RAPOR NO: 7. Etiyopya Barajı ve Nil'in Dokunulmazlığı

Transkript

1 RAPOR NO: 7 Etiyopya Barajı ve Nil'in Dokunulmazlığı 10 Haziran

2 RAPOR NO: 7 Raporun Adı: Etiyopya Barajı ve Nil'in Dokunulmazlığı Raporu Hazırlayan : Dursun YILDIZ İnşaat Mühendisi,Su Politikaları Uzmanı topraksuenerji 2

3 İÇİNDEKİLER 1. Giriş Mısır'ın Tepkisi Nil Havzasında Hareketlenme Etiyopya'ya Karşı Radikal Öneriler! Nahda Rönesans Barajı Yapılırsa? Uluslararası Uzmanlar Heyeti Raporunu Verdi Çin'den Baraja Kredi Desteği Nil'in Hidropolitiği Değişir mi?

4 1.GİRİŞ Nil nehrinin hidropolitiği bu yüzyılın ilk yarısında Nil Havzası ülkelerinde ve dünyanın diğer bölgelerindeki sınıraşan sular konusunda gündemi belirlemeye aday idi Mısır'ın bu yaklaşan tehditi görerek geçen yıl Marsilya'da düzenlenen 6. Dünya Su Forumunda Nil Suları ile ilgili " Yeni bir hidropolitik " atak başlatmıştı.sonunda beklenen oldu ve Etiyopya Mavi Nil suyunun yönünü yapacağı baraj inşaatı için 29 Mayıs 2013'de değiştirdi. Aynı günlerde Etiyopya'nın Nil üzerine inşa etmeye başladığı Nahda Rönesans Barajını inceleyen Uluslararası Uzmanlar Heyeti Mayıs sonunda Ön Raporunu verdi. Etiyopya raporu olumlu olarak yorumladı.etiyopya'nın Nil'in derivasyonuna başlaması, bu rapor ve yapılan açıklamalar Mısırı rahatsız etti Bu gelişmeler 3 Haziran 2013'de Mısır tarafından bir toplantıda ele alındı. Devlet başkanı Mursi'nin başkanlık ettiği bu toplantıda "yapılan radikal öneriler" ve toplantı sonrasındaki açıklamalar yeni bir gündem oluşturdu. 3 Haziran toplantısı 2. Mısır'ın Tepkisi Devlet Başkanı bunun Mısır için bir güvenlik sorunu olduğunu açıkladı. Bu projenin arkasında İsrail'in olduğu ifade edildi. Projenin durdurulması ve barajın vereceği zararların daha geniş olarak araştırılması istendi da yılında imzalanan, 1959 da da yenilenen bir anlaşmayla,80 yılı aşkın bir süredir Mısır Nil sularının yüzde 87 si üzerinde tek başına tasarruf sahibiydi. Soğuk savaş döneminin koşulları içinde Mısır'ın Nil'e yapılacak bir müdahaleyi doğrudan savaş nedeni sayacağı açıklaması etkili, oldu. Nil in ana havzasında bulunan diğer ülkelerin (Sudan, Etiyopya ve Uganda) kendileri için çok önemli olan bu sudan yararlanmalarını engelledi.bu dönemde SSCB ve ABD Nil havzasının hidropolitiğinde etkili olmaya çalıştı. 4

5 3. Nil Havzasında Hareketlenme Son 5 yıldır Nil nehri için havzadaki diğer ülkelerin hareketlendiği görülüyordu.2010 yılında Nil Havzası ülkeleri bir anlaşma imzalayarak Mısır'ın Nil üzerindeki hegemonyasını tanımadıklarını ilan ettiler.mısır'ın da derhal tanımadığını açıkladığı bu anlaşma ile Nil'deki hareketlilik arttı.hemen peşinden 2011'de Etiyopya Nahda Barajı Projesini açıkladı Aynı yıl barajın temeli atıldı Mısır bu nedenle, Nil sularının kullanımı konusunu çok geniş olarak 2012 yılındaki Dünya Su Forumu'na taşıdı.ancak argümanları çok kabul görmedi. Nil sularının havzadaki diğer ülkeler için taşıdığı önem dikkate alındığında bu konuda bir hareketlenmenin" bu dönemde" olması şaşırtıcı değil. Mısır'da süren karışıklıklar bu konuda atılacak adımı cesaretlendirdi.2011'deki Baraj kararının tek başına Etiyopya tarafından alındığını söylemek ise hiç mümkün değil. 5

6 4.Etiyopya'ya Karşı Radikal Öneriler! Mısır çok uzun dönemdir Nil'e yapılacak bir müdahaleye karşı Ordu'ya doğrudan askeri müdahalede bulunma yetkisi verildiğini açıklamasına rağmen bu yetki "Son dönemdeki Mısır ordusu" için bir anlam taşımadı.etiyopya baraja başladı. İtirazlar sonucu bir "Uluslararası Uzmanlar Heyeti" oluşturuldu.bu heyetin hazırladığı "Nahda Barajı'nın Etkileri Ön Raporu" hükümetlere sunuldu.bir hafta önce bu rapora dayanarak Etiyopya sorun yok baraja devam edeceğiz açıklaması yaptı. Bunun üzerine Mısır devlet başkanı durumu değerlendirmek için 3 Haziran 2013'de muhalif liderleri toplantıya çağırdı. Toplantının televizyondan canlı olarak yayınlanacağı konusunda kendilerine hiçbir bilgi verilmeyen katılımcıların önerileri ise bu konunun yarattığı panik ve hazırlıksızlık havasını ortaya koyması açısından dikkat çekiciydi. Toplantıda ;Etiyopya'nın gözünü korkutmak için, Mısır ın gelişmiş savaş uçakları satın alacağına dair uydurma haberler sızdırmaktan, Mısır ın, Etiyopya daki muhalif savaşçıları desteklemesine ya da son çare olarak baraja saldırı düzenlemesine kadar öneriler sıralandı. Nahda Barajı nın inşaatı için Etiyopya ya malzeme taşıyacak gemilerin Süveyş Kanalı ndan geçirilmemesi de öneriler arasındaydı. Canlı yayınla tüm kamuoyu'nun bilgisine "yanlışlıkla" sunulan bu önerilerin dışında daha sorumlu bir açıklama Başkan danışmanlarından geldi. Bu açıklamada " Etiyopya Barajı'nın Mısır'a zarar vermeyeceği garantisinin verilmesi gerekir." denerek görüşmeler için açık kapı bırakılmaya çalışıldı. 5.Nahda Rönesans Barajı Yapılırsa? Gelişmelere bakıldığında,siyasi ve ekonomik çözülme gibi ağır sorunların pençesinde bunalan Mısır, önümüzdeki yıllarda Nahda Barajı nın yarattığı ilave siyasal ve sosyal gerilimlerle de uğraşacağa benziyor. Baraj arasında ABD'nin USBR kurumu tarafından bölgede yapılan yapılan inceleme sonrasında planlandı.2010 yılında projelendirildi Şubatında Hüsnü Mübarek Rejimi devrildi.mart 2011'de de barajın yapılacağı açıklandı ve Nisan 2011'de temeli atıldı.2011 Ağustosunda da barajın etkilerini incelemek için Uluslararası Uzmanlar Heyeti oluşturuldu yılında barajın kurulu gücünün 5200 MW'dan 6000 MW'a çıkartıldığı hükümet tarafından açıklandı.proje İtalyan firma tarafından inşa edilecek. Baraj 170 m yüksekliğinde ve 1800 m kret uzunluğunda olacak. Barajın arkasında 60 milyar m 3 su biriktirilmesi planlanıyor.nahda barajında nil sularının derivasyon işlemine 29 Mayıs 2013 de başlanmıştır. Nahda Rönesans Barajı İnşaatı 6

7 Nahda Rönesans Barajı Aks Yeri 6.Uluslararası Uzmanlar Heyeti Raporunu Verdi Barajın temelinin atılması itirazlara neden oldu. Barajın etkilerini araştırarak bir rapor hazırlamak için Ağustos 2011 'de Mısır,Sudan ve Etiyopya'dan 2 şer temsilci ile 4 uluslararası uzmandan 10 kişilik bir heyet oluşturuldu. Bu heyet 4. toplantısını Kasım 2012'de Adis Ababa 'da yaptı.daha sonra baraj yerinde teknik incelemelerde bulundu.hazırladığı Ön Raporu Mayıs 2013 sonunda ilgili hükümetlere sundu. Ancak bu rapor tüm hükümetler tarafından incelenip nihai rapor olarak açıklanmadan Etiyopya ve Mısır raporla ilgili detayları basına sızdırdı. Etiyopya barajın tüm uluslararası standartları sağladığını ve üç ülke için de yararlı olacağını açıklarken Mısır raporda barajın büyüklüğünün değiştirilmesi gerektiğinin yer aldığını söyledi. 7.Çin'den Baraja Kredi Desteği Barajın 4,3 milyar dolara malolacağı ve bunun 1,5 milyar dolarının Çin tarafından sağlanacağı açıklandı.çin bugüne kadar Nil havzasında irili ufaklı 7 baraj inşa etmiş.bunlardan ikisi de Etiyopyadaki Nezhi ve Tekeze barajları. 7

8 Bu kez yeni projeye İtalya ve İsrail de destek oluyor.projenin % 14'ü tamamlanmış durumda Projenin bitirilmesiyle Etiyopya Mısır da dahil olmak üzere tüm komşu ülkelere elektrik enerjisi satmayı planlıyor. Nil Suları ve Nil'in Dokunulmazlığı Mevcut durumda Nil sularının depolanmasına bakılacak olursa burada büyük payın Mısır'da olduğu ortaya çıkıyor. Nil havzasında Etiyopya Burundi ve Ruanda dışındaki tüm ülkelerin yenilenebilir su kaynaklarının bir bölümü dışardan geliyor. 8

9 Beyaz Nil kolu Nil sularının baz akımını sağlarken Nil'in taşkın debilerini Mavi Nil ve Atbara nehirleri getiriyor. 9

10 Nil'in toplam akımının %59'u Mavi Nil'den geliyor.nil nehri'nin Taşkın dönemindeki akımının %68'ini de Mavi Nil getiriyor. Bu durumda Mavi Nil üzerinde yer alacak Nahda Rönesans barajı'nın bu taşkın akımını büyük ölçüde düzenleyeceği görülüyor. Baraj Hidroelektrik enerji üretimi amaçlı olacağından türbinlenen su yine nehir yatağına verilecek Bu durumda sadece barajın doldurulması döneminde akışaşağısına gidecek olan su azalacak. Bunun yanısıra oluşan göl yüzeyinden buharlaşma kaybı olacaktır. Ancak bu barajın özellikle Nil sularının büyük bölümünü getiren havzada oluşu ve büyük depolama kapasitesine sahip oluşu Mısır'ı endişeye sevketmektedir. Bu durum kurak periyotlarda suyun tutularak aşağıya az su bırakılması gibi bir endişe yaratmaktadır. Bu baraj Nil'e ilk müdahale olması açısından çok önemli olup Hidropolitik olarak Etiyopya'nın elini çok güçlendirecektir. Bir anlamda Nil'in dokunulmazlığını ortadan kaldıracaktır. Bunların yanısıra baraj tamamlandığında Etiyopya 60 milyar m 3 suyu depolama avantajı elde edecektir..etiyopyalı uzmanlar doğru olarak bu depolamanın akışaşağısındaki ülkelere daha düzenli akım gitmesine de fayda sağlayacağını ileri sürüyor. Birkaç ay önce yapılan toplantıda Sudan'ın da desteklediği bu baraj Etiyopya'nın Afrika'daki prestijini ve etki alanını da arttıracaktır. ancak bunun yanısıra küresel güçlere Etiyopya üzerinden Nil'in hidropolitiğinde etkili olma olanağı da yaratacaktır. 10

11 8.Nil'in Hidropolitiği Değişir mi? 2010 yılında Nil Havzası ülkelerinin Nil üzerindeki haklarını savundukları anlaşma bir dönüm noktası oldu Bunun önemi Arap Baharı değişiminden sonra daha çok ortaya çıktı.etiyopya bu gelişmeler sonrasında ABD tarafından çok önce yapılan planlamayaı arşivden çıkardı. Barajın projesi 2010 'da yapıldı.hemen peşinden barajın ihalesii 2011'de tamamlandı ve inşaat hazırlıkları başladı. ABD bu baraj projesinin ilk açıklandığı zaman konuya mutedil yaklaştı. Mısır'ı ve Etiyopya'yı bu barajın etkilerinin araştırılarak bu etkilerin en aza indirilmesi üzerine işbirliği yapmaya çağırdı. Son olarak ABD' den yapılan açıklamada Mavi Nil'in tüm bölgenin yararına kullanılması ve bu nehir sularının kullanımından doğabilecek olumsuz etkilerin en aza indirilmesi için işbirliği yapılması gerektiği ileri sürüldü. Bu baraj ile Nil'in hidropoltiği küresel politiğin kullanım alanına girecek. ABD ve Batı nın güvenmediği Mısır'lı Müslüman Kardeşler kadrosunun önüne İsrail le birlikte yeni bir kart açıldı.mısır'ın Etiyopya'nın bu hamlesi karşısında geçmişte olduğu gibi uluslararası bir destek bulması sözkonusu olmayacak.bu baraj tamamlandığında uzun bir dönem Mısır'ın başında sürekli bir "Nahda Rönesans" kılıcı sallanacak Afrika 21. Yüzyılın ilk yıllarında küresel güçlerin daha fazla ilgi alanı oldu.bu ilgi artacak.mısır'ın soğuk savaş döneminden miras kalan ve Nil üzerindeki bir asra yaklaşan hegemonyasının bu "Yeni Afrika" döneminde devam etmeyeceği görülüyor. Bu barajın aşağı kıydaş ülkelere etkisinden daha fazla Nil hidropolitiğinin değişmesi açısından büyük sonuçları olacaktır. Bu adımla Nil Suları bir yandan yoksul Afrika ülkelerine doğru akarken diğer taraftan bu kıtada uygulanacak kürsel politikaların en stratejik kaynağı olacaktır. 11