Lejant tabanlı harita sunumları

Transkript

1 Lejant tabanlı harita sunumları Haritalar genel olarak klasik kitabe bilgileriyle donatılmış olarak, kartoğrafik ilkelerde göz önüne alınarak hazırlanıp kullanıma sunulurken, taşıdıkları özellikleri tam olarak yansıtmaları arzu edilir. Örneğin, nüfus dağılımını sınıflandırılmış şekilde göstermek amacıyla üretilen harita, renk dağılımı, sembol, yüzde ve benzeri şekillerle kullanıcı tarafından ayırt edilebilecek nitelikte olmalıdır. Bilhassa lejant bilgilerine dayalı olarak hazırlanan haritalar görsel açıdan çok daha fazla anlam ifade eder.

2 Sabit değerli haritalar Öznitelik bilgilerinin her biri sabit değermiş gibi kabul edilerek, bu değerleri yansıtacak şekilde detayların sınıflandırılıp gösterilmesidir. Yani, farklı arazilerde olsa dahi, buğday yetişen alanların tümü sarı, arpa yetişen alanların tümü yeşil, tütün yetişen alanların tümü turuncu renklerle ifade edilir. Ya da konut alanları mavi, ticari alanlar kırmızı, resmi binalar sarı gibi. Burada ayırt edici faktör, öznitelik bilgilerinin adı, tipi, durumu veya detayların sınıflandırılmış halleridir. Örneğin yandaki şekilde Avrupa ülkeleri isim bazında farklı özellik taşıdığından, her ülke farklı renkle gösterilmiştir.

3 Artalan renkli haritalar Artalan (graduated) renkli haritalar, belirli detay özelliğindeki değişimleri herhangi bir rengin tonları ile sembolize eden haritalardır. Buna en iyi örnek sıcaklık değişim haritasıdır. Örneğin, Türkiye nin il yüzölçümlerinin büyüklerine göre sınıflandırılmış halini göstermektedir. Buna göre büyük alana sahip iller koyu renkte iken alan, küçüldükçe iller açık renkle ifade edilmektedir.

4 Artalan sembollü haritalar Tıpkı artan renkli haritalarda olduğu gibi, öznitelik değerine dayalı olarak, detay değişimleri aynı, ancak büyüklük değerine bağlı değişen sembollerle gösterilir. Dolayısıyla renk ayrımından ziyade, öznitelik bilgisi sembolize edilir. Artalan renk yerine de artalan sembol kullanılır. Bu tür gösterimler daha çok, karayollarındaki trafik yoğunluğunu, ticari mekanların gelir durumlarını, satış hacimlerini, birim alana düşen yağış miktarları gibi bilgilerin haritalarla ifadesinde kullanılır. Sembol tipi ve boyutunun seçimi büyük önem taşır. Yandaki harita örneğinde arazilerdeki sulama miktarları görülmektedir. Buna göre daha geniş boyutlu sembollü kısımlar diğerlerine göre daha çok sulanmış arazilerdir.

5 Nokta yoğunluklu haritalar Nokta (dot) yoğunluklu haritalar, poligon özelliği gösteren detayların öznitelik değerlerinin sunulmasında kullanılırlar. Poligon içerisindeki her bir nokta özel bir değeri yansıtır. Örneğin harita üzerindeki bir nokta 100 kişilik bir nüfus gurubunu gösterebilir. Bu durumda bir poligon 1500 kişilik bir nüfusa sahip ise, burada poligon içerisindeki nüfusu yansıtmak üzere 15 nokta kullanılır. Nokta yoğunluklu haritalar genellikle, yoğunluk derecelerini sayısal anlamda yorumlamaya yönelik harita üretimlerinde kullanılır. Yandaki haritada, ABD nin eyaletlerinde su tüketim yoğunlukları görülmektedir. Buna göre, ülkenin kıyı bölgelerinde, kuzey ve güneye göre daha belirgin bir su tüketimi söz konusudur.

6 Grafiksel haritalar Grafik (chart) haritalar, verileri kolon ya da daire şeklindeki klasik istatistiksel sunuş şekilleriyle sembolize ederek gösteren haritalardır. Bu tür haritalar, birden fazla detay özelliğini aynı anda yansıtırlar. Örneğin yandaki şekilde, bir kentin büyük iş merkezleri daire (pie) şeklinde gösterilmişken, bu daire büyüklükleri de ayrıca bu iş merkezlerinin satış hacimlerini gösterir. Ancak bunun yanında, her bir iş merkezinin aynı kalem üç malı satış durumları da, daire parçalarıyla gösterilmektedir. Böyle bir yaklaşım, kullanıcıya satış hacimleri yanında, satılan mal kalemlerini de aynı anda bir karşılaştırma yapma olanağı sunmaktadır.

7 HARİTA YORUMLAMA Haritaya bakıldığında bölgenin üç boyutlu olarak canlandırılması gereklidir. Bu haritadaki yükselti eğrileri yardımıyla yapılabilir.

8 Dik Eğim Hafif Eğim

9 Uçurum

10 Boyun

11 Tepe

12 Sırt

13 Vadi

14 Çöküntü

15 Kuru Dere

16 Yüzey Şekilleri X.TEPE X.VADİ X.SIRT X.BOYUN X.ÇÖKÜNTÜ X.DERİN VADİ X.OVAYA BAĞLANAN BURUN X.UÇURUM X.GEÇİT X.DOLGU

17 Yüzey Şekilleri 1.TEPE 2.VADİ 3.SIRT 4.BOYUN 5.ÇÖKÜNTÜ 6.DERİN VADİ 7.OVAYA BAĞLANAN BURUN 8.UÇURUM 9.GEÇİT 10.DOLGU

18 Harita bileşenleri Harita lejantı, başlık yazıları, koordinat işaretlemeleri, yön okları, ölçek barı, zengin renk seçimi, sembolleştirme, kolay yazı ekleme gibi özellikler bunlardan bazılarıdır. Haritaların, değişik renk ve kalınlıklarda çizgisel, dolu ve sürekli ya da gölgeli renklerle gösterilmesi de bu özellikler arasındadır. Sonuçta, kartoğrafik anlamda, kullanıcı açısından sanatsal içerikli, kaliteli ve çekici bulunacak nitelikte harita üretimi amaçlanır. Harita üzerinde en azından olması gereken temel bilgiler vardır. Bir sonraki yansıda gösterilen bu bilgiler, harita bileşenleri olarak ta nitelendirilir. Bir haritanın kullanıcı açısından anlamlı olması bu bileşenlerin kaliteli sunum biçimlerine bağlıdır. Harita üzerinde detayların belirginleştirilmesi için, ortak anlamda kullanılan birçok çıktı format fonksiyonu olmasına karşın, genelde dikkate alınması gereken temel fonksiyonlar aşağıdaki gibidir. Harita kitabe bilgileri (map annotations) Etiket yazıları (text labels) Yazı şablonları ve çizgi stilleri (texture pattern and line styles) Grafik semboller (graphic symbols)

19 Rakamsal ölçek Başlık HARİTA ADI Haritanın geneldeki gösterimi Kuzey oku Etiket yazıları (annotations) Sınırlar Nokta A Nokta B Lejant Referans sistemi Kaynak: yapım tarihi; 1999: üreten; kontrol eden; projeksiyon: konik İlave bilgiler Grafik ölçek

20 Harita kitabe bilgileri Kitabe bilgileri harita üzerindeki genel bilgilerin açıklanmasına yardımcı olan bir anlamda harita kimlik bilgilerini temel başlıklar halinde sunan kısımlardan oluşur. Konu başlıkları, lejant bilgileri, ölçek barları, kuzey yönü okları ortak anlamda kullanılan harita kitabe bilgileridir. Harita adı ve lejant bilgileri geleneksel olarak blok halinde haritaların üst ve yan kısımlarında yer alır. Bu tür yerleştirmeler genelde harita sınır çizgileri dışında olur.

21 Etiket yazıları Etiket yazıları ya da sadece etiket, harita üzerindeki detayları tanıtıcı bilgileri içeren, harita üzerine dağılmış konumda bulunan adres amaçlı yazılardır. Örneğin bir noktanın kenarına yerleştirilen etiket, bir ilçe adını veya çizgi boyunca yazılan yazı akarsu adını, poligon içerisindeki bir etiket de park adını temsil edebilir. Etiket yazılarının formatları harita tasarımı açısından büyük önem taşır. Çünkü yazı stilleri veya büyüklükleri sadece detaya ait tanım bilgisini değil, aynı zamanda detayın karakteristik özelliğini de yansıtacak biçimde seçilmelidir. Genelde yazı fontu, punto büyüklüğü, karakter aralıkları ve etiket yerleşim noktası dikkat edilmesi gereken hususlardır. Böylece haritanın sade, anlaşılır ya da tam tersi karmaşık bir görünüm alması sağlanır. Harita üzerinde etiket yerleştirmeye yönelik tasarımlarda genelde aşağıdaki prensiplere uyulur. İsimler anlaşılır şekilde tanımladıkları detaylara uygun mesafeler de olmalıdır, İsim ve nesneler arasındaki gurup ilişkileri rahatça anlaşılabilir olmalıdır, Etiketler üst üste bindirilmeden detaya ait bilgiler olabildiğince kısa olmalıdır, Alanları tanıtan isim etiketleri, ait olduğu alanın tamamına hükmeder bir pozisyonda yerleştirilmelidir.

22 Etiket, detay üzerine veya tanımlayacağı noktayı kapatacak şekilde yerleştirilmemeli, farklı detaylar arasında yorum kargaşasına izin vermeyecek tarzda ve yanlış nokta üzerine adresleme yapılmayacak şekilde yerleştirilmelidir. Bu tür hatalar ile karşılaşmamak için, detaylar üzerine başlangıçta küçük boyutlarda gerekli isimler yazılarak, daha sonra bunlar harita ölçeğine bağlı olarak büyütülüp ve daha belirgin etiketler haline getirilirler. Çizgi detaylarda, etiketleme çizgiye yakın uygun bir noktada olabileceği gibi, çizgiyi veya kıvrımlarını taban alacak şekilde çizgi boyunca da olabilir. Ancak bu durumda çizgiye komşu diğer detay isimlerle çakışmalar olmamalıdır.

23 Yazı şablonları ve çizgi stilleri Yazı puntoları ile çizgilerin renkleri ve genişlikleri çoğu kez çıktı ünitelerinin kapasitelerine bağlıdır. Bu durumda, benzer çizgi büyüklükleriyle ifade edilecek karayolları, demiryolları, idari sınırlar farklı renkler ya da şekil şablonlarıyla (pattern) nokta-nokta (dotted lines), kesik-kesik (dashed lines), kısakesik (short dashed), ızgara dolgu vb biçimde gösterilerek birbirinden ayırt edilir. Haritada sunulacak coğrafik detayları gösterecek olan çizgi renkleri bu detayların gerçekte doğal renkleri ile benzer olmalıdır. Örneğin akarsu çizgileri mavi, karayolları siyah, orman sınırları yeşil renklerle ifade edilmelidir. Aksi halde harita dizaynı doğal yapıyı yansıtmaz, bu da kullanıcıda bilgi yorumlama karmaşasına neden olur. Haritalardaki detayların sunum standartlarına bağlı olarak değişen birçok yazı ve çizgi stili mevcuttur. Yazılımların bazılarında zengin seçenekler sunulmasına rağmen, arzu edilen bir gösterim şeklini bulmak güç olabilir. Ancak bu durumda kullanıcı yazılım özelliklerini kullanarak kendi stillerini üretebilir.

24 Grafik semboller Grafik semboller harita objelerinin sunulması için kullanılırlar. Semboller, bir şehri, dağın tepesini, köprü, havaalanı, hastane, mezarlık, bitki yapısı, bina türü gibi coğrafik detayların diğer bilgilerden daha belirgin olarak gösterilmesine yardımcı olurlar. Detayların çeşitliliğe göre çok değişik sembollere ihtiyaç duyulabilir. Bazı yazılımlar, kullanıcıya sembol kütüphaneleri (symbol library) adı altında değişik sembol set seçenekleri sunmakla birlikte, kendi sembollerini üretme olanağı da sağlamaktadır. Üretilen bu özel semboller veri kütüphanelerinde saklanarak daha sonraki ihtiyaçlarda kullanılırlar.

25 HALİHAZIR HARİTA

26 HALİHAZIR PAFTA BİLGİLERİ

27 PAFTA ÜST KENAR BİLGİLERİ

28

29 SAYISAL VE GRAFİK HARİTA KARŞILAŞTIRMASI Sayısal haritanın farklı kullanıcılar tarafından paylaşımı ve transferi çok daha kolaydır. Farklı yazılımlara hizmet verecek değişik formatlara dönüştürülebilir. Sayısal harita üretiminde kullanılan semboller, yapılan haritanın ölçeğine ve kullanım amaçlarına göre kolayca değiştirilebilir. Sayısal haritalar üzerindeki keskin detaylardan hassas koordinatlar okunur. Sayısal üretilen bilgilerin değişik katmanlarda saklanması, kullanıcıların, istenen bilgi veya grafik grubunu sayısal haritalardan ayırıp, ayrıca işlenmesini ve kullanılmasını sağlayabilmektedir. Sayısal haritaların manyetik ortamda saklanması paftaların arşivlenmesini kolaylaştırdığı gibi, boyut değiştirme, yıpranma gibi sorunları da ortadan kaldırmaktadır.

30 Sayısal haritaların yönetimi kağıt üzerindeki haritalara göre çok daha kolaydır. Network ortamında haritaların kullanımı otomatiktir. Karar verme mekanizmalarına yardımcı olacak şekilde, değişik haritalardan veriler birleştirilip analiz edilebilir. Örneğin yükseklik verisi, arazi kullanım haritaları, su dağıtım sistemi alt yapı haritası ve yağmur yoğunluğu bilgisi, farklı kaynaklardan derlenerek, yeni boru hattı döşenecek yerlerin önceliği analizi yapılabilir. Haritaların tümü üzerinde değil de, sadece istenilen katmanları veya detayları üzerinde çalışılabilir ve istenmeyen detaylar görüntülenmez. Aynı haritaya birden fazla kişi farlı yerlerden eş zamanlı olarak ulaşabilir. Haritaları işleme, arşivleme, katalog oluşturma ve yeniden kullanmada kolaylık sağlar.