Macaristan Kamu Hizmeti Televizyonu MTV de Çocuk Programları ve Rejim Değişimi Sonrasında Yaşanan Dönüşüm

Transkript

1

2 Macaristan Kamu Hizmeti Televizyonu MTV de Çocuk Programları ve Rejim Değişimi Sonrasında Yaşanan Dönüşüm Yrd. Doç. Dr. Sevgi Can Yağcı Aksel A.Ü.İLEF

3 Neden Macaristan? Neden tarihsel bir perspektif? Çocuklara yönelik medya Küresel bir vizyon 1989 öncesi yayıncılığı reçete edinmek için değil Siyasal rejim, siyasi ve ekonomik aktörler bu yılın teması olarak belirlenen içerik sağlayıcıların tutumları için nasıl bir ARTALAN sunuyor? Sözü geçen aktörlerin çocuk yayıncılığı ile ilişkilerinin, müdahalelerinde düzenlenmesinin gerekliliği Kamu hizmeti yayın kurumlarının çocuk programları açısından hâlâ çok önemli

4 Orta ve Doğu Avrupa içinde önemli bir yeri var. Türkiye den oldukça farklı siyasal kırılmalar yaşadı ama KHY açısından benzer krizlerde buluştular. İletişim çalışmalarında genellikle Batı Avrupa ve ABD eksenli tartıştığımızı düşünürsek, Doğu ve Orta Avrupa deneyiminden çok az söz ettik Bu deneyim, siyasal propagandadan siyasal pazara uzanan bir dönüşüm (Bajomi-Lázár, 2009) yoldaş izleyici, yurttaş izleyici, tüketici izleyici

5 MACARİSTAN DA TELEVİZYON YAYINCILIĞI MTV O zamanlar bir Doğu Bloku/Sosyalist Blok ülkesi olan Macaristan, Anayasada Macaristan Halk Cumhuriyeti. Yayıncılıkla ilgili girişimlere 1950 lerin başında başlanır. Macar Televizyon Kurumunun kurulması ve deneme yayınları Özgürlük Ayaklanması 1 Mayıs 1957 de Özgürlük Meydanından ilk yayın İlk çocuk programları ilk akışta yer alır

6 İlk kuruluş şemaları (T. Vera A. Robert) Kültür Başeditörlüğü Gençlik Bölümü Çocuk Köşesi Okul TV 1968: Gençlik ve Eğitim Baş Editörlüğü Çocuk Bölümü Gençlik Bölümü Dramaturji Bölümü Okul Televizyonu Kültür köşesi

7 Televizyon nasıl örgütlenmişti? Biçimde ulusal, içerikte sosyalist sloganı ile tek parti yönetiminin elinde Rejimin kültürüne hizmet eden tarz, estetik, alışkanlıklar, yaşam biçimleri idealler üreten bir fabrika (Seitinbetova, 2003). (Angelusz, 1984), normların belirleyen ve yaygınlaştıran böylece bireysel yaşamın inşasına katkıyı hedefleyen Çocuğun kişisel gelişimine pedagojik bir aktör Sosyalist bilincinin gelişiminde politik bir aktör Televizyon devletin ideolojik aygıtı Finans sorunu, rekabet sosyalist televizyonlarda belirleyici değil. Bu dönem siyasal baskı/ sonraki dönem parasal baskı

8 Köszeg Hep disiplinlerarası bir ekip 70 li yıllar (1055/1974 Mt. sayılı kararla) Macar Televizyonu (MTV) Çocuk Programları Bölümü ve Köszeg şehrinde düzenli bilimsel toplantılar Kurmaca-Gerçek- ilişkisi Senaryo tartışmaları içerik-teknik-estetik boyutlar Program türleri ve formatlar üzerine düzenli tartışmalar Psikoloji ( Aile içi ilişkiler, korku, yalnızlık, özsaygı, özdeğer, kendini ifade, soru sorma, gündelik yaşamdaki çatışmaları giderebilme, sorun çözme becerileri ) Toplumsal yaşamdan koparan değil, dahil eden bir araç hafta içi yapımlar, hafta sonu sokak etkinlikleriyle bütünleşiyor. Bilim Parkları Örgün eğitimin bir uzantısı olan.

9 PROGRAMLARIN ORTAK ÖZELLİKLERİNE DAİR HEDEFLER. Macar diline ve kültürüne büyük önem verildiğini görüyoruz. Macar dili haftaları, Macar Edebiyatının klasikleri televizyon dramalari Bilim-matematik-oyunlar uluslararası çocuk festivalleri (Bratislava, Moskova, Berlin, Bulgaristan, Moğolistan dan çocuklarla) Uluslararası çocuk yarışmaları: (edebiyat, klasik müzik, piyano, icatlar vb. temalarda) Yine, bu dönemde, Macar Fransız ortak yapımı uyarlamalar, Macar Kanada, Macar- Meksika ortak yapım anlaşmaları (Levai, 1987) Dokuz ülke edebiyatından çağdaş edebiyat ve sanat eserlerinin sunulduğu ortak yapımlar Macar çocuk programları birçok uluslararası ödüle değer bulunur. Bunlardan birisi de Milano daki Bugünün Çocukları adlı uluslararası festivalde UNESCO isteğiyle hazırlanan filmdir. ORTAK YAPIMLARIN ÖNEMİ. Kültürlerarası iletişimin önemi (Çok da içine kapalı değil. TV izleme süreleri açısından çocuğu TV nin zararından koruyacak olanın yine TV dir algısı 70 lerde tartışılmış

10 İlk gençlik çağındaki çocukların kendine güven, toplumsallaşma vb. konularda sorunlarının giderilmesi amacıyla hazırlanan Mozaik Fen bilimlerini çocuklara sevdirmeyi amaçlayan Meşhur televizyon kahramanı Gözlüklü Profesör Eşek Kulağı her aşamasını çocukların yaptığı çocuklara yönelik bir haber programıdır.

11 Pedagojik yön Yetişkin dünyasının gerçeklerine hazırlarken en verimli dönemlerinde en iyiyi sunma hedeflerine kendilerini adamış Hala çalışmalarını sürdüren, yapımları hala ekranlarda gösterilen ( Képben vagyunk, Cimbalom vb.) Elbette çok sesliliğe kapalı ama buna rağmen vizyonu çok geniş, uzmanlıklarını ve bireysel çabalarını seferber eden bir ekip var Devlet televizyonu olmasına karşın, deneyim ve uzmanlığın KHY açısından önemine örnek olacak yanları..

12 1989 KAÇINILMAZ DEĞİŞİM DEMOKRASİYE GEÇİŞ Köszeg-MTV Çocuk Programları Toplantısı ve sonrası Didaktik-Marksist kültür aktarım amacı ve yöntemlerinin yetersiz kaldığı, çocukları dünyada yaşanan gelişmelerden kopuk ve o gelişmelerin gerisinde tutmama kaygısı da akademik düzeyde tartışılmış... Başarıları dünyaca kabul gören Macar animasyonu, değişim rüzgarında çocukların savrulmaması için değerlendiriliyor, Macar yazınının en iyi temsilcilerinin ürünlerinin en iyi grafik uygulamalar, dönemin en yaratıcı animasyoncuları aracılığıyla ekranlara taşınmış Videoların yaygınlaşması: İyi çocuk programlarının hemen çoğaltılması gibi hızlı uyum sağlama hamleleri 20 bin adet ilk etapta. Yüzlerce program.

13 YOLDAŞ İZLEYİCİDEN YURTTAŞ İZLEYİCİYE Rejim değişimi ile, sosyalist yayıncılığın yerini Batı demokrasilerinde görülen KHY alıyor. Bu çok büyük bir yapısal dönüşüm Macarların birçok ülkeye göre en az zararla atlattıkları bir süreç Yoldaş izleyiciler yaratma hedefi ortadan kalkar, yeni rejim kendi kurallarıyla yeni politikalar üretecektir. Yaşanan dönüşüm, bürokrasinin el değiştirerek yeni politika elitlerinin oluşması medyada söz sahibi olmak için yarışan güçün el değiştirmesi Siyasi özerklik sorunu- siyasal-ekonomik özerklik sorununa evriliyor.

14 Yurttaş izleyiciler hedefi. Çok sesli kanallar, İzleyici yurttaşlık bilinci kazandırılmak üzere, yeni yayın politikalarının tanımlanması Medya Savaşları, Medyada Bahar temizliği dönemi. İktidar değiştikçe uzmanlar, personel, sorumlular hızla yenilenmeye başlar Alanın düzenlenmesi için 1996 yılına kadar beklenir ilk medya yasası Düzenleyici üst kurul ORTT kuruluşu (ardından) Batı Avrupa Modeliyle uyum OIRT-EBU özel yayıncılar, izleyicinin ilgisini başarıyla kazanmışlardır. özel yayıncılıkla birlikte izleyici hızla sınıflandırılır (Horváth, 2000).

15 UYUM SÜRECİNDE EKRANLAR KHY-Özel yayın rekabeti (tüm dünyada başlayan deregülasyon) Bu gerilemelerden çocuk programları da etkilenir. Eğlence programları kamu kanalında da yükselişe geçmiştir. Kamu gelişimini amaçlayan çocuk programları, eğitici programlar, belgeseller vb. git gide azalmıştır. Nitelikli animasyonlar bütçe yetersizliği nedeniyle ekranlardan kalkar rejim değişimi öncesinin yapımları kullanılır 1998 de ise, çocuk programlarının genel yayındaki ortalaması %5.3 e düştüğünü görüyoruz. Rejim değişimi öncesinde %40 lara yaklaştığı dönemler olmuş KHY finansmanı, yurttaşlardan alınan vergiler, Türkiye gibi nüfus kalabalık değil İktidar desteğinin bedelleri var. AB ye uyum sürecinde en zorlanılan alan medya

16 Gazetelerin tepkisi.. MTV deki çocuk programcılığının durumu, Macar gazetelerinde de yankı uyandırmıştır. Çocuklar ihmal ediliyor. Macar Televizyonu Çocuk dostuydu Mali Kriz çocukları vuruyor Medyanın kendini eleştirme refleksi açısından önemli Macaristan örneğinde anlatılanlar rejim değişiminden sonrakiler yalnızca Macaristan a özgü değil, Deregülasyon sonrasında KHY lerin özel tv.lere karşı varoluş savaşı verdiği yeni bir bilgi değil AB ile yeni bir düzenlemeye oturtulmaya çalışılıyor.

17 sonuç Macaristan daki yeni rejimin suçu değildi elbette. Tün dünyanın birlikte yeni bir yapısal düzenlemeler sürecine geçişinde benzer sancılar yaşadı Kamu çıkarı için yayıncılık nasıl olmalı, çocuk odaklı yayıncılık nasıl korunmalı. Eski rejim: tarım, ziraat, eğitimci yönünden tamamen vaz mı geçelim? Televizyonun bu misyonu miladını doldurmu mu? Bu tarihsel perspektif kendi ülkemiz açısından da düşünülecekleri ortaya koyuyor Türkiye de de gündüz kuşakları... Çocuklara, onları eğitecek annelere, evlilik programları, katil kim programları, sabah neşesi programlarından başka bir şey veremez miyiz? Özel yayın kanallarından daha iyi bir içeriği hak ediyoruz. Eleştirel medya izleyicisi olmak için çocukken TV ile kuracağı ilişkiden geçiyor. TV popüler kaldığı sürece bu sorun da gündemde kalmalı Tarih her zaman deneyimiyle başvurumuz için bekliyor

18