ULUSAL IRAK İTTİFAKI NIN ANALİZİ. Analysis of the Iraqi National Alliance. İnceleme. İnceleme >

Transkript

1 > 33 Ulusal Irak İttifakı nın başbakan adayı İbrahim Caferi dir. > Ziya ABBAS Gazi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Doktora Öğrencisi ULUSAL IRAK İTTİFAKI NIN ANALİZİ Analysis of the Iraqi National Alliance Abstract Political arena in Iraq seems to become more active as the second elections of the post-invasion period are coming. There is an intense competition among the groups that want many seats as possible to become more influential in Iraqi politics. Therefore, parties are forming coalitions with other parties and political groups to come to power after the elections. In this context, the formation of the National Alliance sets a significant example. This study is dealing with the United Iraqi Alliance which inholds different Iraqi ethnic and sectarian groups as well as secular and influential figures.

2 34 > Ulusal Irak İttifakı birçok açıdan Şiilerin önceki ittifakı Birleşik Irak İttifakı ndan pek farklı değildir. Yeni ittifak Birleşik Irak İttifakı nda olmayan bazı siyasi oluşumları barındırmaktadır. Bu yeni ittifakın yapı, mekanizma, çalışma ve iç tüzüğü bağlamında eskisinden farklı olduğunu görmekteyiz. Eski ittifakla örtüşen diğer yönleri ise, Birleşik Irak İttifakı nın programı, ilkeleri, temel değerleri ile genel anlamda siyasi faaliyetinin temellerini üstlenmesidir. İşgal sonrası Irak ta ikinci kez yapılacak olan meclis seçimlerine bir ay kala ülkede siyasi arena hareketlenmiştir. Meclis te maksimum sayıda sandalye alabilmek ve ülke siyasetinde etkili olabilmek için siyasi parti ve gruplar arasında yarış oldukça hızlı ve rekabetçi geçmektedir. Dolayısı ile partiler önümüzdeki seçimlerden sonra iktidar olabilmek için diğer parti veya siyasi gruplarla ittifak yapma eğiliminde bulunmuşlardır. Ulusal Irak İttifak ının ilanı bu bağlamda ilk ve en önemli örneklerden biridir. Bu yeni ittifak, her ne kadar içine farklı etnik ve mezhepsel gruplar, laik ve etkili kişileri alsa da Şii İttifakı olarak bilinen Birleşik Irak İttifakının halefi ve onun uzantısı olarak görülmektedir. Ulusal Irak İttifakı içine Irak Yüksek İslami Konseyi, Sadırcı Akım, Bedir Örgütü, Bağımsız Dayanışma Kitlesi, Ulusalcı Reform Akımı, Irak Ulusal Kongresi, Anbar Kurtuluş Konseyi, Irak Dinadamları Grubu Güney Şubesi Başkanı, Irak ın İstikbali Topluluğu, Dava Partisi nin Irak örgütlenmesinin Abdulkerim El İnzi ve Haşim El Musevi kolları, Hüseyin Şehristani Başkanlığında Bağımsızlar, Riyaz Sarıkehya başkanlığında Türkmeneli Partisi ve başka siyasi şahsiyetler dahil olmuştur. Ancak bu ittifaka Başbakan Nuri El Maliki liderliğindeki Dava partisi katılmamıştır. Ulusal Irak İttifakı na Bir Bakış Ulusal Irak İttifakı na baktığımızda Şiilerin önceki ittifakı olan Birleşik Irak İttifakı ndan pek farklı olmadığını görmek zor değildir. Bu iki ittifakın adları bile birbirine büyük ölçüde benzemektedir. Ancak merak edilen asıl konu yeni ittifakın politikalarının eskisinden ne kadar farklı olacağı, eski ittifakın adını kötüye çıkaran bazı liderlerin yeniden önemli pozisyonlarda yer alıp almayacağı ve yolsuzlukların yine örtbas edilip edilmeyeceğidir. Yeni ittifak dediğimizde kimlikleri açısından Birleşik Irak İttifakı nda olmayan bazı siyasi oluşumların Ulusal Irak İttifakı nda olmalarını kastediyoruz. Bu yeni ittifakın yapı, mekanizma, çalışma ve iç tüzüğü bağlamında eskisinden farklı olduğunu görmekteyiz. Eski ittifakla örtüşen diğer yönleri ise, Birleşik Irak İttifakı nın programı, ilkeleri, temel değerleri ile ittifakın genel anlamda siyasi faaliyetinin temellerini üstlenmesidir. Geçen dört yıla bakıldığında Birleşik Irak İttifakı nın bazı üyelerinin neden olduğu bazı başarısızlıkları göz ardı edemeyiz. Bazı isimler ittifak şemsiyesinde gölgelenmiş, yetki veya makam sahibi olarak önce İttifaka zarar vermiştir. Yine bu süreçte devlet dairelerinde rüşvetin artması, adam kayırma, mevki edinme gibi birçok yolsuzluk da dikkat çekmiştir. Aradan geçen zaman zarfında olumlu gelişmeler de olmuş, demokrasinin temelleri atılmış ve ülkede siyasi süreç az da olsa ilerlemiştir. Irak ın toplumsal yapısını gösterebilecek farklı kesimlerden farklı siyasi oluşumların Ulusal Irak İttifakı nda yer alması ittifaka gerçekten ulusal bir kimlik kazandırarak İttifak ın etnik, mezhepsel, dini ve bölgesel ayrışmalardan uzak olduğunu göstermiştir. Böylesi bir esneklik ve çeşitlilik Ulusal Irak İttifakı nın en güçlü yönlerinden sayılabilirdi. Ancak İttifak a diğer gruplardan katı-

3 > 35 Başbakan Maliki ve Dava partisi İttifaka, partisine tahsis edilecek oran konusundaki anlaşamazlık nedeniyle katılmamıştır. lanlar oldukça düşük oranda olduğundan önceki görüntüsü hemen hemen hiç değişmemiştir. Bu durum umutları suya düşürmüş çünkü Ulusal Irak İttifakının karar mekanizmalarını elinde bulunduranlar Birleşik Irak İttifakı ndakilerle aynı insanlar olmuştur. Bu 2003 ten beri ülkede görünen genel bir durumu destekler niteliktedir. Değinilmesi gereken başka bir konu ise İttifak ta yer alan birçok siyasetçinin de defalarca vurguladığı üzere bu İttifak ın ilanının aslında ilk bildirgeyi andırmasıdır. Nitekim İttifakı oluşturan parti veya grupların oy birliği ile uzlaştığı ilkeler, parametreler ve mekanizmalar çerçevesinde ittifaka katılmak ve ittifakın çatısı altında siyaset yapmak isteyen herkese kapılarının açık olduğunu da dile getirmişlerdir. İşte bu da ittifakın güçlü yönlerinden biri olarak sayılabilir. Yine ittifakın bazı liderleri tarafından açıklandığı gibi seçim sonrası kapılarını diğerlerine açık bırakarak yeni seçilen mecliste de yeni koalisyonlar yapma olasılığı da vurgulanmıştır. Birleşik Irak İttifakı na geçen dört sene içinde bakıldığında ittifakın çatısı altında olan bazı parti, siyasi oluşum ya da kişilerin Irak ın diğer kesimlerini temsil eden gurup ya da partilerin yeni İttifak a katılmasının önlenmesinde önemli ölçüde rolleri olmuştur. Dolayısı ile yeni ittifak beklendiği kadar geniş ve kapsayıcı olamamıştır. Ancak şunu da dile getirmemiz büyük önem taşımaktadır, Irak ta siyasi arenadaki etnik ya da dini kutuplaşmalar diğer siyasi gurupları Ulusal

4 36 > Maliki nin Ulusal Irak İttifakı na katılmaktan vazgeçmesinin nedeni ne olursa olsun bu adım İttifaka karşı yeni bir cephe açarak önümüzdeki seçimlerde işini daha da zorlaştırır. Belki de bu durum Irak Yüksek İslami Konseyinin diğer Şii oluşumları kendi ittifaklarına katılmaları yönünde çaba harcamasını gerektirebilir. Zira Ocak 2009 da yapılan yerel seçimlerde Irak Yüksek İslami Konseyi Maliki karşında tek kalmıştır. Irak İttifak ından uzaklaştırmıştır. Halen ülkede etnik, dini ya da mezhepsel eğilimler güçlü olduğundan Irak ta siyasi grup ya da partilerin büyük çoğunluğu kendi mezhepsel veya etnik görüşlerine yakın olanlar ile ittifak yapmıştır. Nitekim Şii Şii ile, Sünni Sünni ile ve Kürt Kürt ile ittifak yapmış, Sünniler eski başbakan Ayad Allavi liderliğinde Ulusalcı Irak İttifakı adı altında koalisyon yaparken Kürtler Kürdistan İttifakını sürdürmeye karar vermiştir. İşte bu durum Ulusal Irak İttifakını yapan Şiiler için de büyük ölçüde geçerli olmuştur. İşgal sonrası Irak ta demokrasi tecrübesindeki başarısızlığın sorumlusu sadece Birleşik Irak İttifakı değildir. Zira bu ittifakla 2005 koalisyon hükümetinde olan tüm siyasi grup veya partiler, ABD ve Irak ın komşuları bu tecrübenin başarısız olmasında etkili olmuştur. Ancak sadece hükümette olmaları nedeniyle tüm bu başarısızlıklar koalisyon hükümetinin başında olan Birleşik Irak İttifakına atfedilmiştir. Ulusal Birlik hükümeti uzlaşmaya varamadığı için birçok politikada başarısız olmuş ve çoğu yasayı çıkaramamıştır. Irak Yüksek İslami Konseyi eski başkanı Abdülaziz El Hekim in isteği doğrultusunda Şeyh Hummam Hammudi kendi partisi adına Ulusal Irak İttifakı nın kurulmasında çaba harcayarak bu ittifakın yapısı, organizasyonu, iç tüzüğü ve programının oluşumunda büyük rol oynamıştır. Özellikle Şeyh Hummam Hammudi ve eski Başbakan İbrahim El Caferi gibi kişiler Irak politikasında güçlü oldukları için yeni ittifakın kuruluşunda etkili olmuştur. Nitekim Irak Yüksek İslami Konseyi, bütün teşkilatları, gücü ve kendine bağlı olan müesseslerle birlikte bu işi üstlenmiştir. Irak Yüksek İslami Konseyi, geçmişteki tecrübeleri, yetenekleri, kadroları ve kurumlarını ittifaka katılacak olan diğer siyasi oluşumlardan üstün bulduğu için ittifakın kurulmasında kendisini birinci derecede sorumlu görmüş ve ana rolü üstlenmiştir. Ulusal Irak İttifakı nın özelliklerinden biri de çok sayıda parti ve siyasi grubu barındırdığı için bünyesinde çok sayıda önemli siyasetçi bulundurmasıdır. Bu kişilerin her biri önümüzdeki aşamalarda liderlik yapma kabiliyetine sahiptir. Zira ittifak taki bazı kişilerin açıkladığı gibi ittifak Irak halkının beklenti ve emellerini temsil etmektedir. Ulusal Irak İttifakı şemsiyesi altında toplanan birçok oluşum 2005 seçimlerinde 555 numaralı listeye katılan oluşumların aynısıdır. Başka bir ifade ile Birleşik Irak İttifakı na katılan oluşumlardır. Ulusal Irak İttifakın mezhepçi ya da tarikatçı görülmemesi için ittifakta olan siyasi güçlerin yoğun çabaları sonucu Şii olmayan bazı grupların temsilcilerini ittifaka katılması sağlanmıştır. Bu grupların çoğu kendi toplumu arasında fazla etkili değildir. Örneğin Hamit El- Hayis başkanlığındaki Anbar Kurtuluş Konseyi, Irak Uyanış Konseyi nden ayrılan bir kuruluştur. Ali El-Hatem Anbar ın ileri gelenlerden biri olduğu Kurtuluş Konseyi kurulduktan sonra Irak Uyanış Konseyi ile birleşmiş ve merkezi hükümetten destek bulmuştur. Bu Konsey, Irak Yüksek İslami Konseyi başkanı Ammar El-Hekim ve bazı laik partiler (Ahmet Çelebi başkanlığındaki Ulusal Irak Kongresi) başta olmak üzere birçok Şii partisi tarafından da desteklenmiştir. Konsey Ocak 2009 da yapılan yerel seçimlerde Anbar İl Meclisi nde sadece iki sandalye kazanabilmiştir.

5 > 37 Halit Mulla ise ittifakın ilanı sırasında Irak Aydın ve Din Adamları Topluluğu güney şubesi başkanı görülmesine rağmen topluluk, İttifak a katıldığını ilan etmesinin hemen ardından Mulla yı ihanetle suçlayarak üyelikten çıkardığını belirtmiştir. Dolayısı ile Mulla bu ittifakta tek başına kalmıştır. Basra da bir cami imamı olan Mulla, hutbelerinde tekfircilere karşı sürekli sert dil kullanan biri olarak tanınmış ve özellikle Şii uydu kanallarında ekranlara çok çıktığından şöhret kazanmıştır. Bu iki oluşum dışında Ulusal Irak İttifakı na katılan tüm siyasi parti ya da gruplar tek bir mezhebe mensuputur. Başbakan Maliki ve Dava partisinin İttifak hazırlık görüşmelerinden çekilmesi ise kendi partisine tahsis edilecek olan oran konusunda anlaşamadıkları için olmuştur. Bu durumu Sadırcı Akımın sözcüsü Salah El-Ubeydi şu ifadeler ile doğrulamıştır: Başbakan Nuri El-Maliki, yeni Ulusal İttifak a katılmasına karşılık kendi ittifakı olan Hukuk Devleti Koalisyonu na büyük oranda sandalye tahsis edilmesini şart koşmuştur. El-Ubeydi bu oranı, Ulusal Irak İttifakı nın önümüzdeki seçimlerde kazanacağı toplam sandalyelerin %51 i olarak belirlemiştir. Ancak El-Ubeydi ye göre bu talep ittifaka katılan diğer siyasi oluşumları ikna etmemiştir. Diğer kaynaklar ise Maliki nin ittifaktan çekilmesini Sadır Grubu ile Maliki nin eski rakibi ve Ulusal Reformcu Akımı Başkanı İbrahim El- Caferi ye karşı tutumlarından olduğunu vurgulamaktadır. Arapça yayın yapan El-Şark El-Evsat gazetesi bir üst düzey yetkiliden şöyle aktarmaktadır: Maliki partisinin koşulları Sadırcı Akımı ile İbrahim El-Caferi önemli mevkilerden uzaklaştırılmasında özetlenebilir. Ancak bu durum bu ittifakta şimdiye kadar mevcut değildir. Maliki nin Ulusal Irak İttifakı na katılmaktan vazgeçmesinin nedeni ne olursa olsun bu adım İttifaka karşı yeni bir cephe açarak önümüzdeki seçimlerde işini daha da zorlaştırır. Belki de bu durum Irak Yüksek İslami Konseyinin diğer Şii oluşumları kendi ittifaklarına katılmaları yönünde çaba harcamasını gerektirebilir. Zira Ocak 2009 da yapılan yerel seçimlerde Irak Yüksek İslami Konseyi Maliki karşında tek kalmıştır. Sonuç Meclis seçimleri için hazırlık yapan Iraklı siyasi partilerin ilan ettikleri koalisyon ya da ittifaklara gerçekçi bir şekilde bakılırsa çoğu önceki seçimlerde meydana gelen ittifakların tekrarından ibarettir. Önceki seçimler Irak ın yaşadığı ilk seçim deneyimi olmuş, ama seçim sonuçları beklentileri karşılamamıştır. Nitekim hem politikacılar hem de seçmenler etnik ya da mezhebe dayanarak seçime gitmiştir. Bu mezhep, etnik kimliğe dayanan partizan ayrışmalar Irak ı büyük bir buhran ve çatışma döngüsü içine sokmuştur. Daha açık fikirli olup seçimlerin önemini algılamış insanların sayısı giderek artan bir ortamda seçmenler, içi boş sloganlara kanmayarak seçeceği kişilerin gerçek anlamda topluma faydalarını görmek istemektedir. Dolayısı ile önümüzdeki seçimlerde şaşırtıcı sonuçlar ve beklenmedik sürprizler beklenebilir. Mart 2010 da yapılacak olan seçimler sonrasında tüm siyasi güçlerin tek bir çalışma programı üzerinde uzlaşmaları Irak halkının genel bileşenlerinin hayati çıkarlarını sağlamak ve korumakta son derece önem taşımaktadır. Irak ta gelişen siyasetin ve demokrasinin önünü açabilmek için ülkedeki tüm siyasi güçlerin bu duruma zemin hazırlama amaçlı olarak ikincil çelişki ve farklılıkları kenara bırakıp kendi aralarındaki uyuşmazlıkları çözüme kavuşturup ülke çıkarını korumaya birlikte çalışmaları tek kurtuluş yoludur.