjik hastalık hikayesiyle karşılaştırılmıştır. Bu çalışmalarda, diagnostik sensitivitenin; allerjene maruz kalma ile test arasında geçen zamana, test edilen allerjen türüne, hastanın yaşına ve etkilenen hedef organa bağlı olarak büyük ölçüde değişebileceği gösterilmiştir. Deri testlerinin ve IgE antikor testlerinin sonuçlarıda çoğu vakada uygundur. Çok uyumsuz sonuçlar IgE antikor testi negatif olan hastalarda, deri testinin hafif pozitif çıkmasıdır.

49 Son yıllarda yapılan epidemiyolojik çalışmalarda, allerjik hastalıklı çocuklarda allerjenlerin farklı türlerine karşı duyarlılığın (sensitizasyonun) tahmini sırası ile hastalığın semptom ve belirtilerinin gelişme sırası incelenmiştir. Sözde bu allerjik sınır çoğunlukla üç yaşından daha küçük çocuklarda gastrointestinal belirtilerle gıda allerjisiyle ve atopik dermatitle başlar, takiben inhalant allerjenlere sensitivitenin neden olduğu astım ve rinit gibi repripatuar hastalıklar görülür. Klinik belirtilerin ilerlemesiyle paralel olan IgE antikoru yaşla birlikte artar.

50 Özellikle yumurta ve süt gibi gıda proteinlerine karşı IgE antikoru ilk kez 3 yaşına kadar tesbit edilebilir. Ev içi allerjenlerle (hayvan epiteli, toz, mite) başlayan inhalant allerjenlere çocukluk çağından sonra polen gibi ev dışındaki inhalant allerjenlere karşı gelişen antikorlar takip eder.

51 IgE antikor testi, deri testi ile karşılaştırıldığında üstün avantaja sahiptir. Hastalar için risk durumu yoktur ve sonuçlar antihistaminik yada bronkodilatatörle birlikte tedaviden etkilenmez, ilaveten IgE antikor testi hastaların belli grubunda (infantlar, dermografizmli hastalar, yada yaygın dermatitli hastalar) deri testine tercih edilebilir. Dezavantajları da bulunmaktadır. Serolojik testler, eğer rastgele yapılacaksa pahalıdır. IgE antikor test sonuçları çok spesifiktir ve anafilaktik sensitivite yada anjđoödem (balık ve fındık gibi gıda allerjenlerinin neden olduğu) vakalarında yüksek prediktif değere sahiptir. Yayınlanmış bir çalışmada, araştırmacılar, anafilaktik gıda sensitiviteli çocukların % 100 de, astımlı çocukların % 96 sında ve anjioödemi olan çocukların % 92 sinde en az tek pozitif IgE antikor sonucu bulmuşlardır. Bu durumda, klinik hikayeden gıda allerjenleri sorumlu ise IgE antikor testi çok kullanışlıdır.