pecya İlköğretim Çağı Çocuklar ındaki Davran ım Bozukluğu Semptomlar ın ın Sosyodemografik Verilere Göre De ğerlendirilmesi

Transkript

1 İlköğretim Çağı Çocuklar ındaki Davran ım Bozukluğu Semptomlar ın ın Sosyodemografik Verilere Göre De ğerlendirilmesi Osman ABALI *, Metin ONUR **, Ka ğan GÜRKAN ***, Ömer ÇELİK ****, Ümran Dilara TÜZÜN ***** ÖZET Amaç: Davranım bozuklu ğu çocuk ve ergenlik döneminde görülmektedir. Davran ım bozuklu ğu semptomlar ı ve gidişatı itibariyle bireyi ve ailesini önemli derecede etkiler. Bu çal ışmada ilköğretim çağı çocuklar ında davranım bozuklu ğu belirtilerinin s ıkl ığı ve sosyodemografik verileri incelenmi ştir. Yöntem: Farklı sosyoekonomik derecelerden üç ilkö ğretim okulunda değerlendirme tamamlandı öğrenci rasgele örneklem yöntemi ile de ğerlendirildi. Öğrencilerin anne babaları ve ö ğretmenlerinin doldurmas ı amacı ile DSM-1V kaynakl ı semptom kontrol listesi ve sosyodemografik veri formu kullan ılm ıştır. Bulgular: Erkek çocuklar ın semptom kontrol listesi ortalama puan ı 1.49 (min: 0 max: 28) k ız öğrencilerin ise 0.92 (man: 0 max: 36) olarak bulundu. Davranım bozuklu ğu semptomlar ı erkeklerde k ızlara göre anlamlı derecede fazla bulunmu ştur (p<0.05). Belirti şiddetinin ailenin ekonomik düzeyi ve anne baban ın eğitim düzeyi ile ili şkili olmad ığı görülmüştür (p>0.05). Sonuç: Davranım bozuklu ğu belirtilerinin cinsiyetler arası önemli derecede anlaml ı farkl ı çıkmas ı literatür bilgilerini desteklemi ştir. Ailenin ekonomik düzeyi ile ba ğlantılı olmamas ı literatür bilgilerinden farklı olarak bulunmuştur. Ayr ıca, bu yaz ıda davranım bozuklu ğu etyolojisi ve prognozuna etki eden di ğer sosyodemografik özellikler tart ışılm ıştır. Anahtar kelimeler: Davranım bozuklu ğu, s ıkl ık, çocuk ve ergenler, epidemiyoloji Düşünen Adam; 2006, 19(1):14-19 ABSTRACT Symptoms and Socio-demographic Factors of Conduct Disorder in Elementary School Population Objective: Conduct Disorder is seen in childhood and adolescence. Patients and their families are highly affected by this disorder' s symptoms and progress. Symptom prevalence and socio-demographic factors of conduct disorder are assessed in elementary school population. Method: This study was completed in schools from different socioeconomic levels students were assessed by randomized sampling in these school. A socio-demographic form and symptom check list (based on DSM-N ) were used by parents and teachers. Results: The mean score of symptom check list is 1.49 in boys (min: 0 max: 28) and 0.92 in girls (min: 0 max: 36). Conduct disorder symptoms of boys were sign ıficantly higher than girls (P<0.05). There weren't statistically significant differences in symptom prevalence, education level of parents and socio-economic factors (P>0.05). Conclusion: There is a significant difference between boys and girls in conduct disorder symptoms according to this study. This result supports the literature. As a difference from literature there weren't any connection between economic level and symptom severity. Also we discuss some socio-demographic characteristics which affect prognosis and etiology in this study. Key words: Conduct disorder, frequency, child and adolescent, epidemiology * İ. Ü. İstanbul T ıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Anabilim Dal ı, Uzm. Dr. ** Kağıthane Rehberlik Ara ştıma Merkezi Müdürlü ğü, Ped. *** Ankara Üniversitesi, Ank ara Tıp Fakültesi, Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi, Anabilim Dal ı, Uzm. Dr. **** Kağıthane Rehberlik Ara ştıma Merkezi Müdürlü ğü, Psk. ***** İ. Ü. İstanbul T ıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Anabilim Dal ı, Prof. Dr. 14

2 İlköğretim Çağı Çocuklar ındaki Davranım Bozuklu ğu Semptomlar ımn Sosyodemografik Verilere Göre GİRİŞ ve AMAÇ Davran ım bozukluğu çocuk ve ergenlik döneminde s ıkça görülür. Bu bozukluk semptomlar ı ve gidi şat ı itibariyle bireyi, ailesini ve sosyal çevresini önemli derecede etkiler. Belirtileri 5-6 yaş gibi hayat ın erken y ıllarında ba şladığı gibi DSM-IV kriterlerine göre çocuklukta ve ergenlikte ba şlayan (10 ya ş alt ı ve üzeri) tip olarak ikiye ayr ılm ıştır ( 1). Davran ım bozukluğu madde bağımlılığı, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, kar şı gelme bozukluğu ve depresyon ile birlikte görülebilmektedir (2-5). Aynı zamanda davran ım bozukluğu; suça e ğilim, erken okuldan atılma, dü şük akademik performans, anne baba ile bozuk ili şkisi, kabaday ıl ık ve şiddet davran ışı, erken ya şlarda madde kullan ım ı, adölesan dönemde gebelik gibi bireyi ve çevresini önemli derecede etkileyen durumlar ile birlikte daha s ık görülmektedir (3,5-13). Davran ım bozukluğunun prediktör faktörleri olarak; hayatın erken y ıllarında ya şanan medikal problemler, yürütücü fonksiyonlarda bozulma, davran ış aktivasyonu ve inhibisyonunda dengesizlik, bozulmu ş sözel beceriler, hostil ve zarar verici anne baba modeli tespit edilmi ş olup erken ba şlayan suç davran ışı, dü şük sosyoekonomik düzey, riskli ve impulsif davran ışlar, ailesel stres vurgulanmıştır (13,14) Bozukluk bulunan çocuk ve ergenlerin eri şkinlik döneminde davran ım bozukluğu belirtileri azalabildiği gibi antisosyal kişilik bozukluğu geli şme riskide artmaktad ır (15,16) Davran ım bozukluğu prevelans ı erkeklerde % 6-16 kızlarda ise, % 2-9 olarak bilinmektedir ( 1 ). Bu bozukluğun s ıklığı ve belirtilerinin şiddeti toplumsal ve ırklar aras ı farkl ıl ıklar göstermektedir ( 1,17). Bu çal ışmada davran ım bozukluğu belirtilerinin farkl ı okullarda bulunan ilköğretim çağı çocuklar ında hangi s ıklıkta bulunduğu ve bu belirtilerin sosyodemografik verilere göre değerlendirilmesi amaçlanm ıştır. YÖNTEM Abal ı, Onur, Gürkan, Çelik, Tüzün İstanbul ili, Ka ğıthane ilçesinden, ailelerin sosyoekonomik düzeyi itibariyle üç farkl ı ilköğretim okulunda çal ışılm ıştır. Bu okullardan birincisi alt sosyoekonomik düzeyde ailelerin çocukları ikinci okulda orta düzey sosyoekonomik düzeydeki ailelerin çocuklar ı üçüncü okulda ise, üst sosyoekonomik düzeydeki ailelerin çocukları okumaktad ır. Ayl ık gelir ve ekonomik düzey ölçüsü olarak yoksulluk siniri devlet istatistik entstitüsünün belirledi ği günlük kişi ba şı 4,30 dolar ve alt ı alt grup olarak bunun 1-4 kat ı aras ı orta düzey, 4 ve daha üzeri ise, üst düzey olarak Rehberlik ara ştırma merkezi verilerine göre belirlenmi ştir. Bu okullar ın birincisinden çal ışmaya kat ılmay ı kabul eden 998 ikinci ve üçüncüden ise, 1.000'er ö ğrenci olmak üzere toplam öğrenci ve ailesi çal ışma kapsam ında değerlendirilmi ştir. Çal ışma ayn ı ilçede bulunan Kağıthane rehberlik ara ştırma merkezi çal ışanları ile ortak yürütülmü ştür. Öğrencilerin anne babalar ı ve öğretmenlerinin doldurmas ı amac ı ile DSM-IV kaynakl ı davran ım bozukluğu semptom kontrol listesi kullan ılm ıştır. Bu ölçek likert tipi olarak DSM-IV'de geçen davran ım bozuklu ğu semptomlar ın ın 0=hiç yok, 1=bazen, 2=s ıklıkla, 3=çok s ık şeklinde puanlanmas ı sağlanm ıştır. Ayr ıca, sosyodemografik veri formu kullan ılmıştır. Çal ışmaya al ınan örneklem grubunun çoklu ğu nedeni ile yüzyüze klinik görü şme yap ılamamıştır. Çal ışmaya al ınan öğrencilerin anne babalar ına ve öğ - retmenlerine semptom kontrol listesi ve anket formunu nas ıl dolduraca ğı aç ıklanarak bu konuda bilgi verilmi ştir. Ayn ı çal ışmada dikkat eksikliği hiperaktivite bozuklu ğu, enüresis, enkopresis ve kar şıt olma kar şı gelme bozukluğu semptomlar ıda incelenmi ştir. Anket formunda 15

3 İlköğretim Çağı Çocuklarındaki Davranım Bozuklu ğu Semptomlartn ın Sosyodemografik Verilere Göre Abul', Onur, Gürkan, Çelik, Tüzün Tablo 1. Davran ım bozukluğu belirtilerinin cinsiyete göre dağıl ım ı. A B C D Anne baba Erkek 1,17±1,8 7,55±0,48 0,17±0,47 6,09±0,46 K ız 0,75±1,5 3,79±0,31 0,14±0,59 2,6±0,42 Öğretmen K ız 0,28±1,1 2,46±0,38 5,48±0,30 5,13±0,48 Erkek 0,97±2,06 6,91±0,53 0,10±0,47 4,8±0,44 A: insanlara ve hayvanlara zarar verme, B: Esyalara zarar verme C: Dolandırıc ıl ık ve h ırsızl ık yapma, D: Kuralları ciddi anlamda bozma Tablo 2. Anne ve baba meslek ve e ğitim düzeyleri. Anne Baba Meslek Ev han ımı % 87.0 (n=2618) Memur 4,2 (n=125) % 6.1 (n=184) İşçi % 3.3 (n=99) % 25.5 (n=768) Serbest % 29.8 (n=896) Esnaf % 26.6 (n=800) Di ğer 5.5 (n=156) % 11 (n=350) Eğitim Okur-yazar değil % 13.8 (n=415) 7.1 (n=2i4) İlkokul % 58.6 (n=1761) % 48.2 (n=1452) Ortaokul % 15.1 (n=455) 19.6 (n=599) Lise % 9.5 (n=285) % 16.4 (n=495) Üniversite % 2.7 (n=82) % 8.2 (n=248) erkek kız Grafik 1. Cinsiyete göre davran ım bozuklu ğu. ortalama çocukların genel geli şimi, anne baban ın çocuğa ay ırd ığı vakit, çocuklar ın TV izleme süresi gibi deği şkenler ve ailenin şu anki sosyodemografik verileri elde edilmi ştir. Çal ışmaya al ınan örneklem grubuna ait eksik doldurulan bilgi formlar ı değerlendirmeye al ınmam ıştır. Elde edilen veriler SPSS 10.0 for Windows program ı kullan ılarak One-way Anova, Pearson Korelasyon testi, ve Student t testi uygulanm ışt ır. Cinsiyetler aras ı fark değerlendirmesinde T testi, tv izleme süresi, ders çal ışma süresi, anne baban ın ay ırdığı vakit ile davran ım bozukluğu belirti şiddetinin bağlantıs ında pearson korelasyon testi, ayl ık gelir ve e ğitim düzeyinin belirti şiddeti ile kar şılaşt ırılmas ında one-way Anova testi uygulanm ışt ır. SONUÇLAR Çal ışma kapsam ında incelenen çocuk ve ergenin (1.427 k ız erkek) ya ş ortalamas ı 10.05±2.4 olarak bulundu. Ailelerin ortalama 3,08±1,8 (min:1 max:13) çocuk sahibi oldu ğu görüldü. Anne babalar ın eğitim ve meslek durumlar ı Tablo 2'de verilmi ştir. Çocuklar ın geli şim özelliklerine bak ıldığında ortalama yürüme 14,5±6,0 (min: 1 maks: 48) ay, ortalama konu şma 15,7±7,3 (min: 6 maks: 60) ay, ortalama anne sütü alma süresi 13,7±48 (min: 0 maks: 48) ay olarak bulundu. Çal ışma kapsam ında değerlendirilen çocuklar ın günlük TV izleme süresi 158,5±82,1 (min: 0 maks: 540) dakika, günlük ders çal ışma süresi 123,6±72,1 (min: 0 maks: 480) olarak tespit edildi. Erkek çocuklar ın kızlara göre istatistiksel olarak anlaml ı derecede daha fazla TV izledi ği (p<0.05 t=2.71) ve k ız çocuklar ın anlaml ı derecede daha fazla ders çal ıştığı görüldü (p<0.05 t=2863.6). TV izleme süresi ile davran ım bozukluğu belirti şiddeti aras ında pozitif bir korelasyon olmas ına karşın bunun istatistiksel olarak anlaml ı olmadığı görülmü ştür (p>0.05 r=0.106). Ders çal ışma süresi ile davran ım bozukluğu belirtileri şiddeti aras ında negatif bir korelasyon olmas ına kar şın bunun da anlaml ı düzeyde olmad ığı görülmü ştür (p>0.05 r=-0.l15). Anne babalar ın çocuklar ına ay ırd ıkları zaman ile dav- 16

4 İlköğretim Çağı Çocuklarındaki Davranım Bozuklu ğu Semptomlarm ın Sosyodemografik Verilere Göre ran ım bozukluğu belirtilerinin şiddeti aras ında negatif bir korelasyon olmas ına karşı bu anlamlı düzeyde de ğildir (p>0.05 r=-0.018). Anne babalar ın verdiği bilgilere göre erkek çocuklar ın semptom kontrol listesi ortalama puan ı 1.49 (min: 0 mak: 28) k ız öğrencilerin ise 0.92 (min: 0 maks: 36) olarak bulundu. Davran ım bozukluğu belirti kümeleri incelendi ğinde insanlara, hayvanlara (p<0.05 t=2985.8) ve e şyalara zarar verme (p<0.05 t=2712.1), kurallar ı bozma (p<0.05 t=2996.8) erkeklerde k ızlara göre istatistiksel olarak anlaml ı derecede fazla bulunurken, h ırs ızl ık ve doland ırıc ıl ık belirti kümesi erkeklerde daha fazla olmas ına kar şın istatistiksel olarak anlaml ılık yoktur (p>0.05 t=2997) (Tablo 1). Bütün davran ım bozukluğu semptomlar ı erkeklerde k ızlara göre anlaml ı derecede fazla bulunmu ştur (p<0.05 t=2987.5). Öğretmenlerden elde edilen bilgilere göre erkek çocuklar ın semptom kontrol listesi ortalama puan ı 1.18 (min: 0 mak: 21) k ız öğrencilerin ise, 0.41 (min: 0 maks: 29) olarak bulundu. Davranım bozukluğu belirti kümeleri incelendi ğinde insanlara, hayvanlara (p<0.05 t=2544) ve e şyalara zarar verme (p<0.05 t=2855), erkeklerde k ızlara göre istatistiksel olarak anlaml ı derecede fazla bulunurken, doland ır ıcıl ık ve h ırs ızl ık belirtisi k ızlarda erkeklere göre anlaml ı derecede fazla (p<0.05 t=2693), kurallar ı bozma belirti kümesi k ızlarda erkeklere göre daha fazla olmas ına kar şın istatistiksel olarak anlaml ıl ık yoktur (p>0.05 t=2997) (Tablo 1). Belirti şiddeti ö ğretmenlerin doldurdu ğu forma göre ailenin ekonomik düzeyi ile ili şkili olmadığı, ancak anne babalar ın doldurduğu forma göre maddi düzeyi kötü olan grubun maddi düzeyi iyi olan gruba göre doland ırıc ılık ve h ırs ızl ık belirti kümesi hariç insanlara, hayvanlara (p<0.05 t=2362), e şyalara zarar verme (p<0.05 t=2944), Abal ı, Onur, Gürkan, Çelik, Tüzün kurallar ı bozma (p<0.05 t=2399) bütün belirti kümelerinde anlaml ı derecede daha fazla semptom gösterdikleri görülmü ştür. Eğitim düzeyi yüksek olan annelerin çocuklar ı ile eğitim düzeyi dü şük olanlar kar şılaşt ır ıldığında genel davran ım bozukluğu semptomlar! aç ıs ından anlaml ı farkl ılık göstermemekle birlikte insanlara ve hayvanlara zarar verme belirti kümesi lise ve üniversite mezunu olan annelerin çocuklar ında anlaml ı derecede daha az bulunmu ştur (p<0.05 t=568). E ğitim düzeyi yüksek olan babalar ın çocuklar ı ile eğitim düzeyi dü şük olanlar kar şılaşt ır ıldığında genel davran ım bozukluğu semptomlar ı aç ıs ından anlaml ı farkl ılık göstermemekle birlikte kurallar ı bozma belirti kümesi lise ve üniversite mezunu olan babalar ın çocuklarında anlaml ı derecede daha az bulunmu ştur (p<0.05 t=2638). TARTIŞMA Çal ışmam ızda incelenen örneklem grubunun farkl ı sosyoekonomik ve sosyokültürel düzeydeki ailelerden al ınmas ı ve sadece bir okulda değil üç farkl ı okulda çal ışılmas ı kapsaml ı bir değerlendirme sağlam ışt ır. Değerlendirilen örneklem grubunda kız ve erkek ö ğrenci say ıs ın ın birbirine yakın olduğu ve ya ş ortalamas ın ın ilkoğretim ça ğı çocukları aç ıs ından uygun olduğu görülmü ştür. Elde edilen sonuçlar ın geni ş bir örneklem grubundan al ınmas ı davran ım bozukluğu semptomlar ının epidemiyolojik aç ıdan da değerlendirilmesini sağlamıştır. Davran ım bozukluğu semptomlar' okulda ve okul dışında farkl ı olarak bulunmuştur. Ö ğretmenler genel belirti toplam puan ı olarak anne babalardan daha az semptom i şaretlemi ştir. Bunun nedeni olarak öğretmenlerin ö ğrencileri anne babalar kadar tan ıyamadığı, çocuklar ın okul ortam ında bu davran ışlar ın ı baskılad ıkları veya anne babalar ın çocuklar ını yönlendirme konu- 17

5 İlköğretim Çağı Çocuklarındaki Davran ım Bozuklu ğu Semptomlarrn ın Sosyodemografik Verilere Göre Abal ı, Onur, Gürkan, Çelik, Tüzün sunda yetersiz olduklar ı dü şünülebilir. Bu aç ı- dan çal ışmada elde edilen veriler davran ım bozukluğu belirtilerinin birçok kaynaktan (okul, aile gibi) elde edilmesinin gereklili ğini ortaya ç ıkarm ışt ır. Bu sonuç davran ım bozukluğunun değerlendirilmesini ortaya koyan çal ışmalarla uyumludur ( 18). Anne baban ın eğitim düzeyi davran ım bozukluğu belirtilerini etkilemektedir. Ö ğretmenlerin gözlemlerine göre ise, ekonomik düzey belirtilerin şiddetini etkilememektedir. Okul ortam ında anne baban ın eğitim düzeyinin etkilememesi literatürden farkl ı bir sonuç olarak bulunmas ına kar şın anne babalar ın verilerine göre e ğitim düzeyi davran ım bozukluğu belirtilerini etkilemekle ve literatür bilgileri ile uyum göstermektedir ( 18 ). Ayl ık geliri dü şük olan ailelerde davran ım bozukluğu belirtilerinin yüksek olmas ı da diğer çal ışmalar ı desteklemektedir (13,14) TV izleme süresi fazla olanlar ın davran ım bozukluğu belirtilerininde fazla olmas ı bu çocukların medyan ın negatif etkilerinden ( şiddet, h ırs ızl ık, uygunsuz cinsel görüntüler gibi) dolay ı bu belirtileri art ırd ıklar ını veya bu çocuklar ın yaşıt ilişkilerindeki sorunlar ve sosyal aktivitelerinin az olmas ındna dolay ı TV karşısında fazla bulunduklar ın ı akla getirmektedir. Bu çal ış - mada di ğer çal ışmalardan farkl ı olarak TV izleme süresinin davran ım bozuklu ğuna etkilerinin incelenmi ş olmas ı önemli görülmektedir. Erkek çocuklarda bütün davran ım bozukluğu belirtileri k ızlara göre fazla bulunmu ş olup, bu durum literatür bilgileri ile paralellik göstermektedir ( 1). Çal ışmam ızda dikkat çeken di ğer bir özellik olarak doland ırıc ıl ık ve h ırs ızl ık belirti kümesinin erkeklerde anlaml ı derecede fazla olmamas ı k ızlar ında bu belirtileri erkeklere yak ın şiddette gösterdiğini vurgulamaktad ır. Anne babalar ın çocuklarına ay ırdığı zaman anne baba çocuk ili şkisinin kalitesi aç ıs ından bir değer ifade etmektedir. Davran ım bozukluğu belirtilerini fazla gösteren grupta anne babalar ının daha az zaman ay ırdığı göze çarpmakad ır. Anne baban ın zaman ay ırmas ın ın davran ım bozukluğu yönünden koruyucu oldu ğu dü şünülmektedir. SONUÇ Bu çal ışmada örneklem grubunun geni ş tutulmas ı elde edilen bulgular ın güvenirli ğini art ırm ıştır. Türkiye'de farkl ı epidemiyolojik çal ışmaların olmas ına kar şın bu çal ışmada davran ım bozukluğu belirtilerini art ıran faktörleri inceleyen çal ışmalar içerisinde önemli bir yer tutaca ğı dü şünülmektedir. Davran ım bozukluğu belirtileri çocuğun geli şimsel özellikleri, akademik özellikleri ve ailenin sosyodemografik faktörleri ile karşılaşt ırılm ışt ır. Elde edilen bulgular ın bir k ısm ı literatür bilgilerini desteklerken bir k ısm ı literatür bilgilerinden farkl ı bulunmu ş olup, sonuçlar ın daha ileri çal ışmalara zemin haz ırlayacağı dü şünülmektedir. KAYNAKLAR 1. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Fourth Edition (DSM-IV). American Psychiatric Association, Washington DC, Barkley RA: Major life activity and health outcomes associated with attention-deficit/hyperactivity disorder. J Clin Psychiatry 63 Suppl 12:10-5, Upadhyaya HP, Deas D, Brady KT, Kruesi M: Cigarette smoking and psychiatric comorbidity in children and adolescents. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 41: , Greene RW, Biederman J, Zerwas S, Monuteaux MC, Goring JC, Faraone SV: Psychiatric comorbidity, family dysfunction, and social impairment in referred youth with oppositional defiant disorder. Am J Psychiatry 159: , Molina BS, Bukstein OG, Lynch KG: Attention-deficit/hyperactivity disorder and conduct disorder symptomatology in adolescents with alcohol use disorder. Psychol Addict Behav 16: , Armstrong TD, Costello EJ: Community studies on adolescent substance use, abuse, or dependence and 18

6 İlköğretim Çağı Çocuklar ındaki Davran ım Bozuklu ğu. Semptomlar ının Sosyodemografik Verilere Göre psychiatric comorbidity. J Consult Clin Psychol 70: , Coid J, Petruckevitch A, Bebbington P, Brugha T, Bhugra D, Jenkins R, Farrell M, Lewis G, Singleton N: Ethnic differences in prisoners. 2: risk factors and psychiatric service use Br J Psychiatry 181: , Kjelsberg E: DSM-IV conduct disorder symptoms in adolescents as markers of registered criminality. Eur Child Adolesc Psychiatry 11:2-9, Tramontina S, Martins S, Michalowski MB, Ketzer CR, Eizirik M, Biederman J, Rohde LA: School dropout and conduct disorder in Brazilian elementary school students. Can J Psychiatry 46: , Wolke D, Woods S, Stanford K, Schulz H: Buliying and victimization of primary school children in England and Germany: prevalence and school factors.br J Psychol 92: , Bassarath L: Conduct disorder: a biopsychosocial review. Can J Psychiatry 46: , Compton WM, Conway KP, Stinson FS, Colliver JD, Grant BF: Prevalence, correlates, and comorbidity of DSM-IV antisocial personality syndromes and alcohol and specific drug use disorders in the United States: re- Abal ı, Onur, Gürkan, Çelik, Tüzün sults from the national epidemiologic survey on alcohol and related conditions. J Clin Psychiatry. 66:677-85, Kjelsberg E: Conduct disordered adolescents hospitalised Secular trends in criminal activity. Eur Child Adolesc Psychiatry 14: , Hill J. Biological, psychological and social processes in the conduct disorders. J Child Psychol Psychiatry 43: , Herpertz SC, Wenning B, Mueller B, Qunaibi M, Sass H, Herpertz- Dahlmann B: J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 40: , Bennett KJ, Offord DR: Screening for conduct problems: does the predictive accuracy of conduct disorder symptoms improve with age? J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 40: , Bird HR, Canino GJ, Davies M, Zhang H, Ramirez R, Lahey BB: Prevalence and correlates of antisocial behaviors among three ethnic groups. J Abnorm Chilrl Psychol 29: , Earls F: Oppositional-Defiant and Conduct Disorders. In: Rutter M, Taylor E, Hersov L, editors. Child and Adolescent Psychiatry. 3rd ed. Oxford, Blackwel Science press ,