İNTEGRATİF TIP DERGİSİ TURKISH JOURNAL OF INTEGRATIVE MEDICINE

Transkript

1 İNTEGRATİF TIP DERGİSİ TURKISH JOURNAL OF INTEGRATIVE MEDICINE REVIEW / DERLEME Sedat Yıldız 1, Serhat Duruhan 2, Zarife Koç 3, Gülsemin Ertürk Çelik 4, Mehmet Sıddık Tuncay 5, Mehmet Uyar 6 1 İntegratif Tıp Derneği, Isparta 2 Muayenehane, Beyin Ve Sinir Cerrahisi, Denizli 3 Özel Kuantum Fizik Tedavi Ve Rehabilitasyon Merkezi, Ankara 4 Lokman Hekim Sincan Hastanesi, Fiziksel Tıp Ve Rehabilitasyon, Ankara 5 Cumhuriyet Üniversitesi, Fiziksel Tıp Ve Rehabilitasyon, Sivas 6 Ümran Tıp Merkezi, Fiziksel Tıp Ve Rehabilitasyon, İstanbul OBEZİTE VE HİPNOZ Özet Obezite, başta kardiovasküler ve endokrin sistem olmak üzere vücudun tüm organ ve sistemlerini etkileyerek çeşitli bozukluklara ve hatta ölümlere yol açabilen önemli bir sağlık problemidir. Bu derlemede obezitede kullanılan hipnoterapi uygulamaları özetlenmiştir. Integr Tıp Derg. 2014;2(2): Anahtar kelimeler: Hipnoz, obezite, telkin OBESITY AND HYPNOSIS Abstract Obesity is a major health problem that can lead to death and affects all organs and systems of the body primarily cardiovascular and endocrine system. This review summarizes hypnotherapy interventions for obesity. Turk J Integr Med. 2014;2(2): Keywords: Hypnosis, obesity, suggestion Obezite ve hipnoz. Integr Tıp Derg. 2014;2(2): Yazışma Adresi: İntegratif Tıp Derneği, Yayla M. Fatih Çarşısı, 2/118, Isparta Türkiye E posta: dr_sedatyildiz@hotmail.com Kabul/Yayın Tarihi: 19 Eylül 2014

2 Obezite Obezite, vücuda besinler ile alınan enerjinin, harcanan enerjiden fazla olmasından kaynaklanan ve vücut yağ kitlesinin, yağsız vücut kitlesine oranla artması ile karakterize olan kronik bir hastalıktır. Obezite, başta kardiovasküler ve endokrin sistem olmak üzere vücudun tüm organ ve sistemlerini etkileyerek çeşitli bozukluklara ve hatta ölümlere yol açabilen önemli bir sağlık problemidir. Dünya Sağlık Örgütü tarafından en riskli 10 hastalıktan biri olarak kabul edilen obezitenin son araştırmalarda kanserle yakın ilgisi olduğu da belirlenmiştir (1). Obezitenin tedavisinde ise diyet (tıbbi-sağlıklı beslenme) tedavisi, fiziksel aktivite (egzersiz), davranış tedavisi (beslenme modeli), ilaç tedavisi, kombine tedavi ve cerrahi tedavi gibi çeşitli tipte tedavi yöntemleri uygulanmaktadır (2). Obezitede Hipnoz Literatürde kilo kontrolü amacı ile hipnoz ve davranışçı terapilerin birlikte kullanıldığı birey ve grup tedavileri üzerine çok sayıda klinik ve deneysel çalışma bulunmaktadır (3). Kilo kaybı üzerine 6 çalışmanın incelendiği bir meta-analizde kognitif davranışçı tedavi ile kognitif davranışçı tedaviye ilave olarak uygulanan hipnoz karşılaştırılmış; tedaviye hipnoz eklenmesinin tedavi sonuçlarını iyileştirdiği belirtilmiştir (4). Hipnoz kullanılarak uygulanan bir kilo verme programında başarı ve hipnoz edilebilirlik objektif olarak Stanford Hipnotik Yatkınlık Skalası ile ölçülmüş; 30 hasta 8 haftalık bireyselleştirilmiş tedavi ile 12 haftalık takip süresini tamamlamıştır. Bütün hastalara kendi kendini hipnoz öğretilmiş ve tedavi sonrası uygulamaya bu şekilde devam edilmiştir. Ortalama kilo kaybı 9,18kg olarak tespit edilirken hipnoza yatkınlık ile kilo kaybındaki başarı arasında anlamlı pozitif ilişki gösterilmiştir. Yüksek oranda hipnoz olabilen hastaların hipnoza orta veya düşük yatkınlık gösteren hastalara göre kilo kaybı konusunda daha başarılı olduğu bildirilmiştir (5). Hipnozun kilo kontrolü üzerine etkisini değerlendiren bir başka çalışmada 45 hasta hipnoza yatkınlık skoru açısından kör olan araştırmacılar tarafından değerlendirilmiş; hastalara basit bir öz-yönetim tekniği ve Spiegel & Spiegel (1978) hipnoz yaklaşımı özel gıdalara isteksizlik ile ilgili modifikasyon içerecek şekilde uygulanmış ve 3 aylık izlemde sadece basit özyönetim tekniği uygulanan hastalara göre daha fazla kilo kaybı elde edildiği bildirilmiştir. Programda yer verilen özgün hipnoz uygulamaları ile kilo kaybı ve Stanford Hipnotik Yatkınlık Skalası skoru arasında anlamlı ilişki gözlenmiştir (3). 28

3 Bellanti tarafından tanımlanan 35 yaşında bir hastada imgeleme, görselleştirme ve direkt telkin yöntemleri kullanılmış ve kilo kaybı sağlanmıştır. Ancak hipnoz altında kazanılan motivasyonun davranış değişikliği oluşturmada birinci etken olduğu düşünülmüştür (6). Obezite ve yeme bozukluklarında hipnozun etkinliği ile ilgili literatürde bazı sonuçlar çelişkili olarak bulunmuştur. Bu durum yeme bozukluğu olan insanların karakteristik özellikler ile hipnoz fenomeni arasındaki etkileşime bağlanmıştır. Bu duruma ek olarak birçok yazar hipnoz araştırmalarındaki metodolojik sınırlılıkların tedavi etkinliğini değerlendirmede zorluklara neden olduğunu bildirmiştir. Birçok çalışmada hipnotik müdahalelerin tekrarlanabilirliği ile ilgili bilgilerin yetersiz olduğu vurgulanmıştır (7). Bir davranışsal kilo kontrol programına hipnoz eklenmesinin kısa ve uzun dönem kilo değişimine etkisini inceleyen bir çalışmada; yaş arası 109 hasta dahil edilmiş, 9 haftalık bir programın sonunda her iki yaklaşım da anlamlı kilo kaybı ile sonuçlanmıştır. Bununla birlikte, 8.ay ve 2. Yıl izlemlerinde hipnoz grubu hastaları sadece kognitif tedavi uygulanan gruptaki hastalara göre anlamlı olarak daha fazla ilave kilo kaybı elde etmişler, hipnoz kullanan hastalar daha yüksek oranlarda hedef kilolarına ulaşmış ve korumuşlardır (8). Cochrane ve Friesen kadınlarda kilo verilmesi amacıyla uygulanan hipnozun etkisini araştırmışlar; en az %20 fazla kilosu olan ve başka bir tedavi programına devam etmeyen 60 kadını dahil etmişlerdir. Hipnoza yatkınlık, aile kökeninin özellikleri, obezite başlangıcı ve sosyoekonomik değişkenler ile kilo kaybı arasındaki ilişki incelenmiş; teyp kasetleri ile birlikte ve teyp kasetleri olmadan hipnoz grubunun 6 aylık izleminde hipnozun kilo verme üzerine etkili olduğu ancak teyp kasetlerinin incelenen değişkenler üzerine herhangi bir anlamlı fark oluşturmadığı gösterilmiştir (9). Obezitede Hipnoterapi Uygulamasında Örnek Prosedür (10) Obezitede hipnoz uygulamalarında standart bir indüksiyon protokolü yoktur. Gözler kapandığında derinleşme ve ego güçlendirme telkinleri duyusal imgeleme ile birlikte kullanılır. Pelletier tarafında tanımlanan tipik olarak imgeleme güzel bir adada başlar. Özne denizin uzak noktalarını görebilecek şekilde ayakta durmaktadır. Bu uzak noktalar bütün endişe ve sıkıntılarını bırakacağı uzak nokta dır. Baharda ağaçların ve güzel çiçeklerin arasında yürümektedir. Orada yaşlı ve güçlü bir ağaç bulunmaktadır ve dalları gökyüzüne kollarıymış gibi uzanmaktadır. Her hangi bir fırtınaya kolaylıkla dayanabilecek bu ağacın köklerinin beslenmek için toprağın derinliklerine doğru ilerlediği hayal edilir. Şimdi her yönü görebileceği bir tepeye doğru yürümektedir. Uzaklarda göller, ormanlar dağlar ve bu dağların arkasında gözünün alabildiği uzaklıklara kadar başka dağlar görünmektedir. Hava saf, temiz ve ferahlatıcıdır. 29

4 Daha sonra Gorman`nın indirekt ego güçlendirme telkinleri kullanılarak birey sağlık, başarı ve motivasyon kelimelerinin anlamını ve anlamlılığını düşünmeye davet edilir. Standart ego güçlendirme telkinleri de Hartland`a göre uygulanır. İlk hipnoz seansında engellenmiş duyguların dışa vurulmasına teşvik edilir. Bu noktada ortaya çıkan herhangi bir spesifik konu takip edilir. Öznelerin çoğuna gözü duvarda bir noktaya sabitlerken on derin nefes sayılarak uygulanan kendi kendine hipnoz yöntemi öğretilir. Özellikle motorlu araçlarda kendi kendine hipnozu engellemek için spesifik telkinler verilir. Hastalara bu uygulamayı günde 30 dakika yapması önerilir. Başarının imgelenmesi, davranışsal değişiklikler, doğrudan komutlar ve yeme alışkanlıklarının değiştirilmesi kullanılan diğer spesifik prosedürlerdir. Kişinin kilo verebileceğini hayal etmesi ve bu düşünceyle uyanması, bütün yiyeceklerin olduğu bir yemek masasının etrafında otururken yiyeceklerin istenmeyen, doğal, sağlıklı, lezzetli vb şekilde sınıflanması, bazı gıdaların yenilmemesi gerektiği ile ilgili direkt komutların verilmesi, yiyeceklerin yavaş ve ağız içinde dolaştırılarak yenilmesi, her yemeğin özel olarak planlanması ve televizyon izlemek gibi diğer aktiviteler ile ilişkilendirilmemesi, belirli zamanda ve yerde yemek yenilmesi, istenmeyen belirli bir yiyecek yenildiğinde bulantı gibi subjektif duyguların oluşması kullanılan örnek yaklaşımlardır (10). Obezite ve hipnoz ile ilgili özetlenen literatüre göre anoreksia nervosa ve bulimiya nevroza gibi yeme bozuklukları ile ilgili daha az klinik çalışma bulunmaktadır. Özellikle yeme bozuklukları üzerine veriler çelişkilidir. Yeme bozukluğu olan insanların karakteristik özellikleri ve hipnoz fenomeni arasındaki etkileşim ve metodolojik sınırlılıklar çoğunlukla hipnozun etkinliğinin değerlendirildiği araştırmalarda çeşitli güçlüklere neden olmaktadır. Birçok çalışmada uygulanan hipnoterapi yaklaşımı net olarak tanımlanmamış ve klinik etkinlik net olarak gösterilememiştir (7). Yeme bozukluklarında hipnoterapinin kullanımını destekleyecek yeterli kanıt yoktur. Yeme bozukluğu olan hastalar genellikle hipnoz gibi kolay çözümler arar. Yeme bozuklukları ciddi tıbbi riskler içiren ciddi mental sorunlardır (11). Obezite ve yeme bozuklukları alanında uzmanlaşmış hekim, psikolog ve diyetisyenin önerilerine ek olarak tedavide kullanılacak tamamlayıcı tıp uygulamalarının etkinliği ile ilgili ileri çalışmalara ihtiyaç vardır. 30

5 Kaynaklar 1. Altunkaynak BZ, Özbek E. Van Tıp Dergisi, 2006;13(4): A Kaya. Obezite Tedavi Kılavuzu Ve Yaşam Tarzı Önerileri. Türk Endokrinoloji ve Metabolizma Deneği, Barabasz, M, Spiegel, D. Hypnotizability and weight loss in obese subjects. International lournal of Eating Disorders, 1989; 8(3); Allison DB, Faith MS. Hypnosis as an adjunct to cognitive-behavioral psychotherapy for obesity: a meta-analytic reappraisal. J Consult Clin Psychol. 1996;64(3): Andersen MS. Hypnotizability as a factor in the hypnotic treatment of obesity. Int J Clin Exp Hypn. 1985;33(2): Bellanti, A. Hypnosis for weight loss: A case history. Australian Journal of Clinical Hypnotherapy & Hypnosis, 1997;18: Barabasz M. Efficacy of hypnotherapy in the treatment of eating disorders. Int J Clin Exp Hypn. 2007;55(3): Bolocofsky DN, Spinler D, Coulthard-Morris L. Effectiveness of hypnosis as an adjunct to behavioral weight management. J Clin Psychol. 1985;41(1): Cochrane G, Friesen J. Hypnotherapy in weight loss treatment. J Consult Clin Psychol. 1986;54(4): Inglis, S. Hypnotic treatment of obesity in a general practice. Australian Journal of Clinical and Experimental Hypnosis, 1982;10: Muhlheim L. Uzman Görüşü. 31