ALLOJENİK KORDON KANI BANKACILIĞINDA UMUTLAR

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "ALLOJENİK KORDON KANI BANKACILIĞINDA UMUTLAR"

Mehmed Veli
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 ALLOJENİK KORDON KANI BANKACILIĞINDA UMUTLAR Prof. Dr. İhsan Karadoğan Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Hematoloji Bilim Dalı Öğretim Üyesi

2 Kök Hücre Nedir? Kendileri için uygun olan bir çevre içinde çoğalma, kendini yedekleme ve idame ettirme, çok sayıda farklılaşmış hücreler oluşturabilme dokuda hasar oluşması durumunda dokuyu yenileyebilme (onarma) yeteneklerine sahip olan hücrelere denir.

3 İlk kez 30 yıl önce tanımlanmış

6 NEDEN, KÖK HÜCRELER BU KADAR ÖNEMLİ?

7 GÖREVİ? içinde bulundukları dokuyu tamir etmek ve dokunun bütünlüğünü sağlamak

8 GÖREVİ? içinde bulundukları dokuyu tamir etmek ve dokunun bütünlüğünü sağlamak TRANSPLANTASYON HÜCRESEL TEDAVİ YÖNTEMLERİ YAPAY ORGAN MÜHENDİSLİĞİ

10 Kök Hücre Çeşitleri (Farklılaşma potansiyellerine göre) TOTIPOTENT KH Ör: fert.sonu 8 bölünme Tüm canlı PLURIPOTENT KH Ör: Embriyonel KH Tüm dokular MULTIPOTENT KH Ör: Erişkin KH

11 Erişkin Kök Hücreleri I Hematopoietik Kök Hücreler a Kemik iliği b Periferik kan c Göbek kordon kanı II Stromal (Mezenkimal) Kök Hücreler III Organlarda yerleşik diğer erişkin kök hücreleri

12 Hematopoetik Kök Hücreler Kemik iliği Nerede Bulunur? Vücut dolaşımındaki kan Göbek kordon kanı yaklaşık 200 ml kan toplanabilir yaklaşık 4 milyon kadar hematopoiteik kök hücre

13 Hematopoietik Kök Hücre Hangi Hastalıkların Tedavisinde Kullanılır? başta kan ve kemik iliği kaynaklı kanserler olmak üzere çeşitli kanserler, kemik iliği ve bağışıklık sisteminin yetmezlik durumları bazı genetik geçişli hastalıklar Bazı metabolik hastalıklar

16 Hematopoietik Kök Hücre Hangi Hastalıkların Tedavisinde Kullanılır? Bu tedaviler sırasında; kişinin kendi kök hücrelerinin kullanılması durumunda otolog, doku uyumu olan başka kişilerin (kardeş, akraba vb.) kök hücrelerinin kullanılması durumunda allojenik kök hücre tedavisinden bahsedilmektedir.

durumunda otolog, doku uyumu olan başka kişilerin (kardeş, akraba vb.

17 Hematopoietik Kök Hücre Nakilleri Otolog Allojenik

18 Hematopoietik Kök Hücre Nakilleri Otolog Allojenik

19 Kordon Kanı Bankacılığı Nedir? Kök hücre tedavilerinden birine gereksinim olması durumunda kök hücre kaynağı olarak kullanılmak üzere göbek kordonundan elde edilen kanın sıvı azot tankları içinde uzun süreli saklanması

22 Kordon Kanı Bankacılığı Nedir? Doğan bebeğin gereksinim olursa kendisi için kullanılmak üzere göbek kordon kanının saklanması otolog kordon kanı bankacılığı ; Kordon kanının doku grupları saptanarak herhangi biri için kullanılmak üzere saklanması ise allojenik kordon kanı bankacılığı olarak adlandırılır. Kordon kanının günümüz koşullarında 15 yıl kadar laboratuar ortamında güvenle saklanabildiği gösterilmiştir.

23 Allojenik Kordon Kanı Bankacılığının Önemi ve Durumu Nedir?

24 KÖK HÜCRE BAĞIŞÇILARI 14 milyon

25 KORDON KANI UNİTELERİ 380 bin

26 KORDON KANI BANKALARI

29 Allojenik Kök Hücre Nakli Konusunda Gelişmiş Ülkelerdeki Durum Her yıl 20,000 allojenik kök hücre nakli kemik iliği, PBSC, kordon kanı 4,300 hastaya akraba dışı verici veya kordon kanı nakli National Marrow Donor Program (NMDP)

31 Kordon Kanı Bankacılığı Konusunda Gelişmiş Ülkelerdeki Durum Günümüzde 14 bin den fazla kordon kanı nakli yapıldığı bilinmektedir: Yapılan nakil sayıları bir önceki yılın 2 katı şeklinde logaritmik bir artış göstermektedir. Özellikle erişkin hastalara yapılan nakil sayılarında önemli artış olmuş ve % 30 düzeylerine kadar çıkmıştır. Japonya da akraba dışı vericilerden yapılan kök hücre/kemik iliği nakillerinin yaklaşık yarısını kordon kanı nakillerinin oluşturduğu bilinmektedir.

32 NATIONAL MARROW DONOR PROGRAM

33 NATIONAL MARROW DONOR PROGRAM 14 ulusal, 3 uluslararası banka programa kayıtlı 14 Milyon gönüllü kök hücre/kemik iliği vericisi kayıtlı 300 bin/yıl yeni üye kayıtı gerçekleştiriyor 120 bin kapsiteli kordon kanı bankası var bin bin bin bin bin bin kök hücre/kemik iliği nakli + 30 kordon kanı nakli kök hücre/kemik iliği nakli kordon kanı nakli kök hücre/kemik iliği nakli kordon kanı nakli kök hücre/kemik iliği nakli kordon kanı nakli 2009 yılı sonuna kadar kadar kordon kanı ile nakil yapılmış

34 NATIONAL MARROW DONOR PROGRAM % 72

35 NATIONAL MARROW DONOR PROGRAM % 10

36 NATIONAL MARROW DONOR PROGRAM % 6

37 NATIONAL MARROW DONOR PROGRAM % 6

38 NATIONAL MARROW DONOR PROGRAM % 2 % 1

39 NATIONAL MARROW DONOR PROGRAM % 1 % 0.1

40 NATIONAL MARROW DONOR PROGRAM % 1 % 0.1

41 NATIONAL MARROW DONOR PROGRAM

42 NATIONAL MARROW DONOR PROGRAM

43 HLA A, B, DR uyumlu verici bulma şansı (20 bin kordon kanı içinde) 4/6 uyumlu bulma olasılığı % 100 5/6 uyumlu bulma olasılığı % 80 6/6 uyumlu bulma olasılığı % 20

44 Klinik Veriler Nedir? Kordon kanı nakilleri günümüzde; hem çocuk hem de erişkin hastalarda myeloablatif veya non-myeloablatif nakillerde başarıyla uygulanmaktadır.

45 Klinik Veriler Nedir? retrospektif analizlerde kordon kanı nakillerinin; çocuk ve erişkinlerde en az akraba dışı bağışçı kök hücre nakilleri kadar etkili olduğu gösterilmiştir. 6/6 KKN > 8/8 ADKHN 4-5/6 KKN = 8/8 ADKHN

46 Klinik Veriler Nedir? KK nakillerinde en önemli sorunlardan biri kök hücre sayısının az olmasıdır. KK nakillerinin daha çok çocuklar ve düşük ağırlıklı erişkinler için uygulanmasının temel nedeni de budur. Ancak yapılan çalışmalarda kordon kanından elde edilen kök hücrelerin engraftman potansiyellerinin yüksek olması daha az kök hücre sayıları ile başarılı nakillerinin yapılabilmesini sağlamıştır.

47 Klinik Veriler Nedir? Özellikle doku uyumunun tam olması kök hücre sayısının azlığından doğan eksiği gidermektedir. Doku uyumunun 4-5/6 olduğu kordon kanı nakillerinde benzer başarıyı yakalamak için daha yüksek sayıda kök hücreye gereksinim bulunmaktadır. New York Kordon Kanı Bankası 6/6 ve 5/6 uyumlu KK nakilleri için >2.5 x 10 7 /kg, 4/6 uyumlu KK nakilleri için >5.0 x 10 7 /kg çekirdekli hücre içeren ürünleri hedeflemektedir.

48 Klinik Veriler Nedir? Çift kordon kanı kullanılarak yapılan nakiller ile yeterli kök hücre dozuna ulaşılması Bu uygulama ile sonuçta 1 ürüne ait kök hücreler ile engraftman sağlanırken diğer ürün aplazi döneminde destek olmakta ve transplantasyona bağlı mortalite oranını azaltmaktadır. Yüksek riskli erişkin hematolojik maligniteli hastalarda çift doz kordon kanı nakilleri ile başarılı uygulamaların yapılabildiği ve % 57 oranında hastalıksız yaşam olasılığı kazanıldığı gösterilmiştir.

49 Klinik Veriler Nedir? Kordon kanı nakillerinde izlenen diğer önemli bir avantaj ise akut ve kronik graft versus host hastalığı sıklığının daha az olmasıdır. Ayrıca akraba dışı gönüllü bağışçı kök hücre nakilleri ile kıyaslandığı zaman graft versus host hastalığını daha kolay tedavi edilebilir olduğu gösterilmiştir.

50 Klinik Veriler Nedir? Kordon kanı nakillerinde erken dönem mortalitenin en önemli nedenini enfeksiyonlar oluşturmaktadır. İmmünsüpressif tedavinin daha az yoğun uygulanması ATG tedavisinde kaçınılması nötropenik ve erken post-transplant dönemde koruyucu antimikrobiyal tedavi ve destek tedavilerinin iyileştirilmesi en etkili yaklaşım olarak gözükmektedir.

51 Klinik Veriler Nedir? Kordon kanı nakillerinde bir diğer dezavantaj ise relaps durumlarında hücresel tedavi uygulamalarının yapılamamasıdır. Bu nedenle hastalar nakil zamanı olarak hastanın remisyonda olduğu dönemin seçilmesi İlerleyici ve aktif hastalık döneminde kordon kanı nakli yapılmasından kaçınılması İlginç bir şekilde çift doz kordon kanı uygulamalarında relaps riskinin azaldığını gösteren çalışmalar bulunmaktadır.

52 Kök Hücre Kaynakları ve Kordon Kanı Bankacılığı Konusunda Ülkemizdeki Durum: HLA tiplendirmesi yapılmış bin kadar gönüllü allojenik kök hücre verici havuzu bulunmaktadır. Bu havuzun vericilere ulaşılabilirliği düşük olup şu anda toplumun uygun HLA gereksinimini karşılayacak sayıdan oldukça uzaktır. Allojenik kordon kanı bankacılığı bulunmamaktadır.

53 Ülkemizde yapılan kök hücre/kemik iliği nakillerinin beklenenin çok altında olması Yaklaşık yılda 500 allojenik kök hücre nakli (kardeş) 30 adet akraba dışı/kordon kanı nakli Transplantasyon merkezlerinin sayı ve kapasitelerinin düşük oluşu Allojenik gönüllü kök hücre/kemik iliği verici havuzunun olmayışı Allojenik kordon kanı bankasının olmaması Uluslarası taramalar ile uygun verici bulma işlem süresinin uzunluğu (birkaç ay), yüksek maliyet gerektirmesi (20-25 bin Euro nun üzeri) ve toplum farklılıkları nedeni ile uyum olasılığının azlığı

54 Kordon Kanının Avantajları Nelerdir? kolaylıkla toplanabilmesi gereksinim olduğu dönemde (nakil için) hızla ulaşılabilmesi erişkin hastalar için de kullanılmaya başlaması azınlık ırk ve etnik gruplar için alternatif oluşturması daha düşük doku uyumu varlığında bile başarılı nakillerin yapılması daha fazla çoğalma ve daha uzun yaşama kapasitesine sahip olmaları GVHD oranının düşüklüğü

55 Sonuç Allojenik kordon kanı bankacılığının gelişmiş ülkelerde akraba dışı gönüllü bağışçı havuzunun etkili bir alternatifi olarak görülmektedir. Ürün standardizasyonu, uygun doz ve doku uyumu seçimi, çift doz uygulamalar ve ekpansiyon yöntemleri gibi hücre sayısını arttırmaya yönelik girişimler, uygun hazırlama ve immünsüpressif tedavi yöntemleri gibi birçok konunun çalışmalarla aydınlatılmasına gereksinim bulunmaktadır. Allojenik kordon kanı bankacılığı ülkemiz için de kaçınılmaz bir yapılanma olmalıdır.

Benzer belgeler

YENİDOĞAN BEBEĞİN KORDON KANI SAKLANMALI MI?

1945 ANKARA ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ÇOCUK SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI YENİDOĞAN BEBEĞİN KORDON KANI SAKLANMALI MI? Dr. Mehmet ERTEM Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Pediatrik Hematoloji Bilim Dalı Tempo