30- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ. Dr. VOLKAN DÜNDAR

Transkript

1 30- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Dr. VOLKAN DÜNDAR 1

2 Epidemiyoloji 1 Toplumlarda sağlıkla ilgili olayların dağılım ve nedenlerini inceleyen bilim dalıdır. İnsan toplulukları üzerine bilim Hastalık ve ölümlerin toplumdaki dağılımını inceler. (Tanımlayıcı) Dağılım farklılıklarının hangi nedenlere bağlı olduğunu inceler.(analitik) (Çözümleyici) Dağılımdaki farkın nedeni hastalığın nedenidir. 2

3 Epidemiyoloji 2 Tanımlayıcı ( deskriptif) epidemiyoloji; Hastalıkları ve ölümlerin toplumdaki dağılımını inceler. Analitik-Çözümleyici epidemiyoloji; Hastalık ve ölümlerin nedenlerini inceler. 3

4 İş Sağlığında Epidemiyoloji 1 Mesleksel epidemiyoloji-occupational epidemiology İş kazası ve meslek hastalıklarının ( ve hatta çalışanların bütün sağlık sorunlarının) değişik gruplardaki dağılımı incelenir (tanımlayıcı), Bu incelemeler sonunda çeşitli çalışan gruplarında hastalık ve ölümler farklılıklar gösterirse Bu farklılıkların nedenlerinin incelenmesi için analitik epidemiyolojik yöntemler kullanılır 4

5 İş Sağlığında Epidemiyoloji 2 Mesleksel epidemiyoloji-occupational epidemiology Mesleksel Epidemiyolojinin Başlangıcı Dr.Percival Pott (1775); İngilterede Baca temizleyici çocukların ileri yaşlarında görülen skrotum kanseri nin nedeni olarak baca kurumundaki katranı işaret etti. 150 yıl kadar sonra 1932 de Katran : (1-2 dibenzantrasen) ilk kanserojen kimyasal madde olarak tanımlandı Baca temizleyen çıraklar yasası. 8 yaş sınırı Haftada bir yıkanma 5

6 Epidemiyolojik yaklaşım ilkeleri ve Ölçütler 1 Klinik çalışmalar bireylerle Epidemiyolojik çalışmalar gruplarla yapılır Toplumda sağlık düzeyi göstergeleri olan hastalık ve ölümlere ilişkin sıklık ölçütleri (insidans, prevalans,mortalite vb.) değerlendirilir. (Tanımlayıcı) Toplumdaki önde gelen hastalıklar ve ölüm nedenleri saptanır, (Analitik) Toplumun sağlık düzeyi belirlenir Koruyucu uygulamalar bu bilgilere göre düzenlenir 6

7 Epidemiyolojik yaklaşım ilkeleri ve Ölçütler 2 Hastalık veya ölüm sayılarının nüfusa oranlanarak ifade edilmesine HIZ (rate) adı verilir Hastalık veya ölüm sayıları risk altındaki toplum sayısına bölünür ve bir katsayı ile çarpılır. Hastalanan veya ölen kişi sayısı Hız= x k Hastalık veya ölüm riski altındaki kişi sayısı 7

8 Epidemiyolojik yaklaşım ilkeleri ve Ölçütler 3 İnsidans hızı: Büyüklüğü bilinen bir toplulukta belirli bir sürede yeni ortaya çıkan hastalık sayısı 200 işçinin çalıştığı iş yerinde bir yılda 20 solunum yolu enfeksiyonu varsa Solunum yolu enfeksiyonu insidans hızı 20/200 X 100= % 10 olarak hesaplanır 8

9 Epidemiyolojik yaklaşım ilkeleri ve Ölçütler 4 Prevalans hızı: Belirli bir toplulukta herhangi bir zamanda yeni bulunan ve eskiden beri var olan hastaların toplamını gösterir Uzun süre devam eden hastalıklarda kullanılır Prevalans= İnsidans x süre Süresi 1 yıldan az süren hastalıklarda Prevalans= İnsidans 9

10 Epidemiyolojik yaklaşım ilkeleri ve Ölçütler kişinin çalıştığı akümülatör fabrikasında kanda kurşun düzeyi taraması yapılsa 100 kişinin kanında kurşun düzeyi izin verilen sınırın üstünde bulunsa Kurşun etkilenmesi prevalans hızı=100/500 x100= % 20 olarak bulunur Bunların kaç tanesi o yıl kaç tanesi daha önce kurşundan etkilendi bilemeyiz 10

11 Epidemiyolojik yaklaşım ilkeleri ve Ölçütler 6 Prevalans Havuzu: Herhangi bir zamandaki hasta sayısıdır. Havuzdaki hasta sayısı; havuza yeni giren hastalar(insidans vakaları) ile iyileşerek veya ölümle havuzdan çıkan hastalar arasındaki dengeye bağlıdır. Uzun süren hastalıklarda havuzdaki hasta sayısı artar. 11

12 Epidemiyolojik yaklaşım ilkeleri ve Ölçütler 7 Mortalite hızı: Bir toplulukta belirli bir süre içinde ölenlerin sayısının nüfusa oranıdır kişinin çalıştığı işletmede 1 yılda 3 kişi ölmüş ise mortalite hızı binde 3 olarak ifade edilir. Mortalite hızı; yaş, cins, hastalık,meslek grubu gibi gruplara özel olarak da hesaplanabilir 12

13 Epidemiyolojik yaklaşım ilkeleri ve Ölçütler 8 İş kazası sıklık hızı: Bir işletmede, İş kazası görülme olasılığını gösterir. 250 işçinin çalıştığı iş yerinde 1 yılda 5 iş kazası olmuş ise; İş kazası sıklık hızı = 5/250 x 100= % 2 dir Yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi, kıdem, çalışılan bölüm özelinde hesaplanabilir 13

14 Epidemiyolojik yaklaşım ilkeleri ve Ölçütler 9 İş kazası ağırlık hızı: Yaralanmaya bağlı iş günü kayıplarının toplamı, o işyerindeki toplam çalışma süresine oranlanır ve katsayı ile çarpılır İş kazası nedeniyle olan Toplam işgöremezlik süresi (saat) İş kazası ağırlık hızı= x k İşçi sayısı x 8 saat x 300 iş günü Katsayı 1 milyon olursa, işyerinde 1 milyon iş saatinin ne kadarının iş kazaları nedeniyle kaybedildiği bulunur. 14

15 İş Sağlığı ve Güvenliği alanında Epidemiyoloji Uygulama Olanakları 1 Çalışanlar grubu genellikle, değişkenliği az ve ulaşılabilir topluluklardır Özellikle prospektif çalışmalara uygundur. Ortam ölçümlerinin yapılması, sağlık sorunlarının nedenlerinin saptanmasında önemlidir Sağlık kayıtları ve işyeri ortam ölçümü kayıtları yararlı kaynaklardır. 15

16 İş Sağlığı ve Güvenliği alanında Epidemiyoloji Uygulama Olanakları 2 Çalışma koşullarında ve kullanılan teknolojide yapılan değişiklikler Doğal Deney olanakları sağlar Sağlık eğitimi, sağlığı geliştirme etkinlikleri de değişimlere neden olur İyi planlanan epidemiyolojik çalışmalar, çalışanların sağlığının korunmasında önemli bir rol oynayabilir 16

17 İş Sağlığı ve Güvenliği alanında Epidemiyoloji Uygulama Olanakları 3 Karar vermeye yardımcı araştırmalar: Önce sorun tanımlanmalıdır. Sağlık olayı; kimde, nerede, ne zaman görülüyor Sorun olan yerler ve konular belirlenir Yöneticilere hangi soruna öncelik verileceği konusunda yol gösterir 17

18 İş Sağlığı ve Güvenliği alanında Epidemiyoloji Uygulama Olanakları 4 Uygulamalara yönelik planlama yapmak: Epidemiyolojik çalışmalarla elde edilen bilimsel veri ve değerlendirmeler, İşçi, İşveren ve devletin uygulamalara farklı bakış açılarını, ortak bir kararda birleştirmelerine yardımcı olur. 18

19 İş Sağlığı ve Güvenliği alanında Epidemiyoloji Uygulama Olanakları 5 Uygulamaların sonuçlarının değerlendirilmesi 1: Bir makine veya işlemde yapılan değişiklikten sonra iş kazalarındaki azalmanın saptanması Taşıma sistemini değiştirme veya işçilere ağılık kaldırma eğitimi verilmesi sonrası, bel ve sırt ağrısı yakınmalarındaki azalma. Sayılar yanında istatistiksel önemlilik testleri de yapılır. 19

20 İş Sağlığı ve Güvenliği alanında Epidemiyoloji Uygulama Olanakları 6 Uygulamaların sonuçlarının değerlendirilmesi 2: Bu değerlendirmelerin yapılabilmesi için; İş yeri bölümlerine göre çalışma koşulları ve sağlık kayıtları Çalışanları bütün sağlık yakınmalarının kayıtları (Özellikle iş ile ilgili olan) Bu bilgilerin istatistik kayıtlarının tutulması Gerekli tablo ve grafiklerin yapılması Gerekir 20

21 Epidemiyolojide veri kaynakları 1 Genel amaçlı resmi kayıtlar 1: A) Nüfus sayımı bilgileri: Ülkede yaşayanların sayısı, yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi, medeni durumu, meslek. Nüfus bilgileri hız hesaplaması sırasında orantının paydası olarak kullanılır 21

22 Epidemiyolojide veri kaynakları 2 Genel amaçlı resmi kayıtlar 2: B) Ulusal ölüm kayıtları: Mernis sistemi içinde Ölüm Kayıt Bildirim Sistemi (ÖBS) tüm ölüm kayıtlarını toplamaktadır Araştırma kapsamındaki gruplarda bulunan değerler ülke değerleri ile karşılaştırılır. Ölüm nedeni ile meslek incelenirken sadece son mesleğe bakılmaz. Pnömokonyozdan ölenlerin son mesleği, depocu, gece bekçisi, yazı işleri çıkabilir, bunlar tozlu ortamda hastalandıktan sonra hafif işe alınmışlardır. 22

23 Epidemiyolojide veri kaynakları 3 Genel amaçlı resmi kayıtlar 3: C) Ölümle ilgili diğer bilgiler: Sağlık kuruluşları ve hastane kayıtlarında, ölüm nedeni yanında meslek bilgileri de bulunabilir Sosyal güvenlik kurumu kayıtları 23

24 Epidemiyolojide veri kaynakları 4 Genel amaçlı resmi kayıtlar 4: D) Ulusal hastalık kayıtları: Morbidite bilgilerinin güvenilirliği mortalite bilgilerine göre daha azdır Sağlık bakanlığı kayıtları Sosyal Sigortalar Kurumu sağlık kuruluşları kayıtları Bu kurumlar sağlık bakanlığına devredildikten sonraki SGK kayıtlar 24

25 Epidemiyolojide veri kaynakları 5 Genel amaçlı resmi kayıtlar 5: E) Hastalıklarla ilgili diğer bilgiler: Doktorlar (özellikle işyeri hekimleri) tarafından verilen istirahat raporları İşyeri kaza kayıtları SGK meslek hastalıkları kayıtları SGK hastalık nedeniyle işe devamsızlık geçici iş göremezlik ödeme kayıtları 25

26 Epidemiyolojide veri kaynakları 6 Çalışma hayatı ile ilgili kayıtlar 1: A) İşyerinde yasal olarak kaydı tutulması gereken kayıtlar: B) İşyeri incelemesi sırasında elde edilen bulguların kayıtları C) Emeklilik sonrası sağlık kayıtları 26

27 Epidemiyolojide veri kaynakları 7 Çalışma hayatı ile ilgili kayıtlar 2: A) İşyeri sağlık ve güvenlik biriminde tutulan kayıtlar: İşe giriş, aralıklı kontrol muayenesi, bulguları Geçirdikleri hastalık ve kazalarla ilgili bilgiler İstirahat raporları 27

28 Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 1 Epidemiyoloji biliminin temel amacı hastalıkların nedenlerinin aydınlatılmasıdır. Bu yolla hastalıklardan korunma yöntemleri geliştirilebilir Epidemiyolojik araştırmalar öncelikle tanımlayıcı yaklaşımla başlar Hastalık ve ölümlerin toplumdaki dağılımında var olan farklılıklar saptanır 28

29 Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 2 Daha sonra bu farklılıkların nedenleri araştırılır (Analitik) Böylece hastalıkların nedenleri çözümlenir İşyerinde ki koruyucu uygulamaların etkileri de yine epidemiyolojik araştırmalarla değerlendirilir. 29

30 Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 3 Tanımlayıcı (Descriptive) Araştırmalar 1: Bir konu üzerinde veri toplanır Verilerin çeşitli özelliklere göre dağılımı yapılır Dağılımdaki farklılıklar saptanmaya çalışılır Farklılıklara dayanarak hipotez geliştirilir Tanımlayıcı araştırmalar hipotez kurulmasını sağlar Analitik araştırmalar hipotezin sınanmasını sağlar. 30

31 31

32 32

33 33

34 34

35 İŞ KAZASI SAYISI İŞ KAZALARININ MEYDANA GELDİĞİ İŞ SAATLERİNE GÖRE DAĞILIM İş Kazalarının Meydana Geldiği İş Saatlerine Göre Dağılımı (Son 3 Yıl) The number of employment injuries by the working-hours at which the injury occurred (latest 3 years) YILLAR 1.SAAT - 1st Hour 2.SAAT - 2 nd Hours 3.SAAT - 3 th Hours 4.SAAT -4 th Hours 5.SAAT -5 th Hours 6.SAAT - 6 th Hours 7.SAAT - 7 th Hours 8.SAAT - 8 th Hours 9.SAAT+ - 9 th hours and Over Bilinmeyen 35

36 Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 4 Tanımlayıcı (Descriptive) Araştırmalar 2: Tanımlayıcı epidemiyolojik yaklaşımda sağlıkla ilgili olarak toplanan bilgilerin bazı özelliklere göre tanımlaması yapılır. Bu özellikler; kişi, yer, zaman özellikleridir. Kişi özellikleri: yaş, cinsiyet, eğitim, çalışma süresi Yer özelliği: coğrafi bölge, işyeri içindeki bölüm, işyeri büyüklüğü Zaman özelliği:günün, haftanın,yılın değişik zamanları, yıllar arası değişimler 36

37 Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 5 Kesitsel araştırmalar 1: Hem tanımlayıcı hem de analitik araştırma amacıyla kullanılabilir Tanımlayıcı amaçla uygulandığında sağlık olayının sıklığı hakkında fikir verir. Prevalans çalışması olarak adlandırılır 37

38 Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 6 Kesitsel araştırmalar 2: Analitik amaçla kullanıldığında hem hastalık hem de etken olduğu düşünülen faktörler hakkında birlikte veri toplanır Nedensellik ilişkisinde önce neden ortaya çıkmalı, sonra hastalık ortaya çıkmalıdır, (Temporal ilişki) Kesitsel araştırmada veriler aynı anda toplandığı için bu nedensellik bağı her zaman kurulamaz veya kurulduğunda yanıltıcı olabilir. 38

39 Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 7 Kesitsel araştırmalar 3: Analitik amaçla kullanılan diğer yöntemlere göre daha hızlı sonuç verir, ucuzdur, kısa zamanda bilgi sağlar, Bu nedenle sık kullanılır Tekrarlanan kesitsel araştırmalar benzer sonuçlar veriyorsa nedensellik yönünden dikkat çekici olabilir 39

40 Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 8 Kesitsel araştırmalar 4. Nedensel ilişkinin incelenmesi için analitik amaçla kullanılan kesitsel araştırmalarda etken olabileceği düşünülen bir çok faktörle ilgili bilgi toplanabilir. Bu bilgiler hastalığın nedeni hakkında fikir verebilir Ortam ölçümü kayıtları bu noktada çok yardımcı olabilir 40

41 Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 9 Kesitsel araştırmalar 5: Bu çalışmalardan edinilen bilgilerle daha sonra nedene ilişkin kohort çalışmaları düzenlenebilir Kesitsel araştırmalar olayların önem derecesini ortaya çıkarabilir 41

42 Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 10 Kesitsel araştırmalar 6 Almanya da çalışan erkeklerde bazı işgöremezlik nedenleri Tanı Görülme sıklığı % İşgöremezliğe neden olma (100 kişide) Toplam işgöremezlik Bel ağrısı İşitme kaybı Kronik Akciğer Hastalığı Merkezi sinir sistemi hastalığı

43 Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 11 Kohort araştırmaları 1: Yapımı zor, zaman alıcı, pahalı, Neden sonuç ilişkisi açısından en güvenilir sonuçları verir Belirli yönlerden ortak özelliği olan gruba kohort adı verilir Belirli bir işyerinde çalışanlar veya belirli bir faktöre maruz kalanlar bir kohort oluşturur. 43

44 Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 12 Kohort araştırmaları 2: Belirli bir etkene maruz kalanlarla, maruz kalmayan gruplar belirli bir zaman süresince takip edilir Bu süre sonunda her iki grupta ortaya çıkan hasta sayıları karşılaştırılır. Belirli bir sürede ortaya çıkan olgular yeni olgular olduğu için insidans hızını verir Maruziyeti olan ve olmayan grupların insidans hızı karşılaştırılır. 44

45 Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 13 Kohort araştırmaları 3: Bu iki insidans hızının birbirine oranı rölatif risk adını alır. Bu iki insidans hızının farkına da atfedilen risk adı verilir. Atfedilen risk değerinin maruziyet grubundaki insidans hızına oranına ise korunabilirlik hızı denir 45

46 Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 14 Kohort araştırmaları 4: İnsidans 1 Rölatif risk= İnsidans 2 Etken var Etken yok Hastalık var İnsidans 1= a/a+c a İnsidans 2= b/b+d b Hastalık yok c d Atfedilen risk= İnsidans 1 İnsidans 2 Korunabilirlik Hızı= İnsidans1-İnsidans X 100 İnsidans1 46

47 Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 15 Kohort araştırmaları 5: Kohort grubu bu gün oluşturulur ileriye doğru izlenirse prospektif kohort denir Maruziyet esasına göre kohort geçmişten oluşturulup bu güne doğru ortaya çıkan hastalıklar da izlenebilir. (Retrospektif kohort) Bunun için kayıtların çok düzenli tutulmuş olması gerekir. 47

48 Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 16 Kohort araştırmaları 6: Ortam değerlendirmesi kayıtlarını, Personel kayıtlarını düzgün tutan, İşçi devrinin az olduğu iş yerlerinde retrospektif kohort uygulanabilir 48

49 Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 17 Kohort araştırmaları 7: Standartlaştırılmış ölüm oranı 1: Çalışan grubun izlenmesi süresince ortaya çıkan hastalık sayısı ( gözlenen değer) çalışma grubu için hesaplanan bir beklenen değer ile karşılaştırılır. Gözlenen değerin beklenen değere oranına Standartlaştırılmış ölüm oranı (Standardized Mortality Ratio SMR) adı verilir. Beklenen değeri hesaplamak için ülke geneli için hesaplanan hastalık veya ölüm hızları kullanılır. 49

50 Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 18 Kohort araştırmaları 8: Standartlaştırılmış ölüm oranı 2: İzlenen grubun yaş cins özelliklerine benzer toplum grubundaki hızlar beklenen değer olarak alınır İzlenen gruptaki hastalık hızları toplumla aynı olsaydı kaç kişinin hastalanması beklenirdi diye hesaplanır. 50

51 Örnek 1 ABD de 5 büyük lastik fabrikasında çalışan kişi yılları arasında izlenmiş Bu süre içinde 5079 ölüm olmuş ABD genel toplum ölüm değerlerine göre aynı yaş ve cinsiyet grubunda ölüm değerlerine göre beklenen ölüm sayıları hesaplanmış. Lösemi ve mesane kanseri nedeniyle ölümler yüksek bulunmuş 51

52 Örnek 2 ABD de lastik fabrikası işçilerinde ölüm nedenleri ( ) Ölüm nedeni Gözlenen ölüm sayısı Beklenen ölüm sayısı Bütün nedenler ,83 SMR değeri Bütün Kanserler ,93 Kalp hastalıkları ,85 Lösemi ,31 Mesane kanseri ,23 Mide kanseri ,09 52

53 Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 19 Kohort araştırmaları 9: Standartlaştırılmış ölüm oranı 3: Sağlıklı işçi etkisi: ölüm ve hastalık için toplumdan hesaplanan beklenen değer, kohorttaki işçilerden hesaplanan gözlenen değerden yüksek çıkarsa bu duruma sağlıklı işçi etkisi denir Çalışanlar toplumun sağlıklı kesimini oluşturur. 53

54 Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 20 Kohort araştırmaları 10: Standartlaştırılmış ölüm oranı 4: Düzeltilmiş Standartlaştırılmış ölüm oranı (Düzeltilmiş SMR): Bir hastalık için bulunan SMR değeri, bütün hastalık nedenleri için bulunan SMR değerine bölünür Örneğimizde Lösemi için 1.31/0,83= 1.58 Mesane kanseri için 1.23/0,83= 1.48 Bütün kanserler için 0,93/0,83=

55 Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 21 Vaka-Kontrol Araştırmaları 1: Belirli bir hastalığı olan kişilerden oluşan vaka grubu Bu gruba benzer özellikleri olan ancak hastalığı olmayan kontrol grubu İki gruptan da hastalığın nedeni olarak düşünülen faktörlerle ilgili bilgiler toplanır. Hastalığın nedeni olarak düşünülen faktörün vaka ve kontrol grubunda bulunma sıklığı karşılaştırılır. 55

56 Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 22 Vaka-Kontrol Araştırmaları 2: Vaka grubunda şüphelenilen faktörün sıklığı kontrol grubundan fazla ise, bu faktörle hastalık arasında bir ilişki olabileceği düşünülür. Sonuç olan hastalıktan hareket ederek geçmişte bu kişilerde hastalık etkeni nedenin olup olmadığı araştırılır Retrospektif (geriye dönük) araştırmadır. 56

57 Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 23 Hastalık var Hastalık yok Vaka-Kontrol Araştırmaları 3: Etken var Etken yok Toplam a b a+b c d c+d Odds ratio: (OR) etkenin vaka ve kontrol gruplarındaki varlığının oranı (Tahmini rölatif risk) (a)/(a+b) Odds ratio= ( c )/( c+d) Toplam a+c b+d a+b+c+d 57

58 Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 24 Vaka-Kontrol Araştırmaları 4: Daha kolay, kısa sürede yapılabilen, ucuz çalışmalardır Sık kullanılır Seyrek görülen hastalıklarda kullanılır 58

59 Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 25 Gruplar Mesane kanseri Vaka-Kontrol Araştırmaları 5: Mesane kanserli hastalar ve kontrol grubunda Meslek dağılımları Etken Var Boyalastik-deri sanayi Etken yok Toplam / ( ) OR= = OR= / (69+299) Mesane kanserlilerde boya,lastik,deri sanayinde çalışma 1.67 kat fazla bulunmuş. Mesane kanseri değil

60 Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 26 Vaka-Kontrol Araştırmaları 6: Bu çalışmada önemli olan nokta, kontrol grubunun temel özelliklerinin vaka grubuna benzer olmasıdır. Eğer benzerlik yoksa yan tutma (Bias) söz konusudur. Hastalar şüpheli faktörü daha iyi hatırlar, hasta olmayanlar daha az hatırlar ( Hafıza faktörürecall bias) 60

61 Epidemiyolojide Araştırma Yöntemleri 27 Vaka-kontrol ve kohort araştırmalarının başlıca olumlu ve olumsuz yönleri Araştırma türü Olumlu yanları Olumsuz yanları Vaka-kontrol Ucuzdur Az sayıda kişi ile yapılır Çabuk sonuç verir Nadir hastalıklar için uygundur Bilgi yetersiz olabilir Hafıza faktörü yanıltıcıdır Bias olasılığı vardır İnsidans hesaplanamaz Kohort Bias yoktur İnsidans hesabı yapılabilir Risk hesabı yapılabilir Uzun zaman gerekir Çok kişi gerekir Pahalıdır Araştırmayı terk sorunu vardır Nadir hastalıklar için uygun değildir 61

62 İş sağlığında epidemiyolojinin kullanım amaçları 1 Çalışanların genel sağlık sorunlarının değerlendirilmesi: Kesitsel çalışmalarla mesleki ve genel sağlık sorunları değerlendirilir 62

63 İş sağlığında epidemiyolojinin kullanım amaçları 2 Normal değerlerin saptanması: Toksik maddelerle karşılaşanlarda Klinik belirti ve bulguların ortaya çıktığı en düşük kan düzeyleri, epidemiyolojik çalışmalarla saptanır 63

64 İş sağlığında epidemiyolojinin kullanım amaçları 3 Neden- sonuç ilişkisi hakkında hipotez geliştirilmesi: Tanımlayıcı araştırmalarla hastalıkların kimlerde fazla görüldüğü saptanır nedenler hakkında hipotez geliştirilir 64

65 İş sağlığında epidemiyolojinin kullanım amaçları 4 Nedensel ilişkinin araştırılması: Hastalık nedeniyle ilgili geliştirilen hipotezler analitik araştırma yöntemleriyle sınanır Hastalıkların nedenleri hakkında bilgi ortaya çıkarılır 65

66 İş sağlığında epidemiyolojinin kullanım amaçları 5 Doz-cevap ( Maruziyet-etki) ilişkisinin değerlendirilmesi: Kohort araştırmalarında değişik maruziyet düzeyleri ile hastalık ilişkisi ortaya çıkartılır Koruyucu çalışmalara ışık tutar 66

67 İş sağlığında epidemiyolojinin kullanım amaçları 6 Sağlığı geliştirici faktörlerin tanımlanması: Sağlıklı beslenme, spor, zararlı maddelerden uzaklaşmanın etkileri epidemiyolojik çalışmalarla gösterilir 67

68 İş sağlığında epidemiyolojinin kullanım amaçları 7 Koruyucu önlemlerin değerlendirilmesi: İşyerinde alınan koruyucu önlemleri sağlığa etkileri ölçülebilir Mekanik taşıyıcı kullanmaya başladıktan sonra, bel ağrısı şikayetlerinde önceki yıla göre azalma saptanabilir 68

69 İş sağlığında epidemiyolojinin kullanım amaçları 8 İşyeri sağlık biriminin çalışmalarının değerlendirilmesi: Kayıtların düzenli olması bir çok bilginin elde edilmesini sağlar 69