TÜRKİYE DE ÇALIŞAN KADINLAR: SORUNLARI, BEKLENTİLERİ VE SENDİKALARA KARŞI TUTUMLARI

Transkript

1 TÜRKİYE DE ÇALIŞAN KADINLAR: SORUNLARI, BEKLENTİLERİ VE SENDİKALARA KARŞI TUTUMLARI Anket Kasım 2014-Ocak 2015 tarihleri arasında 26 ilde, kadınların çalıştığı işkolları dikkate alınarak 10 işkolunda, 2514 çalışan kadın ile yapılmıştır. Anket değerlendirmesi Mart ayında tamamlanmıştır. Rastgele örneklem yöntemiyle yüz yüze anket tekniği uygulanarak çalışma yapılmıştır. Anket formu, çalışan kadınların sorunlarına ilişkin veri toplamak üzere dört bölüm ve 111 sorudan oluşmuştur. Birinci bölüm, çalışan kadınların genel ve sosyal durumunu belirleyen 16 sorudan, İkinci bölüm, çalışan kadınların aile hayatına ilişkin durumu ve karşılaştıkları sorunlarını belirleyen 13 sorudan, Üçüncü bölüm, çalışan kadınların işyerindeki durumu ve karşılaştıkları sorunlarını belirleyen 53 sorudan, Dördüncü bölüm ise sendikalara karşı tutumlarını tespit etmeyi amaçlayan 29 sorudan oluşmuştur. I. DEMOGRAFİK ÖZELLİKLER Araştırmaya katılan çalışan kadınların genel ve sosyal özelliklerine ilişkin bulgular şu şekildedir: Ankete Katılan Çalışan Kadınların İllere Göre Dağılımı İl % İl % Adana 2,7 Konya 1,6 Ankara 11,2 Malatya 2,2 Antalya 6,1 Manisa 1,4 Bursa 6,6 Kahramanmaraş 1,7 Çanakkale 2,0 Mardin 0,6 Denizli 3,6 Muş 0,4 Erzurum 0,5 Niğde 1,2 Gaziantep 1,4 Sakarya 4,9 İstanbul 31,1 Samsun 3,1 İzmir 5,8 Tekirdağ 3,9 Kars 0,4 Trabzon 2,5 Kastamonu 1,1 Şanlıurfa 1,6 Kayseri 1,2 Karabük 1,3 Örneklem dağılımı, TÜİK in İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması Düzey 2 ye göre Türkiye genelini yansıtmaktadır. Araştırmaya en fazla İstanbul ilinden (%31,1), en az ise Muş ilinden (%0,4) katılım gerçekleşmiştir.

2 Ankete Katılanların Çalışılan İşkoluna Göre Dağılımı Çalışılan İşkolu % Tarım-Ormancılık 5,6 Gıda 4,7 Tekstil 11,5 Banka 5,2 Büro 30,0 Metal 7,5 Sağlık ve Sosyal Hizmetler 9,5 Konaklama-Eğlence 4,3 Savunma-Güvenlik 1,7 Genel İşler (Belediye) 20,1 Toplam 100,0 Kadınların çalıştıkları işkolları bakımından araştırmaya en fazla katılım büro işkolundan (%30) en az katılım ise savunma-güvenlik işkolu (%1,7) olmuştur. Ankete Katılanların Çalışılan Sektöre Göre Dağılımı Çalışılan Sektör 12,6% KAMU 87,4% ÖZEL Araştırmaya katılan kadınların %12,6 sı kamu işyerlerinde, %87,4 ü ise özel sektörde işçi olarak çalışmaktadır. Türkiye geneli özel sektörde işçi statüsünde çalışan kadınların oranı %95 civarındadır.

3 Ankete Katılanların Çalışma Süresine Göre Dağılımı Çalışma Süresi 15,3% yıl 22,4% 16 yıl ve üzeri 7,3% 1 yıldan az 30,8% 1-5 yıl 24,2% 6-10 yıl Kadınların toplam çalışma süreleri incelendiğinde, %62,3 ü 10 yıl ve altında çalışma süresine sahiptir. Ankete Katılanların Aylık Gelirlerine Göre Dağılımı Aylık Gelir % Asgari Ücretin Altı 11, TL Arası 25,4 Asgari Ücret 1200 TL Arası 30, TL ve Üzeri 32,7 Toplam 100,0 Çalışan kadınların %11.4'ü asgari ücretin altında bir maaş ile çalışmaktadır. Savunma-güvenlik işkolunda çalışanların %30,8 i ile tekstil sektöründe çalışanların %30 u asgari ücretin altında maaş almaktadır.

4 Ankete Katılanların Medeni Durumlarına Göre Dağılımı Araştırmaya katılan her 4 kadından 1 inin bekar (%25,3), her 3 kadından 2 sinin evli (%65,2) ve %9,5 inin boşanmış olduğu görülmektedir. Bu oranlardan hareketle; çalışan kadınların ailesinin geçiminde etkili olduğu ifade edilebilir. Medeni Durum 8,2% Boşanmış 1,3% 25,3% Bekar 65,2% Evli Ankete Katılan Kadınlardan Evli Olanların Eşlerinin Mesleklerine Göre Dağılımı Eşinizin Mesleği % İşsiz 5,6 Memur 19,1 İşçi 44,3 Serbest Meslek 14,8 Çiftçi 0,6 Diğer 15,5 Toplam 100,0 Evli olup çalışan kadınların eşlerinin meslekleri incelendiğinde; %44,3 ünün işçi olduğu görülmüştür.

5 Ankete Katılan Kadınların Çocuk Sayılarına Göre Dağılımı Çocuk Sayısı 12,7% 3 çocuk ve üzeri 45,1% 42,2% 2 çocuk 1 çocuk Ankete katılan kadınların %45,1 inin 1, %42,2 sinin 2, %12,7 sinin ise 3 ve üzeri çocuğu bulunmaktadır. Ankete Katılan Kadınların Eğitim Durumuna Göre Dağılımı Eğitim Durumu % Okur Yazar 1,4 İlköğretim (İlkokul, Ortaokul) 17,5 Ortaöğretim (Lise, Meslek Lisesi vb) 39,4 MYO, Lisans (Fakülte) 37,0 Lisansüstü (Yüksek Lisans, Doktora) 4,8 Toplam 100,0 Ankete katılan kadınların %41.8'i önlisans/lisans ve üzeri eğitime sahiptir.

6 II. AİLE HAYATINDAKİ SORUNLAR VE BEKLENTİLER Çalışan kadınların aile hayatında karşılaştıkları sorunlara ve beklentilere ilişkin sonuçlar şu şekildedir. Kadınların Çalışması Ailesi ve Yaşadığı Çevre Tarafından Destekleniyor. Çalışmam ailem tarafından desteklenmektedir. 6,2% Hayır Çalışmam yaşadığım çevre tarafından desteklenmektedir 9,1% Hayır 93,8% Evet 90,9% Evet Kadınların %93.8'inin çalışması ailesi tarafından, %90.9'unun ise yaşadığı çevre tarafından desteklendiği tespit edilmiştir. Söz konusu veriler kadınların çalışma yaşamında yer almasına ilişkin toplumsal kabul olduğunun ve zihinsel bir dönüşümün yaşandığının anlaşılması için önemlidir. Kadınlar Mesai Saati Uzunluğu Nedeniyle Aile içinde Sorun Yaşamaktadır. Mesai saatlerinin fazla olmasından dolayı aile ortamında çatışma yaşamaktayım. Hayır% Evet% 58, Çalışma sürelerinin uzunluğu nedeniyle çalışan kadınların %41,3'ünün aile içinde huzursuzluk yaşadığı görülmektedir. Yapılan araştırmaya göre mesai saatlerinin fazla olmasından dolayı aile ortamında çatışma yaşayan kadınların gıda (%26.5), tekstil (37.6), banka (%28.1) işkolunda olduğu görülmüştür. Bu sonuç söz konusu işkollarında mesai saatlerinin uzun olduğunu göstermektedir. Eğitim durumları ilk öğretim ve altı olan kadınların %92'si mesai saati nedeniyle aile içinde sorun yaşamaktadır.

7 Çalışan Kadınlar Kreş İstiyor. Okul çağına gelmemiş çocuğum/çocuklarım için kreşe ihtiyaç duymaktayım. Hayır% Evet% 39, Ankete katılan Çalışan kadınların %60.8'i kreş ihtiyacı olduğunu belirtmiştir. III. ÇALIŞMA HAYATINDAKİ SORUNLAR VE BEKLENTİLER Kadınların çalışma hayatında karşılaştıkları sorunlara ve beklentilere ilişkin bulgular şu şekildedir: Çalıştığım Ortam, Fiziksel Koşullar Açısından Yeterlidir %45,1 %54,9 Her 2 kadından 1'i çalıştığı ortamdaki fiziksel koşullardan şikâyetçidir. Çalıştığım Ortam, Bir Kadın İçin Güvenli Değildir %24,3 %75,7 Her 4 kadından 1'i çalışma ortamını kadın için güvenli bulmamaktadır.

8 İşyerinde Gösterdiğim Çabanın Karşılığını Almaktayım %31,4 %68,6 Her 3 kadından 1'i işyerinde gösterdiği çabanın karşılığını alamadığını düşünmektedir. İşyerinde Mobbinge Uğruyorum %25 %75 Her 4 kadından 1'i işyerinde psikolojik tacize (mobbing) uğradığını ifade etmektedir.

9 Doğum İznimi Kullanırken Sorun Yaşadım %28,4 %71,6 Her 4 kadından 1'i doğum izni kullanırken sorun yaşadığını belirtmiştir. Doğum Sonrası Süt İzni Hakkımı Kullanırken Sorun Yaşadım %61,6 %38,4 Her 5 kadından 2'si süt izni hakkını kullanırken sorun yaşadığını ifade etmiştir.

10 Doğum Sonrası Dönemde Güvenceli Olarak Esnek Çalışmayı İsterim %20,4 %79,6 Her 5 kadından 4'ü doğum sonrası dönemde güvenceli olarak yarı zamanlı çalışmayı istemektedir. İşyerindeki Yasal Haklarımı Biliyorum %49,8 %50,2 Her 2 kadından 1'i işyerinde yasal haklarını bilmediğini ifade etmiştir.

11 İşyerinde Herkesin Performansı Adil Bir Şekilde Değerlendirilmektedir %30,6 %69,4 Her 3 kadından 2'si işyerinde performansının adil şekilde değerlendirilmediğini belirtmektedir. İşyerinde Karşılaştığım Sorunları Üst Yönetimle Paylaşabiliyorum %54,2 %45,8 Her 2 kadından 1'i işyerinde karşılaştığı sorunları üst yönetimiyle paylaşamadığını ifade etmiştir.

12 Çalışma Yaşamında Cinsiyetimin Bazen Bir Engel Oluşturduğunu Düşünüyorum %57,7 %42,3 Her 2 kadından 1'i çalışma yaşamında cinsiyetinin bazen engel oluşturduğunu düşünmektedir. İşyerinde Cinsiyetimin Kariyer İlerlememde Olumsuz Etkisi Olabileceğini Düşünüyorum %62 %38 Her 5 kadından 2'si işyerinde cinsiyetinin kariyer ilerlemesinde olumsuz etki edebileceğini düşünmektedir.

13 IV. SENDİKALARA KARŞI TUTUM VE DAVRANIŞLAR Çalışan kadınların sendikalara karşı tutum ve davranışlarına ilişkin sonuçlar şu şekildedir: Sendikaların Kadınlara Yönelik Daha Fazla Çalışma Yapması Gerektiğine İnanıyorum Hayır %8,3 Evet %91,7 Ankete katılan sadece 10 çalışan kadından 1'i sendikaların kadınlara yönelik çalışmalarını yeterli bulmaktadır. Sendikalarda İşyeri temsilciliği, Delege, İl ve Merkez Yönetiminde Kadınların Daha Fazla Yer Alabilmesi İçin Teşvik Edilmesini İsterim Hayır %6,3 Evet %93,7 Ankete katılan kadınların tamamına yakını sendikaların yerel ve merkezi düzeyde yönetim kademelerinde kadınların daha fazla yer alması için teşvik uygulamalarının yapılması gerektiğini düşünmektedir.

14 Türkiye'deki Sendikaların Kadın Çalışmalarına Yönelik Faaliyetlerinden Haberdarım Hayır %51,7 Evet %48,3 Ankete katılan her 2 kadından 1'i Türkiye'deki sendikaların kadın odaklı çalışma ve faaliyetlerinden haberdar değil. Sendikaların İdeolojilerinin, Faaliyetlerinin Önüne Geçtiğine İnanıyorum Hayır %29,9 Evet %70,1 Ankete katılan her 3 kadından 2'si sendikaların faaliyetlerinde ideolojilerini öne çıkardığına inanıyor.

15 Sendikalı Olmak İş ve Gelir Güvencesi Sağlıyor Hayır %20,3 Evet %79,7 Ankete katılan her 5 kadından 4'ü sendika üyeliğinin iş ve gelir güvencesi sağladığını ifade ediyor. Geçmişte Yaşanan Çatışmacı Sendikal Kültür, Sendikalara Bakışımı Olumsuz Etkiliyor Hayır %36,9 Evet %63,1 Ankete katılan her 5 kadından 3'ü geçmişte yaşanan çatışmacı kültür nedeniyle sendikalara karşı önyargılı bakışa sahiptir.

16 "ÇALIŞMA HAYATINDA YAŞADIĞINIZ EN ÖNEMLİ SORUNLAR NELERDİR?" SORUSUNA VERİLEN CEVAPLAR İNCELENDİĞİNDE; Çalışan kadınların çalışma hayatında karşılaştıkları sorunların ilk sırasında Düşük ücret gelmektedir. Bu sorunu sırasıyla; çalışana hak ettiği değerin verilmemesi, çocuk bakım ve kreş sorunu, doğum öncesi ve sonrası ücretli ve ücretsiz izinlerin yetersizliği, terfi ve yükselme sorunu, emeğin karşılık görmemesi takip etmiştir. "SENDİKA SİZİN İÇİN NE İFADE EDİYOR?" SORUSUNA VERİLEN CEVAPLAR İNCELENDİĞİNDE; İlk sırada sosyal haklar, yardımlar ve daha yüksek ücret gelmektedir. Bunu sırasıyla hak ve menfaatlerimin korunması iş güvencesi, demokratik ve örgütlü bir ortam, daha güvenli ve sağlıklı bir işyeri ortamı, ücret eşitliği takip etmiştir.