TÜRKİYE DE SİGARA İLE MÜCADELE KAMPANYASININ FAYDA-MALİYET ANALİZİ

Transkript

1 TÜRKİYE DE SİGARA İLE MÜCADELE KAMPANYASININ FAYDA-MALİYET ANALİZİ Haziran 2010 Katkıda bulunanlar (Soyadına göre alfabetik): Selin Arslanhan, Asena Caner, Kerem Helvacıoğlu, Tuncay Teksöz

2 Mevzuat 7 Ekim 2006 CUMARTESİ Resmî Gazete Sayı : GENELGE Başbakanlıktan: Konu: Ulusal Tütün Kontrol Programı "Tütün Kontrol Çerçeve Sözleşmesi", 21 Mayıs 2003 tarihinde DSÖ'nün 56. Dünya Sağlık Asamblesinde kabul edilmiştir. Mezkûr sözleşme, ülkemiz tarafından da kabul edilmiş ve 30 Kasım 2004 tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

3 Sağlık Bakanlığınca yıllarını kapsayacak şekilde bir "ULUSAL TÜTÜN KONTROL PROGRAMI" hazırlanmıştır. Programın temel hedefi, 2010 yılına kadar ülkemizde 15 yaş üzerinde sigara içmeyenlerin oranını % 80'in üzerine çıkarmak, 15 yaş altında ise % 100'e yakın olmasını sağlamaktır.

4 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI ULUSAL TÜTÜN KONTROL PROGRAMI VE EYLEM PLANI Tütün ürünlerine olan talebin azaltılması için alınabilecek önlemler:

5 1. Halkın sigara konusunda bilgilendirilmesi, bilinçlendirilmesi ve eğitimi. Hedef: 2012 yılına kadar toplumun %90 ında sigara karşıtı bir tutum oluşturmak. Türkiye de sigara kullanım oranları (OECD Health Data 2009 da 2008 yılı rakamları): Toplam: % 27,4 Erkek: % 43,8 Kadın: % 11,6

6 2. Sigarayı bırakma: Hedef: 2009 yılına kadar toplumda sigarayı bırakma oranını tespit etmek ve 2012 yılına kadar toplumda sigara bırakma oranını %40 ın üzerine çıkarmak.

7 Türkiye de Çeşitli Gruplarda Sigara Kullanım Oranları (1999) Kullanan (%) Bırakmış (%) Hiç kullanmamış (%) Bırakma oranı (%) Öğrenci (7.sınıf) Öğrenci (12.sınıf) Öğretmenler Doktorlar Polis memurları Din görevlileri Şoförler Kaynak: Bilir ve Önder (2000), Table 1.

8 Ülkemizde Yaş ve Cinsiyete göre Sigara Kullanma Durumu Erkek İçen (%) Bırakmış (%) Hiç İçmemiş (%) Bırakma oranları yaş yaş yaş yaş ve üstü Kadın yaş yaş yaş yaş ve üstü Kaynak: Çan ve diğerleri, 2007, Tablo 1, Tablo 2; OECD Health Data 2009.

9 3. Fiyat ve vergilendirme: Hedef: Türkiye de şu anda %73 olan sigara üzerindeki vergi yükü ortalamasını 2012 yılına kadar %80 in üzerine çıkarmak. Buna ek olarak gümrüksüz satış mağazalarındaki vergisiz satışlara sınırlama getirmek.

10 Sigara Üzerindeki Vergiler Yıl Toplam Vergi oranı (Perakende satış fiyatı üzerinden%) , , , , ,6 Kaynak: Maliye Bakanlığı

11 4. Çevresel tütün dumanı (Pasif içicilik): Hedef: 2010 yılına kadar pasif maruziyetin aktif içicilik kadar zararlı olduğu bilgisini topluma yaymak, pasif içiciliği önemli ölçüde azaltmak. 5. Reklam, promosyon ve sponsorluk 6. Ürün kontrolü ve tüketicinin bilgilendirilmesi

12 4207 sayılı Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun ile kapalı alanlarda 19 Mayıs 2008 tarihinden itibaren sigara içme yasağı uygulamaya koyulmuştur. Bu kanunda, lokanta, kahvehane, kafeterya gibi yerlerdeki sigara yasağının ise 19 Temmuz 2009'da yürürlüğe girmesi öngörülmüştür.

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25 Amaç Ülkemizde sigara kullanımının maliyetini ve faydasını kamu sektörü açısından incelemek; Kamu tarafından yürütülecek bir sigarayı bırakma kampanyasının fayda ve maliyeti nasıl değiştireceğini ve dolayısıyla böyle bir kampanyaya kamu kesiminin en çok ne kadar harcama yapabileceğini tespit etmek; Ve bu hesapları yaparken ülkemizin içinden geçeceği demografik dönüşümü dikkate almaktır.

26 Faydalar ve Maliyetler 1.Sigara tüketicilerinin sigara nedeniyle hastalanmalarının sebep olduğu harcamalar (Maliyet) 2. Sigara tüketicilerinin sigara nedeniyle erken ölmelerinin sebep olduğu vergi kaybı (Maliyet) 3. Sigara satışından sağlanan vergi geliri (Fayda)

27 Demografik Dönüşüm Tablo 6: Türkiye de Nüfus ve Nüfus Artış Hızı Yıl Nüfus (bin kişi) Dönem Yıllık ortalama artış oranı (%) Kaynak: TÜİK ve yazarların hesaplamaları.

28 Yaş gruplarına göre nüfus ,0 20,0 10,0 0, ,0 20,0 10,0 0, ,0 20,0 10,0 0,

29 bin kişi Sigara İçen Erkek Nüfus Yıl Toplam

30 bin kişi 4500 Sigara İçen Kadın Nüfus Yıl Toplam

31 Senaryolar Senaryo 1 (Baz Senaryo) : Sigara kullanım oranlarının ve vergi oranının 2008 deki seviyesinde kalacağı varsayılmaktadır. Senaryo 2: Sigara kullanım oranlarının, uygulanan sigara ile mücadele kampanyası neticesinde her sene %5.41 oranında düşeceği varsayılmaktadır. Senaryo 3: Azalma her sene %8.12 oranında. Senaryo 4: Azalma her sene %2.71 oranında. Senaryo 2, 3 ve 4 te sigara üzerindeki vergi oranının %78,6 ya yükseltileceği varsayılmaktadır.

32 Maliyet 1. Sigara tüketicilerinin sigara nedeniyle hastalanmalarının sebep olduğu harcamalar: Cinsiyet-yaş grubu bazında Sigara içen kişi sayısı Bırakmış olan kişi sayısı Hiç içmemiş olan kişi sayısı Tahmini yeni hasta sayıları Hastalık insidansları x = Vaka başına x tedavi = maliyeti Tahmini yeni hasta sayıları Toplam tedavi maliyeti (kamu payı) Toplam Bugünkü Değer

33 bin kişi Tahmini Yeni Vaka Sayıları (Akciğer kanseri, KOAH ve İnme) Akciğer Kanseri KOAH İnme yıl

34 bin kişi Tahmini Yeni Vaka Sayıları (KKH) yıl KKH

35 Maliyet 2. Sigara tüketicilerinin sigara nedeniyle erken ölmelerinin sebep olduğu vergi kaybı: Cinsiyet-yaş grubu bazında Sigara içen kişi sayısı Bırakmış olan kişi sayısı Hiç içmemiş olan kişi sayısı Mortalite oranları x = Tahmini ölüm sayıları Tahmini ölüm sayıları x Kişi başı ortalama gelir x Ortalama vergi oranı = Toplam Vergi Kaybı Toplam Bugünkü Değer

36 bin kişi Tahmini Ölümler (Akciğer kanseri, KOAH ve İnme kaynaklı) yıl Akciğer Kanseri KOAH İnme

37 bin kişi Tahmini Ölümler (KKH kaynaklı) KKH yıl

38 Fayda 1. Sigara satışından sağlanan vergi geliri: Toplam sigara içen kişi sayısı Toplam sigara tüketimi Sigara içen kişi başına yıllık ortalama sigara tüketimi x = x Ortalama = paket fiyatı Toplam sigara tüketimi Toplam harcama Toplam harcama x Ortalama vergi = oranı Toplam Vergi Geliri (Bugünkü Değer)

39 Hastalık ve Ölümlerin Kamuya Getirdiği Yük (milyon TL, ) Senaryo 1 Senaryo 2 Senaryo 3 Senaryo 4

40 Sigara Satışından Sağlanan Vergi Geliri (milyon TL, ) Senaryo 1 Senaryo 2 Senaryo 3 Senaryo

41 Fayda ve maliyetler (milyon TL, iskonto oranı %3) Senaryo 1 Senaryo 2 Senaryo 3 Senaryo 4 (1. a) Toplam tedavi maliyeti 183, , , ,633 (1. b) Tedavi maliyetlerinin kamu sektörü tarafından karşılanan kısmı 153, , , ,891 (2. a) Toplam mortalite maliyeti 349, , , ,842 (2. b) Mortalite nedeniyle kamu sektörünün vergi kaybı (3) Sigara satışından sağlanan vergi geliri 69,897 64,840 62,861 67, , , , ,729

42 Senaryo 1 Senaryo 2 Senaryo 3 Senaryo 4 Özet Bilgiler: (6) Hastalık ve Ölümlerin Topluma Getirdiği Yük (7) Hastalık ve Ölümlerin Kamuya Getirdiği Yük (8) Sigara satışından sağlanan vergi geliri (9) Kamunun Net Kazancı (=(8) - (7)) 532, , , , , , , , , , , , , , , ,670

43 Senaryo 2 Senaryo 3 Senaryo 4 Baz senaryoya göre: (11) Vergi gelirinde azalış 32,073 96,442-43,574 (12) Kamu maliyetinde azalış 10,432 14,513 5,630 (13) Kampanya için harcanabilecek tutar ((12)-(11)) -21,641-81,929 49,204

44 Sonuç ve Değerlendirme: Demografik değişimin etkisiyle önümüzdeki yıllarda sigara içen kişi sayısının artmasını bekliyoruz den 2050 ye sigara içen sayıları Erkeklerde Kadınlarda Sigarayla bağlantılı hastalıkların ve ölümlerin sayılarının artacağını tahmin etmekteyiz. Örnek: Akciğer kanseri nedeniyle ölümler da kişi, 2050 de kişi.

45 Sonuç ve Değerlendirme: Kampanya sonucunda: Sigara kullananların oranı, hastalık ve ölüm maliyetleri, vergi gelirleri. Vergi gelirlerindeki azalma genellikle maliyetlerdeki azalmadan daha fazladır. İstisna: Senaryo 4. Sigara kullanma oranı azalırken vergi oranı artmakta, sonuç olarak vergi geliri artmaktadır.

46 Sonuç ve Değerlendirme: Bir diğer sonuç: İskonto faktörü önemli. %1-%5 : Vergi gelirlerindeki azalma kamu maliyetlerindeki azalmadan daha büyük olmakta. (Senaryo 4 hariç). >= %10 : Maliyetler faydadan daha fazla azalmakta (Senaryo 2 ve 4 te). Önemli soru: Vergi kaybı > Maliyetteki azalma? Bu durumda kampanya anlamsız mı? Hesaba katılmayan maliyetler?