Konya İlinin Toprak İşleme Alet ve Makinaları Projeksiyonu

Transkript

1 Konya İlinin Toprak İşleme Alet ve Makinaları Projeksiyonu ÖZET Bünyamin DEMİR 1*, İsmail ÖZTÜRK 2 1 : Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 33130, Mersin 2 : Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümü,25240, Erzurum *: demir_33@hotmail.com Toprak işleme alet ve makinalarının işlevlerini en iyi şekilde yerine getirebilmesi, toprak işleme kalitesi ile çalışma verimini artıran önemli bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Gelişen teknolojiyle birlikte tarımsal sektörde kullanılan alet ve makinalar da gelişimini sürdürmüştür. Bununla birlikte, kullanılan alet ve makinalar çiftçinin daha az zamanda çok iş yapmasını sağlamış, elde ettiği ürünün miktar ve kalitesini artırmıştır. Bu çalışmada mevcut ürün ve kullanılan teknolojinin geçmiş on yıllık üretim ve kullanım miktarları baz alınarak rakamların artış-azalış yüzdelik oranları çıkartılmıştır. Bu yüzdelik oranların ortalama katsayısı tespit edildikten sonra azalış veya artış doğrultusunda Konya ilinin toprak işleme alet ve makinalarına ait 2023 yılına kadar olan projeksiyonları belirlenmiştir. Projeksiyon katsayısı, diskli traktör pulluğu için %0.59, kulaklı traktör pulluğu için %1.87, rototiller için %6.20, toprak frezesi için %7.71, kültüvatör için %1.62, merdane için %3.01, dişli tırmık için %-1.88, diskli tırmık için %7.32, ot tırmığı için %2.88 ve karma tırmık için %4.48 hesaplanmıştır. Anahtar kelimeler: Toprak işleme, projeksiyon, mekanizasyon, tarım. Soil Tillage Implement and Machines Projection of Konya Province ABSTRACT The quality of the soil tillage and seedbed preparation depends on how well tillage equipment is designed and its purposed function. The tillage tools and equipments used in agricultural sector have also continued their development together with improving technology. Furthermore, used tools and equipments have given opportunity to the cultivators to do more work in a shorter time and increased quantity and quality of the crop of which they have cultivated. In this research, taking as a basis ten years cultivation and utilization quantities of existing products and recently utilized technologies, the fluctuating percentage of figures were determined. After determining the average co-efficient of these percentages, the soil tillage and machines projection of Konya province has created up to 2023 in accordance with these fluctuations. It was calculated that the projection co-efficent was 0.59% for tractor disc plow, 1.87% for tractor moldboard plow, 6.20% for rotary tiller, 7.71% for rotary cultivator, 1.62% for cultivator, 3.01% for roller, -1.88% for spike tooth harrows, 7.32% for disc harrows, 2.88% for hay harrows and 4.48% for combined harrows. Key words: Soil tillage, projection, mechanization, agriculture. GİRİŞ Konya ili İç Anadolu bölgesinin güneyinde, ve kuzey enlemleri ile ve doğu boylamları arasında yer almaktadır. Kuzeyden Ankara, batıdan Isparta-Afyonkarahisar-Eskişehir, güneyden İçel-Karaman-Antalya, doğudan Niğde-Aksaray illeri ile çevrili olan Konya ili göl dahil 40,814 km 2 yüzölçümüyle Türkiye nin en büyük ili olup ülke topraklarının yaklaşık olarak %5 ini kaplamaktadır. Konya ilinin yüksek ovalarında, kışları soğuk, yazları ise gündüzleri sıcak, geceleri serin, gece-gündüz ısı farkı yüksek, az yağışlı bir iklim yaşanmaktadır. Konya ili arazisinin %55.1 ini tarım arazisi, %18.7 sini çayırmera, %13.2 sini orman-fundalık ve %13 ünü 74

2 de tarım dışı arazi oluşturmaktadır. İl tarım alanlarının büyük bir bölümü (%97.6) tarla alanı olarak kullanılmaktadır. Tarla alanı olarak kullanılan alanın yaklaşık %61 inde ekim yapılmakta %39 u ise nadasa bırakılmaktadır. İlde tarla tarımı dışında kalan meyvelik alan %1.4, sebzelik alan ise %1 gibi çok küçük bir yer kaplamaktadır. Konya ilinde ana tarımsal faaliyet kolu bitkisel üretimdir. İlde bitkisel üretim doğal koşullara ve arazinin topografik yapısına göre biçimlenmiş olup, yaygın olarak tahıl üretimi yapılmaktadır. Sulamaya açılan alanların artması ile birlikte endüstriyel bitkiler ve sebze- meyve üretiminde gelişmeler sağlanmıştır (Anonim, 2012). İlde yetiştirilen kültür bitkilerinden buğday, arpa, mısır, çavdar, fasulye, şekerpancarı, haşhaş, kimyon, ve patates tarla bitkilerinin başlılarını oluşturmaktadır. Türkiye genelinde üretilen 92.6 milyon ton tahılın %2.52 si Konya da üretilmektedir. Konya ili tahıl üretiminde öne çıkan ürün ise buğdaydır. Konya ili tarla ürünleri üretiminde önemli bir ürün grubunu da endüstriyel bitkiler oluşturmaktadır. Endüstriyel bitkiler üretiminde Konya, ülke üretiminin %23.3 ünü, bölge üretiminin de %90 ını oluşturmaktadır. Konya ilinde sebze ekimi ve üretimi diğer ürünlerle kıyaslandığında oldukça düşük düzeylerdedir. Konya ilinde 33,790 hektar alanda meyve üretimi yapılmaktadır. Toplam tarım arazisi içinde meyvelik arazinin payı yaklaşık olarak %1.5 dir. Konya ili tarla ürünleri üretiminde baklagiller üretimi ise gerek ekilen alan gerekse üretim değeri açısından pek önem taşımamaktadır. Konya da yağlı tohum üretimi de tarla ürünleri üretiminde önemli bir ürün grubunu teşkil etmekte, yağlı tohum üretiminde ise ağırlıklı olarak ayçiçeği, haşhaş ve aspir üretimi yapılmaktadır (Anonim, 2012). Tarım açısından Konya iller sıralamasında, toplam işlenen tarım alanında 1. sırada organik tarımda 2. sırada, kişi başına bitkisel üretim değerinde 35. sırada yer almaktadır (Anonim, 2012). Tarımsal üretime uygun arazi yapısıyla Konya tarım sektöründe Türkiye nin önde gelen illerindendir. Bu çalışmada üretim ve kullanım miktarlarına göre Konya ilinin toprak işleme alet ve makinalarına ait projeksiyonları belirlenmiştir. MATERYAL ve YÖNTEM Toprak işleme bitkisel üretimin önemli bileşenlerinden biridir. Arazi üzerinde ekim öncesinden başlayarak bitki gelişme süresince devam eden, toprağa ilişkin mekanik işlemlerin tümünü kapsar. Bitkiler için ekimden hasata kadar geçen devrede gereksinim duyulan optimum su-hava ilişkisinin sağlanması önemlidir. Gevşetme ve havalandırma, suyun korunması, tohum yatağı hazırlanması, yabancı ot kontrolü, bitkisel artıkların parçalanarak toprağa karıştırılması gibi, yapıldığı dönemlere özgü belli amaçlara yönelik bu uygulamaların; iklim, toprak ve yetiştirilecek bitki türüne bağlı olarak farklılaştığı görülmektedir (Kurkanlı, 2006). Çalışmanın materyalini Konya ilinin yıllarına ait Türkiye İstatistik Kurumu nun toprak işleme alet ve makinaları verileri oluşturmuştur (Anonim, a). Toprak işleme alet ve makinalarının 10 yıllık üretim ve kullanım miktarları baz alınarak, sayılarındaki artış ve azalışların yüzdelik oranları çıkartılmıştır. Bu yüzdelik oranların ortalama kat sayıları tespit edilmiştir. Bir önceki yıla ait makina sayısı ile o makinaya ait katsayının çarpılıp, katsayılardaki azalış veya artış doğrultusunda toprak işleme alet ve makinalarının 2023 yılına kadar olan 12 yıllık projeksiyonları bulunmuştur. Projeksiyon katsayılarının negatif çıkması azalışı ifade ederken, pozitif çıkması ise artışı ifade etmektedir (Anonim, 2011b). ARAŞTIRMA BULGULARI Toprak işleme, toprakta hava ve su ilişkisinin düzenlenmesi ve besin maddelerinin yararlı formlara dönüşmesine yardımcı olması yönünden bir verimlilik faktörüdür. Toprak işleme aletlerinin toprağa olan etkileri, işleyici organın tipine, etki şekline ve çalışma özelliklerine göre değişmektedir. Genel olarak parçalama, yırtma, devirme, kabartma, karıştırma, bastırma gibi ortaya çıkan bu etkiler, toprak işleme alet ve makinalarının konstrüksiyon ve fonksiyonlarına esas teşkil etmektedir. Bu bakımdan günümüzde uygulama alanında çok değişik tip ve özellikte alet ve makina kullanılmaktadır ( Boydaş ve Turgut, 2009). 75

3 İl topraklarının düz ve traktörle işlemeye elverişli olmasının yanı sıra ülke genelinde tarımsal üretimde makinalaşma ve modernizasyon çalışmalarının hızlı bir şekilde gelişmesi, ilde traktör sayısıyla birlikte diğer tarımsal araç ve gereç sayısında da ciddi artışların yaşanmasına neden olmuştur. Konya ili 2011 yılı itibariyle diskli traktör pulluğunda Türkiye genelinin %16.4 üne, kulaklı traktör pulluğunda %4.2 sine, ark açma pulluğunda %3.1 ine, hayvan pulluğunda ise %2.6 sına sahiptir (Anonim, 2011a). Diskli traktör pulluğu, kulaklı traktör pulluğu, ark açma pulluğu ve hayvan pulluğuna ait geçmiş on yıllık üretim ve kullanım miktarları, geçmiş yıl değişim oranları ve bu sayılara bağlı olarak hesaplanan projeksiyon katsayıları Çizelge 1 de verilmiştir. Çizelge 1 de yıllara bağlı olarak hesaplanan projeksiyon katsayılarında en yüksek değer, kulaklı traktör pulluğunda %1.87 olarak elde edilmiştir. Bunu ise %0.59 ile diskli traktör pulluğu izlemiştir. Hayvan pulluğu sayılarının bir önceki yıla göre sürekli azalışı, bu yılları kapsayan değişim oranlarının negatif çıkmasına neden olmuştur. Bunun sonucu olarak da elde edilen projeksiyon katsayısında azalma görülmüş ve % olarak hesaplanmıştır. Diskli traktör pulluğu için 2003, 2010 ve 2011 yıllarında negatif olarak hesaplanan geçmiş yıl değişim oranları, projeksiyon katsayısında azalmaya neden olmuş ve %0.59 olarak belirlenmiştir. Ark açma pulluğu için belirlenen projeksiyon ise %0.56 olmuştur. Çizelge 1. Diskli traktör pulluğu, kulaklı traktör pulluğu, ark açma pulluğu ve hayvan pulluğu projeksiyonu Alet ve Makina (adet) Değişim Oranları Diskli Traktör Pulluğu Kulaklı Traktör Pulluğu Ark Açma Pulluğu Hayvan Pulluğu Projeksiyon Katsayısı (%)

4 Projeksiyon Konya ili 2011 yılı verilerine göre rototillerde Türkiye genelinin %9.2 sine, toprak frezesinde %7.1 ine, merdanede %5.5 ine, kültivatörde ise %3 üne sahiptir (Anonim, 2011a). Bu toprak işleme alet ve makinalarına ait geçmiş on yıllık üretim ve kullanım miktarları, geçmiş yıl değişim oranları ve bu sayılara bağlı olarak hesaplanan projeksiyon katsayıları da Çizelge 2 de verilmiştir. Toprak frezesi, 2002 yılında adet iken 2011 yılında adete ulaşmıştır. Çizelgenin bize verdiği %7.71 projeksiyon katsayısı ile toprak frezesinin 2023 yılında adete yükseleceğini söylemek mümkündür. Toprak frezesinin aksine kültüvatör sayısının 2008 yılından sonraki düşüşü de yine çizelgede göze çarpan önemli bir bulgu olup projeksiyon katsayısının azalmasına neden olmuştur. Çizelge 2. Rototiller, toprak frezesi, kültüvatör ve merdane projeksiyonu Alet ve Makina (adet) Rototiller Toprak Frezesi Değişim Oranları Kültüvatör Merdane

5 Projeksiyon Katsayısı (%) Projeksiyon Yıllara göre kültüvatöre ait %1.62 yı işaret eden projeksiyon katsayısı oranı kültüvatör sayısının 2023 yılında adete kadar yükselebileceğini öngörmektedir. Önümüzdeki yıllar itibariyle, rototiller sayısındaki artış %6.20 lik bir oranla devam edecek olup 2023 yılında adet, merdane sayısındaki %3.01 lik bir artış oranıyla da adete ulaşacağı varsayılmaktadır. Konya ili 2011 yılı verilerine göre karma tırmıkta Türkiye genelinin %10.5 ine, diskli tırmıkta %4 üne, dişli tırmıkta %3.2 sine, ot tırmığında ise %2.3 üne sahiptir (Anonim, 2011a). Bu toprak işleme alet ve makinalarına ait geçmiş on yıllık üretim ve kullanım miktarları, geçmiş yıl değişim oranları ve bu sayılara bağlı olarak hesaplanan projeksiyon katsayıları da Çizelge 3 de verilmiştir. Çizelge 3. Dişli tırmık, diskli tırmık, ot tırmığı ve karma tırmık projeksiyonu Alet ve Makina (adet) Dişli Tırmık Diskli Tırmık Ot Tırmığı Karma Tırmık Değişim Oranları

6 Projeksiyon Katsayısı (%) Projeksiyon Çizelge 3 de yıllara bağlı olarak hesaplanan projeksiyon katsayılarında en yüksek değer, diskli tırmıkta %7.32 olarak elde edilmiştir. Diskli tırmık, 2002 yılında adet iken 2011 yılında adete ulaşmıştır. Elde edilen projeksiyon katsayısı ile diskli tırmığın 2023 yılında adete yükseleceğini söylemek mümkündür. Projeksiyon katsayısı karma tırmık için %4.48 olarak belirlenmiş, bunu ise %2.88 ile ot tırmığı izlemiştir. Dişli tırmık için belirlenen projeksiyon katsayısı, bir önceki yıla göre azalmaların fazla olmasından dolayı negatif olmuştur. TARTIŞMA ve SONUÇ Toprak işleme, tarla tarımı işlem zincirinde birincil işlem olarak yer almakta ve yetiştirilecek bitkiye en uygun toprak koşullarını sağlamayı hedeflemektedir. Konya ili toprakları genellikle yüksek ph lı, fazla kireçli, düşük organik maddeli ve killidir. Uygun olmayan fiziksel özellikler ve bilinçsiz toprak işleme toprağın verimli kullanımını azaltmaktadır. Toprak işleme alet ve makinalarına ait verilerden yola çıkılarak Konya il genelinde geleneksel toprak işleme yönteminin yaygın olarak uygulandığı sonucuna varılmıştır. Toprak kaynakları geniş olmasına karşın su kaynaklarının sınırlı oluşu tarla bitkileri alanlarında daha çok kuru tarım yapılmasına neden olmuştur. Konya ilinde ana tarımsal faaliyet kolu bitkisel üretimdir. İlde bitkisel üretim doğal koşullara ve arazinin topografik yapısına göre biçimlenmiş olup, yaygın olarak tahıl üretimi yapılmaktadır. Sulamaya açılan alanların artması ile birlikte endüstriyel bitkiler ve sebze-meyve üretiminde gelişmeler sağlanmıştır. Tarıma elverişli arazinin büyük bir bölümünde tarla tarımı yapılan Konya ilinde çoğunlukla orta ve büyük ölçekte tarım işletmeleri mevcut olup işletme başına ortalama arazi büyüklüğü Türkiye genelinin üzerindedir. Diğer modern tarım araçlarındaki mevcut durum incelendiğinde, birçok tarımsal araç kullanımında Konya nın hem Türkiye hem de bölge ortalamasının altında bir görünüme sahip olduğu dikkati çekerken, diskli anız pulluğu, diskli traktör pulluğu ve karma tırmık 79

7 gibi toprak işleme alet ve makinaları kullanımında ise Konya nın gerek bölge gerekse Türkiye ortalamasının üzerinde olduğu sonucu ortaya çıkmıştır. Gelişen teknoloji ve yeniliklere paralel olarak toprağı işleyen makinaların da sayıları, tipleri, işlevleri, ağırlıkları ve diğer özellikleri çok hızlı bir değişim içerisindedir. Yüksek performanslı sürdürülebilir bir tarım sektörü yaratabilmek için, tarımsal üretim amacıyla yapılan çeşitli ardışık işlemlerin, bitki, hayvan, insan etkileşimini dengeleyecek şekilde, çevre faktörlerini de göz önünde tutan rasyonel bir mekanizasyon sistemi ile optimizasyonu şarttır. LİTERATÜR LİSTESİ Anonim, Tarımsal Yapı ve Üretim. Anonim, Tarımsal Yapı ve Üretim. Anonim, Tarımsal Yapı ve Üretim. Anonim, Tarımsal Yapı ve Üretim. Anonim, Tarımsal Yapı ve Üretim. Anonim, Tarımsal Yapı ve Üretim. Anonim, Tarımsal Yapı ve Üretim. Anonim, Tarımsal Yapı ve Üretim. Anonim, Tarımsal Yapı ve Üretim. Anonim, 2011a. Tarımsal Yapı ve Üretim. Anonim, 2011b. T.C. Mersin Valiliği İl Tarım Müdürlüğü Mersin Tarım Master Planı, Mersin. Anonim, T.C. Kalkınma Bakanlığı, Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş., Konya Ticaret Odası, Konya İli Uygun Yatırım Alanları Fizibilite Raporu. Boydaş, M.G., Turgut, N., Farklı Toprak İşleme Aletlerinin Kışlık Buğday Verimi Üzerine Etkisi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 40(1): Kurkanlı, O., Farklı Toprak İşleme Yöntemlerinin Toprak Agregasyonunun Dönemsel Değişimi Üzerine Etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. 80