Adli Bilişim Uzm. Çığır İLBAŞ Av. Mehmet Ali KÖKSAL

Transkript

1 Adli Bilişim Uzm. Çığır İLBAŞ Av. Mehmet Ali KÖKSAL

2 Bu çalışma, Türkiye de mahkeme kayıtlarına geçen ilk bilişim suçunun işlendiği 1990 yılından 2011 yılının Temmuz ayına kadar yıl ve il bazında mahkemelere intikal eden 41 farklı suç maddesine ait adet ceza ve hukuk davasının dosya ve sanık sayıları açısından analizlerini içermektedir. Söz konusu dönemde yargılanan toplam sanık bulunmaktadır. Çalışmanın, bölge ve il bazında sık rastlanan bilişim suçu türlerinin tespit edilmesi, Türkiye nin bilişim suçu profilinin oluşturulması ve bilişim suçları ile mücadelede uygulanan yöntem ve mevzuat değişikliklerinin ulusal ve bölgesel etkinliğinin ölçülmesi konularına önemli katkılar sağlayacağı düşünülmektedir.

3 Çalışmada il ve yıl bazında 1990 yılı ile 2011 yılı Temmuz ayı arasındaki bilişim suçu konulu ceza ve hukuk davalarının dosya ve sanık sayıları kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan dava dosyalarının kanun ve madde açıklamaları : 1. TCK m.135, 136,137,138 Kişisel veriler ile ilgili suçlar 2. TCK m.142/2,e Nitelikli hırsızlık 3. TCK m.158/1,f Nitelikli dolandırıcılık 4. TCK m.226 Müstehcenlik 5. TCK m.243 Yetkisiz erişim 6. TCK m.244 Sisteme ve veriye müdahale 7. TCK m.245 Banka ve kredi kartlarının kötüye kullanılması 8. FSEK m.71,72,73 (Manevi mali haklar, koruyucu programları etkisiz kılma) Sayılı kanuna muhalefet

4 SIRA KANUN MADDESİ DOSYA 1 Bilişim Sistemleri Banka veya Kredi Kurumlarının Araç Olarak Kullanılması Suretiyle Dolandırıcılık Başkasına Ait Banka veya Kredi Kartının İzinsiz Kullanılması Suretiyle Yarar Sağlama Manevi Haklara Tecavüz Bilişim Sistemine Hukuka Aykırı Müdahale Suretiyle Haksız Çıkar Sağlama Bilişim Sistemlerinin Kullanılması Suretiyle Hırsızlık Şiddet Kullanarak, Hayvanlarla, Ölmüş İnsan Bedeni ile İlgili Müstehcen Yayın Üretmek ve Satmak Sahte Banka veya Kredi Kartı Kullanmak Suretiyle Yarar Sağlama Bilişim Sistemindeki Verileri Bozma Yoketme, Erişilmez Kılma,Sisteme Veri Yerleştirme vb Bilişim Sistemine Hukuka Aykırı Olarak Girme ve Orada Kalma Müstehcen Yayınları Alışveriş Merkezleri Dışında Satmaya Arzetmet,Satmak veya Kiraya Vermek Alanen Müstehcen Yayın Satmak veya Kiralamak Kişisel Verileri, Hukuka Aykırı Olarak Ele Geçirmek veya Yaymak Kanuna aykırı çoğaltılan nüshayı ticari amaçla elde bulundurmak Bilişim Sisteminin İşleyişini Engelleme veya Bozma Mali hakların ihlali suçları Çocukların kullanıldığı müstehcen yayınları ülkeye sokmak,çoğaltmak,satmak,nakletmek,ihraç etmek vs Başkalarına Ait Banka Hesaplarıyla İlişkilendirilerek Sahte Banka veya Kredi Kartı Üretme,Satma vb Müstehcen Yayınların Yayımlanmasına Aracılık Etmek Çocuğun Görebileceği Yerlerde Müstehcenlik Müstehcen Yayınların Üretiminde Çocukları Kullanmak 494

5 SIRA KANUN MADDESİ DOSYA 21 Sözleşmeye aykırı nüsha çoğaltıp satmak Hukuka Aykırı Olarak Kişiler Verileri Kaydetmek Çocuğu Müstehcen Yayınları Okumaya ve Seyretmeye Teşvik Bilişim Sistemine Hukuka Aykırı Olarak Girmek Suretiyle Verilerin Yok Edilmesi veya Değiştirilmesi Yasadışı çoğaltılmış tıpkı basım nüsha bulundurmak Sözleşmeye aykırı nüsha çoğaltıp açık alanda satmak sayılı yasanın 71/5 md.sine aykırılık sayılı yasanın 71/2 md.sine aykırılık Çocuk, Hayvan,Ölmüş İnsan Bedeni İle İlgili Üretilen Müstehcen Yayınları Yayınlamak Müstehcen Yayınları Bedelsiz Olarak Vermek veya Dağıtmak İçeriğin Yayından Çıkarılması ve Cevap Hakkına İlişkin Hakim Kararını Yerine Getirmemek sayılı yasanın 71/3 md.sine aykırılık Müstehcen Yayınların Reklamını Yapmak sayılı yasanın 71/4 md.sine aykırılık sayılı yasanın 71/7 md.sine aykırılık Banka veya Kredi Kurumu vb. Kuruluşlara Ait Bilişim Sistemlerine Karşı Fiiler sayılı yasanın 71/6 md.sine aykırılık Özel Hayatın Gizliliğini İhlal Etmek veya Kişisel Verileri Kaydedip İfa Etmek 6 39 Kanunen Yok Edilmesi Gereken Verileri Yok Etmemek 5 40 Bedeli Karşılığı Yararlanılabilen Sistemlere Hukuka Aykırı Olarak Girme ve Orada Kalma 3 41 Koruma tedbiri olarak verilen erişimin engellenmesi kararını yerine getirmemek 2

6 Çocuk İstismarı 3% Kişisel Veriler 2% % Müstehcenlik 8% Telif Hakları 13% Bilişim Sistemi 17% Banka / Kart 57% Banka / Kart Bilişim Sistemi Telif Hakları Müstehcenlik Çocuk İstismarı Kişisel Veriler 5651.

7 SIRA ŞEHİR TOPLAM ORTALAMA NÜFUS (2000) / İSTANBUL , ,37 2 MUĞLA , ,19 3 ANTALYA , ,17 4 İZMİR , ,43 5 AYDIN , ,68 6 DENİZLİ , ,13 7 ANKARA , ,93 8 BURSA , ,68 9 KOCAELİ , ,88 10 ADANA ,79 1,849,478 13,34 11 BATMAN , ,28 12 UŞAK , ,17 13 MERSİN , ,12 14 TEKİRDAĞ , ,97 15 SAKARYA , ,87 16 YALOVA 182 8, ,80 17 ÇANAKKALE , ,34 18 EDİRNE , ,18 19 GAZİANTEP , ,11 20 ESKİŞEHİR , ,07 21 BOLU , ,98 22 KAYSERİ , ,86 23 KIRKLARELİ , ,16 24 BALIKESİR , ,83 25 MANİSA , ,60 26 KONYA , ,19 27 KARABÜK 178 8, ,91 28 ZONGULDAK , ,81 29 ISPARTA , ,73 30 RİZE , ,62 SIRA ŞEHİR TOPLAM ORTALAMA NÜFUS (2000) / BARTIN 140 6, ,60 32 BURDUR 195 9, ,59 33 NEVŞEHİR , ,26 34 SAMSUN , ,04 35 NİĞDE , ,98 36 DÜZCE , ,97 37 KIRIKKALE , ,70 38 MALATYA , ,65 39 KARAMAN 160 7, ,58 40 KÜTAHYA , ,58 41 HATAY , ,49 42 K.MARAŞ , ,10 43 AFYONKARAHİSAR , ,64 44 DİYARBAKIR , ,39 45 BİLECİK 101 4, ,20 46 ŞANLIURFA , ,18 47 AMASYA 185 8, ,07 48 SİNOP 107 4, ,74 49 ÇORUM , ,72 50 AKSARAY 186 8, ,70 51 OSMANİYE 212 9, ,62 52 KİLİS 52 2, ,53 53 SİVAS , ,41 54 ELAZIĞ , ,30 55 ERZURUM , ,21 56 ERZİNCAN 133 6, ,20 57 TOKAT , ,11 58 KASTAMONU 148 6, ,94 59 TRABZON , ,84 60 KIRŞEHİR 97 4, ,83

8 SIRA ŞEHİR TOPLAM ORTALAMA NÜFUS (2000) / KARS 119 5, ,66 62 BAYBURT 33 1, ,39 63 ORDU , ,28 64 GİRESUN 164 7, ,13 65 ADIYAMAN 190 8, ,05 66 BİNGÖL 75 3, ,96 67 ARTVİN 54 2, ,81 68 ÇANKIRI 74 3, ,74 69 IĞDIR 43 2, ,55 70 YOZGAT 173 8, ,53 71 MARDİN 155 7, ,20 72 VAN 188 8, ,14 73 GÜMÜŞHANE 40 1, ,14 74 HAKKARİ 49 2, ,07 75 SİİRT 53 2, ,01 76 ARDAHAN 25 1, ,87 77 ŞIRNAK 61 2, ,73 78 BİTLİS 63 2, ,62 79 TUNCELİ 15 0, ,60 80 MUŞ 67 3, ,48 81 AĞRI 57 2, ,08 BURSA 9% ANKARA 9% KOCAELİ 8% DENİZLİ 9% ADANA 8% AYDIN 10% İSTANBUL 12% İZMİR 11% MUĞLA 12% ANTALYA 12% * TÜRKİYE , ,09

9 MARMARA 22% AKDENİZ 13% DOĞU ANADOLU 7% KARADENİZ 17% EGE BÖLGESİ 18% İÇ ANADOLU 15% GÜNEYDOĞU ANADOLU 8%

10 ORALAMA ÜZERİ TÜRKİYE ORTALAMASI ORTALAMA ALTI

11 BANKA / KART SIRA İL TOPLAM ORTALAMA NÜFUS (2000) / ANTALYA , ,00 2 İZMİR , ,19 3 DENİZLİ , ,74 4 AYDIN , ,50 5 İSTANBUL , ,31 BİLİŞİM SİSTEMİ SIRA İL TOPLAM ORTALAMA NÜFUS (2000) / BATMAN , ,85 2 İSTANBUL , ,74 3 MUĞLA 208 9, ,91 4 ANTALYA , ,84 5 ANKARA , ,58 TELİF HAKLARI SIRA İL TOPLAM ORTALAMA NÜFUS (2000) / MUĞLA , ,91 2 ANTALYA , ,21 3 ESKİŞEHİR 195 9, ,76 4 İSTANBUL , ,53 5 AYDIN , ,27 MÜSTEHCENLİK SIRA İL TOPLAM ORTALAMA NÜFUS (2000) / İZMİR , ,16 2 İSTANBUL , ,79 3 G.ANTEP , ,70 4 KAYSERİ 177 8, ,67 5 ANTALYA , ,30

12 ÇOCUK İSTİSMARI SIRA İL TOPLAM ORTALAMA NÜFUS (2000) / ANTALYA 115 5, ,69 2 ÇORUM 37 1, ,20 3 İZMİR 191 8, ,67 4 DENİZLİ 48 2, ,65 5 MUĞLA 39 1, ,45 KİŞİSEL VERİLER SIRA İL TOPLAM ORTALAMA NÜFUS (2000) / BAYBURT 6 0, ,16 2 ÇANAKKALE 23 1, ,95 3 İSTANBUL , ,86 4 NİĞDE 14 0, ,02 5 DENİZLİ 34 1, , SAYILI YASA SIRA İL TOPLAM ORTALAMA NÜFUS (2000) / YALOVA 3 0, ,78 2 EDİRNE 3 0, ,75 3 ÇANAKKALE 3 0, ,65 4 SİNOP 1 0, ,44 5 İSTANBUL 31 1, ,31 HUKUK DAVALARI TOPLAMI SIRA İL TOPLAM ORTALAMA NÜFUS (2000) / MUĞLA , ,91 2 ANTALYA , ,21 3 ESKİŞEHİR 195 9, ,76 4 İSTANBUL , ,53 5 AYDIN , ,27

13 YIL BANKA / KART BİLİŞİM SİSTEMİ MÜSTEHCENLİK KİŞİSEL VERİ TELİF HAKKI ÇOCUK İSTİSMARI

14

15

16

17

18

19

20

21 BANKA / KART BİLİŞİM SİSTEMLERİ MÜSTEHCENLİK KİŞİSEL VERİLER TELİF HAKLARI 5651 SAYILI YASA ÇOCUK İSTİSMARI

22 YIL CEZA DAVASI HUKUK DAVASI TOPLAM DAVA SUÇ TÜRÜ Nitelikli dolandırıcılık Nitelikli dolandırıcılık Nitelikli dolandırıcılık Nitelikli dolandırıcılık Nitelikli dolandırıcılık Nitelikli dolandırıcılık Nitelikli dolandırıcılık / Manevi hak ihlali Nitelikli dolandırıcılık Nitelikli dolandırıcılık Kanuna aykırı çoğaltılan nüshayı bulundurma ve satma Nitelikli dolandırıcılık Nitelikli dolandırıcılık Nitelikli dolandırıcılık Nitelikli dolandırıcılık Nitelikli dolandırıcılık / Müstehcen yayınlar / Çocuk istismarı Nitelikli dolandırıcılık / Müstehcen yayınlar / Çocuk istismarı Nitelikli dolandırıcılık / Bilişim sistemi yoluyla haksız çıkar sağlama Nitelikli dolandırıcılık / Bilişim sistemi yoluyla haksız çıkar sağlama Nitelikli dolandırıcılık / Bilişim sistemi yoluyla haksız çıkar sağlama

23 Yeni TCK 243,244,245 ve 246. maddelerin yürürlüğe girişi CEZA HUKUK TOPLAM

24 yılları arasında toplam bilişim suçu dava sayısı adettir. Ceza davaları dosyalarının sayısı hukuk davaları dosyalarının sayısı ise olarak tespit edilmiştir. Toplam dosya sayıları ceza ve hukuk davalarına göre oranlandığında CEZA DAVALARI : % 87,75 HUKUK DAVALARI : % 12,25 Olarak hesaplanmıştır. Yıllara göre toplam davalardaki en büyük pay, bütün yıllarda Banka ve kredi kartı suçları olarak tespit edilmiştir.

25 yılları arasında toplam bilişim suçu dava sayısı 389 adettir yılında ise bu sayının 429 olduğu ve sonraki yıllarda hızlanarak arttığı görülmektedir. Bu durumun temel nedenlerinden birisi, Türkiye de ilk internet bağlantısının 1993 yılında yapılması ve hanelerde İnternet kullanımının yaygınlaşmasının 2000 li yılları bulmasıdır İnternet Kullanıcılarının Toplam Nüfusa Oranı %44,96 %41,64 %35,85 %38,14 %30,14 %18,84 %17, Kaynak: TÜİK Raporları

26 Bilişim suçları konusuna özel ilk yasal düzenlemeleri getiren Yeni Türk Ceza Kanunu nun tarihinde kabul edilmesi ve önceki yıllarda bilişim suçları ile mücadele eden özel kolluk kuvvetlerinin bulunmayışı, yılları arasındaki dosya sayısının az oluşunun nedenlerinden birisi olarak yorumlanabilir yılları arasında bilgisayar kullanımı yaygınlığı ve bilişim okuryazarlığı oranlarının düşük olması ve suça maruz kalan şahısların yasal haklardan yoksun oluşu da söz konusu dönemdeki bilişim suçu dava dosyalarının az sayıda olmasının nedenleri arasında sayılabilir.

27 250 %212, %190, %90,8 %158,43 %101, Sayılı Yasa ve kolluk kuvveti kuruluşları %50,04 50 %27,94 %35,97 %23,

28 Önceki yıla göre dava dosyalarındaki artış hızları, 2005 yılına kadar artarak %212,82 seviyesine ulaşmıştır yılında %190,69 oranına gerilemiş ve 2007 yılında rekor bir düşüşle dört yıl önceki oranına yaklaşarak %101,41 oranına inmiştir. Sonraki yıllarda artış hızı giderek azalmış ve 2010 yılında %23,41 seviyesine kadar düşmüştür yılı ilk 7 aylık verilerden elde edilen aylık ortalama 2010 yılının aylık ortalamasıyla karşılaştırıldığında, 2011 yılında değişim oranı %17,96 olarak ölçülmektedir.

29 Bilişim Suçları ve Sistemleri Şube Müdürlükleri, 2007 yılında kurulmuştur yılından itibaren Bilişim suçlarıyla mücadele eden kolluk birimleri ve personel sayılarında artış olmuştur. Ayrıca, 2007 yılında bilişim mevzuatı açısından yaşanan en önemli gelişme, 5651 sayılı «İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi Ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun» un yürürlüğe girmesidir. Ayrıca söz konusu kanunun yeni bir yasal düzenleme olarak ve servis sağlayıcılara log tutma zorunluluğu getirerek potansiyel suçlular üzerinde caydırıcı bir etki yaratmış olduğu düşünülebilir.

30 250 %212, %190, %151,85 %158, %90,80 %101,41 %50,04 50 %27,94 %35,97 %23,

31 %190, %101, %50,04 %35,97 %23,

32 2010 yılı toplam dava dosyası sayısı : yılı aylık ortalama dosya sayısı : yılı Ocak - Temmuz ayları arası toplam dosya sayısı : yılı aylık ortalama dosya sayısı : yılı dosya artış oranı : %17, yılı verileri ile 2011 yılı 6 aylık verileri karşılaştırıldığında, bilişim suçu davalarının yıllık artış oranının 2011 yılında %17,96 olarak gerçekleştiği görülmektedir. Koşulların devamı halinde 2012 yılı ve sonraki dönemlerde toplam dava sayısındaki artışın yavaşlayacağını söylemek mümkündür

33 %190, %101, %50,04 %35,97 %23,41 %17,

34 YIL CEZA DAVASI HUKUK DAVASI TOPLAM DAVA SUÇ TÜRÜ Nitelikli dolandırıcılık Nitelikli dolandırıcılık Nitelikli dolandırıcılık Nitelikli dolandırıcılık Nitelikli dolandırıcılık Nitelikli dolandırıcılık Nitelikli dolandırıcılık / Manevi hak ihlali Nitelikli dolandırıcılık Nitelikli dolandırıcılık Kanuna aykırı çoğaltılan nüshayı bulundurma ve satma Nitelikli dolandırıcılık Nitelikli dolandırıcılık Nitelikli dolandırıcılık Nitelikli dolandırıcılık Nitelikli dolandırıcılık / Müstehcen yayınlar / Çocuk istismarı Nitelikli dolandırıcılık / Müstehcen yayınlar / Çocuk istismarı Nitelikli dolandırıcılık / Bilişim sistemi yoluyla haksız çıkar sağlama Nitelikli dolandırıcılık / Bilişim sistemi yoluyla haksız çıkar sağlama Nitelikli dolandırıcılık / Bilişim sistemi yoluyla haksız çıkar sağlama

35 CEZA HUKUK TOPLAM

36 250 %231, %162, %129, %94,4 %72,26 50 %42,2 %55,37 %35,68 %18,

37 %231,16 %212,82 %190, %158,43 %162,32 %129, %90,8 %101,41 %94,4 %72, %55,37 %50,04 %42,2 %35,97 %35,68 %27,94 %23,41 %18, DOSYA SANIK

38 90 80 %78,16 70 %60,84 60 %51, %42,89 %36,50 %31,76 %36,43 %36,14 %30, Çok sanıklı dava dosyaları organize suçlar konusunda bilgi verebilmektedir. Sanık sayısı ve dava dosyası sayısı farkının, dava dosyası sayısına bölünmesi ile elde edilen oran 2002 yılında 0,78 olarak hesaplanmıştır yılında 87 davada 155 kişi sanık olarak yargılanmıştır. Söz konusu oran, 2006 yılından itibaren %30,88 - %36,43 aralığında değişmektedir. Çok hafif bir azalma trendi göstermektedir. Bu durum, organize suçların toplam suçlar içindeki oranının sabit ve %30 seviyelerinde olduğu biçiminde yorumlanabilir.

39 KARAR ÇIKAN DOSYA SAYISI DERDEST DOSYA SAYISI TOPLAM DOSYA SAYISI KARAR ÇIKAN DOSYA ORANI TÜRKİYE GENELİ % 70,35 KİLİS (MAX) % 86,54 BAYBURT (MİN) % 57,58 İSTANBUL % 61,81 ANKARA % 75,60 İZMİR % 74,39 29,65% 70,35% KARAR ÇIKAN DERDEST

40 5 YIL VE ÜZERİ 2% 4 YIL 4% YIL DERDEST DOSYA SAYISI YIL 59% 3 YIL 10% 2 YIL 25%

41 Türkiye de mahkeme kayıtlarına geçen ilk bilişim suçunun işlendiği 1990 yılından günümüze kadar yıl ve il bazında mahkemelere intikal eden dava dosyaları ve sanık sayıları üzerinde yaptığımız çalışmada, bilişim suçları ile mücadele çalışmalarının yüksek derecede etkin olduğu tespit edilmiştir. Günümüzdeki koşulların aynı biçimde muhafaza edilmesi ve çalışmaların devamı halinde 2012 yılından itibaren bilişim suçlarındaki artışın yerini azalmaya bırakacağı görülmektedir. Benzer şekilde çok sanıklı (organize) suçlarda hafif bir azalma trendi olduğu tespit edilmiştir.

42 Bilişim suçlarında il bazında İstanbul, Muğla ve Antalya; coğrafi bölge bazında ise Marmara, Ege ve Karadeniz bölgeleri ilk üç sırada yer almaktadır. Bilişim sistemlerine yönelik suçlar ve müstehcenlik suçları ile ilgili önlemlerin etkinliği belirgin biçimde görülmektedir. Ancak banka kredi kartı suçları, telif hakları konusundaki suçlar ve kişisel verilerle ilgili suçlar suçlarla ilgili mücadele ve bilinçlendirme çalışmalarının artması gerektiği dikkati çekmektedir.

43 Özellikle internet banka dolandırıcılığı suçları ile mücadele edebilmek için kullanıcıların bilinç seviyelerindeki artış oldukça önemlidir. İnternet banka müşterilerinin mobil imza, tek kullanımlık şifre üreten token cihazları ve mobil yazılımlar kullanarak güvenliklerini artırmaları mümkündür. Ayrıca bu tür suçlara zemin hazırlamamak ve farkında olmadan iştirak etmemek için kablosuz internetin şifre ile kullanılması ve internet aboneliğinin başka kullanıcılar ile paylaşılmaması oldukça büyük önem taşımaktadır.

44 Bilişim suçlarındaki delillerin özel nitelikleri nedeniyle davaların diğer suçlara nispeten daha kısa sürelerde sonuçlanması gerektiği bilinmektedir. Bu nedenle, bilişim suçu konulu davalara ilişkin delil toplama, tespit ve karar süreçlerinin ivedi bir biçimde gerçekleşmesi için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. Mevzuatta yapılacak düzenlemeler, kolluk kuvvetlerinin düzenli çalışmaları ve bilgilendirici faaliyetlerin desteği ile önümüzdeki dönemlerde bilişim suçlarının kontrol altına alınabileceği görülmektedir. Ancak bilişim suçları ile mücadelenin diğer suçlara göre daha dinamik bir zeminde gerçekleştiği göz ardı edilmemelidir.