BİLGİSAYAR PROGRAMLARI ÜZERİNDEKİ HAKLAR VE BU HAKLARIN KORUNMASI. İstanbul 1997 İ Ç İ N D E K İ L E R. Sayfa KISALTMALAR 11 GİRİŞ 15

Transkript

1 BİLGİSAYAR PROGRAMLARI ÜZERİNDEKİ HAKLAR VE BU HAKLARIN KORUNMASI İstanbul 1997 İ Ç İ N D E K İ L E R Sayfa KISALTMALAR 11 GİRİŞ 15 BiRiNCi BÖLÜM Bilgisayar ve Bilgisayar Programları I- BİLGİSAYARIN TANIMI 19 II- DONANIM(HARDWARE) -YAZILIM(SOFTWARE) KAVRAMLARI 19 III-BİLGİSAYAR TÜRLERİ 19 A) SİSTEMLERİNE GÖRE BİLGİSAYARLAR Anolog Bilgisayarlar Dijital Bilgisayarlar Hibrid Bilgisayarlar 20 B) BÜYÜKLÜKLERİNE GÖRE BİLGİSAYARLAR Büyük Boy Bilgisayarlar Orta ve Küçük Boy Bilgisayarlar Kişisel Bilgisayarlar 21 IV-BİLGİSAYARLARIN TARİHİ GELİŞİMİ 21 V- BİLGİSAYARLARIN TOPLUM HAYATI BAKIMINDAN ÖNEMİ 22 VI- BİLGİSAYAR PROGRAMLARI 23 A) BİLGİSAYAR PROGRAMI KAVRAMI 23 B) BİLGİSAYAR PROGRAMININ UNSURLARI Program Akışı ve Fikri Algoritma Kaynak Kodu ve Objektif Kodu Kullanıcı AraYüzeyi (User Interface) 26 C) BİLGİSAYAR PROGRAMLAMA DİLLERİ Düşük Seviyeli Programlama Dilleri 27 a) Makina Dili 27 b) ASSEMBLY Dili Yüksek Seviyeli programlama Dilleri 27 a) FOTRAN 28 b) PASCAL 28 c) BASIC 28 d) COBOL 28 D) BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ SINIFLANDIRMASI Sistem Programları Çevirici programlar 29 a) Yorumlayıcılar 29 b) Derleyiciler Uygulama Programları 30

2 İKİNCİ BÖLÜM Bilgisayar Programları Üzerindeki Haklar ve Türleri I- BİLGİSAYAR PROGRAMLARI ÜZERİNDEKİ HAKLARIN HUKUKİ NİTELİĞİ VE PROGRAM ÜZERİNDE HAK SAHİPLİĞİ A) GENEL OLARAK 37 B) GAYRİ MADDİ MALLAR ÜZERİNDEKİ HAKLARIN HUKUKİ NİTELİĞİNİ AÇIKLAYAN TEORİLER Şahsiyet Hakları Teorisi Fikri Mülkiyet Teorisi Monist Teoriler Dualist Teoriler Trialist Görüş 41 C) BİLGİSAYAR PROGRAMLARI ÜZERİNDEKİ HAKLARIN HUKUKİ NİTELİĞİ 41 D) BİLGİSAYAR PROGRAMLARI ÜZERİNDE HAK SAHİPLİĞİ Eser Sahipliği Kavramı İş İlişkilerinde Eser Sahipliği Yayın Sözleşmelerinde Eser Sahipliği İstisna ve Vekalet Sözleşmelerinde Eser Sahipliği 44 III- BİLGİSAYAR PROGRAMLARI ÜZERİNDEKİ HAKLARIN TÜRLERİ 45 A) GENEL OLARAK 45 B) MANEVİ HAKLAR Programı Kamuya Sunma Hakkı Program Sahibinin Adını Belirtme Hakkı Programda Değişiklik Yapma Hakkı 48 C) MALİ HAKLAR İşleme Hakkı Çoğaltma Hakkı 50 a) Çoğaltma Kavramı 50 b) Çoğaltma Hakkının Sınırlamaları 50 aa) Şahsi Kullanım İçin Çoğaltma Serbestisi 51 bb) Araişlerliği Sağlamak Amacıyla Çoğaltma 51 cc) Yedekleme Kopya (Backup Copy) Yayma Hakkı 53 a) Yayma Hakkı Kavramı 53 b) Yayma Hakının Sınırlamaları 53 aa) Kar Amacı Gütmeksizin Yayımlama 53 bb) Tükenme İlkesi Temsil Hakkı 54 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Yabancı Hukuk Sistemlerinde ve Uluslar Arası Hukukta Bilgisayar Programlarının Korunması I- GENEL BİLGİ 61 II- YABANCI HUKUK SİSTEMLERİNDE BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ KORUNMASI 61 A) AMERİKAN HUKUKUNDA 62 1-Fikri Hukuk Koruması Patent Hukuku Koruması Haksız Rekabet Hukuku Koruması 65 B) FRANSIZ HUKUKUNDA 66 1-Fikri Hukuk Koruması Patent Hukuku Koruması 67

3 3- Haksız Rekabet Hukuku Koruması 67 C) İSVİÇRE HUKUKUNDA 68 1-Fikri Hukuk Koruması Patent Hukuku Koruması Haksız Rekabet Hukuku Koruması 69 D) ALMAN HUKUKUNDA 69 1-Fikri Hukuk Koruması Patent Hukuku Koruması Haksız Rekabet Hukuku Koruması 72 III-ULUSLARARASI HUKUKTA BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ KORUNMASI 72 A) PATENT HUKUKUNA İLİŞKİN ULUSLARARASI DÜZENLEMELER VE BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ KORUNMASI Avrupa Patent Sözleşmesi (EPC) Patent İşbirliği Anlaşması (PCT) 74 B) BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ FİKRİ HUKUKA GÖRE KORUNMASINA İLİŞKİN AVRUPA KONSEYİ DİREKTİFLERİ 74 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Türk Hukukunda Bilgisayar Programlarının Korunması I- FİKRİ HUKUK KORUMASI 83 A) GENEL OLARAK 83 B) FİKİR VE SANAT ESERLERİ KANUNUNA GÖRE ESER OLARAK KORUNMANIN ŞARTLARI Sahibinin Özelliğini Taşımak Kanun'da Gösterilen Eser Kategorilerinden Birine Dahil Olmak 84 C) BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ ESER NİTELİĞİ Bağımsız Eser Olarak İşlenme Eser Olarak 87 D) BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ ORİJİNALLİĞİ 88 E) BİLGİSAYAR PROGRAMLARINDA KORUMANIN KONUSU Bilgisayar Programlarında Fikir ve İkilemi (Expression and Idea Dichotomy) Korumadan Faydalanan Unsurlar 89 a) Program Akışı 89 b) Kaynak Kodu ve Objektif Kodu Koruma Konusu Dışında Kalan Unsurlar 91 a) Algoritma 91 b) Kullanıcı Arayüzeyi (User Interface) Kanuna ve Ahlaka Aykırı Bilgisayar Programları 92 F) BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ TESCİLİ Genel Olarak Video Oyunları ve Benzeri Hareket ve Ses Unsurlarını İçeren Bilgisayar Programlarının Tescili Sayılı Sinema Video ve Müzik Eserleri Kanunu Kapsamına Girmeyen Programların Tescili 93 G) KORUMANIN SÜRESİ 94 II- PATENT HUKUKU KORUMASI 94 A) GENEL OLARAK BULUŞ KAVRAMI 94 B) BİR BULUŞA PATENT VERİLEBİLMESİNİN ŞARTLARI Yenilik Niteliği Sanayide Uygulanabilir Olma Tekniğin Bilinen Durumunun Aşılması 96

4 C) BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ PATENTLENEBİLİRLİĞİ Genel Olarak Algoritmanın Patentlenebilirliği Bilgisayar Programlarıyla İlgili Buluşlar (Software-Related 98 Invention) Vasıtasıyla Bilgisayar Programlarının Korunması 98 III-HAKSIZ REKABET HUKUKU KORUMASI 98 A) HAKSIZ REKABET KAVRAMI 98 B) BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ HAKSIZ REKABETLE İLGİLİ HÜKÜMLER UYARINCA KORUNMASI 100 BEŞİNCİ BÖLÜM Bilgisayar Programlarının Korunması İçin Açılabilecek Davalar I- FİKİR VE SANAT ESERLERİ KANUNUNDA ÖNGÖRÜLEN DAVALAR 107 A) HUKUK DAVALARI Tecavüzün Kaldırılması ( Ref i) Davası 107 a) Davacı ve Davalı Sıfatı 107 aa) Davacı 107 bb) Davalı 108 b) Davanın Konusu 108 aa) Manevi Haklara Tecavüz Halinde 108 bb) Mali Haklara Tecavüz Halinde Tecavüzün Önlenmesi (Men i) Davası Tazminat Davaları 111 a) Manevi Haklara Tecavüz Halinde 112 b) Mali Haklara Tecavüz Halinde Hukuk Davalarında Zamanaşımı Hukuk Davalarında Yetkili ve Görevli Mahkeme 113 B) CEZA DAVALARI Genel Olarak Suçlar 114 a) Manevi Haklara Karşı İşlenen Suçlar 114 b) Mali Haklara Karşı İşlenen Suçlar 114 c) Murtabit Suçlar Taraflar 115 a) Davacı 115 b) Sanık Ceza Davalarında Yetkili ve Görevli Mahkeme 116 C) HUKUK VE CEZA DAVALARINA İLİŞKİN ORTAK HÜKÜMLER İhtiyati Tedbirler Hükmün İlanı Zapt Müsadere ve İmha 117 II- TTK'UN HAKSIZ REKABETE İLİŞKİN ÖNGÖRDÜĞÜ DAVALAR 118 A) HUKUK DAVALARI Dava Türleri 118 a)tesbit Davası 118 b) Men Davası 119 c) Haksız Rekabetin Sonucu Olan Maddi Durumun Ortadan Kaldırılması Davası 119 d) Tazminat Davaları 119 aa) Maddi Tazminat Davası 119 bb) Manevi Tazminat Davası 120

5 2- Davacı ve Davalı Sıfatı 120 a) Davacı 120 aa) Zarar Gören veya Zarar Görme Tehlikesine Maruz Kalan Kimse 120 bb) Mesleki ve Ekonomik Birlikler 121 b) Davalı 121 aa) Haksız Rekabette Bulunan Rakip 121 bb) İstihdam Eden Zamanaşımı Yetkili ve Görevli Mahkeme 122 B) CEZA DAVALARI Genel Olarak TTK'na Göre Cezayı Gerektiren Haksız Rekabet Fiilleri 122 II-TCK'NUN BİLİŞİM ALANINDA SUÇLAR HAKKINDAKİ HÜKÜMLERİNDE ÖNGÖRÜLEN DAVALAR 123 A) GENEL OLARAK 123 B) BİLGİSAYAR PROGRAMLARINI ELE GEÇİRME SUÇU 123 C) BİLGİSAYAR PROGRAMLARINI ELE GEÇİRME SUÇUNA BAĞLANAN CEZAİ MÜEYYİDELER 124 SONUÇ 129 SUMMARY 133 EKLER 137 YARARLANILAN KAYNAKLAR 191