Küresel Ekonomideki Gelişmeler ve Türkiye Ekonomisi. Ali BABACAN

Transkript

1 Küresel Ekonomideki Gelişmeler ve Türkiye Ekonomisi Ali BABACAN 2 Ocak 2014

2 KÜRESEL EKONOMİDEKİ GELİŞMELER 2

3 Küresel Büyüme Tahminleri (% Değişim) 4,3 4,1 4,1 3,9 3,7 3,6 3,5 3,6 3,3 3,1 2,9 2,7 2, Ekim 2012 Tahmini Ekim 2013 Tahmini Kaynak: IMF Küresel Ekonomik Görünüm Raporu 3

4 ABD Büyüme Tahminleri (% Değişim) 3,4 3,0 2,9 2,6 2,6 2,2 2,1 1,8 1,4 1, Ekim 2012 Tahmini Ekim 2013 Tahmini Kaynak: IMF Küresel Ekonomik Görünüm Raporu 4

5 Avro Bölgesi Büyüme Tahminleri (% Değişim) 1,6 1,2 0,8 1,2 1,0 0,4 0,2 0,0-0,4-0,8-0, Ekim 2012 Tahmini Ekim 2013 Tahmini Kaynak: IMF Küresel Ekonomik Görünüm Raporu 5

6 Gelişmekte Olan Ülkelerin Büyüme Tahminleri (% Değişim) 6,0 5,9 5,5 5,6 5,0 5,1 4,5 4,5 4, Ekim 2012 Tahmini Ekim 2013 Tahmini Kaynak: IMF Küresel Ekonomik Görünüm Raporu 6

7 Çin Hariç Gelişmekte Olan Ülkelerin Büyüme Tahminleri (% Değişim) 5,2 4,8 4,4 4,5 4,7 4,0 4,1 3,6 3,2 3,1 2, Ekim 2012 Tahmini Ekim 2013 Tahmini Kaynak: IMF Küresel Ekonomik Görünüm Raporu 7

8 Dünya Ticareti (Yıllık % Değişim) 6,2 5,6 5,8 5,0 4,9 4,4 4,5 3,8 3,2 2,6 2, Ekim 2012 Tahmini Ekim 2013 Tahmini Kaynak: IMF Küresel Ekonomik Görünüm Raporu 8

9 Küresel Ekonomide Roller Değişiyor Küresel GSYH İçindeki Pay* (%) Gelişmekte Olan Ekonomiler Gelişmiş Ekonomiler (*) Satın alma gücü paritesine göre. Kaynak: Uluslararası Para Fonu. 9

10 Ülkelerin Kamu Mali Yapıları Bozuldu 110 Genel Hükümet Brüt Borç Stoku (GSYH ye Oran, %) ABD Japonya (Sağ Eksen) 240 Avro Bölgesi * 2014* 2015* 210 (*) Tahmin Kaynak: Uluslararası Para Fonu. 10

11 İspanya Yunanistan* Hırvatistan* G. Kıbrıs R.K.* İtalya Portekiz Slovak Cum. Bulgaristan Polonya Macaristan* İrlanda Iceland Fransa Letonya* İsveç** Slovenya* Belçika Romanya**** Litvanya İngiltere* Finlandiya** Lüksemburg Çek Cum. Türkiye*** Estonya* Malta Danimarka Hollanda** Avusturya Norveç* Almanya 60 Genç Nüfusta İşsizlik Oranı (25 yaş altı, %, Ekim 2013) Avro Bölgesi (ortalama): %25, (*) Eylül 2013, (**) Kasım 2013 (***) Ağustos 2013, (****) Haziran 2013 Kaynak: EUROSTAT. 11

12 Ülkelerin Kriz Sonrası Dönemde Aldığı Zor Kararlar Emeklilik yaşının artırılması (Almanya, Fransa, Güney Kore, İspanya, Yunanistan ) Gelir vergisi artışı (ABD, Fransa, İspanya, Portekiz ) KDV artışı (Japonya, Yunanistan, İspanya, Macaristan, Meksika, Polonya ) Altyapı harcamalarının azaltılması (Portekiz, İspanya, İrlanda, Slovenya ) Yerel yönetimlere transferlerin azaltılması (Yunanistan, Macaristan, İtalya, Estonya ) Kamuda istihdamın azaltılması (İngiltere, İspanya, Portekiz, Avusturya, Fransa, İrlanda ) Kamuda çalışanların ücretlerinin düşürülmesi (Çek Cumhuriyeti, Polonya, Yunanistan, Slovakya, Slovenya, Portekiz ) Sağlık harcamalarının azaltılması (Yunanistan, İrlanda, Hollanda, Belçika, Fransa, İspanya ) Kaynak: OECD. 12

13 TÜRKİYE EKONOMİSİ 13

14 Türkiye de Neler Yapıldı? Döneminde (Küresel Kriz Öncesinde) Mali Disiplin Tek Haneli Enflasyon Kamu Maliyesi Reformu Bankacılık Reformu Sosyal Güvenlik Reformu Sağlık Reformu 14

15 Türkiye de Neler Yapıldı? 2009 Yılında Kriz dönemine güçlü kamu maliyesi ve güçlü bankacılık sektörü ile girildi Siyasi İstikrar Güçlü Siyasi İrade Orta Vadeli Program Mali Disiplin Etkin Para Politikaları Makro-ihtiyati Tedbirlerin Etkin Kullanımı 15

16 Türkiye de Neler Yapıldı? 2009 Yılından Sonra Her yıl güncellenen Orta Vadeli Programlar Mali disiplinin sürdürülmesi Yenilikçi para politikası Kredi büyümesini kontrol altında tutmak için makroihtiyati tedbirler Yeni Türk Ticaret Kanunu Yeni Borçlar Kanunu Yeni Hukuk Muhakemeleri Kanunu Yeni Sermaye Piyasası Kanunu 16

17 2009 Yılından Sonra Bankacılık dışı finansal kesim: Faktoring, Finansal Kiralama ve Finansman Şirketleri Kanunu Sigortacılık Kanunu Afet Sigortaları Yasası Bireysel Emeklilik Sistemi Bireysel Katılım Sermayesi Fonların Fonu Borsa İstanbul Yargı Reformu, 4. Yargı Paketi Eğitim Reformu Türkiye de Neler Yapıldı? Demokratikleşme Paketi 17

18 Pozitif Ayrışma 150 GSYH (Reel, 2007=100) 148 Türkiye ABD İngiltere Japonya AB Kaynak: Uluslararası Para Fonu. 18

19 Ekonominin Temeli: Güven ve İstikrar İstikrar - Büyüme - İstihdam Güven 19

20 Mart-2007 Haziran-2007 Eylül-2007 Aralık-2007 Mart-2008 Haziran-2008 Eylül-2008 Aralık-2008 Mart-2009 Haziran-2009 Eylül-2009 Aralık-2009 Mart-2010 Haziran-2010 Eylül-2010 Aralık-2010 Mart-2011 Haziran-2011 Eylül-2011 Aralık-2011 Mart-2012 Haziran-2012 Eylül-2012 Aralık-2012 Mart-2013 Haziran-2013 Eylül-2013 Aralık-2013 Güven Göstergeleri Reel Kesim Güven Endeksi (*) Tüketici Güven Endeksi (*) Mevsimsel etkiden arındırılmış. Kaynak: TCMB, TÜİK. 20

21 Dönemi Orta Vadeli Programın Temel Öncelikleri Cari açığı azaltmak, Yurtiçi tasarrufları artırmak Mevcut kaynakları üretken alanlara yönlendirmek Ekonominin verimlilik düzeyini yükseltmek Enflasyonu düşürmek, Kamu maliyesinde güçlü duruşu sürdürmek, Büyüme ve istihdamı artırmaktır. 21

22 Moldova Türkiye Litvanya Kosova Makedonya Romanya Sırbistan İzlanda İsviçre Arnavutluk Norveç Estonya Polonya Malta İsveç Slovakya İrlanda Lüksemburg Bosna Hersek Bulgaristan Almanya Fransa Macaristan Belçika Danimarka Çek Cum. Hırvatistan Finlandiya Hollanda Portekiz İtalya Slovenya Yunanistan 2013 Yılı Avrupa da Beklenen Büyüme Oranları (yıllık değişim, %) 5,0 4,0 3,0 Avrupa da 2013 yılında en hızlı büyüyecek ikinci ülke 2,0 1,0 0,0-1,0-2,0-3,0-4,0-5,0 Kaynak: Uluslararası Para Fonu. 22

23 GSYH Büyümesi (%) 6 5 5,0 5,0 4 3,6 4, Kaynak: Orta Vadeli Program. 23

24 Çin Hindistan Endonezya Türkiye G. Afrika Şili Kore Estonya Meksika Brezilya Rusya Avustralya İsrail Slovak Cum. Norveç Polonya İsveç Lüksemburg Yeni Zelanda İrlanda Çek Cum. ABD Kanada İsviçre İngiltere Macaristan Finlandiya İspanya Fransa Avusturya İzlanda Belçika Slovenya Hollanda Danimarka Almanya Japonya İtalya Portekiz Yunanistan Güçlü Büyüme Görünümü 9 Ortalama Büyüme Beklentisi ( , %) ,3 Dünya Ortalaması: %3,9 Kaynak: OECD. 24

25 Kişi Başına Düşen GSYH (ABD Doları) Kaynak: Orta Vadeli Program. 25

26 Oca-2008 Mar-2008 May-2008 Tem-2008 Eyl-2008 Kas-2008 Oca-2009 Mar-2009 May-2009 Tem-2009 Eyl-2009 Kas-2009 Oca-2010 Mar-2010 May-2010 Tem-2010 Eyl-2010 Kas-2010 Oca-2011 Mar-2011 May-2011 Tem-2011 Eyl-2011 Kas-2011 Oca-2012 Mar-2012 May-2012 Tem-2012 Eyl-2012 Kas-2012 Oca-2013 Mar-2013 May-2013 Tem-2013 Eyl-2013 İstihdam Artışı Toplam İstihdam (Mevsimsel Etkilerden Arındırılmış, Eylül) ,7 Milyon İstihdam Artışı Kaynak: TÜİK. 26

27 Yunanistan İspanya İrlanda Portekiz Çek Cum. Japonya İtalya ABD Fransa İngiltere İsveç Avusturya Kanada Almanya Tayvan Kore İsviçre Avustralya İsrail Türkiye Ortalama İstihdam Artışı (*) (%, ) (*) Logaritmik Farklar. Kaynak: Uluslararası Para Fonu, TÜİK. 27

28 İstihdamdaki Değişim (mevsimsel düzeltilmiş, milyon kişi, *) 6,0 Türkiye 4,6 4,0 2,0 ABD AB 0,0-2,0-4,0-3,4-4,8-6,0 (*) 2012 Aralık ayı ile 2007 Aralık ayı arasındaki değişimi göstermektedir. Kaynak: US Bureau of Labor Statistics, ECB, TÜİK. 28

29 İşsizlik Oranında Değişim (2013 yılı ikinci çeyreği ile 2009 yılı ikinci çeyreği arasındaki değişim, yüzde puan) Türkiye -5,0-4,0-3,0-2,0-1,0 0,0 1,0 2,0 3,0 1 Yunanistan İspanya Kaynak: Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO). 29

30 İşsizlik Oranı (%) 9,6 9,4 9,5 9,4 9,2 9,2 9,0 8,9 8, Kaynak: Orta Vadeli Program. 30

31 Enflasyon Oranı (%) 7,0 6,5 6,8 6,0 5,5 5,0 5,3 5,0 5,0 4, Kaynak: Orta Vadeli Program. 31

32 Gelir Dağılımı (*) (Gini Katsayısındaki Yüzde Puan Değişim) Türkiye Meksika Şili Yunanistan Macaristan İtalya Yeni Zelanda Hollanda Çek Cum. OECD-20 Japonya Norveç İngiltere Fransa ABD Avustralya Lüksemburg Almanya Finlandiya Danimarka İsrail Kanada İsveç (*) En güncel veri ile 1990 ların ortasındaki değer arasındaki fark Kaynak: OECD Divided We Stand: Why Inequality Keeps Rising 32

33 35 Yoksullukla Mücadele Kişi Başı Günlük 4,3 $ ın Altı (*) (Toplam Nüfusa Oran, %) 30 30, ,75 20, , , ,41 6,83 5 4,35 3,66 2,79 2, (*) Dolar satın alma gücü paritesine göre ülkeler arası uyumlaştırılmış Kaynak: TÜİK. 33

34 Merkezi Yönetim Bütçe Açığı / GSYH (%) 2,5 2,2 Program 2,0 1,5 1,0 Gerçekleşme Tahmini 1,9 0,5 1,2 1,6 1,1 0, Kaynak: Orta Vadeli Program. 34

35 Yunanistan İspanya İrlanda GKRY Portekiz İngiltere Slovakya Çek Cum. Fransa Danimarka Polonya Slovenya Belçika Finlandiya İtalya Malta Hollanda Avusturya Lüksemburg Macaristan Romanya Türkiye Litvanya Bulgaristan Letonya Estonya Almanya İsveç 10 Bütçe Açığı/GSYH (%, 2012) Maastricht Kriteri: %3 1 0 Kaynak: Eurostat, Kalkınma Bakanlığı. 35

36 AB Tanımlı Borç Stoku/GSYH (%) Kaynak: Orta Vadeli Program. 36

37 Yunanistan İtalya Portekiz İrlanda Belçika Fransa İngiltere GKRY İspanya Almanya Macaristan Avusturya Malta Hollanda Polonya Slovenya Finlandiya Slovakya Çek Cumhuriyeti Danimarka Letonya Litvanya İsveç Romanya Türkiye Lüksemburg Bulgaristan Estonya Genel Hükümet Borç Stoku/GSYH (%, 2012) Maastricht Kriteri: %60 36, Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, Eurostat. 37

38 Ocak 1993 Temmuz 1993 Ocak 1994 Temmuz 1994 Ocak 1995 Temmuz 1995 Ocak 1996 Temmuz 1996 Ocak 1997 Temmuz 1997 Ocak 1998 Temmuz 1998 Ocak 1999 Temmuz 1999 Ocak 2000 Temmuz 2000 Ocak 2001 Temmuz 2001 Ocak 2002 Temmuz 2002 Ocak 2003 Temmuz 2003 Ocak 2004 Temmuz 2004 Ocak 2005 Temmuz 2005 Ocak 2006 Temmuz 2006 Ocak 2007 Temmuz 2007 Ocak 2008 Temmuz 2008 Ocak 2009 Temmuz 2009 Ocak 2010 Temmuz 2010 Ocak 2011 Temmuz 2011 Ocak 2012 Temmuz 2012 Ocak 2013 IMF ye Olan Borç Stoku (milyar SDR) 18 AK Parti İktidarı Mayıs 2013'te Borç Sıfırlandı 0 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı. 38

39 Toplam Kamu Kesimi Net Borç Stoku/GSYH (%) 70 61, , ,1 41, ,0 29,5 28,2 32,5 28,9 22,3 17, TL Döviz Cinsi Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, TÜİK. 39

40 Cari İşlemler Açığı / GSYH (%) 7,5 7,0 7,1 6,5 6,4 6,0 5,9 5,5 5,5 5,0 4,5 4,

41 Oca-2007 Nis-2007 Tem-2007 Eki-2007 Oca-2008 Nis-2008 Tem-2008 Eki-2008 Oca-2009 Nis-2009 Tem-2009 Eki-2009 Oca-2010 Nis-2010 Tem-2010 Eki-2010 Oca-2011 Nis-2011 Tem-2011 Eki-2011 Oca-2012 Nis-2012 Tem-2012 Eki-2012 Oca-2013 Nis-2013 Tem-2013 Eki-2013 Cari Açığın Finansmanı (12 aylık kümülatif, Milyar $) 100,0 DYY ve Uzun Vadeli Portföy ve Kısa Vadeli 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0-20,0 (*) Kısa vadeli sermaye hareketleri bankacılık ve reel sektör kısa vadeli net kredileri ile bankalardaki mevduatlarının toplamıdır. Kaynak: TCMB. 41

42 Ocak 02 Mayıs 02 Eylül 02 Ocak 03 Mayıs 03 Eylül 03 Ocak 04 Mayıs 04 Eylül 04 Ocak 05 Mayıs 05 Eylül 05 Ocak 06 Mayıs 06 Eylül 06 Ocak 07 Mayıs 07 Eylül 07 Ocak 08 Mayıs 08 Eylül 08 Ocak 09 Mayıs 09 Eylül 09 Ocak 10 Mayıs 10 Eylül 10 Ocak 11 Mayıs 11 Eylül 11 Ocak 12 Mayıs 12 Eylül 12 Ocak 13 Mayıs 13 Eylül Merkez Bankası Döviz Rezervleri (*) (altın dahil, milyar dolar) 135,1 milyar dolar (*) 20 Aralık itibarıyla. Kaynak: TCMB. 42

43 Enerji İthalatı (*) (milyar dolar) (*) Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler; bitümenli maddeler; mineral mumlar Kaynak: TÜİK. 43

44 Toplam Yurtiçi Tasarruflar (% GSYH) , * (*) Gerçekleşme Tahmini Kaynak: Kalkınma Bakanlığı 44

45 Çin GOÜ Malezya Endonezya Hindistan Rusya Romanya Meksika Arjantin Macaristan Polonya Brezilya Güney Afrika Türkiye 50 49,7 Gelişmekte Olan Ülkelerdeki Tasarruf Oranları (2013, % GSYH) ,1 32,4 32,3 30,2 28, ,8 23,3 21,6 20,2 17,7 16, ,4 12, Kaynak: Kalkınma Bakanlığı, IMF Veritabanı 45

46 2007-Ç1 Ç2 Ç3 Ç Ç1 Ç2 Ç3 Ç Ç1 Ç2 Ç3 Ç Ç1 Ç2 Ç3 Ç Ç1 Ç2 Ç3 Ç Ç1 Ç2 Ç3 Ç Ç1 Ç2 Ç3 Kredi Stoku Artışı ve Cari İşlemler Açığı Cari Açık/GSYH Kredi Stokundaki Değişim/GSYH (Sağ Eksen) (*) Yıllıklandırılmış Kaynak: TÜİK, TCMB, BDDK 46

47 2007 Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç Ç3 Talep Kompozisyonu (2008 Ç1=100, yıllıklandırılmış) 130 İhracat Nihai Yurtiçi Talep Kaynak: TÜİK, TCMB. 47

48 Son Dönemdeki Makro İhtiyati Düzenlemeler - I Son dönemde kredi kartları ve tüketici kredilerine yönelik yürürlüğe konulan makro ihtiyati düzenlemeler: Tüketici finansman şirketlerinin zorunlu karşılık kapsamına alınması Kredi kartı limit tahsislerinin ve limit artırımlarının, kart hamilinin gelirinin tespiti ve teyidine dayalı olarak yapılması. Kredi kartlarında ilk yıl için gelirin 2 katı, ikinci ve devam eden yıllar için gelirin 4 katı ile sınırlı olarak limit tahsis edilmesi Mevcut kart hamillerinin limit artırım taleplerinde yukarıda belirlenen limitin üzerinde artışa izin verilmemesi Gelir düzeyi tespit edilemeyenler için kredi kartı limitinin bin Türk Lirası ile sınırlandırılması Kredi kartında asgari ödeme tutarlarının artırılması (Kredi kartı limiti TL ye kadar olan kredi kartları için dönem borcunun yüzde 30 undan, TL arasında olanlar için yüzde 35 inden az olmaması. Bu oranlara bir yıllık (yüzde 27 ve yüzde 32) geçiş süreci sonunda ulaşılması) 48

49 Son Dönemdeki Makro İhtiyati Düzenlemeler - II Bir takvim yılı içinde asgari ödeme tutarının, toplam üç kez ödenmemesi halinde, dönem borcunun tamamı ödeninceye kadar nakit kullanımına kapatılması ve limit artırımı yapılmaması Bir takvim yılı içinde asgari ödeme tutarının üst üste üç kez ödenmemesi halinde, dönem borcunun tamamı ödeninceye kadar kullanıma (harcama ve nakit kullanımı) kapatılması ve limit artırımı yapılmaması Bankaların sermaye yeterliliği oranının hesabında, kredi kartları vasıtasıyla, mal ve hizmet alımı veya nakit olarak kullandırılan krediler ile taşıt kredilerinin risk ağırlığının artırılması (Kredi kartları için risk ağırlığı, taksit ödemeleri 1 6 ay arası olanlar için yüzde 75 den yüzde 100 e, 6 12 ay arası olanlar için yüzde 150 den yüzde 200 e, 12 aydan fazla olanlar için yüzde 200 den yüzde 250 ye) (Taşıt kredileri için risk ağırlığı, vadesi 1 2 yıl arası olanlar için yüzde 75 ten yüzde 150 ye, 2 yıldan uzun vadeli olanlar için yüzde 75 ten yüzde 200 e) Tüketici kredileri tanımı kapsamına kredi kartları ve kredili mevduat hesaplarının dahil edilmesi böylece bu tür krediler ile taşıt kredileri için bankaların daha yüksek genel karşılık ayrılması 49

50 Son Dönemdeki Makro İhtiyati Düzenlemeler - III tarihinden itibaren kredi kartlarında ve bazı tüketici kredilerinde ürün bazında taksit sayısının 9 ay ile sınırlanması, telekomünikasyon ve kuyum harcamaları ile yemek, gıda ve akaryakıt alımlarında taksit uygulamasının kaldırılması tarihinden itibaren tüketicilere, binek araç edinimi amacıyla kullandırılacak taşıt kredilerinde ve taşıt teminatlı kredilerde veya yapılacak finansal kiralama işlemlerinde; kredi tutarının taşıtın değerine oranı taşıtın nihai fatura değeri elli bin Türk Lirası ve altında olanlar için yüzde yetmişi ile sınırlanması, değeri elli bin Türk Lirasını aşan binek araçlarda ise, bedelin elli bin Türk Lirasına kadar olan kısmı için yüzde yetmiş, elli bin Türk Lirasının üstünde olan kısım için yüzde elli olarak uygulanması sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 57 nci maddesinin birinci fıkrasında tarif edilen konut finansmanı kapsamında kullandırılan krediler ile diğer gayrimenkul alımı amaçlı krediler hariç olmak üzere, tüketici kredilerinin vadesinin otuz altı ay, taşıt kredileri ile taşıt teminatlı kredilerin vadesinin kırk sekiz ay ile sınırlanması 50

51 Son Dönemdeki Makro İhtiyati Düzenlemeler - IV KOBİ ve ihracat kredilerini destekleyen düzenlemeler: Merkez Bankasının, Eximbank a kullandırdığı reeskont kredi limitini 5,5 milyar ABD dolardan 11 milyar ABD dolarına, vadesini ise 4 aydan 8 aya yükseltmesi Eximbank tarafından sağlanan ihracat sigorta poliçelerinin Türkiye Cumhuriyeti Merkezi Yönetimi tarafından verilen garantiler gibi dikkate alınan bir risk azaltımı aracı haline getirilmesi İhracat ve KOBİ lere yönelik nakdi ve gayri nakdi kredilere uygulanan genel karşılık oranlarının düşürülmesi (İhracat kredilerinde yüzde 0 ve KOBİ kredilerinde yüzde 0,5) 51

52 Şub-2009 Nis-2009 Haz-2009 Ağu-2009 Eki-2009 Ara-2009 Şub-2010 Nis-2010 Haz-2010 Ağu-2010 Eki-2010 Ara-2010 Şub-2011 Nis-2011 Haz-2011 Ağu-2011 Eki-2011 Ara-2011 Şub-2012 Nis-2012 Haz-2012 Ağu-2012 Eki-2012 Ara-2012 Şub-2013 Nis-2013 Haz-2013 Ağu-2013 Eki-2013 Ara-2013 Gelişmekte olan Ülkelerde Kur Oynaklıkları (*) (%, gelecek 12 ay için ima edilen oynaklık) Gelişmekte olan ülkeler Türkiye (*) Gelişmekte Olan Ülkeler: Brezilya, Güney Afrika, Endonezya, Hindistan ve Türkiye yi içermektedir. Son Veri: 22 Aralık

53 Eyl-2012 Ara-2012 Mar-2013 Haz-2013 Eyl-2013 Ara-2013 Mar-2014 Haz-2014 Eyl-2014 Ara-2014 Mar-2015 Haz-2015 Eyl-2015 Ara-2015 Mar-2016 Haz-2016 Eyl-2016 Enflasyon Oranı (%) 12 Tahmin Aralığı* Belirsizlik Aralığı Yıl Sonu Enflasyon Hedefleri Gerçekleşmeler Kontrol Ufku Kaynak: TCMB, TÜİK. 53

54 Bankacılık Sektörü: Takipteki Alacaklar/Toplam Krediler (%) , , ,6 6,0 4,7 5,3 3,7 3,7 3,7 3,5 2,7 2,9 2,8 1,5 0,8 0,6 0,4 0,5 0,8 0,9 0,6 0,6 0,7 0, Ekim Brüt Net Kaynak: BDDK. 54

55 Takipteki Kredilerin Toplam Kredilere Oranı (%) Macaristan Polonya Rusya Brezilya Hindistan Türkiye Meksika Kaynak: Uluslararası Para Fonu. 55

56 Hanehalkı Yükümlülükleri (GSYH ye oran, 2013 Ç2*, %) Türkiye Litvanya Slovakya Macarista Letonya Çek Cum. Polonya İtalya Avusturya Belçika Fransa Almanya Yunanistan Finlandiya İspanya İsveç Portekiz İngiltere İrlanda Hollanda Danimarka 22, Kaynak: Avrupa Merkez Bankası, TCMB * İngiltere ve İsveç verileri birinci çeyrek itibarıyladır. 56

57 Hanehalkının Döviz Yükümlülükleri (GSYH ye Oran, 2012) ,0 27, ,5 14,0 12,7 12,2 11,9 9,8 8 6,2 5,8 5,4 4 2,9 0 Hırvatistan Letonya Litvanya Macaristan Sırbistan Romanya Polonya Bulgaristan Ukrayna Arnavutluk Gürcistan Slovenya 0,4 0,3 0,2 0,1 0,0 Rusya Moldova Beyaz Rusya Türkiye Slovakya Kaynak: Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD). 57

58 Ocak-2008 Mart-2008 Mayıs-2008 Temmuz-2008 Eylül-2008 Kasım-2008 Ocak-2009 Mart-2009 Mayıs-2009 Temmuz-2009 Eylül-2009 Kasım-2009 Ocak-2010 Mart-2010 Mayıs-2010 Temmuz-2010 Eylül-2010 Kasım-2010 Ocak-2011 Mart-2011 Mayıs-2011 Temmuz-2011 Eylül-2011 Kasım-2011 Ocak-2012 Mart-2012 Mayıs-2012 Temmuz-2012 Eylül-2012 Kasım-2012 Ocak-2013 Mart-2013 Mayıs-2013 Temmuz-2013 Eylül-2013 Kasım Takas Odalarına İbraz Edilen ve Karşılıksız Çıkan Çek Tutarının Toplam Takasa İbraz Edilen Çek Tutarına Oranı (%) Hapis cezasının kaldırılması ,8 2 0 Kaynak: Bankalararası Takas Odaları Merkezi. 58

59 E-Çek ve E-Risk Raporu: Ticaret Hayatında Yeni Bir Dönem 59

60 Bireysel Emeklilikte Devlet Katkısı Sistemi EMEKLİLİK ŞİRKETİ KATILIMCI BES HESABI Devlet Katkısı Alt Hesabı Katkı Payı KP KP Bilgisi Devlet Katkısı Katılımcı Emeklilik Gözetim Merkezi Kamu Devlet Katkısı Hesaplaması 60

61 , Bireysel Emeklilik Sistemi Fon Büyüklüğü (milyar TL) Kaynak: Emeklilik Gözetim Merkezi. 61

62 Finansal Getiri Girişimciliğin Desteklenmesi Başlangıç Firması Finansman Döngüsü Çekirdek Sermaye Başlangıç Sermayesi Erken Aşama/Geçiş Sermayesi Köprü Sermayesi 1-3 yıl 2-3 yıl 2-5 yıl 5 yıl- Hisselerin halka arzı Zaman/evre Devlet ve Üniversiteler Aile ve Yakın Dostlar - TUBİTAK, KOSGEB ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı İş Melekleri Bireysel Katılım Sermayesi Kanunu Girişim Sermayesi - GSYO lara Vergi Desteği - DSYO Modeli - Fonların Fonuna Kaynak Aktarma Yetkisi Şirket birleşmeleri, halka arz, bankalar - Borsa İstanbul - KGF 62 / 16

63 Danimarka Güney Kıbrıs İtalya Almanya Malta Litvanya Slovakya Portekiz İrlanda İngiltere İspanya Letonya Yunanistan Avusturya Çek Cum. Macaristan Romanya Belçika Estonya Hollanda Türkiye Slovenya Fransa Norveç Polonya Hırvatistan İsveç Lüksemburg 30 Sanayi Elektrik Fiyatlarında AB-Türkiye Karşılaştırması (*) 25 Vergisiz Fiyat KDV Hariç vergi ve fonlar KDV (*) Avrocent/kWh, Yıllık Tüketimi 2000MWh Mwh olan Tüketiciler İçin, Yarı, Kaynak: Eurostat. 63

64 İsveç Danimarka Finlandiya Slovenya Almanya Hırvatistan Lüksemburg Avusturya Litvanya Macaristan Portekiz Hollanda Fransa Makedonya İspanya Belçika İtalya Letonya Estonya Polonya Slovakya İrlanda Bulgaristan İngiltere Çek Cumhuriyeti Türkiye Romanya 30,00 Sanayi Doğalgaz Fiyatlarında AB-Türkiye Karşılaştırması (*) 25,00 Vergisiz Fiyat KDV Hariç, Vergi ve Fonlar KDV 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 (*) Avro / GigaJoule, Yıllık Tüketimi GJ GJ Olan Tüketiciler İçin, Yarı, Kaynak: Eurostat. 64

65 Kore Slovakya Çek Cum. Polonya Slovenya Kanada İsveç Finlandiya İsviçre Avusturya ABD İsrail Estonya Almanya Macaristan İrlanda Danimarka Şili Fransa Lüksemburg Norveç Belçika Avustralya Hollanda İngiltere OECD ortalaması Yeni Zelanda Yunanistan İtalya İzlanda İspanya Portekiz Meksika Türkiye Nüfusa Oran (%) Orta Öğretimi Tamamlayamayanların Toplam Nüfusa Oranı (%) Yaş Arası Grup Yaş Arası Grup Kaynak: OECD Equity and Quality in Education: Supporting Disadvantaged Students and Schools,

66 Ortalama Eğitim Süresi (yıl) 14 Ortalama Eğitim Süresinin Milli Gelire Etkisi Türkiye Kişi Başına Düşen Gelir (SAGP ye göre, 2012, $) Kaynak: Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı, 2013 (Türkiye Verisi 2010 yılı). 66

67 Makroekonomik Politikalar ve Yapısal Konular I Para, finansal sektör, maliye ve gelirler politikaları eşgüdüm içerisinde yürütülecektir. Kamu maliyesi alanında bugüne kadar elde edilen kazanımlar korunacak ve güçlü duruş sürdürülecektir. Yurtiçi tasarrufların artmasına destek verecek yapısal ve makro ihtiyati tedbirler alınacaktır. Ekonominin enerji yoğunluğunu azaltmak üzere enerji verimliliği çalışmalarına devam edilecektir. Elektrik üretiminde yerli kömür ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılmasına ağırlık verilecek, nükleer güç santrali yatırımları aksatılmadan sürdürülecek, santral rehabilitasyonları gerçekleştirilerek yerli kaynaklara dayalı enerji üretimi artırılacaktır. Yurtiçi ve yurtdışında petrol ve doğal gaz arama faaliyetleri hızlandırılacak, linyit kömürü ve jeotermal gibi yerli kaynakların arama ve üretim faaliyetleri azami seviyeye çıkarılacaktır. Kaya gazı ve diğer yeni teknolojilere yönelik kapsamlı araştırma faaliyetleri yürütülecektir. 67

68 Makroekonomik Politikalar ve Yapısal Konular II Önemli üretim ve tüketim bölgelerinde bölgesel ve küresel ihtiyaçlara cevap verebilecek, ülkemizin ana ihracat sektörlerinin rekabet gücünü destekleyecek lojistik merkezler oluşturulacaktır. Dış ticareti kolaylaştırarak ülkemizin ihracat hedeflerine ulaşmasını sağlamak amacıyla büyük ölçekli liman kapasitesi oluşturulacak, limanların demiryolu ve karayolu bağlantıları tamamlanacaktır. Turizm sektöründe hizmet kalitesini artıran, pazarlama kanallarını çeşitlendirerek üst gelir gruplarını hedef alan, karşılaştırmalı rekabet üstünlüğüne uygun turizm çeşitlerini öne çıkaran bir yapı oluşturulacaktır. Başta imalat sanayinde olmak üzere yeni yatırımların gerçekleştirilmesini, ihracatın artırılmasını ve teknolojik gelişmeyi amaçlayan mevcut teşvik politikaları etkin şekilde sürdürülecektir. Uygulama sonuçları ve sektörel gelişmeler yakından takip edilerek, ihtiyaç duyulan alanlarda yatırım teşvik sisteminde gerekli revizyon yapılacaktır. Girdi Tedarik Stratejisi (GİTES) kapsamında; ihracata dönük üretimde daha etkin ve düşük maliyetli girdi tedarikine, üretim ve ihracatın ara malı ithalatına bağımlılığının azaltılmasına ve bu suretle ihracatta sürdürülebilir rekabet gücüne katkı sağlanmasına yönelik eylemler hayata geçirilecektir. 68

69 Makroekonomik Politikalar ve Yapısal Konular III Ar-Ge tabanlı, yenilikçi ve yüksek katma değer yaratan üretim desteklenecektir. Bu doğrultuda, Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri özel sektör odaklı olacak şekilde artırılacak, elde edilecek çıktıların ticarileştirme ve markalaşma süreçleri hızlandırılacaktır. KOBİ lerin Ar-Ge, yenilik ve ihracat yapabilme kapasiteleri geliştirilerek uluslararasılaşma düzeyleri artırılacaktır. KOBİ lerin markalaşmaları, kurumsallaşmaları ve yenilikçi iş modelleri geliştirmeleri sağlanacaktır. Kamu Ar-Ge harcamalarının tahsisinde, özel kesim yatırımlarının yüksek dış ticaret açığı verdiğimiz sanayi kollarında üretime yönlendirilmesine öncelik verilecektir. Piyasaların ve rekabet ortamının iyi işlemesi, fikri mülkiyet haklarının korunması, iş ve yatırım ortamının cazip ve öngörülebilir hale gelmesi desteklenerek yerli ve uluslararası doğrudan yatırımların artırılması sağlanacaktır. İş ve yatırım ortamının geliştirilmesi kapsamındaki çalışmalar ortak sorun alanlarına odaklı, daha etkin ve sonuç alıcı bir biçimde sürdürülecektir. 69

70 Makroekonomik Politikalar ve Yapısal Konular IV Yatırımcılara uygun nitelikte yatırım yeri tahsisi yapabilmek için yeterli arsa üretimi sağlanacak, hazine arazileri başta olmak üzere yatırıma elverişli arazilerin envanteri çıkarılacak ve tahsis süreçleri etkinleştirilecektir. İş ve yatırım ortamının iyileştirilmesine yönelik yaklaşımın bölgesel düzeyde yaygınlaştırılması, geliştirilmesi ve yatırımcının yerel düzeyde desteklenmesi sağlanacaktır. Eğitim sisteminde, bireylerin kişilik ve kabiliyetlerini geliştiren, hayat boyu öğrenme yaklaşımı çerçevesinde işgücü piyasasıyla uyumunu güçlendiren, fırsat eşitliğine dayalı, kalite odaklı dönüşüm sürdürülecektir. Bireylere işgücü piyasasının talepleriyle uyumlu temel ve mesleki beceriler kazandırılacak, iş-aile yaşamı uyumlu hale getirilecek ve aktif işgücü politikaları etki analizlerine dayalı olarak uygulanacaktır. Etkin ve bütüncül bir istihdam politikası izlenerek; kadın, genç ve engelliler başta olmak üzere, işgücüne katılım ve istihdam oranları artırılmaya devam edilecektir. 70

71 Makroekonomik Politikalar ve Yapısal Konular V Kayıtdışılıkla etkin bir şekilde mücadele edilecektir. Bu kapsamda; denetim kapasitesi artırılacak ve etkinleştirilecek, idarelerin uygulama kapasitesi ve bilişim altyapısı geliştirilecek, kaçakçılıkla mücadele, kurumlar arası işbirliği ile veri paylaşımı artırılacak ve toplumsal farkındalık yaygınlaştırılacaktır. İstanbul un uluslararası bir finans merkezi olmasına yönelik çalışmalar hızlandırılacaktır. Yurtiçi tahvil piyasalarının geliştirilmesi amacıyla çalışmalara devam edilecektir. Mali piyasaların sağlıklı işlemesine, finansal ürün çeşitliliği karşısında bireylerin bilinçli kararlar almasına ve yurtiçi tasarrufların artmasına katkı sağlayan finansal eğitim yaygınlaştırılacaktır. Finans piyasalarına ilişkin uyuşmazlıkların süratli ve etkin bir şekilde çözümüne yönelik düzenleme yapılacak ve uygulama güçlendirilecektir. Girişim sermayesi, bireysel katılım sermayesi, kredi garanti fonu, mikro kredi uygulamaları ve sermaye piyasası imkânları geliştirilerek, KOBİ ve girişimcilerin finansmana erişimi kolaylaştırılacaktır. 71

72 Küresel Ekonomideki Gelişmeler ve Türkiye Ekonomisi Ali BABACAN 2 Ocak 2014