Hazırlayan: Emre OKDAN Sertifikalı İlkyardımcı. Bu sunumun amacı, ilkyardımcı sınavına gireceklere destek olmaktır!

Transkript

1 Hazırlayan: Emre OKDAN Sertifikalı İlkyardımcı Bu sunumun amacı, ilkyardımcı sınavına gireceklere destek olmaktır!

2 İLKYARDIM NEDİR? Herhangi bir kaza veya yaşamı tehlikeye düşüren bir durumda, sağlık görevlilerinin yardımı sağlanıncaya kadar, hayatın kurtarılması ya da kötüye gitmesini önleyebilmek amacı ile olay yerinde, tıbbi araç gereç aranmaksızın, mevcut araç ve gereçlerle yapılan ilaçsız uygulamalardır.

3 İLKYARDIMCI KİMDİR? İlkyardım tanımında belirtilen amaç doğrultusunda hasta veya yaralıya tıbbi araç gereç aranmaksızın mevcut araç gereçlerle, ilaçsız uygulamaları yapan eğitim almış kişi ya da kişilerdir.

4 İLKYARDIMIN ÖNCELİKLİ AMAÇLARI NELERDİR? Hayati tehlikeyi ortadan kaldırmak, yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesini sağlamak, hasta/yaralının durumunun kötüleşmesini önlemek ve iyileşmeyi kolaylaştırmaktır. Hasta/Yaralıya tıbbi müdahalede bulunmak, ilkyardımın öncelikli amacı değildir!

5 İLKYARDIMIN TEMEL UYGULAMALARI NELERDİR? İlkyardımın temel uygulamaları Koruma, Bildirme ve Kurtarma ( KBK ) olarak ifade edilir. KORUMA : Kaza sonuçlarının ağırlaşmasını önlemek için, olay yerinin değerlendirilmesini kapsar. En önemli işlem, olay yerinde oluşabilecek tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmaktır.

6 İLKYARDIMIN TEMEL UYGULAMALARI NELERDİR? İlkyardımın temel uygulamaları Koruma, Bildirme ve Kurtarma ( KBK ) olarak ifade edilir. BİLDİRME : Olay/kaza mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde telefon veya diğer kişiler aracılığı ile gerekli yardım kuruluşlarına bildirilmelidir. Ülkemizde, ilkyardım gerektiren her durumda 112 aranır. 1- Ne oldu? 2- Nerede oldu? 3- Ne kadar kişi etkilendi? 4- Ne şiddetle etkilendi? 5- Numaranız ve İsminiz?

7 İLKYARDIMIN TEMEL UYGULAMALARI NELERDİR? İlkyardımın temel uygulamaları Koruma, Bildirme ve Kurtarma ( KBK ) olarak ifade edilir. KURTARMA : Olay yerinde hasta/yaralılara müdahale hızlı ancak sakin bir şekilde yapılmalıdır.

8 İLKYARDIMCININ MÜDAHALE İLE İLGİLİ YAPMASI GEREKENLER NELERDİR? Hasta/yaralının durumunu değerlendirmek ( ABC ) ve öncelikli müdahale edilecekleri belirlemek Hasta/yaralının korku ve endişelerini gidermek Hasta/yaralıya müdahalede yardımcı olacak kişileri organize etmek Hasta/yaralının durumunun ağırlaşmasını önlemek için kendi kişisel olanakları ile gerekli müdahalelerde bulunmak Kırıklara yerinde müdahale etmek Hasta/yaralıyı sıcak tutmak Hasta/yaralının yarasını görmesine izin vermemek Hasta/yaralıyı hareket ettirmeden müdahale yapmak Hasta/yaralının en uygun yöntemlerle en yakın sağlık kuruluşuna sevkini sağlamak ( 112 ) ( Ancak, ağır hasta/yaralı bir kişi hayati tehlikede olmadığı sürece asla yerinden kıpırdatılmamalıdır. )

9 İLKYARDIMCININ ÖZELLİKLERİ NASIL OLMALIDIR? Olay yeri genellikle insanların telaşlı ve heyecanlı oldukları ortamlardır. Bu durumda ilkyardımcı sakin ve kararlı bir şekilde olayın sorumluluğunu alarak gerekli müdahaleleri doğru olarak yapmalıdır. Bunun için bir ilk yardımcıda aşağıdaki özelliklerin olması gerekmektedir. İnsan vücudu ile ilgili temel bilgilere sahip olmak Önce kendi can güvenliğini korumak Sakin, kendine güvenli ve pratik olmak Eldeki olanakları değerlendirebilmek Olayı anında ve doğru olarak haber vermek ( 112 ) Çevredeki kişileri organize edebilmek ve onlardan yararlanabilmek İyi bir iletişim becerisine sahip olmak

10 HAYAT KURTARMA ZİNCİRİ NEDİR? Hayat kurtarma zinciri dört halkadan oluşur. Son iki halka ileri yaşam desteğine aittir ve ilkyardımcının görevi değildir! 2. HALKA Temel Yaşam Desteği Verilmesi 4. HALKA Acil Servisin Müdahalesi 1. HALKA 112 nin Aranması 3. HALKA Ambulans Ekiplerinin Müdahalesi

11 İLKYARDIMIN ABC si NEDİR? Bilinç kontrol edilmeli, bilinç kapalı ise aşağıdakiler hızla değerlendirilmelidir: Airway Breathing Circulation A: Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi. ( Ağız içinde soluk borusunu tıkayan bir şey varsa elle çıkarılır. ) B: Solunumun değerlendirilmesi ( BAK DİNLE HİSSET ) C: Dolaşımının Sağlanması ( Kalp masajı + Suni solunum )

12 İLK YARDIMCININ BİLMESİ GEREKEN ve VÜCUDU OLUŞTURAN SİSTEMLER NELERDİR? Hareket ( İskelet ) Sistemi Dolaşım Sistemi Sinir Sistemi Solunum Sistemi Boşaltım Sistemi Sindirim Sistemi

13 HAREKET SİSTEMİ Vücudun hareket etmesini, desteklenmesini sağlar ve koruyucu görev yapar. Hareket sistemi şu yapılardan oluşur: * Kemikler : Vücudu destekleyen yapı görevini görür. * Eklemler : Kemik uçlarını birleştirerek kemiklerin çeşitli açılarla hareketlerini sağlayan oluşumlardır. * Kaslar : Kemikleri ve eklemleri saran, vücudun hareketini sağlayan yapılardır.

14 DOLAŞIM SİSTEMİ Vücut dokularının oksijen, besin, hormon, bağışıklık elemanı ve benzeri elemanları taşır ve yeniden geriye toplar. Dolaşım sistemi şu yapılardan oluşur. * Kalp : Vücutta pompa görevi yapar. * Kan Damarları: Kanı taşıma görevi var. Vücudumuzda atardamar, toplardamar ve kılcal damarlar bulunur. * Kan : Hücre ve dokulara oksijeni ve diğer besleyici öğeleri taşır ve hücrelerin atıklarını toplar. Bir erişkinin vücudunda yaklaşık 4-5 litre kan bulunur. Bir erişkinin dakikadaki nabız sayısı arasında değişir. Atardamarlar, kanı kalpten vücudumuzun farklı bölgelerine taşıyan damarlardır. Akciğer atardamarı hariç, diğer atardamarlar oksijence zengin (temiz) kan taşır. Kan, açık kırmızı renktedir. Toplardamarlar, kanı kalbe getiren damarlardır. Akciğer toplardamarı hariç diğer diğer toplar damarlar oksijence fakir (kirli) kan taşır. Kan koyu kırmızı renktedir. Kılcal damarlar, atardamar ve toplardamarı birleştiren ince kan damarlarıdır. Kanı hücrelere götüren ve ve madde alışverişini sağlayan damarlardır. Normal kırmızı renktedir.

15 SİNİR SİSTEMİ Bilinç, anlama, düşünme, algılama, hareketlerin uyumu, dengesi ve solunum ile dolaşımı sağlar. Sinir sistemi şu yapılardan oluşur: * Beyin : Zeka, irade, algılama merkezidir. * Beyincik : Denge merkezi, hareketlerin uyumunu sağlar. * Omurilik: Uyarıları alıp iletmekle görevli, solunum, kalp ve dolaşımı kontrol eden merkezler buradadır. * Omurilik Soğanı: Beyin ile omuriliği birleştirir.

16 SOLUNUM SİSTEMİ Vücuda gerekli olan gaz alışverişi görevini yaparak hücre ve dokuların oksijenlenmesini sağlar. Solunum sistemi şu organlardan oluşur: * Solunum Yolları: Gaz alış-verişinin gerçekleşmesini sağlayan kanallardır * Akciğerler: Göğüs kafesinin her iki yanında solunum işlevinin esas organlarıdır. Yetişkin bir kişi dakikada solunum yapar.

17 BOŞALTIM SİSTEMİ Kanı süzerek gerekli maddelerin vücutta tutulması, zararlı olanların atılması görevlerini yaparak vücutta iç dengeyi korur. Boşaltım sistemi şu organlardan oluşur: * Böbrekler : Karın duvarının arka tarafında bulunur ve süzme görevi yapar. * İdrar Borusu : Böbrekten çıkan idrarı, idrar kesesine ( mesane) taşır. * İdrar Kesesi : İdrar borularından gelen idrarı biriktirip dışarı atılmak üzere idrar kanalına gönderen oluşumdur. * İdrar Kanalları: İstemli olarak idrarın dışarı atılmasını sağlar.

18 SİNDİRİM SİSTEMİ Ağızdan alınan besinlerin öğütülerek sindirilmesi ve kan dolaşımı vasıtasıyla vücuda dağıtılmasını sağlar. * Dil ve Dişler : Tat alma ve öğütme işlevinden sorumludur. (ağız) * Yemek Borusu : Soluk borusunun arka kısmında yer alır. (yutma borusu) * Mide : Yenilen gıdaların depolandığı ve bazılarının sindirildiği organdır. * Safra Kesesi : Safra yapımından ve salınmasından sorumlu organdır. * Pankreas : İnsülin hormonu yapımı ve salgılanmasını sağlar. * Bağırsaklar : İnce ve kalın bağırsaklar karın boşluğu içinde birbirinin devamı şeklindedir ve anüste sonlanır.

19 YAŞAM BULGULARI Bilinç, Solunum, Dolaşım (nabız), Vücut Isısı, Kan Basıncı Bilinç Durumunun Değerlendirilmesi: Öncelikle, hasta/yaralının bilinç durumu değerlendirilir. Normal bir kişi, kendisine yöneltilen tüm uyarılara ( sorulara vs. ) cevap verir. Bilinç düzeyi, yaralanmanın ağırlığını gösterir. Kişinin bilinci yerinde ise : Tüm uyarılara cevap veriri. 1.Derece Bilinç Kaybı : Sözlü ve gürültülü uyarılara cevap verir. 2.Derece Bilinç Kaybı : Ağrılı uyarılara cevap verir. 3.Derece Bilinç Kaybı : Tüm uyarılara kapalı, cevap vermez.

20 YAŞAM BULGULARI Bilinç, Solunum, Dolaşım (Nabız), Vücut Isısı, Kan Basıncı Solunumun Değerlendirilmesi: Hasta/yaralının solunumu değerlendirilirken aşağıdakilere bakılır: Solunum sıklığına Solunum aralıklarının eşitliğine Solunum derinliğine Düzensiz solunum, sinir sistemi zedelenmesini düşündürür! Kişinin 1 dk. içinde nefes alma ve verme sayısı solunum sıklığıdır. Sağlıklı yetişkin bir kişide solunum sayısı, / dk. Çocuklarda, / dk. Bebeklerde, / dk.

21 YAŞAM BULGULARI Bilinç, Solunum, Dolaşım (Nabız), Vücut Isısı, Kan Basıncı Nabız Değerlendirilmesi: Kalp atımlarının, atardamar duvarına yaptığı basınca nabız denir. Normal nabız, yetişkin bir kişide, dinlenme halinde dakikada dür. Çocuklarda Bebeklerde Ortak nabız sayısı 100 dür! Nabız alınabilen yerler: 1- Şah damarı ( adem elmasının her iki yanında ) 2- Kol damarı ( kolun iç yüzü, dirseğin üstü ) 3- Ön-kol damarı ( bileğin iç yüzü, baş parmağın üst hizası ) 4- Bacak damarı ( ayak sırtının ortası ) Hasta/yaralının dolaşımını değerlendirirken, çocuk ve yetişkinlerde şah damarından nabız alınır. Bebeklerde ise, kol atardamarından nabız alınır.

22 YAŞAM BULGULARI Bilinç, Solunum, Dolaşım (Nabız), Vücut Isısı, Kan Basıncı Vücut Isısının Değerlendirilmesi: İlkyardımda vücut ısısı daima koltuk altından ölçülmelidir. Normal vücut ısısı 36,5 C dir. Normal değerin üstünde olması yüksek ateş, altında olması ise düşük ateş olarak belirtilir. 41 C 42 C üstü ve 34,5 C altı tehlike olduğunu ifade eder. 31 C ve altı ölümcüldür! 39 C den sonra HAVALE başlar!

23 YAŞAM BULGULARI Bilinç, Solunum, Dolaşım (Nabız), Vücut Isısı, Kan Basıncı Kan Basıncının Değerlendirilmesi: Kalbin kasılma ve gevşeme anında damar duvarına yaptığı basınçtır. Kalbin, kanın pompalama gücünü gösterir. Hasta/yaralı değerlendirilirken kan basıncı kontrol edilmez! Normal değeri, 100/50 140/100 mm Hg dir.

24 HASTA/YARALININ DEĞERLENDİRİLMESİNİN AMACI NEDİR? Hastalık ya da yaralanmanın ciddiyetinin değerlendirilmesi, İlkyardım önceliklerinin belirlenmesi, Yapılacak ilkyardım yönteminin belirlenmesi, Güvenli bir müdahale sağlanması, HASTA/YARALININ İLK DEĞERLENDİRME AŞAMALARI NELERDİR? Hasta/yaralıya sözlü uyaranla ya da hafifçe omzuna dokunulur ve iyi misiniz? diye sorularak bilinç durumunun tespit edilmesi yapılır. Bilinç durumunun değerlendirilmesi daha sonraki aşamalar için önemlidir. Buna göre hasta/yaralının ilk değerlendirme aşamaları şunlardır: A : Havayolu açıklığının değerlendirilmesi B : Solunumun değerlendirilmesi C : Dolaşımın değerlendirilmesi

25 HASTA/YARALININ İLK DEĞERLENDİRME AŞAMALARI NELERDİR? A Havayolu açıklığının değerlendirilmesi - 1 : Özellikle bilinç kaybı olanlarda dil geriye çekilerek (dil kökü) solunum yolunu tıkayabilir, ya da kusmuk, yabancı cisimlerle solunum yolu tıkanabilir. Havanın akciğerlere ulaşabilmesi için hava yolunun açık olması gerekir. Hava yolu açıklığı sağlanırken hasta/yaralı baş, boyun, gövde ekseni düz olacak şekilde yatırılmalıdır! Bilinç kaybı belirlenmiş kişide; ağız içine, önce göz ile bakılmalı, eğer yabancı cisim var ise işaret parmağı yandan ağız içine sokularak cisim çıkarılmalıdır. Burada amaç, Baş Geri Çene Yukarı pozisyonu vermeden önce, ağız içindeki cisimleri ( katı ise parmakla, sıvı ise temiz bir bez ile ) temizlemektir. Ağız içini temizlemezsek, Baş Geri Çene Yukarı pozisyonu verdiğimizde ağız içindeki cisimler soluk borusundan kaçabilir.

26 HASTA/YARALININ İLK DEĞERLENDİRME AŞAMALARI NELERDİR? A Havayolu açıklığının değerlendirilmesi -2 : Baş Geri Çene Yukarı Pozisyonu Nasıl Verilir? Bir el hasta/yaralının alnına, diğer elin güçsüz iki parmağı (orta ve yüzük parmaklar ) çene kemiğinin üzerine koyulur. Alından bastırılıp çeneden kaldırılarak baş geriye doğru itilir. 1- DÜZ ŞEKİL 2- BAŞ GERİ ÇENE YUKARI POZİSYONU Baş; Yetişkinlerde 90 Çocuklarda 60 Bebeklerde 45 pozisyon almalıdır.

27 HASTA/YARALININ İLK DEĞERLENDİRME AŞAMALARI NELERDİR? B Solunumun değerlendirilmesi : Bak Dinle Hisset Yöntemi Bak, göğüs kafesi kalkıyor-iniyor mu? Dinle, soluk sesi duyuluyor mu? Hisset, soluk yanağa geliyor mu? Bu yöntem, 10 sn süresince yapılır! İlk değerlendirme sonucu hasta/yaralının bilinci kapalı fakat solunumu varsa derhal Koma Pozisyonuna getirilerek diğer yaralılar değerlendirilir. Bak Dinle - Hisset Koma Pozisyonu

28 HASTA/YARALININ İLK DEĞERLENDİRME AŞAMALARI NELERDİR? C Dolaşımın değerlendirilmesi : Dolaşımın değerlendirilmesi için, çocuk ve yetişkinlerde şah damarından, bebeklerde ise kol atardamarından 3 parmakla 5 sn. süre ile nabız almaya çalışılır. Nabız yoksa, dış kalp masajı yapılarak hayati öneme sahip organların oksijen alması sağlanır. İlk değerlendirme sonucu hasta/yaralının bilinci kapalı fakat solunum ve nabzı varsa derhal koma pozisyonuna getirerek diğer yaralılar değerlendirir.

29 HASTA/YARALININ İKİNCİ DEĞERLENDİRME AŞAMALARI NELERDİR? İlk muayene ile hasta/yaralının yaşam belirtilerinin varlığı güvence altına alındıktan sonra ilkyardımcı ikinci muayene aşamasına geçerek baştan aşağı muayene yapar. İkinci değerlendirme aşamaları şunlardır: Kendini tanıtır Hasta/yaralının ismini öğrenir ve adıyla hitap eder Hoşgörülü ve nazik davranarak güven sağlar Hasta/yaralının endişelerini gidererek rahatlatır Olayın mahiyeti, koşulları, kişisel özgeçmişleri, sonuç olarak ne yedikleri, kullanılan ilaçlar ve alerjinin varlığı sorularak öğrenilir. Baştan aşağı kontrol yapılır: Bilinç düzeyi, anlama, algılama Solunum sayısı, ritmi, derinliği Nabız sayısı, ritmi, şiddeti Vücut veya cilt ısısı, nemi, rengi

30 HASTA/YARALININ İKİNCİ DEĞERLENDİRME AŞAMALARI NELERDİR? Baş, Boyun, Gövde ( Göğüs Kafesi - Karın Boşluğu ), Kollar, Bacakların Kontrolü Baş Kontrolü: Saç, saçlı deri, baş ve yüzde yaralanma, morluk olup olmadığı, kulak ya da burundan sıvı veya Kan gelip gelmediği değerlendirilir, ağız içi kontrol edilir. Boyun Kontrolü: Ağrı, hassasiyet, şişlik, şekil bozukluğu araştırılır. Aksi ispat edilinceye kadar boyun zedelenmesi ihtimali göz ardı edilmemelidir.

31 HASTA/YARALININ İKİNCİ DEĞERLENDİRME AŞAMALARI NELERDİR? Baş, Boyun, Gövde ( Göğüs Kafesi - Karın Boşluğu ), Kollar, Bacakların Kontrolü Göğüs Kafesi: Saplanmış cisim, açık yara, şekil bozukluğu ya da morarma olup olmadığı, hafif baskı ile ağrı oluşup oluşmadığı, değerlendirilir. Göğüs kafesi genişlemesinin normal olup olmadığı araştırılmalıdır. Göğüs muayenesinde eller arkaya kaydırılarak hasta/yaralının sırtı da kontrol edilmelidir. Karın Boşluğu: Saplanmış cisim, açık yara, şekil bozukluğu, şişlik, morarma, ağrı ya da duyarlılık olup olmadığı ve karnın yumuşaklığı değerlendirilmelidir. Eller bel tarafına kaydırılarak muayene edilmeli, ardından kalça kemiklerinde de aynı araştırma yapılarak kırık veya yara olup olmadığı araştırılmalıdır.

32 HASTA/YARALININ İKİNCİ DEĞERLENDİRME AŞAMALARI NELERDİR? Baş, Boyun, Gövde ( Göğüs Kafesi - Karın Boşluğu ), Kollar, Bacakların Kontrolü Kollar ve Bacaklar: Kuvvet, his kaybı varlığı, ağrı, şişlik, şekil bozukluğu, işlev kaybı ve kırık olup olmadığı, nabız noktalarından nabız alınıp alınmadığı değerlendirilmelidir. İkinci değerlendirmeden sonra mevcut duruma göre yapılacak müdahale yöntemi seçilir.

33 OLAY YERİNİ DEĞERLENDİRMENİN AMACI NEDİR? * Olay yerinde tekrar kaza olma riskinin ortadan kaldırılması, * Olay yerindeki hasta/yaralı sayısının ve türlerinin belirlenmesi, Olay yerinin hızlı bir şekilde değerlendirilmesinin ardından yapılacak müdahaleler planlanır.

34 OLAY YERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİNDE YAPILACAK İŞLER NELERDİR? Kazaya uğrayan araç mümkünse yolun dışına ve güvenli bir alana alınmalı, kontağı kapatılmalı, el freni çekilmeli, araç LPG li ise aracın bagajında bulunan tüpün vanası kapatılmalıdır. Olay yeri yeterince görünebilir biçimde işaretlenmelidir. Kaza noktasının önüne ve arkasına gelebilecek araç sürücülerini yavaşlatmak ve olası bir kaza tehlikesini önlemek için uyarı işaretleri yerleştirilmelidir. Bunun için üçgen reflektörler kullanılmalıdır. Olay yerinde hasta/yaralıya yapılacak yardımı güçleştirebilecek veya engelleyebilecek meraklı kişiler olay yerinden uzaklaştırılmalıdır. Olası patlama ve yangın riskini önlemek için olay yerinde sigara içilmemelidir. Gaz varlığı söz konusu ise oluşabilecek zehirlenmelerin önlenmesi için gerekli önlemler alınmalıdır. Ortam havalandırılmalıdır. Kıvılcım oluşturabilecek ışıklandırma veya çağrı araçlarının kullanılmasına izin verilmemelidir. Hasta/yaralı yerinden oynatılmamalıdır. Hasta/yaralı hızla yaşam bulguları yönünden (ABC) değerlendirilmelidir. Hasta/yaralı kırık ve kanama yönünden değerlendirilmelidir. Hasta/yaralı sıcak tutulmalıdır. Hasta/yaralının bilinci kapalı ise ağızdan hiçbir şey verilmemelidir. Tıbbi yardım istenmelidir (112). Hasta/yaralının endişeleri giderilmeli, nazik ve hoşgörülü olmalıdır. Hasta/yaralının paniğe kapılmasını engellemek için yarasını görmesine izin verilmemelidir. Hasta/yaralı ve olay hakkındaki bilgiler kaydedilmelidir. Yardım ekibi gelene kadar olay yerinde kalınmalıdır.

35 TEMEL YAŞAM DESTEĞİ Temel Yaşam Desteği hayat kurtarmak amacı ile hava yolu açıklığı sağlandıktan sonra, solunumu ve/veya kalbi durmuş kişiye yapay solunum ile akciğerlerine oksijen gitmesini, dış kalp masajı ile de kalpten kan pompalanmasını sağlamak üzere yapılan ilaçsız müdahalelerdir.

36 TEMEL YAŞAM DESTEĞİ Solunum Durması: SOLUNUM VE KALP DURMASI NEDİR? Solunum hareketlerinin durması nedeniyle vücudun yaşamak için ihtiyacı olan oksijenden mahrum kalmasıdır. Kalp Durması: Bilinci kapalı kişide kalp atımının olmaması durumudur. Kalp atımına en kısa sürede müdahale edilmezse dokuların oksijenlenmesi bozulacağı için beyin hasarı oluşur. Kişide solunumun olmaması, bilincin kapalı olması, hiç hareket etmemesi ve uyaranlara cevap vermemesi kalp durmasının belirtisidir.

37 TEMEL YAŞAM DESTEĞİ İlkyardımcı bir kaza/olay ile karşılaştığında ne yapmalıdır? 1 Olay yerine yaklaşıp kendisini tanıtmalı. İlkyardımcı olduğunu belirtip, hasta/yaralıya müdahale etmek için izin istemeli. 2 Önce kendi güvenliğini sağlamalı ve ardından hem hastanın ve hem de çevrenin güvenliği sağlamalı

38 TEMEL YAŞAM DESTEĞİ İlkyardımcı bir kaza/olay ile karşılaştığında ne yapmalıdır? 3 Hasta/yaralının yanına çöküp, yetişkin ve çocuksa omzuna, bebekse ayak topuğuna hafifçe vurarak iyi misiniz? diye sorarak bilinç kontrolünü yapmalı. Bilinci yerinde ise hasta/yaralıyı 2. değerlendirmeye tabi tutmalı, durumu uygunsa Koma Pozisyonuna getirilmeli ve ambulansı beklemeli. Bilinci yerinde değilse, en uygun kişiyi seçip ondan 112 yi aramasını istemeli. İyi misiniz? Siz, kırmızı gömlekli gözlük beyefendi, 112 yi aramanızı, yetişkin bir yaralı olduğunu, bilincinin kapalı olduğunu ve olay yerini bildirmenizi, sonra da bana bilgi vermenizi istiyorum.

39 TEMEL YAŞAM DESTEĞİ İlkyardımcı bir kaza/olay ile karşılaştığında ne yapmalıdır? 4 Hasta/yaralının 5 Hasta/yaralının ağız içini kontrol etmeli, katı cisim varsa; yetişkin ve çocuklarda işaret parmağını, bebeklerde ise serçe parmağını kepçe gibi yaparak çıkarmalı. Ağız içinde sıvı bir şeyler varsa, temiz bir bez ile ağız içini iyice temizlemeli. hava yolunu açmak için bir elini hasta/yaralının alnına, diğer elinin iki güçsüz parmağını ( işaret ve yüzük parmaklar ) çene kemiğinin altına yerleştirmeli. Çene kemiğinin uzun kenarı yere dik gelecek şekilde alından bastırıp çeneden Kaldırılarak hasta/yaralının başını geriye doğru yavaşça itmeli. Hasta/yaralıya baş geri-çene yukarı pozisyonunu vermeli. Bebeklerde ağız içinde Katı cisim temizliği Serçe parmakla yapılır. Baş; Yetişkinlerde 90 Çocuklarda 60 Bebeklerde 45 pozisyon almalıdır.

40 TEMEL YAŞAM DESTEĞİ İlkyardımcı bir kaza/olay ile karşılaştığında ne yapmalıdır? 6 Hasta/yaralının solunum yapıp yapmadığını, BAK DİNLE HİSSET yöntemiyle 10 sn. süre ile kontrol etmeli. Yanağını hasta/yaralının ağzına doğru yaklaştırmalı, bir elini de hasta/yaralının göğsünün üzerine hafifçe yerleştirmeli. Aynı anda; göğüs hareketlerine bakmalı, soluk sesini dinlemeli ve soluğu yanağında hissetmeli. Solunum yoksa, dolaşım da yoktur!

41 TEMEL YAŞAM DESTEĞİ İlkyardımcı bir kaza/olay ile karşılaştığında ne yapmalıdır? 7 Hasta/yaralının solunumu yoksa, ve bu evrede ilk yardımcı yalnız ise, 112 yi kendisi aramalı ve durumu bildirmeli. Hasta/yaralının boynunu ve göğsünü saran giysilerini çıkarmalı. 1- Ne oldu? 2- Nerede oldu? 3- Ne kadar kişi etkilendi? 4- Ne şiddetle etkilendi? 5- Numaranız ve İsminiz?

42 TEMEL YAŞAM DESTEĞİ Yetişkinlerde ( 8 yaş ve üstü ) Kalp masajı nasıl uygulanır? 8 Kalp basısı uygulamak için öncelikle kalp yeri tespiti yapılır. ( bu evrede hasta/yaralının başı yerde düz şekilde ) 1- Parmaklarımızın bir tanesini hasta/yaralının gırtlak boşluğuna, diğerini de kaburgaların birleştiği noktaya konur. 2- İki elin baş parkları ile tam merkez nokta bulunur. 3- Gırtlak tarafındaki el kımıldatılmadan, diğer el havaya kaldırılır. 4- Havaya kaldırılan elin topuğu, sabit duran diğer elin baş parmağının bittiği noktaya yerleştirilir. 5- Sabit duran diğer el havaya kaldırılır ve kalp masajı için yerleştirilen eli ile kenetlendirilir. 6- Hastaya yakın mesafede, dizler omuz genişliğinde açık ve bası, omuzlardan olacak şekilde kollar dik olarak uygulanır Göğüs kemiği 5 cm. aşağı inecek şekilde ( yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3 ü kadar ) 30 kalp basısı uygulanır. Bu işlemin hızı, dakikada 100 bası olacak şekilde olmalıdır. Şu şekilde sayılmalıdır : 1V, 2V, 3V, 4V, 5V, 6V, 7V,8V, 9V, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30

43 TEMEL YAŞAM DESTEĞİ Çocuklarda ( 1-8 yaş) Kalp masajı nasıl uygulanır? Çocuklarda kalp masajı, önce 2 suni solunum uygulanarak başlar. 2 suni solunum, 30 bası 5 tur yapılır. İlkyardımcı yalnız ise bu 5 turun sonunda ( hala nefes almıyorsa ) 112 yi arar. Çocuk, nefes almaya başladığında, önce Bak-Dinle-Hisset sonra 2. değerlendirme ve durumu uygunsa koma pozisyonuna getirilir. Çocuklarda kalp masajı, yetişkinlerdeki gibi yer tespiti yapıldıktan sonra, tek elle yapılır. Şu şekilde sayılmalıdır : 1V, 2V, 3V, 4V, 5V, 6V, 7V,8V, 9V, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30 Kalp Yeri Tespiti Elin Yerleştirilmesi Kalp Masajının Yapılması Göğüs kemiği 5 cm. aşağı inecek şekilde ( yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3 ü kadar ) 30 kalp basısı uygulanır. Bu işlemin hızı, dakikada 100 bası olacak şekilde olmalıdır.

44 TEMEL YAŞAM DESTEĞİ Bebeklerde ( 0-1 yaş) Kalp masajı nasıl uygulanır? Baş düz pozisyonda iken; 1- Bir elin işaret parmağı bebeğin memelerinin üstüne düz bir şekilde konur. 2- Meme üzerindeki el kaldırılmadan, diğer elin orta ve yüzük parmakları tam ortaya yerleştirilir. 3- Meme üstündeki el kaldırılır ve bebeğin başına konur, 4- Parmaklar dik bir şekilde 30 bası yapılır. Bebeklerde kalp masajı, önce 2 suni solunum uygulanarak başlar. 2 suni solunum, 30 bası 5 tur yapılır. İlkyardımcı yalnız ise bu 5 turun Sonunda ( hala nefes almıyorsa ) 112 yi arar. Çocuk, nefes almaya başladığında, önce Bak-Dinle-Hisset sonra 2. değerlendirme ve Durumu uygunsa koma pozisyonuna getirilir. Bebeklerde kalp masajı iki parmakla yapılır! Göğüs kemiği 4 cm. aşağı inecek şekilde ( yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3 ü kadar ) 30 kalp basısı uygulanır. Bu işlemin hızı, dakikada 100 bası olacak şekilde olmalıdır Şu şekilde sayılmalıdır : 1V, 2V, 3V, 4V, 5V, 6V, 7V,8V, 9V, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30

45 TEMEL YAŞAM DESTEĞİ Yetişkin ve Çocuklarda Suni solunum nasıl uygulanır? Hasta/yaralıya 30 bası yapıldıktan hemen sonra; 1- Hasta/yaralıya tekrardan baş geri çene yukarı pozisyonu uygulanır ve el çeneden kaldırılmaz 2- Hasta/yaralının alnında olan diğer el de yerinden kıpırdatılmaz ve solunum dışarı çıkmasın diye bu ellin iki parmağı ile burun kapatılır. 3- Burun kapatılmış, çenedeki el kaldırılmamış bir şekilde, 1 saniyenin üzerinde nefes verilir. Nefes verme esnasında hasta/yaralının göğüs kafesi şişer, şişme olduğu anda burun deliklerindeki parmaklar gevşetilerek göğüs kafesinin inmesi sağlanır. Tekrar burun delikleri kapatılır ve ikinci kez hava verilir. Hasta/yaralıya bu şekilde iki kurtarıcı nefes verildikten sonra tekrar 30 bası uygulanır

46 TEMEL YAŞAM DESTEĞİ Bebeklerde Suni solunum nasıl uygulanır? 1- Hasta/yaralıya baş geri çene yukarı pozisyonu uygulanır ve el çeneden kaldırılmaz 2- Bebeğin burnu ve ağzını tam kapayacak şekilde ağız yerleştirilir. 3- Her nefes verişin sonunda ağız, bebekten çıkarılır ve göğüs kafesinin inmesi gözlemlenir. 4- Bu şekilde 2 suni solunum yapılır ve sonunda baş tekrar düz konuma getirilir ve tekrar kalp masajı yapılır

47 TEMEL YAŞAM DESTEĞİ Temel Yaşam Desteği Ne Zamana Kadar Uygulanır? * Hasta/yaralının yaşamsal refleksleri yerine gelene kadar, * Tıbbi yardım ( Ambulans ) gelene kadar, * İlkyardımcı yorulana kadar, Bak Dinle - Hisset Süresi 10 sn. Suni Solunum 2 kurtarıcı nefes Kalp Masajı 30 bası

48 TEMEL YAŞAM DESTEĞİ KARŞILAŞTIRMA TABLOSU

49 HEIMLICH MANEVRASI Hava Yolu Tıkanıklığı Nedir? Hava yolunun, solunumu gerçekleştirmek için gerekli havanın geçişine engel olacak şekilde tıkanmasıdır. Tıkanma, tam tıkanma ya da kısmi tıkanma şeklinde olabilir. Hava Yolu Tıkanıklığının Belirtileri Nelerdir? KISMİ TIKANMA: Öksürük, Nefes Alabilme, Konuşabilme ( Hasta/yaralı öksürmeye teşebbüs ettirilmeli ) TAM TIKANMA : Nefes Alamama, Acı Çekme, Ellerini Boğazına Götürme, Konuşamama, Morarma Göz Bebeklerinde Büyüme, Yüzde Kızarıklık, Garip Seslerin Çıkması

50 HEIMLICH MANEVRASI Yetişkin ve Çocuklarda Nasıl Yapılır? Bilinç Yerinde İse! 1- Kişinin arkasına geçilir ve kürek kemiğine süpürür şekilde 5 kere hızlıca vurulur. 2- Bir elin baş parmağı ile göbek deliği bulunur ve diğer el yumruk şeklinde göbek deliğinin üstüne yan konulur. 3- Diğer el göbek deliğinden kaldırılarak bu yumruğun üstüne sıkıca kenetlenir. 4- Bilinç kaybolacağı zaman kişi düşmesin diye bir ayağımız kişinin bacaklarının arasına konur, böylelikle düşme olursa destek sağlanmış olur. 5- Göbek deliğinin üst kısmında iki elle kenetlenmiş yumruk hızlıca çekilir ve aynı anda yukarı kaldırılır. Çek-Kaldır! bu işlem boğazdaki cisim çıkana kadar 5 kere tekrarlanır. Çıkmıyorsa tekrar başa dönülür ve işlem tekrar eder. Kişi bilincini kaybederse sert bir zemin üzerine yatırılır, şah damarından nabız ve solunum değerlendirilir ve 112 aranır. Ambulans gelene kadar, Temel Yaşam Desteği uygulanır!

51 HEIMLICH MANEVRASI Bebeklerde Nasıl Yapılır? 1- Bebek tek kol üzerine sırt üstü alınır ve alınan kolun avuçları bebeğin kafasını kavrar. Bebek sabit dursun diye, vücudumuza yakın olan ayağı koltuk altımıza sıkıştırılır. 2- Bebeğin ağzının devamlı açık kalması önemlidir. Bu sebeple, bebeğin çenesi diğer elimizle açık olarak tutulur 3- Çene sabitlendikten sonra ters çevrilir ve diğer kolumuza alınır ve bebeğin bir ayağı yine koltuk altımıza sıkıştırılır. 4- Boşta kalan elimizle kürek kemiğinin ortasına 5 kere süpürür şekilde vurulur. Bu esnada serçe parmağımızla bebeğin ağız içi kontrol edilir. Kaçan cisim bu esnada da gelmiş olursa, bu şekilde fark edebilir ve ağzından çıkarabiliriz. 5- Bebek tekrar ilk kolumuza sırt üstü alınır ve göbek deliğinin üst kısmına iki parmağımız yerleştirilir. Bu şekilde parmaklar basılıp ileri doğru itilir. Bas-it şeklinde 5 kere uygulama yapılır. Cisim çıkmazsa işlem tekrarlanır. Bebek bilincini kaybederse 112 Aranır!

52 HEIMLICH MANEVRASI Yöntemler Bilinç Açık Ayakta Tek Başımızayken Bilinç Kapalı Yerde Bebeklerde

53 KANAMA NEDİR? Damar bütünlüğünün bozulması sonucu kanın damar dışına (vücudun içine veya dışına doğru) doğru akmasıdır. KANAMANIN CİDDİYETİ? * Kanamanın hızına, * Vücutta kanın aktığı bölgeye, * Kanama miktarına, * Kişinin fiziksel durumu ve yaşına. 3 ÇEŞİT KANAMA VARDIR 1- Dış Kanama: Kanama yaradan vücut dışına doğru olur. 2- İç Kanamalar: Kanama vücut içine olduğu için gözle görülemez. Atardamar Toplardamar Kılcal Damar 3- Doğal Deliklerden Olan Kanamalar: Kulak, burun, ağız, anüs, üreme organlarında olan kanamalardır. Damar Tipine Göre İse; Kanama arter ( atardamar ), ven ( toplardamar ), ya da kılcal damar kanaması olabilir. Atardamar kanamaları kalp atımları ile uyumlu olarak kesik kesik akar ve açık renklidir. Toplardamar kanamaları ise koyu renkli ve sızıntı şeklindedir. Kılcal damar kanaması küçük kabarcıklar şeklindedir. Kanamanın değerlendirilmesinde, ŞOK belirtilerinin izlenmesi çok önemlidir.

54 VÜCUTTA BASKI UYGULANACAK NOKTALAR NELERDİR? Atardamar kanamalarında kan basınç ile fışkırır tarzda olur. Bu nedenle, kısa zamanda çok kan kaybedilir. Bu tür kanamalarda asıl yapılması gereken, kanayan yer üzerine veya kanayan yere yakın olan bir üst atardamar bölgesine baskı uygulamasıdır. Vücutta bu amaç için belirlenmiş baskı noktaları şunlardır; 1- Boyun ( Şah damarı ) 2- Köprücük kemiği üzeri 3- Koltukaltı 4- Kolun üst kısmı 5- Kasık 6- Uyluk

55 KANAMALARDA İLKYARDIM UYGULAMALARI NELERDİR? Dış Kanamalarda İlkyardım 1- İlkyardımcı kendisini tanıtır ve hasta yaralı sakinleştirilir. 2- Hasta/yaralı sırt üstü yatırılır. 3- Hasta/yaralının durumu değerlendirilir ( ABC ) ( Ağız İçi Kontrolü, Bak-Dinle-Hisset, Suni Solunum, Kalp Masajı ) 4- Tıbbi yardım istenir ( 112 Acil Servis Aranır ) 5- Yara ya da kanama değerlendirilir 6- Kanayan yer üzerine temiz bir bezle bastırılır 7- Kanama durmazsa, ikinci bir bez koyarak baskı artırılır 8- Gerekirse bandaj ile sararak basınç uygulanır 9- Kanayan bölge yukarı kaldırılır 10- Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa, yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa, uzuv kopması varsa ve/veya baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa boğucu sargı ( turnike ) uygulanır. 11- Kanayan bölge dışarıda kalacak şekilde hasta/yaralının üstü örtülür. 12- Şok pozisyonu verilir. 13- Yapılan uygulamalar ile ilgili bilgiler ( boğucu sargı uygulaması gibi ) hasta/yaralının üzerine yazılır. 14- Yaşam bulguları 2-3 dakikada bir değerlendirilir. ( Bilinç, Solunum, Dolaşım, Vücut Isısı, Kan Basıncı ) 15- Hızla sevk edilmesi sağlanır.

56 KANAMALARDA İLKYARDIM UYGULAMALARI NELERDİR? İç Kanamalarda İlkyardım İç kanamalar, şiddetli travma, darbe, kırık, silahla yaralanma nedeniyle oluşabilir. Hasta/yaralıda şok belirtileri vardır. İç kanama şüphesi olanlarda aşağıdaki uygulamalar yapılmalıdır. 1- Hasta/yaralının bilinci ve ABC si değerlendirilir. 2- Tıbbi yardım istenir ( 112 Acil Servis Aranır ) 3- Üzeri örtülerek ayakları 30 cm. yukarı kaldırılır. ( ŞOK Pozisyonu ) 4- Asla yiyecek ve içecek verilmez 5- Hareket ettirilmez ( özellikle kırık varsa ) 6- Yaşamsal bulguları incelenir. ( Bilinç, Solunum, Dolaşım, Vücut Isısı, Kan Basıncı ) 7- Sağlık kuruluşuna sevki sağlanır. Doğal Deliklerden Çıkan Kanamalarda İlkyardım Burun Kanaması: Hasta/yaralı sakinleştirilir, oturtulur, başı hafifçe öne eğdirilir, burun kanatları 5 dk. süre ile sıkılır ve uzman bir doktora gitmesi sağlanır. Kulak Kanaması: Hasta/yaralı sakinleştirilir, kanama hafifse kulak temiz bir bezle temizlenir, kanama ciddi ise kulağı tıkamadan temiz bezlerle kapanır. Bilinci yerinde ise hareket ettirmeden sırt üstü yatırılır, bilinçsiz ise kanayan kulağın üzerine yan yatırılır. Kulak kanaması, kan kusma, anüs, üreme organlarından gelen kanamalarda hasta/yaralı kanama örnekleri ile uzman bir doktora sevk edilir.

57 HANGİ DURUMLARDA TURNİKE ( BOĞUCU SARGI ) UYGULANMALIDIR? 1- Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa 2- Yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa 3- Uzuv kopması varsa 4- Baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa TURNİKE UYGULAMASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR NELERDİR? 1- Kullanılacak malzemelerin genişliği en az 8-10 cm. olmalıdır. 2- İp, tel gibi kesici malzemeler kullanılmamalıdır. 3- Tahta parçası, kalem gibi malzemeler kullanılabilir. 4- Kanama duruncaya kadar sıkılır, kanama durduktan sonra daha fazla sıkılmaz. 5- Turnike uygulanan bölgenin üzerine hiçbir şey örtülmez. 6- Turnikenin yapıldığı saat bir kağıda yazılmalı ve yaralının üzerine asılmalı 7- Uzun süreli kanamalardaki turnike uygulamalarında, kanayan bölgeye göre dakikada bir turnike gevşetilmelidir. 8- Turnike, uzuv koptuğu bölgeye en yakın olan ve deri bütünlüğünün bozulmamış olduğu bölgeye uygulanır. 9- Turnike, kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere uygulanır, ancak önkol ve bacağa el ve ayağın beslenmesini bozabileceği için uygulanmaz. 10- Uzuv kopması durumlarında, önkol ve bacağa da turnike uygulanabilir.

58 TURNİKE ( BOĞUCU SARGI ) UYGULAMA TEKNİĞİ 1- İlkyardımcı eline geniş, kuvvetli ve esnemeyen bir sargı alır, 2- Şerit yarı uzunluğunda katlanır, uzuv etrafına sarılır, 3- Bir ucu halkadan geçirilir ve iki ucu bir araya getirilir, 4- Kanamayı tamamen durduracak yeterlikte sıkı bir bağ atılır, 5- Sargının içinden sert cisim geçirilir ve uzva paralel konuma getirilir, 6- Kanama durana kadar sert cisim döndürülür, 7- Sert cisim uzva dik konuma getirilerek sargı çözülmeyecek şekilde tespit edilir, 8- Hasta/yaralının elbisesinin üzerine, adı ve turnikenin uygulandığı saat ve dakika yazılı bir kağıt iğneler, 9- Çok sayıda yaralı olduğunda, yaralının alnına rujla veya sabit kalemle turnike veya T harfi yazılır, 10- Hasta/yaralı pansuman ve turnikesi görülecek şekilde battaniye ile sarılır,

59 ÜÇGEN BANDAJ UYGULAMA ÖRNEKLERİ El ve Ayak Diz Kalça Kol Gövde

60 KOPAN UZVA NASIL BİR İŞLEM YAPILMALIDIR? 1- Kopan parça temiz, su geçirmez ve ağzı kapalı bir plastik torbaya konulur, 2- Kopan parçanın konduğu torba, buz içeren ikinci bir torbanın içine konur, 3- Kopmuş uzuv parçasının konduğu plastik torba, ağzı kapatıldıktan sonra, içerisinde 1 ölçek suya 2 ölçek buz konulmuş ikinci bir torbaya ya da kovaya konulur. bu şekilde, kopmuş uzuv parçasının buz ile direkt teması önlenmiş ve soğuk bir ortamda taşınması sağlanmış olur, 4- Torba, hasta/yaralı ile aynı vasıtaya konur, üzerine hastanın adı ve soyadı yazılır, en geç 6 saat içinde sağlık kuruluşuna sevk edilir. 5- Tıbbi birimler haberdar edilir. ( 112 aranır )

61 ŞOK NEDİR? Kalp-damar sisteminin yaşamsal organlara uygun oranda kanlanma yapamaması nedeniyle ortaya çıkan ve tansiyon düşüklüğü ile seyreden bir akut dolaşım yetmezliğidir. KAÇ ÇEŞİT ŞOK VARDIR? 1- Kardiyojenik Şok ( Kalp kökenli ) 2- Hipovolemik Şok ( Sıvı eksikliği ) 3- Toksik Şok ( Zehirlenme ile ilgili ) 4- Anaflaktik Şok ( Alerjik ) ŞOK BELİRTİLERİ NELERDİR? 1- Kan basıncında düşme 2- Hızlı ve zayıf nabız 3- Hızlı ve yüzeysel solunum 4- Ciltte soğukluk, solukluk ve nemlilik 5- Endişe, huzursuzluk 6- Baş dönmesi 7- Dudak çevresinde solukluk ya da morarma 8- Susuzluk hissi 9- Bilinç seviyesinde azalma ŞOKTA İLKYARDIM UYGULAMALARI NELERDİR? 1- Kendinin ve çevrenin güvenliği sağlanır, 2- Hasta/yaralı sırt üstü yatırılır, 3- Hava yolunun açıklığı sağlanır, 4- Hasta/yaralının mümkün olduğunca temiz hava soluması sağlanır, 5- Varsa kanama hemen durdurulur, 6- Şok pozisyonu verilir, 7- Hasta/yaralı sıcak tutulur, 8- Hareket ettirilmez, 9- Hızlı bir şekilde sağlık kuruluşuna sevki sağlanır (112), 10- Hasta/yaralının endişe ve korkuları giderilerek psikolojik destek sağlanır.

62 ŞOK POZİSYONU NASIL VERİLİR? 1- Hasta/yaralı düz olarak sırt üstü yatırılır, 2- Hasta/yaralının bacakları 30 cm. kadar yukarı kaldırılarak, bacaklarının altına destek konur, ( Çarşaf, battaniye, yastık, kıvrılmış giysi vb. ) 3- Hasta/yaralının üzeri örtülerek ısıtılır, 4- Yardım gelinceye kadar hasta/yaralının yanında kalınır, 5- Belli aralıklarla ( 2-3 dakikada bir ) yaşam bulguları değerlendirilir.

63 KOMA NEDİR? Yutkunma ve öksürük gibi reflekslerin ve dışarıdan gelen uyarılara karşı tepkinin azalması ya da yok olması ile ortaya çıkan, uzun süreli bilinç kaybıdır. KOMA BELİRTİLERİ NELERDİR? 1- Yutkunma, öksürük gibi tepkilerin yok olması, 2- Sesli ve ağır dürtülere tepki olmaması 3- İdrar ve gaita kaçırma KOMA NEDENLERİ NELERDİR? 1- Düşme veya şiddetli darbe, 2- Özellikle kafa travmaları, 3- Zehirlenmeler, 4- Aşırı Alkol, uyuşturucu kullanımı, 5- Şeker hastalığı, 6- Karaciğer hastalığı, 7- Havale gibi ateşli hastalıklar ŞOKTA İLKYARDIM UYGULAMALARI NELERDİR? Bilinç bozukluğunda; Kişi başının döneceğini hissederse, 1- Sırt üstü yatırılır, ayakları 30 cm. kaldırılır, 2- Kendini iyi hissedinceye kadar dinlenmesi sağlanır. Eğer kişi bayıldıysa; 1- Sırt üstü yatırılarak ayakları 30 cm. kaldırılır, 2- Solunum yolu açıklığı kontrol edilir ve açıklığın korunması sağlanır. 3- Sıkan giysiler gevşetilir, 4- Kusma varsa yan pozisyonda tutulur, 5- Solunum kontrol edilir, 6- Etraftaki meraklılar uzaklaştırılır, Bilinç Kapalı İse; 1- Hasta/yaralının yaşam bulguları değerlendirilir (ABC) 2- Hasta/yaralıya koma pozisyonu verilir 3- Tıbbi destek çağrılır ( 112 ) 4- Sık sık solunum ve nabız kontrol edilir 5- Yardım gelene kadar yanında beklenir.

64 KOMA POZİSYONU NASIL VERİLİR? 1- Sesli ve omuzdan hafif sarsarak, uyarı verilerek bilinç kontrol edilir, 2- Sıkan giysiler çıkarılır, 3- Ağız içinde yabancı cisim olup olmadığı kontrol edilir, 4- Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile solunum kontrol edilir, 5- şah damarından nabız kontrol edilir, 6- Hasta/yaralının döndürüleceği tarafa diz çökülür, 7- Hasta/yaralının karşı tarafta kalan kolu karşı omzunun üzerine konur, 8- Karşı taraftaki bacağı dik açı yapacak şekilde kıvrılır, 9- İlkyardımcıya yakın kolu baş hizasında omuzdan yukarı uzatılır, 10- Karşı taraf omuz ve kalçasından tutularak bir hamlede çevrilir, 11- Üstteki bacak kalça ve dizden bükülerek arkaya destek yapılır, 12- Alttaki bacak hafif dizden bükülerek arkaya destek yapılır, 13- Başı uzatılan kolun üzerine yan pozisyonda hafif öne eğik konur, 14- Tıbbi yardım (112) gelinceye kadar bu pozisyonda tutulur, dakika ile solunum ve nabız kontrol edilir

65 YARALANMALARDA İLK YARDIM Yara Nedir? Bir travma sonucu deri ya da mukozanın bütünlüğünün bozulmasıdır. Aynı zamanda kan damarları, adale, ve sinir gibi yapılar etkilenebilir. Derinin koruma özelliği bozulacağından enfeksiyon riski artar. Kaç Çeşit Yara Vardır? 1- Kesik Yaralar: Bıçak, çakı, cam gibi kesici aletlerle oluşur. Genellikle basit yaralardır. 2- Eziklik Yaraları: Taş, yumruk ya da sopa gibi etkenlerin şiddetli olarak çarpması ile oluşan yaralardır. 3- Delici Yaralar: Uzun ve sivri aletlerle oluşan yaralardır. Aldatıcı olabilir tetanos tehlikesi vardır. 4- Parçalı Yaralar: Dokular üzerinde bir çekme etkisi ile meydana gelir. 5- Kirli ( enfekte ) Yaralar: Mikrop kapma ihtimali olan yaralardır. Enfeksiyon riski yüksek yaralar şunlardır; Gecikmiş yaralar ( 6 saatten fazla ) Dikişleri ayrılmış yaralar Kenarları muntazam olmayan yaralar Çok kirli ve derin yaralar Ateşli silah yaraları Isırma ve sokma ile oluşan yaralar. Yaraların Ortak Belirtileri? Ağrı Kanama Yara kenarlarının ayrılması Kesik Ezilme Delici Parçalı Delici göğüs yaralanmalarında yara üzeri, plastik poşet naylon vb. sarılmış bir bezle kapatılır. Yaraya hava girmesi için, yara üzerine konan bezin bir ucu açık bırakılır ve ağızdan bir şey verilmez.

66 YANIK VE SICAK ÇARPMASINDA İLK YARDIM Yanık Nedir? Herhangi bir ısıya maruz kalma sonucu oluşan doku bozulmasıdır. Yanık, genellikle sıcak su veya buhar teması sonucu meydana geldiği gibi, sıcak katı maddelerle temas, asit/alkali gibi kimyasal maddelerle temas, elektrik akımı etkisi ya da radyasyon nedeni ile de oluşabilir. Kaç Çeşit Yanık Vardır? 1- Fiziksel Yanıklar: Isı ile oluşan yanıklar Elektrik nedeni ile oluşan yanıklar Işın ile oluşan yanıklar Sürtünme ile oluşan yanıklar Donma sonucu oluşan yanıklar 2- Kimyasal Yanıklar: Asit alkali madde ile oluşan yanıklar Yanığın Ciddiyet Faktörleri? 1- Derinlik 2- Yaygınlık 3- Bölge 4- Enfeksiyon Riski 5- Yaş 6- Solunum Yoluyla Görülen Zarar 7- Önceden Var Olan Hastalıklar

67 YANIK VE SICAK ÇARPMASINDA İLK YARDIM Yanıklar Nasıl Derecelendirilir? 1.Derece Yanık: Deride kızarıklık, ağrı, yanık bölgede ödem vardır. Yaklaşık 48 saatte iyileşir. ( Güneş Yanığı gibi ) 2.Derece Yanık: Deride içi su dolu kabarcıklar ( bül ) vardır. Ağrılıdır. Kendi kendine iyileşir. ( deri kendini yeniler ) 3.Derece Yanık: Derinin tüm tabakaları etkilenmiştir. Özellikle kaslar, sinirler ve damarlar üzerinde etkisi görülür. Beyaz ve kara yaradan siyah renge kadar aşamaları vardır. Sinirleri zarar gördüğü için ağrı yoktur. Yanıklarda İlk Yardım Nasıl Olmalı? Kimyasal ve ısı yanıklarında yanan bölge, bol tazyikli suyla en az dk. yumuşak bir şekilde yıkanmalıdır. Güneş çarpmalarında ve ısı ile oluşan yanıklarda, hastanın bilinci açık ve bulantısı yoksa, 1 litre su 1 çay kaşığı karbonat- 1 çay kaşığı tuz karışımı sıvı veya soda içirilir. Isı ile oluşan, kimyasal veya elektrik yangınlarında; Hasta/yaralının ABC si değerlendirilir, Üzeri örtülür Giysileri çıkarılır Tıbbi yardım ( 112 ) istenir Elektrik yangınlarında kesinlikle su ile müdahale edilmemelidir Isı ile oluşan yanıklarda, yanık üzerine merhem, yoğurt vb. şeyler sürülmez Su toplamış yerler asla patlatılmaz Sıcak çarpmalarında hasta koma pozisyonuna alınır

68 DONMALARDA İLK YARDIM Donuklar Nasıl Derecelendirilir? 1.Derece : En hafif şeklidir. Erken müdahale edilirse hızla iyileşir. Deride solukluk, soğukluk hissi olur. Uyuşukluk ve halsizlik görülür. Daha sonra kızarıklık ve iğnelenme olur. 2.Derece : Soğuğun sürekli olması ile belirtiler belirginleşir. Zarar gören bölgede gerginlik hissi olur. Ödem, şişkinlik, ağrı ve içi su dolu kabarcıklar (bül) meydana gelir. Su toplanması iyileşirken siyah kabuklara dönüşür. 3.Derece : Dokuların geriye dönülmez biçimde hasara uğramasıdır. Canlı ve sağlıklı deriden kesin hatları ile ayrılan siyah bir bölge oluşur. İlkyardım Nasıl Olmalıdır? Hasta/yaralı ılık bir ortama alınarak soğukla teması kesilir Sakinleştirilir Kesin istirahate alınır ve hareket ettirilmez Kuru giysiler giydirilir Sıcak içecekler verilir Su toplamış bölgelerin üzeri temiz bir bezle örtülür Donuk bölge ovulmaz, kendi kendine ısınması beklenir El ve ayak normal pozisyonda tutulur ( eller yumruk yapılmışsa ve ayaklar büzülmüş ise açılmaz ) Isınma işlemi sonrasında hala hissizlik varsa bez bandaj yapılır El ve ayaklar yukarı kaldırılır Tıbbi yardım istenir ( 112 )

69 KIRIK, ÇIKIK ve BURKULMALARDA İLK YARDIM Kırık Nedir? Kemik bütünlüğünün bozulmasıdır. Kaç Çeşit Kırık Vardır? Kapalı Kırık : Kemik bütünlüğü bozulmuştur. Açık Kırık : Deri bütünlüğü bozuluştur. Kırık uçları dışarı çıkabilir. Enfeksiyon riski taşır. Kırıklarda İlkyardım Nasıl Olmalıdır? Hayatı tehdit eden yaralanmalara öncelik verilir Hasta/yaralı hareket ettirilmez, sıcak tutulur Kol etkilenmişse yüzük ve saat gibi eşyalar çıkarılır Tespit ve sargı yapılırken parmaklar görünecek şekilde açıkta bırakılır. Kırık şüphesi olan bölge, ani hareketlerden kaçınılarak bir alt ve bir üst eklemleri de içine alınacak şekilde tespit edilir. Tespit malzemeleri; sopa, tahta, karton gibi sert malzemelerden yapılmış olmalı ve kırık kemiğin alt ve üst eklemlerini içine alacak uzunlukta olmalıdır. Açık kırıklarda, tespit edilen önce yara temiz bir bezle kapatılmalı Kol ve bacaklar yukarıda tutulur. Tıbbi yardım istenir ( 112 ).

70 KIRIK, ÇIKIK ve BURKULMALARDA İLK YARDIM Çıkık Nedir? Eklem yüzeylerinin kalıcı olarak ayrılmasıdır. Kendiliğinden normal konuma dönemez. Çıkık ve Kırık Belirtileri Nelerdir? Yoğun ağrı ikisinde de ortak Kırıkta, şekil bozukluğu, çıkıkta eklem bozukluğu Kırıkta hareket kaybı, çıkıkta işlev kaybı Kırıkta ödem ve kanama nedeniyle morarama, çıkıkta şişlik ve kızarıklık Parçalı kırıklarda kanamaya bağlı ŞOK meydana gelir Kırık yakınındaki damar, sinir, kaslarda yaralanma ve sıkışma ( Kırık bölgede nabız alınamaması, solukluk, soğukluk ) Çıkılarda İlkyardım Nasıl Olmalıdır? Eklem aynen bulunduğu şekilde tespit edilir Çıkık yerine oturtulmaz Hasta/yaralıya ağızdan hiçbir şey verilmez Bölgede nabız, deri rengi ve ısısı kontrol edilir Tıbbi yardım istenir ( 112 ).

71 KIRIK, ÇIKIK ve BURKULMALARDA İLK YARDIM Burkulma Nedir? Eklem yüzeylerinin anlık olarak ayrılmasıdır. Zorlamalar sonucu oluşur. Burkulmada İlkyardım Nasıl Olmalıdır? Sıkıştırıcı bir bandajla burkulan eklem tespit edilir Şişliği azaltmak için bölge yukarı kaldırılır Hareket ettirilmez Tıbbi yardım istenir ( 112 ) Kırık, Çıkık ve Burkulmalarda Tespit Nasıl Olmalıdır? Tespit için ilkyardımcı elde olan malzemeleri kullanır. Bunlar; üçgen sargı, rulo sargı, battaniye, hırka, eşarp, kravat vb. tahta, karton gibi malzemeler olabilir. Tespit Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar? Tespit yapılırken yaralı bölge sabit tutulmalıdır Yara varsa üzeri temiz bir bezle kapatılmalıdır Tespit edilecek bölge önce yumuşak malzeme ile kaplanmalıdır Yaralı bölge nasıl bulunduysa öyle tespit edilmelidir (düzeltilmemeli) Tespit: kırık, çıkık ve burkulmanın üstünde ve altında kalan eklemleri de içerecek şekilde yapılmalıdır.

72 BİLİNÇ BOZUKLUKLARINDA İLKYARDIM Bilinç Bozukluğu / Bilinç Kaybı Nedir? Beynin normal faaliyetlerindeki bir aksama nedeni ile uyku halinden başlayarak ( bilinç bozukluğu ), hiçbir uyarıya cevap vermeme haline kadar giden ( bilinç kaybı ) bilincin kısmen ya da tamamen kaybolması halidir. Bayılma Nedenleri? Korku, aşırı heyecan Sıcak, yorgunluk Kapalı ortam, kirli hava Aniden ayağa kalkma Kan şekerinin düşmesi Şiddetli enfeksiyonlar Bayılma Belirtileri? Baş dönmesi, baygınlık, yere düşme Bacaklarda uyuşma Bilinçte bulanıklık Yüzde solgunluk Üşüme, terleme Hızlı ve zayıf nabız Koma Nedenleri? Düşme veya şiddetli darbe Özellikle kafa travmaları Zehirlenmeler Aşırı alkol, uyuşturucu kullanımı Şeker hastalığı Karaciğer hastalıkları Havale gibi ateşli hastalıklar Koma Belirtileri? Yutkunma, öksürük gibi tepkilerin kaybolması Sesli ve ağrılı dürtülere tepki olmaması İdrar ve gaita kaçırma

73 BİLİNÇ BOZUKLUKLARINDA İLKYARDIM Bilinç Bozukluğu Durumunda İlkyardım Nasıl Olmalıdır? Kişi başının döneceğini hissederse; Sırt üstü yatırılarak ayakları 30 cm. kaldırılır Kendini iyi hissedinceye kadar dinlendirilir Kişi bayıldıysa; Sırt üstü yatırılarak ayakları 30 cm. kaldırılır Solunum yolu açıklığı kontrol edilir ve açıklığın korunması sağlanır Sıkan giysiler gevşetilir Kusma varsa yan pozisyonda tutulur Etraftaki meraklılar uzaklaştırılır Şok Pozisyonu Bilinç kapalı ise; Hasta/yaralının yaşam bulguları değerlendirilir ( ABC ) Hasta/yaralıya koma pozisyonu verilir. Tıbbı yardım çağırılır ( 112 ) Sık sık solunum ve nabız kontrol edilir. Yardım gelinceye kadar yanında beklenir. Koma Pozisyonu

74 KOMA POZİSYONU NASIL VERİLİR? 1- Sesli ve omuzdan hafif sarsarak, uyarı verilerek bilinç kontrol edilir, 2- Sıkan giysiler çıkarılır, 3- Ağız içinde yabancı cisim olup olmadığı kontrol edilir, 4- Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile solunum kontrol edilir, 5- şah damarından nabız kontrol edilir, 6- Hasta/yaralının döndürüleceği tarafa diz çökülür, 7- Hasta/yaralının karşı tarafta kalan kolu karşı omzunun üzerine konur, 8- Karşı taraftaki bacağı dik açı yapacak şekilde kıvrılır, 9- İlkyardımcıya yakın kolu baş hizasında omuzdan yukarı uzatılır, 10- Karşı taraf omuz ve kalçasından tutularak bir hamlede çevrilir, 11- Üstteki bacak kalça ve dizden bükülerek arkaya destek yapılır, 12- Alttaki bacak hafif dizden bükülerek arkaya destek yapılır, 13- Başı uzatılan kolun üzerine yan pozisyonda hafif öne eğik konur, 14- Tıbbi yardım (112) gelinceye kadar bu pozisyonda tutulur, dakika ile solunum ve nabız kontrol edilir

75 BİLİNÇ BOZUKLUKLARINDA İLKYARDIM Havale Nedir? Sinir sisteminin merkezindeki bir tahriş ( irritasyon ) yüzünden beyinde meydana gelen elektriksel boşalmalar sonucu oluşur. Vücudun adale yapısında kontrol edilemeyen kasılmalar olur. Havale Nedenleri Nelerdir? Kafa travmasına bağlı beyin yaralanmaları Büyük enfeksiyonlar Yüksek ateş Bazı hastalıklar Havale Çeşitleri Nelerdir? Ateş nedeniyle oluşan havaleler Sara krizi ( Epilepsi ) Ateş Nedeniyle Oluşan Havale Nedir? Herhangi bir ateşli hastalık sonucu vücut sıcaklığının 38 C nin üstüne çıkmasıyla oluşur. Genellikle, 6 ay 6 yaş Arasındaki çocuklarda rastlanır. Ateş Nedeniyle Oluşan Havalede İlkyardım Nasıl Olmalı? Öncelikle hasta ıslak havlu ya da çarşafa sarılır. Ateş bu yöntemle düşmüyorsa oda sıcaklığında bir küvete sokulur. Tıbbi yardım istenir ( 112 ).

76 BİLİNÇ BOZUKLUKLARINDA İLKYARDIM Sara Krizi ( Epilepsi ) Nedir? Kronik bir hastalıktır. Doğum sırasında ya da daha sonra herhangi bir nedenle beyin zedelenmesi oluşan kişilerde gelişir. Her zaman tipik sara krizi karakterinde olmasa da bazı belirtilerle tanınır. Sara krizini davet eden bazı durumlar olabilir. Örneğin uzun süreli açlık, uykusuzluk, aşırı yorgunluk, kullanılan ilaçların doktor izni dışında kesilmesi ya da değiştirilmesi, hormonal değişiklikler sara krizinin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bazı durumlarda sara krizi, madde bağımlılarının geçirdiği madde yoksunluğu krizi ile karıştırılabilir. Sara Krizinin Belirtileri Nelerdir? Hastada sonradan oluşan ve ön haberci denilen, normalde olmayan kokuları alma, adale kasılmaları gibi ön belirtiler oluşur. Bazen hasta bağırır, şiddetli ve ani bir şekilde bilincini kaybederek yığılır. Yoğun ve genelde adale kasılmaları görülebilir, saniye kadar nefesi kesilebilir. Dokularda ve yüzde morarma gözlenir. Sesli nefes alma, aşırı tükürük salgılaması, altına kaçırma görülebilir. Hasta dilini ısırabilir, başını yere çarpıp yaralayabilir, aşırı kontrolsüz hareketler gözlenir. Son aşamada hasta uyanır, şaşkındır, nerede olduğundan habersiz, uyku hali vardır.

77 BİLİNÇ BOZUKLUKLARINDA İLKYARDIM Sara Krizinde İlkyardım Nasıl Olmalıdır? Hastanın ve çevrenin emniyeti alınır Kriz, kendi sürecini tamamlamaya bırakılır Hasta bağlanmaya çalışılmaz Kilitlenmiş çene açılmaya çalışılmaz Herhangi bir yabancı madde koklatılmaz Ağızdan herhangi bir yiyecek, içecek verilmez Yaralanmaya neden olabilecek gereçler etraftan kaldırılır Sıkan giysiler gevşetilir Kusmaya karşı tedbirli olunur Düşme sonucu yaralanma varsa gerekli işlemler yapılır Tıbbi yardım istenir ( 112 ).

78 BİLİNÇ BOZUKLUKLARINDA İLKYARDIM Kan Şekeri Düşüklüğü Nedir? Herhangi bir nedenle vücutta glikoz eksildiği zaman ortaya çıkan belirtilerdir. Kan Şekeri Düşüklüğü Nedenleri Nelerdir? Şeker hastalığına tedavisine bağlı Uzun egzersizler sonrası Uzun süre aç kalma Barsak ameliyatı geçirenlerde yemek sonrası Kan Şekeri Aniden Düştüğünde? Korku Titreme Hızlı Nabız Terleme Aniden Acıkma Yorgunluk Bulantı Kan Şekeri Düşüklüğü Yavaş ve Uzun Sürede Oluşursa? Baş Ağrısı Görme Bozukluğu Uyuşukluk Zayıflık Konuşma Güçlüğü Kafa Karışıklığı Sarsıntı ve Şuur Kaybı Kan Şekeri Aniden Düştüğünde İlkyardım Nasıl Olmalıdır? Hastanın ABC si değerlendirilir Hastanın bilinci yerinde ve kusmuyorsa ağızdan şeker, şekerli içecekler verilir dakikada belirtiler geçmiyorsa sağlık kuruluşuna götürülür Hastanın bilinci yerinde değilse koma pozisyonu verilir Tıbbi yardım istenir ( 112 ).

79 BİLİNÇ BOZUKLUKLARINDA İLKYARDIM Göğüste Kuvvetli Ağrı Nedenleri Nelerdir? Göğüste kuvvetli ağrı nedenleri arasında en sık kalp spazmı ( angina pektoris ) ve kalp krizi ( miyokart enfarktüsü ) görülür. Her ikisi de kalp kasının belli bir yerine gönderilen kanın azalması sonucu oluşur. Göğüste Kuvvetli Ağrı Belirtileri Nelerdir? Kalp Spazmı Belirtileri: * Sıkıntı veya nefes darlığı olur * Ağrı hissi; genellikle göğüs ortasında başlar, kollara, boyuna, sırta ve çeneye doğru ilerler * Sıklıkla fiziksel hareket, fiziksel zorlama, heyecan, üzüntü ya da fazla yemek yeme sonucu ortaya çıkar * Kısa sürelidir, ağrı yaklaşık 5 10 dk. kadar sürer * Ağrı, istirahat ile durur, istirahat halindeyken görülmesi ciddi bir durumu gösterir * Nefes alıp vermekle ağrının şekli ve şiddeti değişmez Kalp Krizi Belirtileri: * Hasta ciddi bir ölüm korkusu ve yoğun sıkıntı hisseder * Terleme, mide bulantısı, kusma gibi bulgular görülür * Ağrı; göğüs ya da mide boşluğunun herhangi bir yerinde, sıklıkla kravat bölgesinde görülür. * Omuzlara, boyuna, çeneye ve sol kola yayılır * Kalp spazmına göre daha şiddetli ve uzun sürelidir * En çok hazımsızlık, gaz sancısı veya kas ağrısı şeklinde belirti verir * Nefes alıp vermekle ağrının şekli ve şiddeti değişmez

80 BİLİNÇ BOZUKLUKLARINDA İLKYARDIM Göğüs Ağrısında İlkyardım Nasıl Olmalıdır? Hastanın yaşamsal bulguları kontrol edilir ( ABC ) Hasta hemen dinlenmeye alınır, sakinleştirilir Yarı oturur pozisyon verilir Kullandığı ilaçları varsa almasına yardım edilir Yardım istenerek ( 112 ) sağlık kuruluşuna gitmesi sağlanır Yol boyunca yaşam bulguları izlenir

81 ZEHİRLENMELERDE İLKYARDIM Zehirlenme Nedir? Vücuda zehirli ( toksik ) bir maddenin girmesi sonucu normal fonksiyonların bozulmasıdır. Vücuda dışarıdan giren bazı yabancı maddeler, vücudun yaşamsal fonksiyonlarına zarar verebileceğinden zehirli ( toksik ) olarak kabul edilirler. Zehirlenme Hangi Yollarla Meydana Gelir? Sindirim Yoluyla: En sık rastlanan zehirlenme yoludur. Sindirim yoluyla alınan zehirler genellikle ev ya da bahçede kullanılan kimyasal maddeler, zehirli mantarlar, bozuk besinler, ilaç ve aşırı alkoldür. Solunum Yoluyla: Zehirli maddenin solunum yoluyla alınmasında oluşur. Genellikle karbon monoksit ( tüp kaçakları, şofben, bütan gaz sobaları ), lağım çukuru veya kayalarda biriken karbondioksit, havuz hijyenlerinde kullanılan klor, yapıştırıcılar, boyalar ev temizleyicileri gibi maddeler ile oluşur. Cilt Yoluyla: Zehirli madde vücuda direk deri aracılığı ile girer. Bu yolla olan zehirlenmeler böcek sokmaları, hayvan ısırıkları, ilaç enjeksiyonları, saç boyaları, zirai ilaçlar gibi zehirli maddelerin deriden emilmesi ile oluşur. Zehirlenmelerde Genel Belirtiler Nelerdir? Sindirim sistemi bozuklukları: Bulantı, kusma, karın ağrısı, gaz, şişkinlik Siniri sistemi bozuklukları: Bilinç kaybı, havale, rahatsızlık hissi, kasılma, şok belirtileri, kaslarda ağrı Solunum sistemi bozuklukları: Nefes darlığı, solunum durması, baş ağrısı, baş dönmesi, kulak çınlaması Dolaşım sistemi bozuklukları: Nabız yokluğu, baş ağrısı, soğuk terleme, kalp durması

82 ZEHİRLENMELERDE İLKYARDIM Sindirim Yoluyla Zehirlenmede İlkyardım Nasıl Olmalıdır? Bilinç kontrolü yapılır Ağız zehirli madde ile temas etmişse su ile çalkalanır Zehirli madde ele temas etmişse el, sabunlu suyla yıkanır Yaşamsal belirtiler değerlendirilir ( ABC ) Kusma, bulantı, ishal gibi belirtiler değerlendirilir Kusturmaya çalışılmaz, özellikle yakıcı maddelerin alındığı durumlarda hasta asla kusturulmaz. Bilinç kaybı varsa koma pozisyonu verilir. Üstü örtülür Tıbbi yardım istenir ( 112 ). Olayla ilgili bilgiler toplanarak kaydedilir. - Zehirli maddenin türü nedir? - İlaç ya da uyuşturucu alıyor mu? - Hasta saat kaçta bulundu? - Evde ne tip ilaçlar var?

83 ZEHİRLENMELERDE İLKYARDIM Solunum Yoluyla Zehirlenmede İlkyardım Nasıl Olmalıdır? Hasta temiz havaya çıkarılır ya da cam ve kapı açılarak ortam havalandırılır Yaşamsal belirtiler değerlendirilir ( ABC ) Yarı oturur pozisyonda tutulur Tıbbi yardım istenir ( 112 ) İlkyardımcı müdahale sırasında kendini ve çevresini korumak için maske veya ıslak bez kullanılır elektrik düğmeleri ve diğer elektrikli aletler ve ışıklandırma cihazları kullanılmaz Derhal itfaiyeye haber verilir ( 110 ). Cilt Yoluyla Zehirlenmede İlkyardım Nasıl Olmalıdır? Yaşamsal belirtiler değerlendirilir ( ABC ) Ellerin zehirli madde ile teması önlenir Zehir bulaşmış giysiler çıkarılır dakika boyunca eller bol su ile yıkanır Tıbbi yardım istenir ( 112 ). Zehirlenmelerde Genel İlkyardım Kuralları Nelerdir? Zehirlenmeye neden olan maddenin uzaklaştırılması Hayati fonksiyonların devamının sağlanması Sağlık kuruluşuna bildirilmesi ( 112 ).

84 HAYVAN ISIRMALARINDA İLKYARDIM Kedi Köpek Gibi Hayvanların Isırmalarında İlkyardım Nasıl Olmalıdır? Hasta/yaralı yaşamsal bulgular yönünden değerlendirilir ( ABC ). Hafif yaralanmalarda yara 5 dakika süreyle sabun ve soğuk suyla yıkanır Yaranın üstü temiz bir bezle kapatılır Ciddi yaralanma ve kanama varsa yaraya temiz bir bezle basınç uygulanarak kanama durdurulur. Derhal tıbbi yardım istenir ( 112 ). Hasta kuduz ve/veya tetanos aşısı için uyarılmalıdır.

85 HAYVAN ISIRMALARINDA İLKYARDIM Arı Sokmalarında İlkyardım Nasıl Olmalıdır? Yaralı bölge yıkanır Derinin üzerinde görülüyorsa arının iğnesi çıkarılır Soğuk uygulama yapılır Eğer ağızdan sokmuşsa ve solunumu güçleştiriyorsa buz emmesi sağlanır Ağız içi sokmalarında ve alerji hikayesi olanlarda tıbbi yardım istenir ( 112 ) Akrep Sokmalarında İlkyardım Nasıl Olmalıdır? Sokmanın olduğu bölge hareket ettirilmez Yatar pozisyonda tutulur Yaraya soğuk uygulama yapılır Kan dolaşımını engellemeyecek şekilde bandaj uygulanır Yara üzerine hiçbir girişim yapılmaz Deniz Canlıları Sokmasında İlkyardım Nasıl Olmalıdır? Yaralı bölge hareket ettirilmez Batan diken varsa ve görünüyorsa çıkartılır Etkilenen bölge ovulmamalı Sıcak uygulama yapılmalıdır

86 HAYVAN ISIRMALARINDA İLKYARDIM Yılan Sokmalarında İlkyardım Nasıl Olmalıdır? Hasta sakinleştirilip, dinlenmesi sağlanır Yara su ile yıkanır Yaraya yakın bölgede baskı yapabilecek eşyalar ( yüzük, bilezik vb. ) çıkarılır Yara, baş ve boyunda ise yara çevresine baskı uygulanır Kol ve bacaklarda ise yara üstünden dolaşımı engellemeyecek şekilde bandaj uygulanır ( Turnike uygulanmaz ) Soğuk uygulama yapılır Yara üzerine herhangi bir girişimde bulunulmaz ( yara emilmez ) Yaşamsal bulguları izlenir Tıbbi yardım istenir

87 GÖZ, KULAK VE BURUNA YABANCI CİSİM KAÇMASINDA İLKYARDIM Göze toz gibi küçük madde kaçarsa; Göz ışığa doğru çevrilir ve alt göz kapağı içine bakılır Gerekirse üst göz kapağı açık tutulur Nemli temiz bir bezle çıkarılmaya çalışılır Hastaya gözünü kırpıştırması söylenir Göz asla ovulmamalıdır Çıkmıyorsa sağlık kuruluşuna gitmesi sağlanır. Göze bir cisim batmış ise; Göze hiçbir şekilde dokunulmaz Tıbbi yardım istenir Hastanın göz uzmanı olan bir sağlık kuruluşuna gitmesi sağlanır Kulağa yabancı cisim kaçması durumunda; Kesinlikle sivri ve delici bir cisimle müdahale edilmez Su değdirilmez Tıbbi yardım istenir Buruna yabancı cisim kaçması durumunda; Burun duvarına bastırarak kuvvetli bir nefes verme ile cismin atılması sağlanır Çıkmazsa, tıbbi yardım istenir ( 112 ).

88 BOĞULMA İLKYARDIM Boğulma Nedir? Vücuttaki dokulara yeterli oksijen gitmemesi sonucu dokularda bozulma meydana gelmesidir. Boğulma Nedenleri Nelerdir? Bayılma ve bilinç kaybı sonucu dilin geriye kayması Nefes borusuna sıvı dolması, Suda boğulma Nefes borusuna yabancı cisim kaçması Asılma, Akciğerlerin zedelenmesi, Gazla zehirlenme Suda boğulmalarda, boğulma sırasında nefes borusu girişinin kasılmasına bağlı olarak çok az miktarda su akciğere girer. Suda boğulanlarda özellikle soğuk havalarda dk. geçse bile yapay solunum ve kalp masajına başlanmalıdır. Suda boğulmalarda, ağızdan ağza ya da ağızdan buruna solunumun suda yaptırılması mümkündür ve bu uygulamaya su içerisindeyken başlanmalıdır. Bu uygulama derin sularda mümkün olmayabilir, bu nedenle hasta/yaralının hızla sığ suya doğru çekilmesi gerekir. Suya atlama sonucu, boğulma riski yanı sıra genel vücut travması ya da omurga kırıkları da akla gelmelidir. Bu nedenle suda, başın çok fazla arkaya itilmemesi gereklidir. Boğulmalarda Genel İlkyardım İşlemleri Nelerdir? Boğulma nedeni ortadan kaldırılır Bilinç kontrolü yapılır Yaşamsal belirtiler değerlendirilir ( ABC ) Temel yaşam desteği sağlanır Derhal tıbbi yardım istenir ( 112 ) Yaşam bulguları izlenir

89 RENTEK MANEVRASI Rentek Manevrası Nedir? Kaza geçirmiş yaralı bir kişiyi eğer tehlike söz konusu ise, omuriliğine zarar vermeden çıkarmada kullanılan yöntemdir. Bu yöntem, solunum durması, yangın tehlikesi, patlama gibi tehlikeli durumlarda uygulanacaktır. Uygulama Nasıl Yapılır? Kaza ortamı değerlendirilir : patlama, yangın vb. gözlenir, çevre ve ilkyardımcının güvenliği sağlanır Hasta/yaralının omuzlarına hafifçe dokunarak ve iyi misin? diye sorarak bilinç kontrolü sağlanır Çevrede birileri varsa 112 yi araması istenir Hasta/yaralının solunum yapıp yapmadığı gözlemlenir ( Bak Dinle - Hisset ) ( eğer solunumu yoksa ) Hasta/yaralının ayaklarının pedala sıkışmadığından emin olunur, emniyet kemeri takılıysa açılır Hasta/yaralıya yan tarafından yaklaşılır ve bir elle kolu, diğer elle de çenesi kavranarak boynu tespit edilir Baş-boyun-gövde hizasını bozmadan, hafif bir şekilde araçtan dışarı çekilir Hasta/yaralı yavaşça yere veya sedyeye yerleştirilir

90 Hasta/Yaralı Güvenli Duruş Metotları Koma 1- İkinci değerlendirme sonrası, solunum yerine geldiyse ( bilinç kapalı ) 2- Güneş Çarpmalarında ( bilinç kapalı ) 3- Bayılma ( bilinç kapalı ) 4- Kan şekeri düşmesi ( bilinç kapalı ) 5- Zehirlenme ( bilinç kapalı ) Şok 1- İç ve dış kanamalarda 2- Bayılmalarda ( bilinç açık ) 3- Baş dönmesi 1- Donmalarda 2- Kırıklarda Düz 1- Göğüs ağrılarında ( kalp krizi, kalp spazmı ) 2- Solunum yoluyla zehirlenme 3- Akrep sokmalarında Yarı Oturur Ps.: Bu kısım güncellenmeye açıktır.

91 İlkyardımda Rakamlar ve Açıklamaları -1

92 İlkyardımda Rakamlar ve Açıklamaları -2