Amerika Birleşik Devletleri ve Türkiye de Gençlere Yönelik Psikolojik Danışma ve Rehberlik Hizmetleri (*}

Transkript

1 Amerika Birleşik Devletleri ve Türkiye de Gençlere Yönelik Psikolojik Danışma ve Rehberlik Hizmetleri (*} Prof. Dr. Thom as SKO VH O LT (** ( * ) Çev. Dr. Gülden BİLAL ( ) Bu konuşm am da sizlere, yaşam ım ızda önem li yeri olan bir d ö nemden sözetm ek istiyorum. Yaşam ım ızın bu dönemi, bir yandan bedenlerim izin değişerek bize heyecan ve haz verici bir biçim de g e liştiği, öte yandan ana-babamız, arkadaşlarım ız, öğretm enlerim iz ve diğer yetişkinlerle olan ilişkilerim izi hatta eski fikirlerim izi bile farklı biçim lerde görmeye başladığım ız bir dönemdir. Bu dönem de birey, «yaşamım nerede başladı, nerede so n la n a cak?», «Türk olm anın anlam ı nedir?», «Ne tür davranışlar uyum ludur?» gibi birtakım sorulara cevap aram aya başlar. Sizlere, bunların bir Am erikalı'nın görüşleri olduğunu da vurgulamam gerekiyor. Bu nedenle, burada söylenenler Türkiye için ge çerli olm ayabilir. K uşkusuz bu konuda karar verecek olanlar s îz le r siniz. Ergenler, yepyeni bir ülkeye gelen göçm enlere benzetilebilir. Yeni bir ülkeye gelen bir insan, ona garip gelen, çelişkili, şaşırtıcı ya da ilginç bazı durum larla karşılaşır. Bu değişikliklere uyum s a ğ layabilm ek. nasıl davranacağını, düşüneceğini ve hissedeceğini öğrenebilm ek için büyük bir çaba sarfeder. İşte, ergen de bu dönem de yukardakilere benzer yaşa n tıla r geçirir. Bu dönemde, ergende m eydana gelen değişiklikler şöylece s ı ralanabilir. (*) Bu tebliğ, tarihinde Gençlik ve Spor Bakanlığı, Gençlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü nde sunulmuştur. (* ) Minesota Üniversitesi, Fulbright Profesörü. ( * ) Hacettepe Üniversitesi. Eğitim Fakültesi, Psikolojik Hizmetler Ana Bilim Dalı 38

2 1) Fiziksel değişm eler: İç salgı bezleri, yeni horm onlar s a lg ı lar. Bu da bedende bazı değişikliklere yolaçar. Bu nedenle birey, farklı görünmeye ve yeni hormonların da etkisiyle kendisini daha farklı hissetm eye başlar. 2) Duygusal d e ğ iş m e le r: Fiziksel ve hormonal değişiklikler, bireyin duygusal işlevlerinde de bazı değişiklikler meydana gelir. A k ranlarının, televizyon ve radyo gibi iletişim araçlarının etkileri de bunlara eklenir. 3) Zihinsel g e lişm e le r: Ergen, zihinsel olarak da geliştiği için farklı biçim lerde düşünebilm ektedir. Düşünce örüntüleri, önceleri d a ha basit düzeyde iken, şim di artık soyut ve hipotetik kavram larla d a ha karm aşık hale gelm iştir. Örneğin, «Ülkeler neden savaşıyorlar?» Bundan böyle ergenin, «arkadaş nedir?», «annem nasıl bir in sandır?», «ben kimim?» gibi sorulara yeni cevaplar bulm ası gerekmektedir. Bu türden soruların cevaplarını buldukça, dünya ergenin gözünde daha farklı bir biçim de belirm eye başlar. 4) Kim lik arama ve Benliği Kabul: Tüm bu fiziksel, duygusal, zihinsel ve sosyal d e ğ işiklikler olurken, ergenin dikkatini bu fa rk lılaşm alara odaklaştırm ası doğaldır. Eıgen, bir yandan bu d e ğ işiklik lerle başetm eye ç a lışır ve «bu değişikliklerin özü nedir? beni nasıl etkileyecek?, ne olacağım?, kendimi olduğum sandığım insan mıyım?» gibi sorularla yüzyüze gelirken, diğer yandan da bazı s e cim ler yapm ak ve önem li kararlar vermek zorundadır. Türkiye.de, özellikle kırsal alanlarda kararların çoğunluğu aile büyükleri tarafından verilm ektedir. Büyük şehirlerde yaşayan gençlerin ise daha çok seçme hakları vardır. Amerikada ise ergenlerin büyük ölçüde seçm e özgürlükleri bulunmaktadır. Özgürlük, elbetteki güzel bir şeydir ancak bazı sorunları da beraberinde getirir. Bu nedenle Am erikada ne yapacağını, ne tür seçim lerde bulunacağını ve ve nasıl kararlar alacağını bilemeyen pekçok genç vardır. Aşağıda sorunlarını dile getiren dört gencin kısa öyküleri verilmiştir. 1) 17 Yaşındaki Am erikalı bir genç kız şöyle yazıyor. «En sonun da kendimle yüzyüze gelmem gereken zaman gelecek. Şimdi bile, yaşamımda ürkütücü, tehdit edici bir biçimde ortaya çıkan önemli seçim ler yapm aktan korkuyorum. Üniversiteye gitmek ya da gitm e mek?, eğer gidersem hangi alanda öğrenim görmek? gibi. En iyisi hangisi? Ne istiyorum? Karar vermek zor. Korkuyorum. Düşündüğüm 39

3 kadar akıllı değilim. Şim di önüm de uzanan yolu görebiliyorum; ancak sonunu, sonuçlarım kestiremiyorum.» 2) Geçen hafta, Berlinde tanışıp konuştuğum 19 yaşındaki bir Türk genci de şunları anlattı: Konya'da doğmuş, beş yaşında Berline gitmiş. 14 senedir Berlinde bir fotoğrafçı dükkânında çalışıyor. «Bazen Türk, bazen de Alm an olduğum u düşünüyorum» diyor. «Arkadaşlarım ın hepsi Türk, ama ben hep Alm anya'da yaşadım. Evde bir Türk gibi ancak işte ve diskoteğe gittiğim de bir Alm an gibi davranıyorum». Bunun üzerine kendisine bir insan yüzü çizip şöyle d e dim: «Kendini farklı iki insan gibi hissediyorsun ve bu ikisini uzlaştıramıyorsun». «Evet» diye cevapladı. «Ben kimim?» sorusu gençlerin kendilerine sordukları temel so rulardan biridir. Arkadaşlarıyla biraraya gelip saatlerce konuşurlar. Ana-babalar da çoğunlukla bundan hoşlanm azlar. Psikolojik bakım dan düşünüldüğünde bunu anlam aya çalışm ak gerekir. A caba y a şa mın belli bir döneminde bireyin arkadaşlarıyla saatlerce konuşm ası neden bu denli önemli bir faaliyet oluyor? Bu sorunun cevabı şu: Gençler, tıpkı heykel yapan bir sanatçı gibi kendi kendilerinin heykellerini çıkarm aya, başka bir deyimle «Nasıl bir insanım? En iyi ve en kötü özelliklerim hangileri? Benden kim(ler) hoşlanıyor? Erkekler, güzel olduğumu düşünüyorlar m ı? Kızlar, beni yakışıklı buluyorlar m ı? Yetişkinler, zeki olduğum inancındalar mı?» türünden sorulara verdikleri cevaplara göre benlik algılarını geliştirm eye çalışırlar. B u nu yaparken de arkadaşlarından aldıkları geribildirim den (feedback) yararlanırlar. Bir ara, çocuklarım ıza bakan bir genç kız vardı. B ir gün görevi sona erip de evden ayrıldığında ortada bıraktığı bir kağıt parçası gözüme ilişti. Kendisi, bunun üzerine ism ini farklı biçim lerde k ara layıp durm uştu. B elli ki «Ben kimim?» sorusu üzerinde düşünüyordu. Berlinde yaşayan Türk genci de m uhtemelen kendisine aynı s o ruyu sorm aktaydı. «Ben kimim?». Ancak kuşkusuz onun işi çok daha zordu çünkü kafasında biraraya getirip uzlaştırm aya çalıştığ ı iki kültür (Türk ve Alman) vardı. 3) Senelerce önce, 15 yaşlarındaki Am erikalı bir genç kız, babasının ölümünden ve bu olaydan sonra kendisine dünyaya açılan bir yol bulm aya çalıştığından sözetm iş, şöyle dem işti. «Bir gece babamı koma halinde buldum. Nefes alm aya çalışıyordu. Ölüm üyle hepimiz yalnız kaldık. Onun öldüğü gerçeğini kabullenem edim ve kendimi çok yalnız hissettim. Artık evden ayrılıp yaşam ım ı kazanm ak z o runda olduğumu biliyordum ve artık daha fazla bir pa rça sı olduğum 40

4 dışardaki koskoca dünyaya girecek bir yol arıyor, bunu da nasıl becerebileceğim i merak ediyordum.» 4) Genç Yahudi kızı Ann Frank, Am sterdam da bir tavanarasında uzun süre saklanm ış ve bu arada da bir günlük tutmuştu de saklanm aya başlayalı 2 yıl olmuştu. B ir toplam a kam pında ö l mezden bir yıl kadar önce 16 yaşındaydı ve şunları yazmıştı. «Dün bir makale okudum. Yazar, bu yaşlarda gene kızların kendilerini pek güven içinde hissetm ediklerini, oysa düşünce ve alışkanlıklarıyla b i rer birey olduklarını keşfettiklerini yazıyor. Ben 14 yaşındayken kendim le ilgili düşünm eye ve bir birey olduğumu anlam aya başladım.» Yukarıda verilen örnekler, gençlerin çocukluktan çıkıp, yetişkinlerin dünyasına girerken karşılaştıkları sorunları ve bunların çö zü müne yönelik çabaları ifade etmektedir. B ir kısım gençler, ç o cu k lu k tan çıkıp yetişkinlerin dünyasına girdiklerinde bazen ilgisiz bırakılmakta ya da reddedilmektedirler. Aslında bu gençler, kendilerine toplumda anlam lı birtakım roller bulmaya çalışm aktadırlar. Örneğin, bir iş bulma, bu tür çabaların bir parçasıdır. Am erika'da gençler, özellikle zenciler, Latin Am erika kökenliler ve yerliler gibi azınlık gruplardan gelen gençler, bir iş bulmakta çok zorluk çekiyorlar ve bu gençlerin hemen hemen yarısı iş bulamıyor. Böylece, bunlardan bazıları örneğin Şikagodaki Blackstone Rangers gibi şehir çe te le rinin üyeleri arasına katılırken, diğerleri Koreli Sun M oon un başkanı olduğu Moores adlı dini bir grubun üyeleri oluyorlar. İngilterede ise fakir gençler, yetişkin modellerini reddederek garip görünüşlü saç ve kıyafetleriyle punk rock kültürüne katılıyorlar. Türkiyede, anladığım kadarıyla, 70 li yılların sonlarında aşırı sağ ve sol gruplarda toplanan anarşistler çoğunlukla kendilerine yetişkinlerin dünyasında yer ve imkân olmadığını düşünen gençlerdi. Bunlar, kendileriyle ilgilenen ve onları etkileyen kişilerce toplanarak biraraya getirilm işlerdi. Şimdi, bu grupları oluşturan gençleri anlamaya çalışalım. Amerikadaki çete yada dini grupların üyeleri, İngilteredeki Punk lar ve Türkiyedeki anarşist gençler, Psikolojik açıdan düşünüldüğünde, a c a ba bu davranışın amacı nedir? Bu gruplara katılmak, insanlar için ne anlam taşım aktadır? Bunu açıklam aya çalışm ada iki noktaya değinm ek istiyorum. 1) Am erikalı psikolog Rollo May, G üç ve Suçsuzluk. Şiddetin Kaynağı İle İlgili Bir Arayış isimli kitabında, şiddetin- tıpkı Amerikadaki şiddet suçlularının davranışlarının kaynağı olduğu gibi- üst dü 41

5 zeyde yaşanan üm itsizlik ve ça re sizlik duygularından kaynaklandığını yazm aktadır. Şiddet, güçten değil, aksine güçsüzlük duygularından kaynaklanm aktadır. Am erikada politik liderleri vuran kişileri düşünelim. - Reagan ı vuran John Hinkley, George W allace'! vuran Arthur Bremmer, Robert Kennedy i öldüren Sirha Sirhan, M artin Luther King'i öldüren Jam es Earl ve John Kennedy i öldüren Lee H arvey Oswald - Bu insanlar, başarısız oldukları ve işe yaram adıkları duygusuna kapılan insanlardır. Buradan çıkan sonuç şudur: Gençlere yetişkinlerin dünyasından bir pay verm emek ve onların bu dünyada bir yer edinm e ça b a la rına karşı ilgisiz kalmak, şiddet eylem lerine yol açan bir tür engellenme yaratm aktadır. 2) Yine Am erikalı bir psikolog olan M aslow, tüm insanların doyurulm ası gerekli birtakım ihtiyaçları olduğunu ileri sürer. Bu ihtiyaçlar, fizyolojik ihtiyaçlardan başlayarak kendini gerçekleştirm e ihtiyacına kadar hiyerarşik bir sıra içinde karşılanır. Bir başka deyişle, her bir ihtiyaç grubu, kendinden bir önceki ihtiyaç yada ihtiyaçların karşılanm asından sonra önem kazanır. Bu ihtiyaçlar, aşağıdaki şe mada gösterilm iştir. Kendini G erçekleştirme İhtiyacı P sikolojik ih tiyaçlar Benlik saygısı, başarma, yeterli olma, kabul görme Sevgi ve Şefkat İhtiyacı D iğerleriyle ilişki kurma, se v ilme, kabul edilme, ilgi görme Güven İhtiyacı Güvenlik içinde tehlikeden uzak olma Fizyolojik İhtiyaçlar Açlık, susuzluk vb. temel ihtiyaçlar 42

6 Dini gruplara katılan Am erikalı gençler örneğini hatırlayacak olursak, görüldüğü gibi bu gruplar, insanlara ait olma, tanınma ve kabul görme gibi ihtiyaçlarını doyurdukları duygusunu vermektedir. Vurgulam ak istediğim nokta, gençlerin yetişkinlerin dünyasına g irmelerine yardım etmek zorunda olduğumuzdur. Aksi halde, onlar da bu ortamı başka yerlerde, başka gruplarda arayacak ve bulacaklardır. PSİKO LO JİK D ANIŞM A VE REHBERLİK : Am erika Birleşik Devletleri'nde, gençlere yardım çoğunlukla p sikolojik danışm a ve rehberlik servisleri ile yapılır. Danışma, rehberlik, psikolojik hizmetler, klinik psikoloji, psikiyatri, sosyal hizmetler, okul psikolojisi gibi m eslekler, daha çok yeni olup, olum suz bir yaklaşım la algılanm anın sıkıntısını çekm ektedirler. Kamuoyu, ruh h astalığı kavram ından büyük bir rahatsızlık ve korku duymakta, bu nedenle de bu alanlarla ilgili kişilere yaklaşım ları olum suz olmaktadır. Bu alanla uğraşan kişiler, insanların aklından geçenleri okuyup düşüncelerini onlara söylerlerm iş gibi düşünüyor. Oysa, bütün bu söylenenlerde çok az bir gerçeklik payı vardır. Burada söz konusu olan, insan davranışlarının bilim sel olarak incelenmesine ve insan refahının sağlanm asına katkıda bulunan bir disiplindir. Am erika Birleşik D evletleri'nde Psikolojik Danışm a ve Rehberlik: Psikolojik Danışm a ve Rehberlik, Am erika Birleşik D evletleri'nde son 40 yıldır hızla gelişm iş ve gelişmektedir. Lisans düzeyinde psikoloji, son 20 yılın en popüler alanı haline gelm iş ve 70'li y ılla rın ortalarında Am erikada alınan doktora derecelerinin % 40 ı psikoloji ile psikolojik danışma ve rehberlik alanında olmuştur. Psikolojik danışma ve rehberlik alanında, bilim uzmanlığı (master) düzeyinde 400 (Türkiyede ise 2), doktora düzeyinde ise 150 m ezuniyet so n ra sı program ı bulunm aktadır (Türkiyede 2). Bu program lardan her sene, bilim uzmanlığı düzeyinde in üzerinde, doktora düzeyinde ise 1000 kadar öğrenci mezun olmaktadır. Psikoloji ile Psikolojik Domşma ve Rehberlik alanlarında, Yüksek Okulda Öğrenci Kişilik Hizmetleri, Danışma Psikolojisi Dergisi, Okul Danışmanı, M esleki Rehberlik, Ruh Sağlığı Danışmanı, Personel ve Rehberlik Dergisi ve daha birçokları gibi 40 ın üzerinde dergi vardır. Her sene bu a la n larda 200'ün üzerinde kitap yayımlanmaktadır. Kayıtlı üyeleri bulunan mesleki kuruluşlar arasında. Rehberlikte Ölçm e ve Değerlendirme Derneği, Am erikan Okul Danışm anları Derneği, G rupla Psikolojik Da 43

7 nışma Uzm anları Derneği, Amerikan Üniversiteliler Derneği, Ulusal M esleki Rehberlik Derneği ve pekçokları gibi kuruluşlar bulunm akladır. Burada iki sorunun cevabını tartışm ak istiyorum. 1) Bu alan Am erikada neden bu denli gelişip önem kazanm ıştır? 2) Bu alanın Türkiyedeki yeri nedir? Am erika Birleşik Devletler inde Psikolojik Danışma ve Rehberlik alanının gelişm esinde iki önem li faktörün bulunduğu görülm ektedir. a) Dünyanın çok büyük bir hızla değişm esi- şehirleşm e, ileri teknoloji, bilgi patlaması, televizyon, en az 12 yıl süreyle okula devam etme zorunluluğu, ülkede birarada yaşayan ve farklı yerlerden gelen insanların oluşturduğu yeni grupların varlığı. Benim yaşadığım şe hirde, Laos un tepelerinden gelen 8000 Hmonglu, Elm hurst N. Y. da ise kadarı 110 değişik ülkeden göçeden kişi bulunmaktadır. Bunun dışında, yıllar boyunca Am erikaya binlerce insan gelip yerleşm iştir. Bütün bu faktörlerin biraraya gelm esi, pekçok kişi için yaşam ı karm aşık hale getirmiş, eski basit ve belirgin taşra yaşam ı sona erm iştir. b) Am erikada insan potansiyelini artırmak, herkesin yetenek ve gizilgüçlerini en üst düzeyde kullanabilm esini sağlam ak için verilen uğraşlar. işte, yukarıda sö z edilen nedenlerle (modern dünyanın karm a şıklığı ve herkesin yeteneklerini en üst düzeyde kullanabilm esini sa ğ lama) Am erika B irleşik D evletleri nde, Psikolojik Danışm a ve Rehberlik hizm etleri gelişm iştir. Türkiyede P sikolojik Danışm a ve Rehberlik : Psikolojik Danışma ve Rehberlik alanının Türkiye'deki durumu nedir? Bu alan burada da yararlı bir uğraşı ve m eslek m idir? K uşkusuz, bu alanda uzm anlaşan kişiler yoğun bir eğitimden geçmiş, beceri kazanm ış kişilerdir. Herhalde kalbin yerini bilmeyen bir d o k torun kalp am eliyatı yapm asını istem ezdiniz. Aynı şekilde, p sikolojik danışm a ve rehbeılik alanı da üst düzeyde eğitim görm üş uzm anlar gerektirir. Psikolojik D anışm a ve Rehberlik Uygulam alarını Gerektiren Alanlar : Türkiye'e pikolojik danışm a ve rehberlik uzmanları için açık olan çalışm a alanlarından bazıları şunlardır-. 44

8 1. Gençlerin kırsal kesimlerden kalkıp Ankara, İstanbul, İzmir gibi büyük kentlere gelmeleri. Bu gençler, birtakım uyum sorunları yaşam akta, farklı davranış örüntüleri karşısında şaşırm akta ve problem lerini nasıl çözüm leyeceklerini bilemem ektedirler. Bu alanda yetişm iş bir danışman, gençlerin karşılaştıkları problemlerin çjözümünde onlara yardım cı olabilir. 2. Cinsellik konusunda büyük ölçüde zorlama ve baskı var gibi görünmektedir. Ayrıca, gençler neyin doğru olduğu konusunda farklı görüşlerle karşı karşıya kalmaktadırlar. Örneğin 1) televizyondaki 'D allas, Bebekler vadisi, 'Flam ingo Yolu vb. gibi yabancı kaynaklı dizilerin etkileri, 2) neyin doğru olduğu konusunda ana-babalarının görüşleri, 3) neyin doğru olduğu konusunda kız ve erkek a rk a d aşlarının görüşleri... gibi. Böylece toplum normlarına uygun olan cinsel davranışlar konusunda yukarıda söz edilen bakış açıları arasında çatışm ala r görülm ektedir. Bu alanda yetişm iş bir danışm an, problemin çözüm ünde gençlere yardım cı olabilir. 3. Öğrenciler, üniversite sınavlarına girerken öğrenim görmek istedikleri alanları belli bir tercih sırasına göre sıralam ak durum undadırlar. Öte yandan, m eslekler dünyası o denli karm aşıktır ki gençlerin m eslekler hakkında pek fazla bilgileri yoktur. (Birbirinden fa rklı in üzerinde iş vardır.) M im ar kim lere denir? Sistem a n alizcisi ne iş yapar? Eğitim yönetim i ne gibi becerileri gerektirir? Am e rika da «gözlükçü (opticion), optom etrist (göz m uayenesi yapan kişi), ve opthalmolojist) (göz am eliyatları yapan doktor) arasında ne gibi farklar vardır?» diye sorduğumda çok az kişi sorunun cevabım bilm işti. Bu nedenle, bu alanda yetişm iş bir uzman, problem in ç ö züm ünde bireylere yardım cı olabilir. 5. Pekçok gencin, okulda, öğrenm e yeteneklerini sınırlayan veya engelleyen problemleri vardır. Örneğin, kendine güven düzeyleri dü^uk olabilir, bunalımda olabilirler ya da öğrenme güçlüğü çekiyor olabilirler. Psikolojik danışm a uzm anları bu konularda onlara yardım cı o.abllirler. 6. Bazı gençler, yurtlarda kalm aktadırlar. Bu gençler, çoğu za man bazı sorunlarla karşılaşm aktadırlar. Bu nedenle kendilerine yol gösterecek ve onları yüreklendirecek kişilere yani alanda uzm anlaşmış kişilerin yardım larına ihtiyaçları vardır. Bu alanda uzm anlaşmış kişiler ise psikolojik danışm anlardır. 7. Türkiye de, gençlerin liseden mezun olduktan sonra iş bulup çalışm a hayatına atılm aları çok zordur. Çoğunlukla bu gençler, na- 45

9 sil iş arayacaklarını bilmemekte ve cesaretlerini yitirmektedirler. Alanda uzm anlaşm ış danışmanlar, belirli yöntemler kullanarak (örn. iş kulübü yöntemi) gençlere yardım cı olabilir. 8. Alm anya da yaşam akta olan Türk gençleri kimlik bunalımı geçirm ekte ve bazı davranış bozuklukları göstermektedirler. Daily News gazetesinin Türkçe yayınlanan M art sayısında Cem Sevin, bu gençlerin problem lerine yardım cı olabilm ek için uzman danışm anlara ihtiyaç olduğunu yazm aktadır. 9. Genel anlam da problem alanına bağlı olarak, bireyin de ğ işiklikler yapm ası, karar vermesi, seçim lerde bulunm ası ve çözüm lenmesi gereken problem durum larında uzm anlaşm ış bir danışman, ona yardım cı olabilir. Am erika B irleşik Devletleri'nde, Psikolojik Danışm a ve Rehberlik uzmanları, lisansüstü düzeyde eğitilirler ve kişilik kuramları, test ve ölçm e teknikleri, görüşm e, uygulama, rehberlik ilkeleri, d a n ışma kuramları, ergenlik psikolojisi, grupla danışm a, yasal ve etik kurallar, evlilik ve aile danışm ası, m esleki rehberlik gibi dersleri a lırlar Bu derslerin sonunda da tüm bilgileri kapsayan bir sınava g i rerler ya da bazen bir tez hazırlam ak durum undadırlar. Mezun o l duktan sonra danışmanlar, üniversitelerin danışm a merkezlerinde, liselerin rehberlik servislerinde, yurtlarda, iş bulma kurumlarında, tek başlarına veya bir hekim le birlikte özel m uayenehanelerde, m eslek ya da teknik okullarda, hastahanelerde, rehabilitasyon m erkezlerinde ve toplum ruh sağlığı kliniklerinde görevlendirilirler. Özetlenecek olursa burada başlıca ergenlik ve genç yetişkinlik sorunlarından bazılarını gözden geçirerek, Am erika B irleşik Devletleri'nde Psikolojik Danışma ve Rehberlik m esleğini ve bu mesleğin T ü rkiye deki olası uygulam alarına değinm eye ça lışm ış bulunuyoruz. 46