Anonim Şirketlerde Tahvil (Borçlanma Senetleri) Çıkarılması

Transkript

1 Anonim Şirketlerde Tahvil (Borçlanma Senetleri) Çıkarılması Her çeşidi ile tahviller, finansman bonoları, varlığa dayalı senetler, iskonto esası üzerine düzenlenenler de dâhil, diğer borçlanma senetleri, alma ve değiştirme hakkını haiz senetler ile her çeşit menkul kıymetler, aksi kanunlarda öngörülmedikçe, ancak genel kurul kararı ile çıkarılabilirler. (TTK m. 504). Diğer ticaret şirketlerinden farklı olarak sadece anonim şirketlere bu olanak tanındığı için şirketler muhasebesi konuları içinde bu konu da işlenecektir. 7-1

2 Tahvilin Özellikleri Tahvilin özellikleri; 1- Tahviller anonim şirketler tarafından çıkarılabilir. 2- Tahvil kıymetli bir evraktır. 3- Para karşılığı çıkarılan tahvil anonim şirket için bir borç senedi, satın alan kişiler için alacak senedi niteliğini taşır. 4- Bir tahvilin itibari (nominal) değerinin alt ve üst sınırını, onu çıkaran anonim şirket belirler. 5- Tahviller hamiline veya satın alanın adına (nama) yazılı olabilir. 7-2

3 Tahvilde bulunması gereken hususlar şunlardır; 1- Şirketin unvanı, konusu, süresi ve merkezi. 2- Esas sermayenin tutarı. 3- Ana sözleşmenin ilân tarihi ile ana sözleşmede değişiklik yapılmışsa, bu değişikliklerin tarihleri 4- Genel kurulca onaylanmış son bilânçoya göre şirketin durumu 5- Daha önce çıkarılmış veya çıkarılmakta olan tahvillerin; -- Nominal değerleri, -- Verilecek faiz tutarı, -- Nama veya hamiline yazılı olduğunun belirtilmesi, -- İtfa biçimi ve süresi, 6- Şirketin varlıkları üzerinde rehin veya teminat olup olmadığı, 7- Genel Kurulun tahvil çıkarma kararının tescil ve ilân tarihi, 8- Yetkili en az iki imza. 7-3 Tahvilde Şekil Şartları

4 Tahvil Türleri Anonim şirketler, çıkaracakları tahvillerin bunları alacak kişilere cazip gelmesi için değişik türlerde çıkarırlar. 1- Primli Tahviller, 2- İkramiyeli Tahviller, 3- Kâr Paylı Tahviller, 4- Teminatlı Tahviller, 5- Değişir Faizli Tahviller, 6- İtfa Primli Endeksli Tahviller, 7- Hisse Senedi İle Değiştirilebilir Tahviller, 8- Dövize Endeksli Tahviller. 7-4

5 Tahvil Çıkarma Esasları TTK nın 504 ve 505 inci madde hükümlerine bağlı borçlanma senetlerinin toplam tutarı, sermaye ile bilançoda yer alan yedek akçelerin toplamını aşamaz; kanunların bilançoya konulmasına izin verdiği yeniden değerleme fonları da toplama katılır. Kanunlardaki istisnalar ve Sermaye Piyasası Kanunu ile ilgili mevzuat hükümleri saklıdır (TTK m. 506). Bu kural, bütün tahvil ihraçları için gözönünde bulundurulacak genel bir ilkedir. Bu ilkenin yanında, bir anonim şirket ikinci veya daha sonraki tahvil çıkarma işlemlerinde bir başka ilkeye de bağlıdır. Bu ilkeye göre daha önce çıkarılan tahvillerden, satılmamış olanlar varsa; anonim şirket, yeni tahvilleri çıkaramayacaktır. 7-5

6 Tahvil Çıkarma İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Bir anonim şirket, bir yandan faaliyetine devam ederken, bir yandan da tahvil çıkarma ve satma işlemlerini sürdürür. Aşağıda bir anonim şirketin tahvil çıkarmadan, faiz ödemeye, ana parayı geri ödemeye kadar olan aşamalardaki muhasebe kayıt örnekleri verilmiştir. 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 5.000, Emisyon Giderleri 3.000, Harç Giderleri 2.000, İNDİRİLECEK KDV 540, KASA 5.540,00 İzin için başvurulduğunda SPK fon hesabına yapılan ödemenin kaydı 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 300, SPK Fon Giderleri 300, KASA HESABI 300,00 7-6

7 Tahvil Çıkarma İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Ticaret siciline ve ilân giderleri ile sirkülerin yüksek tirajlı gazetelerde yayınlanması için yapılan giderlerin kaydı 770 GENEL YÖNETİM GİDERL , İlan Giderleri 5.000, İNDİRİLECEK KDV 900, KASA 5.900,00 Tahviller bastırılıp satışa sunulduğunda Nazım Hesaplarda gösterilmelidir. 900 NAZIM HESAPLAR , Bastırılan Tahvilden Alacak , NAZIM HESAPLAR , Satışa Verilen Tah. Borç ,00 7-7

8 Tahvil Çıkarma İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Tahvillerin satılması kaydı (Nazım hesaplarda satış tutarı kadar ters kayıt yapılır) 102 BANKALAR 100, ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER 100, NAZIM HESAPLAR 100, Satışa Verilen Tah. Borç 100, NAZIM HESAPLAR 100, Bastırılan Tahvilden Alacak 100, Tahvil satışlarının nominal değerlerinin altında olsa idi; 102 BANKALAR 97, MENKUL KIYM. İHRAÇ FARKI 3, ÇIKARILMIŞ TAHVİL 100, MENKUL KIYMET İHRAÇ FARKI hesabı, tahvilin itfa planına paralel olarak önce 308 MENKUL KIYMET İHRAÇ FARKI hesabına, bu hesaptan da 780 FİNANSMAN GİDERLERİ hesabına devredilir. 7-8

9 Tahvil Çıkarma İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Tahvilin satışını üstlenen aracı kurumlara ödenen komisyonun kaydı 780 FİNANSMAN GİDERLERİ 1.000, KASA 1.000,00 Satış süresi sonunda satılmayan tahvil olması durumunda nazım hesaplar kapatılır. (rakamsız yevmiye kaydı ile gösterilmiştir) 950 NAZIM HESAPLAR Satışa Verilen Tah. Borç 900 NAZIM HESAPLAR Bastırılan Tahvilden Alacak Geri ödeme tarihi bir yıldan daha kısa süreli hale geldiğinde yapılması gereken kayıt 405 ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER , TAH.A.PARA BORÇ ,00 7-9

10 Tahvil Faizlerinin Ödenmesiyle İlgili Muhasebe Kayıtları Tahvil çıkaran şirket bunların faizlerini tahakkuk ettirirken vergi kesintisi de yapmalıdır. Gelir Vergisi Kanunu na göre vergi kesinti oranı % 15 tir. Örnek: Deva Anonim Şirketi nin çıkarmış olduğu tahviller için yıl sonunda tahakkuk eden faiz tutarı ,00 TL dir. Bunlardan % 15 oranında kesinti yapılarak aşağıdaki kayıtta gösterilmiştir. 780 FİNANSMAN GİDERLERİ , GİDER TAHAKKUKLARI , Tahvil Faiz Tahakkukları , ÖDENECEK VERGİ F , Vergi Kesintileri 1.800,00 Faizler ödendiğinde yapılacak kayıt 381 GİDER TAHAKKUKLARI , Tahvil Faiz Tahakkukları , BANKALAR , Garanti Bankası ,

11 7-11 Tahvillerin İtfası (Geri Ödemesi) Tahvillerin geri ödenmesi, itfa planı uyarınca yapılır. İtfa planı her ne şekilde olursa olsun, ana paranın vadesinin bir yıldan daha kısa süreye indiği tarihte aşağıdaki kayıt yapılmalıdır. 405 ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER , TAHVİL A.PARA BORÇ , Tahvil Anapara Borcu ,00 Ödeme çekle yapıldığında 304 TAHVİL A.PARA BORÇ , Tahvil Anapara Borcu , VERİLEN ÇEKLER ,00 Ödeme bir banka aracılığıyla yapıldığında 304 TAHVİL ANAPARA BORÇ , Tahvil Anapara Borcu , BANKALAR , Yapı Kredi Bankası ,00

12 Anonim şirketlerde kâr dağıtımı ile ilgili hesaplamalar aşağıda sayılan bir dizi mevzuata dayanmaktadır. Bunlar; - Türk Ticaret Kanunu, - Gelir Vergisi Kanunu, - Kurumlar Vergisi Kanunu, - Sermaye Piyasası Kanunu, - Şirket Ana Sözleşmesi dir. Bunların dışında, Damga Vergisi Kanunu, adı geçen kanunlarla ilgili tebliğler, Bakanlar Kurulu Kararları, şirket genel kurul kararları sayılabilir. 7-12

13 Dönem Kârı 31 Aralık Tarihli D a ğ ı l ı m ı Dönem Net Kârı Vergi Karşılığı 20% 80% 7-13

14 Bir anonim şirketin dönem kârından üç temel rakamın bulunması muhasebe kayıtları için önemlidir. Bunlar kısaca; - Ödenecek vergiler, - Yedekler, - Ortaklara dağıtılacak kâr paylarıdır. 7-14

15 Dönem Net Kârının Dağılımı (Yeni Dönem) Dağıtılacak Kâr Yedek Akçe Gelir Vergisi 7-15

16 Vergilerin hesaplanması; Kurumlar Vergisi; Anonim şirketler diğer sermaye şirketleri gibi bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum kazanç ları üzerinden kurumlar vergisine tabidirler. Kurumlar vergisi oranı, 1.Ocak.2006 tarihinden itibaren % 20 olarak belirlenmiştir. Kurumlar vergisi mükellefleri, cari vergilendirme döneminin kurumlar vergisine mahsup edilmek üzere üçer aylık kazançları üzerinden % 20 geçici vergiye tabidirler. Kurumlar vergisi, VUK hükümlerine göre bulunan «mâli kâr» üzerinden hesaplanır. Gelir tablosuyla bulunan kâr ise TTK ya göre hesaplanan «ticari kâr»dır. 7-16

17 Vergilerin hesaplanması; Ticari Kâra kanunen kabul edilmeyen giderlerin eklenmesi ve vergiden istisna gelirlerin çıkarılması ile «mâli kâr» bulunur. Yani; Ticari Kâr = --- Kanunen kabul edilmeyen giderler (+) --- Vergiden istisna gelirler (-) --- Mâli Kâr = --- Gelir vergisi; Anonim şirketlerin ortaklarına dağıtacağı kâr payları, menkul kıymet kazancı sayıldığı için, gelir vergisi kesintisine tabidirler. Ortaklara dağıtılacak kârdan %15 gelir vergisi kesildikten sonra kalan kısım ortaklara dağıtılır. 7-17

18 Yedekler; Anonim şirketler Türk Ticaret Kanunu na göre yedek ayırmak zorundadır. Yedekler, ileride doğması muhtemel zararları karşılaması için kârdan ayrılan tutarlardır. Bilançonun pasifinde öz kaynaklar arasında gösterilirler. TTK ya göre ayrılması; Her yıl dönem kârının % 5 inin ödenmiş sermayenin % 20 sini buluncaya kadar ayrılması zorunlu olan yedek akçeye 1. tertip yedek akçe adı verilir. Ayrıca dağıtılması kararlaştırılmış kısmın % 10 u 2. tertip yedek akçe olarak ayrılır. Bunların dışında genel kurul kararı veya ana sözleşme gereği kâr edilen yıllarda isteğe bağlı yedekler de ayrılabilir. 7-18

19 Dağıtılacak kârlar; Anonim şirket ortaklarına dağıtılacak kâr payları Türk Ticaret Kanunu (m ) ncü maddelerinde düzenlenmiştir. Ayrıca şirket ana sözleşme veya genel kurul kararlarıyla da belirlenir. TTK ya göre kâr paylarının hesaplanması yedek akçelerin ayrılmasına bağlanmıştır. TTK nın ayrıca kâr payı ayrılmasını zorunlu kılan hükümleri de vardır maddeye göre birinci tertip yedek akçe ayrıldıktan sonra, ortaklar ödenmiş sermaye üzerinden % 5 oranında birinci temettü ayrılmalıdır. Not: Halka açık anonim şirketlerde bu oran farklı şekilde hesaplanmaktadır. İkinci örnekte ele alınacaktır. 7-19

20 Örnek 1: As İnşaat ve Planlama Anonim Şirketi nin esas sermayesi ,00 TL olup, her biri 1 TL değerinde ve adet hisseye ayrılmıştır. Şirket sermayesinin ,00 TL lik kısmı ödenmiştir. Şirket halka açık bir şirket değildir. Şirketin 2008 yılı sonunda vergiden önceki dönem ticari kârı ,00 TL dir. Bu tutar, 2008 yılı ile ilgili kayıtlar henüz kapatılmadığı için 690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI hesabının alacak tarafında fark olarak gözükmektedir. Yıl içinde gider hesaplarında gösterilen, ancak vergi yasalarınca kabul edilmeyen giderler ise aşağıdaki gibidir Fazla ayrılan amortisman 550,00 Alacak Senetleri Reeskontları 2.150,00 Gecikme zamları 250,00 Toplam 2.950,00

21 Dönem içinde gelir hesaplarında gösterilen ve vergiden muaf gelirin dökümü ise şöyledir. İştirak kazancı 8.100,00 Yatırım indirimi istisnası 900,00 Devlet tahvili faiz geliri 2.500,00 Toplam ,00 Şimdiye kadar ayrılmış bulunan ve alt hesabında gösterilen 1. Tertip yedek akçelerin tutarı 3.000,00 TL dir. 7-21

22 Şirket ana sözleşmesinde ve genel kurul kararlarında kâr dağıtımı ve yedeklerin hesaplaması ile ilgili olarak TTK nın öngördüğü oranlardan başka bir oran yer almamaktadır. Genel kurul, kârın 30.Nisan.2009 tarihinde dağıtılmasına karar vermiştir. Şirket genel kurulunun aldığı karar gereği karın tamamı ortaklara dağıtılacaktır. 7-22

23 Mali kârın bulunması; 2008 yılı kârı ,00 + İlaveler: + Fazla ayrılan amortisman 550,00 + Kıdem tazminatı karşılıkları 2.150,00 + Gecikme zamları 250, ,00 İndirim ve istisnalardan önceki kazanç ,00 - İndirimler: - İştirak kazancı 8.100,00 - Portföy işletmeciliği kazancı 900,00 - Yatırım indirimi 2.500, ,00 Kurumlar vergisi matrahı (mali kâr): ,00 Kurumlar vergisinin hesaplanması: ,00 x 0,20 = 7.290,

24 Örnek 1: tarihli yevmiye kayıtları 691 DÖN.KÂRI VERGİ DİĞ.YAS 7.290, Kurumlar Vergisi 7.290, DÖNEM K.DİĞ.YAS.YÜ 7.290, Kurumlar Vergisi Karş , DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI , DÖN. KÂRI VERGİ DİĞ , Kurumlar Vergisi 7.290, DÖNEM KÂRI VEYA ZA , DÖNEM NET KÂRI VEYA ZAR , DÖNEM NET KÂRI ,

25 Örnek 1: tarihli yevmiye kaydı ile 2008 yılı dönem kârının, geçmiş yıllar kârları hesabına devri DÖNEM NET KÂRI , GEÇMİŞ YILL.KÂRLARI , Yılı Kârı ,

26 I. Tertip yedek akçenin hesaplanması; Ödenmiş sermaye ,00 1. Tertip yedek akçe üst sınırı x 0, , yılına kadar ayrılmış 1. tertip yedek akçe 3.000, yılında ayrılabilecek 1. tertip yedek akçe 9.000, yılı dönem kârı ,00 1. Tertip yedek akçe matrahı , yılında ayrılabilecek 1.tertip yedek akçe; ,00 x 0,05 = 2.250,00 I. Temettünün hesaplanması; Birinci temettü ödenmiş sermayenin % 5 i olarak hesaplanmaktadır. Ödenmiş sermaye ,00 TL olduğuna göre: Birinci temettü: ,00 x 0,05 = 3.000,00 TL 7-26

27 II. Tertip yedek akçe ve II. Temettünün hesaplanması; Dönem Kârı ,00 Kurumlar vergisi 7.290,00 I. Tertip yedek akçe ( x 0,05) 2.250,00 I. Temettü ( x 0,05) ,00 Toplam , ,00 Kalan Dağıtılabilir Kâr ,00 II. Tertip yedek akçe (kalan kârın % 10 u) 3.246,00 II. Temettü ,00 Yedek akçeler Temettüler (brüt) I. Yedek akçe 2.250,00 I. Temettü 3.000,00 II. Yedek akçe ,00 II. Temettü ,00 Yedekler toplamı 5.496,00 Temettüler toplamı ,

28 Kâr paylarından gelir vergisinin, net ve brüt temettü tutarlarının hesaplanması; (Yevmiye kayıtları ve kâr dağıtım tablosu için) I. Temettü gelir vergisi (3.000 x 0,15) 450,00 I. Temettü (net) 2.550,00 II. Temettü gelir vergisi ( x 0,15) 4.382,10 II Temettü (net) ,90 Gelir vergisi toplamı 4.832,10 I. ve II Temettü toplamı (net) ,90 I. ve II Temettü toplamı (brüt) ,

29 Örnek 1 e ait kâr dağıtımı ile ilgili muhasebe kayıtları 570 GEÇMİŞ YILL.KÂRLARI , Yılı Kârı , ORTAKLARA BORÇL , Ortak Kâr Payları 1.Tem , Ortak Kâr Payları 2.Tem , ÖDENECEK VERGİ F , Ödenecek Gelir Ver. K. 450, Ödenecek Gelir Ver. K , YASAL YEDEKLER 5.496, Tertip Yasal Yed.Ak , Tertip Yasal Yed.Ak ,00 Kurumlar vergisinin ödenmek üzere aktarılması 370 DÖN.KÂRI DİĞ.YAS.YÜK.K , Kurumlar Vergisi Karşılığı 360 ÖDENECEK VERGİ VE F , Çeyrek Kur. V.Kar 7-29

30 Ortaklara temettü ödemesi ile ilgili muhasebe kayıtları 331 ORTAKLARA BORÇLAR , Ortak Kâr Payları 1. Temettü 2.550, Ortak Kâr Payları 2. Temettü , KASA ,90 Kurumlar ve gelir vergisi kesintilerinin ödenmesi 360 ÖDENECEK VERGİ FONLAR , Ödenecek Gelir Ver. K. 450, Ödenecek Gelir Ver. K , Çeyrek Kur. V.Kar 7.290, KASA ,

31 Örnek 1 e ait Kâr Dağıtım Tablosu Kurumlar Vergisi 7.290,00 NET DÖNEM KÂRI ,00 3. GEÇMİŞ DÖNEM ZARARI (-) 4. I. TERTİP YASAL YEDEK AKÇE (-) (-) 2.250,00 5. İŞLETMEDE BIRAKILMASI VE TASARRUFU ZORUNLU YASAL FONLAR (-) DAĞITILABİLİR NET DÖNEM KÂRI ,00 6. ORTAKLARA BİRİNCİ TEMETTÜ (-) (-) 3.000,00 7. PERSONELE TEMETTÜ (-) 8. YÖNETİM KURULUNA TEMETTÜ (-) 9. ORTAKLARA İKİNCİ TEMETTÜ (-) (-) , II. TERTİP YASAL YEDEK AKÇE (-) (-) 3.246,00 B. YEDEKLERDEN DAĞITIM C. HİSSE BAŞINA TEMETTÜ Hisse Başına Temettü Tutarı (kuruş) = 0,5369 krş I.Temettü + II Temettü = Hisse Başına Temettü Yüzdesi = 53,