Dr. AKIN PALA. Zooteknist? Zootekni-Zooteknist? Zooteknist? Zooteknist? Islah, genotip-çevre

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Dr. AKIN PALA. Zooteknist? Zootekni-Zooteknist? Zooteknist? Zooteknist? Islah, genotip-çevre"

Murat Ağçay
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Zootekni- 200tekni? Verimleri ekonomiyi göz önüne alarak yükseltmek Zootekni Çevre ve genotipin verime etkisini bilerek işletmenin yararına kullanan eleman Zooteknist 1 2 Zootekni- Zooteknist şunlara karar verir: Hangi hayvan türü Sürü büyüklüğü Hayvanların verim seviyesi 25 hayvan ve 100 ton süt için 4 ton süt veren Hayvanlar nereden temin edilecek İthal (kolay-pahalı) diğer çiftçiler (4 ton süt almak zor is) damızlık birlikleri devlet işletmeleri Üniversite keçileri neden pahalı? Zootekni- Türkiye yerli ırkları ile neden seleksiyon yapılmıyor?, Yerli kara, kıl keçisi neden Holstein, Saanen kadar süt vermesin? Harcanan zaman ve masraf geliri karşılamaz Neden seleksiyon yapılıyor? Neden zaten geliştirilmiş ırklarda seleksiyon işe yarıyor da bizimkilerde gereğinden fazla zaman alıyor? Bütün ırklarda seleksiyon işe yarar, yerli ırklarda alınacak çok yol olduğu için belli seviyeye getirmenin astarı yüzünden pahalı Japonlar neden önce taklit sonra geliştirme? 3 4 Islah, genotip-çevre Islah çalışmaları, istenen genotipik değeri sağlamak veya korumak için yapılan çalışmalardır. Nasıl? Seleksiyon Melezleme Islah, genotip-çevre İstenen verim düzeyini sağlamanın/korumanın iki yolu vardır: Çevreyi düzelterek Genotipi arttırarak Hangisi daha etkili? 5 6 1

hayvan türü Sürü büyüklüğü Hayvanların verim seviyesi 25 hayvan ve 100 ton süt için 4 ton süt veren Hayvanlar nereden temin edilecek İthal (kolay-pahalı) diğer çiftçiler (4 ton süt almak zor is)

2 Islah, genotip-çevre Hangisi daha etkili, genotip-çevre? Kısa vadede çevre Tavuklarda kafes eğimini azaltma ve altlık Uzun vadede genotip Yumurtlamadan önce huzursuzluk- tedirginliğe karşı seleksiyon Süt ucuz yem pahalı ise yüksek verim seviyesi gereklidir. Verim arttıkça yem, veterinerlik masrafı vs artar fakat sabit masraflar vardır İşletme kirası- satın almanın masrafı Yaşama payı için belli yem masrafı Verimleri fazla 10 hayvan beslemek, verimleri bunun yarısı 20 hayvan beslemekten daha karlı olur (süt verimi) 7 8 Süt sağım frekansının arttırılması süt verimini arttırır. Peak değerinden sonra oluşan apoptosis engellenir Çiftçiler yem artışı İşçilik artışı hayvanların yıpranması sebepleriyle buna yanaşmamaktadır Yem artışı olmadan süt veriminin arttığı gösterilmiştir (Dahl( Dahl,, 2004). Yem artışı olmadan süt verimi nasıl artacak? Bitki olsa havadan azot fix ederdi Mera dan daha fazla yararlanabilir Angus, Brahman ve Brangus ırkları sıcak bir yerde otlanırken: Angus gölgede yatar ve ağırlık kazanamaz Brahman güneşte otlamaya devam eder fakat genetik kapasitesi yetersiz olduğu için fazla ağırlık kazanamaz Brangus hem güneşte otlar, hem genetik kapasitesi yeterli, ağırlık kazanır 9 10 Brangus (5/8 Angus, 3/8 Brahman) nasıl yapılmış olabilir? AxB ABxBB ABBBxAAAA AAAAABBB Islah-kayıt tutma Islah zorunluluktur, ıslah ile oluşacak artış göz ardı edilirse potansiyel gelirden mahrum kalınmış olur. Kayıt tutmak ıslah için zorunluluktur Yanlış tutulan kayıtlar seleksiyonda doğruluk derecesini düşürür, ve hiç bir metot hatalı ölçümleri düzeltemez Alveollerde süt kalması-underestimate çiftçinin, ineklerinin süt verimini abartması-overestimate Sütten kesim ağırlığının, sütten kesimden bir hafta sonra belirlenmesi-overestimate

Verim arttıkça yem, veterinerlik masrafı vs artar fakat sabit masraflar vardır İşletme kirası- satın almanın masrafı Yaşama payı için belli yem masrafı Verimleri fazla 10 hayvan beslemek, verimleri

3 Terimler Verim: Gözlemlenen veya ölçülen özellik Fenotip: Bir verim için gözlemlenen veya ölçülen performans değeri (süt verimi, doğum kolaylığı, doğan yavru sayısı) Genotip: bireyin genetik yapısı Çevre: genetik olmayan, performans üzerinde etkili bütün faktörler Irk: Bir canlı türünde aynı karakteri taşıyan canlıların oluşturduğu alt bölüm, veya Kalıtımsal olarak ortak fiziksel ve fizyolojik özelliklere sahip hayvanlar Yapay-Sentetik ırk? Terimler Hat: Ortak bir genotip paylaşan alt-grup (ırk alt grubu) F 1 : Birbiri ile bağlantısız ebeveynlerin çiftleşmesi ile oluşan yavrular F 2 : F 1 lerin çiftleşmesi ile oluşan yavrular Fenotip=Genotip + Çevre P=G+E İnteraksiyon İnteraksiyon, bir sistemin oyuncuları, faktörleri arası ilişkilerdir. Bir oyuncunun etkisi diğer oyuncuların etkisine bağlıdır Aleka nın başarısı Servetin olup olmaması ile, Tanju nun başarısı Simoviç ile bağlantılı Sistemin oyuncuları: Genotip Fiziksel çevre Kaynaklar ve management Ekonomi İnteraksiyon Genotip x Çevre interaksiyonu Genetik adaptasyon Çevre adaptasyonu Genotip x Çevre interaksiyonu Farklı hayvan genotipleri arasındaki farklar, bulundukları çevreye göre değişir Genetik olarak adapte olmuş Belli bir çevrede sürekli seleksiyona tabii tutulan hayvanların, o çevrede en başarılı olabilecekleri genler sabitlenir. Yerli Kara enerjisini hastalıklarla savaşmak üzere tutar, genler ona göre şekil alır Holstein genleri hastalıklarla savaşmak yerine süt vermek için şekillenir Hastalıklarla savaşan değil, iyi bir ortamda daha çok süt veren hayvanlar seleksiyonla seçilir Peki neden kötü bir ortamda süper süt veren hayvanlar seçilmiyor? Zaman=para

özelliklere sahip hayvanlar Yapay-Sentetik ırk?

4 Hem perhiz Hem lahana turşusu Kötü ortamda süper süt veren hayvan seçmeye kalksak başarılı olamayız, ancak belli bir noktaya ulaşırız, Çünkü bu hayvan bitki değil azotu havadan fix edip kullansın, yem lazım. Yem iyi olup hem hastalıklarla savaşan hem süper süt veren istersek, ona zaten uğraşılıyor ama gene belli bir çevrede olması gerekli, her yörenin hastalıkları değişik. Genel olarak bağışıklık sistemini iyileştirmek için çalışmalar yapılması lazım. 19 Hem perhiz Hem lahana turşusu Aşılamayan belli noktalar var, mesela süt verimi ile Mastitis hastalığı arasında negatif korelasyon var, süt verimi arttıkça Mastitis mecburen artıyor, çünkü memenin iltihaplanma olasılığı artıyor. Mastitis de kalıtım derecesi yaklaşık 0.10, yani düşük. Burada çevresel iyileştirmelerin önemi yüksek ve seleksiyonla ancak belli bir noktaya kadar ulaşabilirsiniz. Eğer eliniz pis ise, temizliğe dikkat etmiyorsanız, bol süt veren bir hayvanda mastitisi seleksiyonla azaltmanız çok çok uzun zaman ve para alabilir, astarı yüzünden pahalıya gelir. 20 Çevreye adapte olmuş Benzer genotipli bireyler yetiştikleri çevreye göre farklı performans gösterebilirler. İki klon teke tek maç yapsınlar. Bunlardan birisi Erzurum da soğukta, birisi Antalya da sıcakta yetişmiş olsun. Maç kışın Erzurum da oynanırsa hangisi avantajlı olur, neden? Genotip Çevre İnteraksiyonu İskoçya Brahman Angus Hindistan Seleksiyon Belli bireylerin ebeveyn olmasına izin vererek gerçekleştirilen genetik değişiklik. Doğal Seleksiyon-ölen ölür, kalan sağlar bizimdir Yapay Seleksiyon-iyi iyi ve işe yarayanın hangisi olduğuna biz karar verelim, altta kalanın canı çıksın İyi- güzel nedir? 1900 lerde iyi- güzel hangisi karar vermeye çalışsaydık farklı mı olurdu? Eskiden daha kuvvetli daha kaslı erkek, biraz daha tombul kadın, şimdilerde daha çok zeka Damızlık değeri ve kalıtım derecesi Bir hayvanın ebeveyn olarak değeri damızlık değeri, Bir verim için damızlık değerleri ile fenotipler arası ilişkinin gücü ise kalıtım derecesidir

Genel olarak bağışıklık sistemini iyileştirmek için çalışmalar yapılması lazım.

5 Akrabaları kullanarak seleksiyon Pedigri bilgisi- anne baba, büyükanne vs Yavrulardan alınan bilgi- yavruların değerlerine bakılır Döl kontrolü- düzenli olarak boğa kızlarının süt verimleri alınır, boğanın değerini daha doğru tahmin etmek için kullanılır Doğruluk derecesi Gerçek değer ile tahmini değer arası ilişkinin kuvvetidir Melezleme Bir ırkın erkeği ile başka bir ırkın dişisini çiftleştirmektir. Melezleme de bir tür seleksiyondur çünkü melezlenecek hayvanları seçiyoruz. Melez azmanlığı-hybrid vigor İki birey çiftleşince yavrunun performans değerinin (genotipik olarak), iki ebeveynin ortalamasına denk gelmesi beklenir Bu ortalamadan sapmalar melez azmanlığı sayesindedir Akrabalı Yetiştirme Melezlemenin tam tersidir Birbirine akrabalık bağı ile bağlı hayvanların çiftleştirilmesidir. Performans düşüklüğüne sebep olur. Poligenik verimler, basit kalıtımlı verimler ve majör etkili genler Poligenik verimler- Çok sayıda gen tarafından etkilenirler, tek başına bir genin diğerlerini bastırıcı etkisi yoktur Basit kalıtım gösteren verimler- bir veya birkaç gen tarafından değerleri belirlenir Post rengi, boynuzluluk Majör gen etkisi: Verim üzerinde büyük etkisi olan gendir Sığır da Myostatin çift kaslılık geni Domuzda stres geni

25 26 Melezleme Bir ırkın erkeği ile başka bir ırkın dişisini çiftleştirmektir. Melezleme de bir tür seleksiyondur çünkü melezlenecek hayvanları seçiyoruz.

Benzer belgeler

Hayvan Islahı ve Yetiştirme 2. ders

Hayvan Islahı ve Yetiştirme 2. ders Akin Pala akin@comu.edu.tr Seleksiyona cevap Et sığırlarında doğum ağırlığını arttırmak istiyoruz. Ağır doğmuş olan bireyleri ebeveyn olarak seçip çiftleştiriyoruz.