Emisyon ve Hava Kalitesi Ölçüm Yöntemleri: Temel Prensipler

Transkript

1 Emisyon ve Hava Kalitesi Ölçüm Yöntemleri: Temel Prensipler Prof.Dr.Abdurrahman BAYRAM Dokuz Eylül Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü Tınaztepe Yerleşkesi Buca-İzmir Tel: Faks: E-posta:

2 Hava kirleticilerin ölçümü Hava kirliliği ölçümleri genel olarak ikiye ayrılır: kirleticinin oluştuğu yerde, baca gazında kirletici miktarını saptamak için yapılan ölçümler (emisyon ölçümleri) atmosferde kirleticinin etkisini görmek için yapılan ölçümler (hava kalitesi ölçümleri)

3 Emisyon Ölçümleri Gaz * Hacimsel kons. * Kütlesel kons. * Kütlesel debi Partikül * Kütlesel kons. * İrilik dağılımı * Kimyasal bileşim Aerosol * ince partiküller * damlacık sisi * kimyasal bileşim

4 Hava kalitesi ölçümleri Gaz * Hacimsel konsantrasyon * Kütlesel konsantrasyon * Birikim Partikül madde Sıvı yağıştaki safsızlık yağış, çiğlenme, sis, kar Askıda partikül - kütlesel kons. - kimyasal bileşim Çöken tozlar - kütle - kimyasal bileşim

5 Ölçüm Yöntemleri Hava kirleticilerin ölçüm yönteminin seçimi; ölçülecek maddeye, kirleticinin sahip olduğu davranışlara, ölçüm sonuçlarının değerlendirme amacına bağımlıdır.

6 Fiziksel ve kimyasal ölçüm prensipleri Fiziksel ölçüm yöntemlerinde kirleticinin spesifik fiziksel davranışı, ölçülecek miktar olarak kullanılır. Hava örneği, ölçüm sırasında materyal olarak değişmez. Örnek içindeki diğer maddelerin katkı yapmaması gerekir. Kimyasal yöntemlere göre daha iyi bir şekilde sürekli ölçüm tekniklerine uygulanabilirler. Kimyasal ölçüm yönteminde ölçülecek miktar, kimyasal reaksiyonlarla karakteristik ve ölçülebilir davranışlı bir koşula dönüştürülür. Bu reaksiyon sırasında ölçülen miktar değişebilir. Fiziksel ve kimyasal yöntemleri birlikte kullanan fizikokimyasal yöntemler mümkündür.

7 Sürekli olmayan ölçümler: Ölçüm periyodundaki ortalamayı gösterir. Zamana bağlı değişimleri görmek için uygun ve duyarlı periyot saptanır. Çoğunlukla manuel yada yarı otomatik cihazlarla yapılır. Genellikle iki adımda yapılır: Farklı örnekleme aletleri ile örnek toplama (gaz örnekleme tüpü, şırınga, torba, absorbans çözelti, filtre, katı maddede adsorpsiyon, aktif karbon) Örneklerin laboratuvarda analizi Çok düşük konsantrasyonlar nedeniyle sürekli ölçümde saptanamayan maddeler için uygundur. Referans ölçüm yöntemi olarak kullanılırlar. Sonuçlar örnek alındıktan belli bir süre sonra öğrenilir.

8 Sürekli ölçümler: Zamana bağlı değişimleri gösterir. Fiziksel, fiziko-kimyasal ve kimyasal ölçüm prensibine dayanan otomatik ölçüm cihazları ile yapılır. Ölçülen değerler anlık görülebilir, sabit yazıcı olanağı. Cihazlar kalibre edilmeli (standart kalibrasyon gazları veya uygun manuel yöntemlerle) Her kirletici için henüz geliştirilmemiş ve uygulama olanağı olmayabilir.

9 Sürekli-sürekli olmayan ölçüm farkı Konsantrasyon (µg/m3) Saatler Saatlik PM10 konsantrasyonları değişimleri

10 Ortalama alma sürelerinin sonuçlara etkisi a) Sürekli ölçüm b) 30 dak. ortalama c) 3 saatlik ortalama d) Günlük ortalama

11 Emisyon ölçümü türleri Bacada doğrudan ölçüm Ekstraktif- sürekli ölçüm Ekstraktif- laboratuvarda analiz

12 Emisyon ölçümü türleri

13 Hava kalitesi ölçüm türleri Otomatik ölçümler: Yarı otomatik ölçümler Aktif örnekleme ve laboratuvarda analiz Pasif örnekleme ve laboratuvarda analiz

14 Emisyon ve hava kalitesi ölçümlerinde örneklemeler (a) 1. Örnekleme sondası 2. Toz filtresi (gerekirse ısıtmalı) 3. Nem tutucu 4. Pompa 5. Vana 6. Plastik torba Hava kalitesi örneklemede 1, 2, 3 kullanılmaz.

15 Emisyon ve hava kalitesi ölçümlerinde örneklemeler (b) 1. Örnekleme sondası 2. Toz filtresi (gerekirse ısıtmalı) 3. Nem tutucu 4. Pompa 5. Vana 6. Plastik torba 7. Gaz örnekleme tüpü Hava kalitesi örneklemede 1, 2, 3 kullanılmaz.

16 Emisyon ve hava kalitesi ölçümlerinde örneklemeler (c) 1. Örnekleme sondası 2. Toz filtresi (gerekirse ısıtmalı) 4. Pompa 9. Gaz yıkama şişesi 10. Nem tutucu-kurutucu 11. Kelebek vana 12. Gaz sayacı / akış ölçer Hava kalitesi örneklemede 1 ve 2 kullanılmaz.

17 Emisyon ve hava kalitesi ölçümlerinde örneklemeler (d) 1. Örnekleme sondası 2. Toz filtresi (gerekirse ısıtmalı) 4. Pompa 12. Gaz sayacı / akış ölçer 13. Adsorpsiyon tüpü (aktif karbon, tenax, XAD-2) Hava kalitesi örneklemede 1 ve 2 kullanılmaz.