Bölünmüş Karayolu Çalışmalarının Trafik Güvenliğine Etkisi

Transkript

1 Bölünmüş Karayolu Çalışmalarının Trafik Güvenliğine Etkisi Nuran Bağırgan Dumlupınar Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, Merkez Kampüs KÜTAHYA Tel:. () Öz Bu çalışmada; bölünmüş karayolu çalışmaları sırasında, o karayolu kesimindeki trafik güvenliği araştırılmakta ve bölünmüş karayolu hizmete girdikten sonra trafik kazalarındaki değişim incelenmektedir. İstanbul-Antalya karayolu üzerinde bulunan, Kütahya yı komşu illere bağlayan Kütahya-Eskişehir karayolu ve Kütahya-Tavşanlı karayolu bu çalışma için seçilmiştir. Bu karayollarının ortak özelliği, bu kesimlerde bölünmüş karayolu çalışmalarının yapılmasıdır. Çalışmada her iki karayolu ayrı ayrı değerlendirilmektedir. Bu değerlendirmeler üç aşamalı olarak ele alınmaktadır: Birinci aşamada karayolunun, bölünmüş karayolu çalışması başlamadan önceki durumu incelenmektedir. İkinci aşama, bölünmüş karayolu çalışmasının yapıldığı süreçtir. Son aşamada ise bölünmüş karayolu çalışmasının tamamlanarak hizmete açılmasından sonraki evre değerlendirilmektedir (bu çalışma devam etmektedir). Çalışmaya esas olan veriler ( adet trafik kaza tespit tutanağı) son beş yılı kapsamaktadır. İncelenen karayolu kesimleri için veriler; bölünmemiş karayolu ve bölünmüş karayolu olarak karşılaştırıldığı için, karayolu uzunluğu bölünmüş karayolu uzunluğu kadar alınmaktadır. Trafik kaza tespit tutanaklarını incelediğimizde karayolu kusurlarının belirtildiği kısımların boş bırakıldığını görmekteyiz. Bu nedenle yoldan kaynaklanan kusurlar istatistiksel veriler arasında yer almadığı için tek sorumlu insan olarak gözükmektedir. Trafik kaza tespit tutanaklarının amacı, sadece kazadaki kusur oranını sürücüler arasında paylaştırmak olmamalıdır. Bu nedenle; trafik kaza tespit tutanakları hazırlanırken bir polis memuru, yol kusurunu belirlemesi için trafik mühendisliği alanında uzmanlaşmış bir inşaat mühendisi ve taşıt kusurlarını tespit için de ayrıca bir makine mühendisinin yer aldığı bir ekip çalışmasından yararlanılmalıdır. Bölünmüş karayolu çalışmaları sırasında, trafik kazalarında oldukça fazla artışlar görülmektedir. Bölünmüş karayolu yapmaktaki amaç; trafik kazalarını azaltmak ve trafik güvenliğini sağlamak olduğuna göre, yapım aşamasında peşin verilen bu can ve mal kayıplarının gerekli önlemler alınarak acilen önlenmesi gerekmektedir. Anahtar Kelimeler: Bölünmüş karayolu, trafik kazaları, trafik güvenliği, kara nokta 9

2 Giriş Tüm dünyada olduğu gibi, ülkemizde de maddi ve manevi kayıplara neden olan trafik kazalarını azaltmak için trafik güvenliğini artırıcı önlemler araştırılmaktadır. Trafik güvenliğini artırıcı önlemlerden biri de karşılıklı trafik yönlerinin birbirinden fiziki engellerle ayrılması yani bölünmüş karayolu uygulamasıdır. Trafik güvenliği üzerinde doğrudan etkisi olan trafik hacminin yıllarla birlikte artmış olması, ülkemiz karayolu ağının bazı kesimlerinde kapasite azalmasına neden olmaktadır. Trafik kazalarının en aza indirilmesi ve kapasite yetersizliği sebebiyle düşen hizmet seviyesinin yükseltilmesi amacı ile kamu kurumlarındaki makine parklarını kullanarak yapılması acil olan bölünmüş karayolu kesimlerinin toplam uzunluğu kilometredir (KGM, ). Ulusal ağ bütünlüğünün bir parçası olan Kütahya-Eskişehir (Kütahya-İstanbul) ve Kütahya-Tavşanlı karayollarında, bu program kapsamında bölünmüş karayolu çalışması yapılmaya başlanmış ve bazı kesimleri tamamlanmıştır. Bölünmüş karayolu inşaatının yapımı sırasında trafik güvenliğinin nasıl etkilendiğini belirlemek amacı ile bu çalışma yapılmaktadır. Yöntem Kütahya-Eskişehir ve Kütahya-Tavşanlı karayollarında, kaza çözümlemesi yaparken, daha önceki yıllara ait kaza bilgilerinden yararlanılmakta ve bu istatistik bilgiler değerlendirilmektedir. Kütahya-Eskişehir ve Kütahya-Tavşanlı Karayollarının Trafik Kaza Çözümlemesi Bu çalışmada; - kodlu Kütahya-Eskişehir ve - kodlu Kütahya-Tavşanlı karayollarına ait - yıllarını içeren beş yıllık, toplam adet trafik kaza tespit tutanağı ilgili Trafik Bölge Denetleme ve Trafik Şube Müdürlüklerinden alınarak her bir karayolu için kaza çözümlemesi yapılmaktadır. Ancak, incelenen toplam adet kaza tespit tutanağı değerlendirilirken dikkat çekici olan nokta bu tutanakların yoldan kaynaklanan sorunlar bölümünün tamamının, yol sorununa ait uyarıcı işaretler bölümünün de tamamına yakınının boş bırakılmış olmasıdır. Kütahya-Eskişehir karayolunun ilk kilometresine ait ve Kütahya-Tavşanlı karayolunun da ilk kilometresine ait tane kaza tespit tutanağı değerlendirilmektedir. Kütahya-Eskişehir ve Kütahya-Tavşanlı karayolu, ve yıllarında bölünmemiş karayolu olarak hizmet vermektedir. Bölünmüş karayolu çalışmalarının yapıldığı ve o kesimin hizmete açıldığı tarihler, trafik kaza tespit tutanaklarından elde edilmektedir. Kütahya-Eskişehir karayolunun trafik hacmi yılında tş/sa, yılında tş/sa, Kütahya-Tavşanlı karayolunun trafik hacmi ise yılında tş/sa ve yılında tş/sa dir (KGM, ). Kütahya- Eskişehir karayolunun ilk kilometresi, kilometresi, kilometresi ise yılı sonunda bölünmüş karayolu haline getirilmiştir. Kütahya-Tavşanlı karayolunda 9

3 ise yılının yaz aylarında bölünmüş karayolu çalışmalarının başlamış olduğu görülmektedir. Bir bölümü bitirilen bölünmüş karayolunun Eylül ayında trafiğe açılmış 9 Yaralanmalı Ölümlü Maddi Has. Yıllar Grafik a. Kütahya-Eskişehir karayolunda trafik kazalarının yıllara göre dağılımı Yıllar Yaralanmalı Ölümlü Maddi Has. Grafik b. Kütahya-Tavşanlı karayolunda trafik kazalarının yıllara göre dağılımı olduğu kaza tutanaklarından elde edilmektedir. yazında bölünmüş karayolu çalışmaları tekrar başlamış ve karayolunun trafiğe açılması yılında gerçekleşmiştir. Kütahya-Eskişehir ve Kütahya-Tavşanlı karayolu için kaza sayılarının yıllara göre dağılımı sırası ile Grafik a ve b de gösterilmektedir. Grafik a,b incelendiğinde, her iki karayolunda da ve yıllarında genel olarak kazaların sayısında artış olduğu görülmektedir. Kütahya-Eskişehir ve Kütahya-Tavşanlı karayolunun incelenen kesimlerinde, - yılları arasında meydana gelen kazaların oluş şekilleri incelendiğinde bölünmüş karayolu çalışmalarının yapıldığı yıllarda yoldan çıkma ve yandan kaza sayılarının fazlalığı Grafik a,b de görülmektedir. Oldukça fazla sayıda kaza oluş şeklinin, kaza tespit tutanaklarında belirtilmediği ve bunun için ayrılan alanların boş bırakıldığı bu tutanaklar incelenirken görülmüştür. Boş bırakılan bu alanlar değerlendirmeye belirtilmeyen kaza oluş şekli olarak katılmaktadır. Bölünmüş karayolu çalışmalarının yapıldığı ve yıllarında, artış gösteren arkadan, yandan, devrilme ve yoldan çıkma türü kazalar, yılında bu kesimlerde bölünmüş karayolunun hizmete açılması ile azalmaktadır. 9

4 9 -Karşılıklı çarpışma -Arkadan 9 -Yandan -Duran araca -Sabit cisme -Yayaya 9 -Hayvana Kaza oluş şekli -Devrilme 9-Yoldan çıkma -Araçtan düşen insan -Araçtan düşen cisim 9 Belirtilmemiş Grafik a. - yılları arasında Kütahya-Eskişehir karayolunda meydana gelen kazaların oluş şekillerine göre dağılımı -Karşılıklı çarpışma -Arkadan 9 -Yandan -Duran araca -Sabit cisme -Yayaya -Hayvana Kaza oluş şekli -Devrilme 9-Yoldan çıkma -Araçtan düşen insan -Araçtan düşen cisim Belirtilmemiş Grafik a. - yılları arasında Kütahya-Tavşanlı karayolunda meydana gelen kazaların oluş şekillerine göre dağılımı Kütahya-Eskişehir ve Kütahya-Tavşanlı karayolunun ilk kilometresi için kilometrelere göre kaza dağılımı Grafik a,b de gösterilmektedir. kilometrelik karayolu kesimin alınma nedeni, bu kesimlerin bölünmüş karayolu olarak hizmet veriyor olmasıdır. Kazaların kilometrelere göre dağılımı incelendiğinde bölünmüş karayolu çalışmalarının trafik kazalarına etkisi daha açık olarak görülmektedir. Kütahya-Eskişehir karayolunun ilk kilometresinin bölünmüş karayolu yapımı yılında yapılmıştır. Grafik a incelendiğinde de bu karayolunun ilk kilometresinde yılında artışlar olduğu görülmektedir. Yine bu karayolunun, ile. kilometreleri arasındaki kesiminin bölünmüş karayolu yapımı yılı sonunda tamamlanmıştır. Grafik a ya bakıldığında da bu kesimler arasında meydana gelen kaza sayısının yılında azalarak devam ettiği görülmektedir. yılında ise bölünmüş karayolu çalışması tamamlanarak 9

5 Kilometreler Grafik a. - yılları arasında Kütahya-Eskişehir karayolunda meydana gelen kazaların kilometrelere göre dağılımı Kilometreler Grafik b. - yılları arasında Kütahya-Tavşanlı karayolunda meydana gelen kazaların kilometrelere göre dağılımı karayolunun bu kesimleri hizmete açıldığı için ve yıllarına göre kaza sayısında azalma olduğu yine aynı grafikte gösterilmektedir. Kütahya-Tavşanlı karayolunda yaklaşık kilometrelik karayolu kesiminin bölünmüş karayolu yapım çalışması yılında gerçekleşmiştir. yılında, karayolunun kilometrelik bu kesiminde kaza sayısındaki artışlar Grafik b de gösterilmektedir. ile kilometreleri arasındaki bölünmüş karayolu yapım çalışmaları ise yılındadır. yılında bölünmüş karayolu çalışmaları devam etmekte iken karayolunun bu kilometrelerinde kaza sayısının artmakta olduğu Grafik b de gösterilmektedir. 9

6 Kütahya-Tavşanlı karayolunda bu yapım çalışmaları, karayolunun bu kesimleri için yılında tamamlanmıştır. Bölünmüş karayolu hizmete açıldıktan sonra kaza sayısında tekrar azalmalar olduğu Grafik b de görülmektedir. Kütahya-Eskişehir karayolu, bölünmüş karayolu olarak hizmet vermeye başladıktan sonra, kaza sayısının azaldığı karayolu kesimlerinin oldukça az olduğu yine Grafik a incelendiğinde görülmektedir. Aynı grafikte; artan kilometrelerde bölünmüş karayolunun kaza sayısını azalttığı ancak ilk kilometrelik karayolu kesiminde ise kazaların azalmadığı, tam tersine artmış olduğu görülmektedir. Bu karayolu kesimi yerleşim alanı dışındadır ancak, karayolu boyunca alışveriş merkezleri, benzin istasyonları ve fabrikalar bulunmaktadır. Yani; bu karayolunda bağlantı yolları çok fazladır. Ayrıca, kilometrelik bu kısa bölünmüş karayolu kesiminin altı yerinde ters yöne bağlantı verilmektedir. Bölünmüş karayolunun hizmete girmesine karşın kaza sayısında artışlar yaşanan kesimler de yine bu noktalardır. Ayrıca, Kütahya-Eskişehir karayolu diye adlandırılan bu karayolu aynı zamanda İstanbul-Antalya güzergahı üzerinde yer almaktadır. Bundan dolayı transit trafiğin olduğu bir karayoludur ve bundan dolayı da hız fazladır. Bu karayolu kesimi yerleşim alanı dışında olduğu için hız uygulaması da buna uygun uygulanmaktadır. Şekil.de Kütahya-Eskişehir karayolundan bir görüntü yer almaktadır. Şekil. Kütahya-Eskişehir karayolunun.kilometresi Şekil.de Kütahya-Eskişehir karayolunun. kilometresinden bir görüntü yer almaktadır. Karayolunun bu kesiminde karayolu bölünmüş olmasına karşın bu kesimde karayolundan çıkan taşıt kazalarının olduğu görülmektedir. Bu kesimde eğim ve aynı zamanda birbirini izleyen iki ters kurb bulunmaktadır. Ancak, işaretleme yetersizliği ve karayolu üzerindeki gevşek malzeme karayolunun bu kesimini güvensiz kılmakta, taşıtların karayolundan çıktığı kazalara neden olmaktadır. 9

7 Şekil. Kütahya-Eskişehir karayolunun. kilometresi Grafik b ye bakıldığında Kütahya-Tavşanlı karayolunun ve. kilometrelerinde, bölünmüş karayolunun hizmete girmiş olduğu yılında kaza sayısında azalma değil artış olduğu görülmektedir. Karayolunun bu kilometrelerinde sinyalizasyonu olmayan iki kavşak bulunmaktadır. Şekil.ve Şekil de Kütahya-Tavşanlı karayolunun. ve. kilometrelerinde yer alan kavşak fotoğrafları görülmektedir..km de yer alan bu kavşak yaklaşık - bin insanın yaşadığı TOKİ yerleşim yerini şehir merkezine bağlamaktadır. Ayrıca, Kütahya. kilometresinde bulunan üniversite yerleşkesine giden üniversite personeli ve yaklaşık bin üniversite öğrencisini taşıyan taşıtlar da bu karayolunu kullanmaktadır. Şekil. Kütahya-Tavşanlı karayolunun. kilometresindeki sanayi kavşağı 99

8 Şekil. Kütahya-Tavşanlı karayolunun. kilometresindeki kavşak Çalışılan bu karayolu kesimlerinde kara nokta çalışması, bölünme öncesi ve sonrası çalışması devam etmekte olan bir çalışmadır. Bu aşamada, bölünme sonrası için eldeki verilerin yetersiz olduğu düşünülmektedir. Bu karayollarının bölünme çalışmaları tamamlandıktan sonra, en az iki yıllık daha veriye ulaştığımızda, bölünme öncesi ve sonrası kaza değişimlerini göstermek daha doğru olacaktır. Çünkü bölünmüş karayolu çalışmaları çok kısa aralıklarla ve farklı kilometrelerde yapıldığı için bir bütünlük sağlamamaktadır. yılında bu çalışmanın tamamlanması hedeflenmektedir. Sonuç Trafik kaza tespit tutanaklarında, karayolu kusurlarının ve trafik işaretlemelerinin belirtildiği kısımların boş bırakıldığı görülmüştür. Bunun sonucunda ise yoldan kaynaklanan kusurlar istatistiksel veriler arasında yer almadığı için tek sorumlu insan olarak gözükmektedir. Bu istatistiksel eksikliği gidermek için karayolu kusurlarının ve trafik işaretlemelerinin belirtildiği kısımların doldurulması gerekmektedir. Bu nedenle; trafik kaza tespit tutanakları hazırlanırken bir polis memuru, yol kusurunu belirlemesi için trafik mühendisliği alanında uzmanlaşmış bir inşaat mühendisi ve taşıt kusurlarını tespit için de ayrıca bir makine mühendisinin yer aldığı bir ekip çalışmasından yararlanılmalıdır. Trafik kazalarını azaltmak ve trafik güvenliğini sağlamak amacı ile yapılan bölünmüş karayolu çalışmaları sırasında can ve mal kayıpları peşin verilmektedir. Bu sonuç, yapım sırasında alınan güvenlik önlemlerinin ve trafik işaretlemelerinin yeterli olmadığını, sürücülerin yeterince bilgilendirilmediğini göstermektedir. Yapılmakta olan bölünmüş karayolu çalışmaları, amacı ile olumlu ve gerekli görülmektedir. Ancak, ekonomik nedenlerle maliyetinde bir kısıtlamaya gidildiği de gözlemlenmektedir. Çünkü henüz yeni hizmete girmiş olan karayolunda alt yapısından dolayı oturmaların olmasını, yolun yüzeyinde su birikintilerini tutmasını ve bir yıl gibi

9 kısa sürede kaplamasında meydana gelen soyulmaları ve çukurları başka türlü açıklamak biraz güçtür. Kısa aralıklarla ve kısa kesimler halinde yapılmakta olan bölünmüş karayolu çalışması, sürücülerin sık aralıklarla hız kısıtlaması yapmasını gerektirmektedir. Kaza tutanaklarında belirtilmemiş olmasına rağmen mıcıra kapılarak kaza yapan sürücülerin az olmadığı da bilinmektedir. Bu nedenle, geometrik standartları oldukça iyi olan bölünmüş karayollarında sathi kaplama uygulanmamasında yarar olduğu düşünülmektedir. Bu çalışmada incelenen - kodlu Kütahya-Eskişehir karayolunun ilk kilometresinde çok fazla bağlantı yolu bulunmakta ve bundan kaynaklanan kazalar meydana gelmektedir. Ayrıca, bu kısa mesafede yaklaşık.- kilometrede izin verilen karşı yöne bağlantılar da sıkça kazalara neden olmaktadır. - kodlu Kütahya- Tavşanlı karayolunda ise yine kilometrede yer alan sanayi kavşağı, yerleşim yerlerini ikiye bölmektedir. Bu kavşak için sinyalizasyon çalışmasının yapılması önerilmektedir. Kaynaklar. Karayolları Genel Müdürlüğü (),