Anma güçleri 3 kw tan büyük olan motorların üç fazlı şebekelere bağlanabilmeleri için üç fazlı olmaları gerekir.

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Anma güçleri 3 kw tan büyük olan motorların üç fazlı şebekelere bağlanabilmeleri için üç fazlı olmaları gerekir."

Müge Emin
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Elektrik motorlarında yol verme işlemi Motorun rotor hızının sıfırdan anma hızına hızına ulaşması için yapılan işlemdir. Durmakta olan motorun stator sargılarına gerilim uygulandığında endüklenen zıt emk sıfırdır. Çünkü rotor hareketsizdir. İlk anda çekilen akım kısa devre akımıdır ve bu akım çok yüksektir. Bu akımın rotor sargılarında oluşturduğu kuvvet ile yol verme momenti üretilir ve rotor bu momentin etkisiyle dönmeye başlar. Zamanla çekilen kısa devre akımı motor dönmeye başladıkça küçülür. Motorun miline bağlı ve motor tarafından sürülmekte olan makinanın veya sistemin karşıt momenti motor tarafından üretilen momente eşit olunca motor ve motorun sürdüğü bu sistem sabit hızda dönmeye devam eder. Bu işleme yol verme işlemi denir. i ASM Yolverme Yöntemleri Motorlar yol alırken, anma akımlarından daha fazla akım çekerler. Aşırı yol alma akımı şebekede, devrede ve motorda birçok sakınca oluşturur. Elektrik İç Tesisler Yönetmeliğinin 26, 27, 28 ve 52. Maddelerinde motorlarla ilgili aşağıdaki hükümler yer almaktadır. Madde 26 - MOTORLAR Değişik fıkra: RG 30/11/ ) Anma gücü 0.5 kw geçmeyen bir fazlı motorlar, elektrik priz linyelerine bağlanabilir. 0.5 kilovattan, 3 kw a kadar olanlar için ayrı bir hat çekilir ve bunlar 22. Maddedeki kurallara uygun olarak bir faz üzerine bağlanabilir. Madde 27 - ANMA GÜÇLERİ 3 KİLOWATTAN BÜYÜK OLAN MOTORLAR Anma güçleri 3 kw tan büyük olan motorların üç fazlı şebekelere bağlanabilmeleri için üç fazlı olmaları gerekir. Madde 28 - İZİN VERİLEN GERİLİM DEĞİŞME ORANI Elektrik şebekelerinde 0.5'den fazla gerilim dalgalanmalarına neden olan tesislerin elektriği kesilir. Madde 52 (Değişik ek: RG 30/11/ ) BAĞLAMA AYGITLARI b) Yol vericiler ve ayar aygıtları i) Bu aygıtlar yürürlükteki Türk Standartlarına yada tanınan yabancı standartlara uygun olmalıdır. ii) Çalışırken ısı çıkaran yol verici ve ayar aygıtları, kullanıldıkları yer izin verilmeyecek derecede ısınmayacak nitelikte seçilmeli ve yerleştirilmelidir. iii) Yol verici ve ayar aygıtları, ait oldukları motor ve devrelere uygun boyut ve nitelikte seçilmelidir. iv) Kendi transformatörü bulunan tüketicilerde doğrudan (direkt) yol verilebilecek en büyük kısa devre senkron motor gücü tüm işletme yükleri devrede iken, en büyük güçlü motorun devreye girmesi durumunda transformatör empedansları dahil, yol alan motorda, yol alma akımında bağıl gerilim %15'i aşmamak koşulu ile tüketici tarafında belirlenir. Kendi transformatörü bulunmayan tüketicilerde, doğrudan yol verilecek en büyük kısa devre asenkron motor gücü köy ve benzeri yerlerde 7.5 kw, alçak gerilim şebekesi hava hattı olan kasaba ve şehirlerde 15 kw, alçak gerilim şebekesi yeraltı kablosu olan kasaba ve şehirlerde 30 kw tır. Ancak motorun gücü transformatörün gücünün %10"nu aşamaz. Yol verme yöntemleri bir başlangıç torku oluşturarak, motoru nominal yükteki hızına ulaştırmak amacıyla motora yeterli akımı sağlamak için kullanılmaktadır. Her bir metodun kendine göre avantajları ve dezavantajları bulunmaktadır. Bunların içerisinde en büyük enerji tasarrufunu frekans konvertörleri sağlamaktadır. ii 1. Direkt yolverme: Küçük güçlü motorlar ile tam yükle kalkınan motorlarda uygulanır. iii En az sayıda elemandan oluştuğundan maliyeti az ve bağlantısı kolaydır. 1

Bu akımın rotor sargılarında oluşturduğu kuvvet ile yol verme momenti üretilir ve rotor bu momentin etkisiyle dönmeye başlar. Zamanla çekilen kısa devre akımı motor dönmeye başladıkça küçülür.

2 2. Düşük Gerilimle Yolverme: Yol alma akımının güvenli sınırlar içinde kalması, motora düşük gerilimle yol vermeyle sağlanır. Düşük gerilimle başlatma, boşta kalkınan veya en fazla anma yükünün 1/3 yükünde kalkınan motorlara uygulanır. Tam yükle yol verilen bir motora düşük gerilim uygulanırsa, belirli bir yükü veya gücü karşılamak zorunluluğunda olan motor, şebekeden normalin üzerinde akım çeker. Düşük gerilimle başlatmanın amacı, yol almada motorun az akım çekmesini sağlamak olduğundan, tam yükle kalkınan motorlara düşük gerilimle yol verilmez. iv Düşük gerilimle yol verme yöntemleri başlıca üç şekilde yapılır. a) Stator sargılarına seri direnç veya reaktör bağlayarak yol verme: 2

Tam yükle yol verilen bir motora düşük gerilim uygulanırsa, belirli bir yükü veya gücü karşılamak zorunluluğunda olan motor, şebekeden normalin üzerinde akım çeker.

3 b) Oto transformatörü ile yolverme: 3

4 c) Yıldız-üçgen bağlayarak yolverme: 4

5 v 3. Rotoru sargılı ASM rotor deversine seri direnç bağlayarak yolverme: 5

4. Yumuşak Yolverici (Sofstarter) ile yolverme: Motorlar ilk kalkış anında çektikleri yüksek demeraj akımları nedeniyle hem mekaniksel hem de şebeke zorlanmalarına neden olurlar.

6 4. Yumuşak Yolverici (Sofstarter) ile yolverme: Motorlar ilk kalkış anında çektikleri yüksek demeraj akımları nedeniyle hem mekaniksel hem de şebeke zorlanmalarına neden olurlar. Yumuşak yolverme cihazları ile basit ayarlar yaparak en düşük kalkış momentinde motorlara yumuşak yolverme mümkün olabilmektedir. Yumuşak kalkışta mekanik ve şebeke zorlanmalarını engeller. Başlangıç gerilimi %40 - %100, kalkış süresi 0-20 sn, duruş süresi 0-20 sn. arasında ayarlanabilir. Motor yol aldıktan sonra entegre by-pass kontakları sayesinde minimum güç kaybı Pano içinde %70 daha az yer kaplar. (Yıldız-üçgen çözümlerine göre) Kolay ve pratik bağlantısı sayesinde işçilik masrafları azalır. Termik koruma ( Class 10, 15, 20 ) ve opsiyonel termistör motor koruma özelliği ile ilave şalt cihazları kullanmanız gerekmez. Cihaza entegre edilmiş cihaz koruma aşırı yüklenmeyi engeller. Polarity Balancing özelliği sayesinde daha linear bir yumuşak kalkış yaptırır. Opsiyonel fan aksesuarı sayesinde cihazın kapasitesi ve sürekliliği arttırılabilir. 3SRW40 serisi 2 fazdan kontrollüdür. Potansiyometrelerle yolverme zamanı ve yolverme geriliminin kolay ayarlanabilir. Vidalı ve Cage Clamp bağlantı tekniğine uygundur. Sirius 3RW40 ve 3RW44 serisi yumuşak yolvericilerin termik olarak koruma özelliği mevcuttur. Diğer yolvericiler de haricen termik röle ve sigorta ya da termik manyetik şalter (ya da motor koruma şalteri) kullanmak gerekir. 6

Başlangıç gerilimi %40 - %100, kalkış süresi 0-20 sn, duruş süresi 0-20 sn. arasında ayarlanabilir.

7 7

8 8

9 5. Frekans değiştirici (Inverter) ile yolverme: Bir indüksiyon motorunun hızı, doğrudan AC şebekenin frekansı ile orantılıdır. Şebekenin frekansını ayarlamak mümkün olabilseydi, motorun hızını da kontrol etmek mümkün olabilecekti. Frekans konvertörü, motorun hızını kontrol etmek için kullanılan bir yol verme yöntemidir. Frekans konvertörleri, sabit frekanslı AC gücün girişini, değişken frekanslı çıkışa çeviren elektronik cihazlar olup motora sağlanan elektrik gücün frekansını kontrol ederek, alternatif akımın döner hızını, böylece de motorun hızını kontrol edebilmek için kullanılmaktadırlar. Parametreler, cihaz üzerindeki Temel Operatör Paneli (BOP) vasıtasıyla değiştirilebilirler. Makro seçimleri, parametreler, sürücünün kalkış-duruşrampa süreleri, minimum ve maksimum frekansları vb. gibi arzu edilen özellikler BOP vasıtasıyla değiştirilip ayarlanabilirler. Seçilen parametre numaraları ve bu parametrelerin değerleri seçilen operatör panelinin ekranında gösterilir. Notlar ve düğmelerine anlık olarak basarsanız, değerler kademeli olarak değişir. Düğmeleri basılı konumda daha uzun bir süre tutarsanız, değerler hızlı bir şekilde düşey formata kayarlar. Parametre tablolarında: C Parametreler, sadece hızlı devreye alma işlemi esnasında (örneğin, P0010 = 0 ise) değiştirilebilirler. U Parametrelerin, çalışma esnasında değiştirilebileceğini gösterir. 9

Frekans konvertörleri, sabit frekanslı AC gücün girişini, değişken frekanslı çıkışa çeviren elektronik cihazlar olup motora sağlanan elektrik gücün frekansını kontrol ederek, alternatif akımın döner

Kalan diğer parametrelerin tamamı yalnızca inverter durdurulduğunda değiştirilebilir. Sadece okunabilen özellikte olan parametreler, P yerine r ile gösterilirler.

10 Kalan diğer parametrelerin tamamı yalnızca inverter durdurulduğunda değiştirilebilir. Sadece okunabilen özellikte olan parametreler, P yerine r ile gösterilirler. P0010 parametresi, hızlı devreye alma işlemini başlatır. P0010 parametresine erişildikten sonra P0010=0 ayarı yapılmadığı takdirde, inverter çalışmayacaktır. P3900 > 0 ise, bu fonksiyon otomatik olarak uygulanır. P0004, fonksiyonlarına göre parametrelere erişimi sağlayan bir filtre görevi yapmaktadır. Erişim Seviyeleri P0003 parametresi vasıtasıyla seçilebilen Standart, Genişletilmiş, Uzman ve Bakım olmak üzere kullanıcı tarafından erişilmesi mümkün olan dört seviye bulunmaktadır. Bir çok uygulama alanı için Standart ve Genişletilmiş parametreler yeterlidir. Her fonksiyonel grup içerisinde bulunan parametrelerin numarası, P0003 parametresinde ayarlanmış olan erişim seviyesine bağlıdır. P0003 = 3 yapılarak tüm parametreleri görmek mümkündür. 10

P3900 > 0 ise, bu fonksiyon otomatik olarak uygulanır. P0004, fonksiyonlarına göre parametrelere erişimi sağlayan bir filtre görevi yapmaktadır.

11 MOTORLARIN DÖNÜŞ YÖNÜNÜ DEĞİŞTİRME: Üç fazlı asenkron motorun dönüş yönünü değiştirmek için, motora giden üç fazdan sadece iki fazı yer değiştirmek gerekir. İki kontaktörün aynı anda devreye girip kısa devreye neden olmamak için kumanda devrelerinde bir kilitleme yapmak gerekir.kontak emniyetli kilitleme, buton emniyetli kilitleme, buton+kontak emniyetli kilitleme ve mekanik kilitlemeler kullanılır Bir fazlı Kondansatör başlatmalı asenkron motorun dönüş yönünü değiştirmek için, ana sargı yada yardımcı sargıdan sadece bir tanesinin uçlarını değiştirmek gerekir. Doğru akım motorunun dönüş yönünü değiştirmek için, endüvi veya uyartım sargılarından sadece bir tanesinin uçları yer değiştirilmelidir. Beş kumanda merkezli bir kumanda devresi tasarlayıp alman normuna göre çiziniz. 11

kontak emniyetli kilitleme, buton emniyetli kilitleme, buton+kontak emniyetli kilitleme ve mekanik kilitlemeler kullanılır Bir fazlı Kondansatör başlatmalı asenkron motorun dönüş yönünü

12 Üç fazlı bir asenkron motorun devir yönünü kontak emniyetli değiştiren devrenin güç ve kumanda şemalarını alman normuna göre çiziniz (eksik çizgi ve simgeleri tamamlayınız)ç L1 L2 L3 F1 A1 A2 A1 A2 M L1 L2 L3 Üç fazlı bir asenkron motora yıldız-üçgen yol veren devrenin güç ve kumanda şemasını alman normuna göre çiziniz. MM 3~ i (son e.t ) ii ELSAN%20Teknik%20B%C3%BClteni-FK01.pdf iii e.t ) iv Ö.BADUR, Elektik kumanda Devreleri, MEB 1978 v e.t ) 12

com/asenkron-motorlara-yol-verme-yontemleri/, (son e.t.04.01.2016) ii http://www.elsanas.com.tr/downloads/ac%20%c4%b0nd%c3%bcksiyon%20motorlar%c4%b1nda%20frekans%20konvert%c3%b6r%c3%bc%20kullan%c4%b1m%c4%b1- ELSAN%20Teknik%20B%C3%BClteni-FK01.

Benzer belgeler

ASENKRON MOTORLARA YOL VERME METODLARI

DENEY-6 ASENKRON MOTORLARA YOL VERME METODLARI TEORİK BİLGİ KALKINMA AKIMININ ETKİLERİ Asenkron motorların çalışmaya başladıkları ilk anda şebekeden çektiği akıma kalkınma akımı, yol alma akımı veya kalkış