DÂHİLDE İŞLEME REJİMİ (DİR) KAPSAMINDA, DÂHİLDE İŞLEME İZİN BELGESİNİN (DİİB) TEMİNİ, KULLANIMI VE KDV UYGULAMALARI

Transkript

1 DÂHİLDE İŞLEME REJİMİ (DİR) KAPSAMINDA, DÂHİLDE İŞLEME İZİN BELGESİNİN (DİİB) TEMİNİ, KULLANIMI VE KDV UYGULAMALARI Emir VURAL 1 ÖZET Dünya piyasa fiyatlarından hammadde temin etmek suretiyle ihracatı artırmak, ihraç ürünlerine uluslararası piyasalarda rekabet gücü kazandırmak, ihraç pazarlarını geliştirmek ve ihraç ürünlerini çeşitlendirmek amacıyla Dâhilde İşleme Rejimi Kararı hazırlanmıştır. 2 Dâhilde işleme rejimi, ihraç edilecek ürünlerin üretiminde kullanılan ve ithal edilerek veya yurt içi alımla temin edilecek unsurlar (hammadde, yarı mamul, mamul, ara malı, ambalaj ve benzeri) için çeşitli muafiyetler sağlayan bir ihracatı teşvik sistemidir. Bu çalışmamızda; dâhilde işleme rejimi kapsamında ihraç amacıyla planlanan malların üretiminde kullanılacak olan girdilerin gümrük muafiyetli ithalatına ve/veya yurt içi alımlara imkân sağlayan dâhilde işleme izin belgesinin (DİİB) nasıl temin edildiğinin, kullanım şeklinin ve bize sağlamış olduğu avantajların üzerinde durmaya çalışacağız. Anahtar Kelimeler: Dâhilde işleme rejimi, dâhilde işleme izin belgesi, ihracatı teşvik sistemi, WITHIN THE SCOPE OF INWARD PROCESSING REGIME (IPR), PROCUREMENT AND UTILIZATION OF INWARD PROCESSING AUTHORIZATION CERTIFICATE (IPAC), AND VALUE ADDED TAX APPLICATION ABSTRACT Inward Processing Regime has been constituted in order to increase the exportation by procurement raw material by the cost of world market, gain competitive power to the exported goods in the international markets, develop the exportation markets and diversify the exported goods. IPR is an incentive system for exportation by providing various exemptions especially on components of export goods (raw material, manufactured, semi-manufactured, intermediate goods, package, etc.), which will be used by export products and will be exported or domestic supply. This paper focuses on the process of the inputs with the custom exemption import and/or how ensures the inward processing authorisation certificate (IPAC) which provide opportunity for domestic procurements. The utilization and advantages of IPAC are also analyzed. Keywords: Inward Processing Regime, Inward Processing Authorization Certificate, Export incentive system 1 Serbest Muhasebeci Mali Müşavir - BATI YMM ve Bağımsız Denetim A.Ş - emirvural@batiymm.com.tr 2 17/1/2005 tarihli 2005/8391 sayılı DAHİLDE İŞLEME REJİMİ KARARI 73

2 GİRİŞ DİR ilk olarak sayılı, tarihli Resmi Gazete de yayımlanan 95/7615 sayılı Dâhilde İşleme Rejimi Kararı ile karşımıza çıkmıştır. Bu karar ve bu kararda yapılan değişiklikler; 99/13819 sayılı Karar ile kaldırılmış, anılan karar da sayılı, günlü Resmi Gazetede yayımlanan ve halen yürürlükte bulunan 2005/8391 sayılı Karar ile yürürlükten kaldırılmıştır. Dâhilde işleme tedbirlerinin uygulama usul ve esaslarını belirlemek üzere; 2005/8391 sayılı DİR Kararı na dayalı olarak, sayılı ve günlü Resmi Gazete de yayımlanan 2005/1 sayılı Dâhilde İşleme Rejimi Tebliği ile elektronik ortamda düzenlenen dâhilde işleme izin belgelerine ilişkin günlü, sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 2006/12 sayılı Dâhilde İşleme Rejimi Tebliği yürürlüğe girmiştir. Ayrıca DİR e ilişkin hükümler 4458 sayılı Gümrük Kanunu nun maddelerinde, Gümrük Kanunu nun Uygulanmasına İlişkin Gümrük Yönetmeliği nin de maddelerinde yer almaktadır. 3 DÂHİLDE İŞLEME REJİMİ DİR, ihraç edilecek ürünlerin üretilmesinde kullanılan, yurt içinden veya yurt dışından temin edilen girdileri, temin edilirken ödenecek olan vergilerden muaf tutan bir ihracatı teşvik sistemidir. Bu rejim, dış piyasa fiyatları üzerinden girdi temin etmek suretiyle ihracatımızın payını artırmayı, uluslararası piyasalarda rekabet edebilmeyi, ihraç mahreçlerimizi geliştirmeyi ve ihracatını yaptığımız ürünlerin çeşitliliğini artırmayı hedeflemektedir. DÂHİLDE İŞLEME REJİMİNİN GÜÇLÜ VE ZAYIF YANLARI Rejimin sağlamış olduğu faydaların başında; İthalatta Gümrük Vergisi, KDV, ÖTV ile Diğer Vergi ve Fonlardan Muafiyet. Vergi, Resim ve Harç İstisnası ile KKDF İstisnası, Ticaret Politikası Önlemlerine Tabi Olmama ve TMO dan Alım (10/6/2006 tarihinden sonra ithalat yolu açılmıştır.). TŞK ca Tespit Edilen Şeker Fab. dan Alım (21/12/2006 tarihine kadar), Yurt İçi Alımlarda KDV Tecil-Terkin Uygulaması, Yurt İçi Satış ve Teslimlere Müsaade edilmesi, İthalatta Alınması Gereken Ver- Hakemli gilere İlişkin Teminat İndirimi 4 gelmektedir. Rejimin aldığı eleştiriler ise; DİR e yönelik olarak, kamusal gelirden belli miktarlarda feragatin yanında, her ne kadar 2006/12 sayılı Dâhilde İşleme Rejimi Tebliği nin 7.maddesi de; Dâhilde işleme izin belgesi kapsamında ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul, değişmemiş eşya ve ambalaj malzemeleri, bu Tebliğin 5. maddesi hükmüne göre ithal edilebileceği gibi, yurt içinden de temin edilebilir açıklaması yer alsa da yurt içi hammadde ve yarı mamul üreten firmaların, bu ürünlerine yönelik yurt içi talebindeki daralmalar nedeniyle dar boğazların yaşanması olarak karşımıza çıkmaktadır. DÂHİLDE İŞLEME REJİMİNDEN YARARLANABİLMEK İÇİN GEREKLİ OLAN ŞARTLAR Rejim kapsamında üç çeşit uygulama bulunmaktadır Bunlar, DİR kapsamında; a. DİİB ile ithal edilen malın ihracatı, b. DİİB ile yurt içinden alınan girdilerin kullanılması suretiyle ortaya çıkan ürünün ihracatı c. DİİB ile alınan ürünün yine DİİB sahibi bir başka yurt içi imalatçıya teslimi veya satışı 2006/12 sayılı Dâhilde İşleme Rejimi Tebliği nin 9.maddesi de Türkiye Gümrük Bölgesinde (serbest bölgeler hariç) yerleşik firmaların, dâhilde işleme rejiminden yararlanmak için bu Karara istinaden yayımlanacak tebliğ hükümleri çerçevesinde dâhilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni almaları gerekir. hükmü yer almaktadır Bu çerçevede; İthal eşyasının işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanıldığının tespitinin mümkün olması, Türkiye Gümrük Bölgesindeki (serbest bölgeler hariç) üreticilerin temel ekonomik çıkarları ile Türk malı imajının olumsuz etkilenmemesi, İşleme faaliyetinin, katma değer yaratan ve kapasite kullanımını artıran bir faaliyet olması yanında, 3 G.Sayılgan, C. Şenol, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Dahilde İşleme Rejimi Ve Türk İşletmelerinin İhracatı Üzerine Etkileri,Sayı: 35, Ocak-Temmuz 2010, ss.41 4 Hakan Murat ÖNDER, T.C. Ekonomi Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğü Şube Müdürü/ Uludağ ihracatçı birlikleri Genel sekreterliği sunumu, 01 ekim

3 Hakemli işlem görmüş ürünün rekabet gücünü ve ihraç potansiyelini artıran koşullar yaratıyor olması, şartları aranmaktadır. Dâhilde işleme rejimi kapsamında belge almış olan alıcıların, 3065 sayılı Kanun un geçici 17. maddesi kapsamında KDV ödemeksizin mal alımı yapmaları için ayrıca imalatçı sıfatını taşımaları gerekmemektedir. DÂHİLDE İŞLEME İZİN BELGESİNİN ( DİİB ) TEMİNİ Dâhilde İşleme İzin Belgesi ile ilgili uygulamalar, 1 Ocak 2006 tarihi itibari ile e-imza kullanarak sadece elektronik ortamda gerçekleştirilebilmektedir. Bu çerçevede, DİİB sahibi olmak isteyen firma öncelikle e-imza edinmesi suretiyle DİR otomasyon projesine katılmalıdır. Bu projeye katılabilmek için, e-imza kullanıcısının adresinden online yetkilendirme başvurusunda bulunması gerekmektedir. Akabinde firma tanımlamasının gerçekleştirilebilmesi için gerekli bilgi ve belgeler ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği ne sunulur. İhracat Genel Müdürlüğünce gerçekleştirilecek onay sürecinden sonra gerekli şartların sağlanması halinde belge temini gerçekleşir DÂHİLDE İŞLEME İZİN BELGESİNİN (DİİB ) KULLANIMI Dâhilde işleme rejimi kapsamında, dâhilde işleme izin belgesi belirli bir süre için verilmesi sebebiyle, taahhüt edilen ihracatın bu süreler içerisinde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Belgede verilecek olan süreler sektörüne göre azami 12 (oniki) aya kadar tespit edilebilir. Sürenin başlangıcı, dâhilde işleme izin belgesinin tarihi olup süre sonu ise, belge süresi (ek süre, haklı ve mücbir sebep ile fevkalade hallere ilişkin süreler dâhil) bitiminin rastladığı ayın son günüdür. DİR kapsamında yapılacak olan ithalatlarda vergi avantajı sağlanabilmesi için kullanılacak olan iki sistem mevcut bulunmaktadır. Bunlar; a. Şartlı Muafiyet Sistemi: - Önce İthalat; İhraç edilecek eşyanın üretiminde kullanılan hammadde, yardımcı madde, ambalaj ve işletme malzemelerinin ithalatı sırasında doğan vergilerin teminata bağlanarak ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın ithal edilmesi ve İzmir SMMMO üretim sonucunda elde edilen eşyanın ihraç edilmesini müteakip alınan teminatın iade edilmesidir. - Önce İhracat; Dahilde İşleme İzin Belgesi kapsamında işlem görmüş ürünün elde edilmesi için ithal eşyasının yerine eşdeğer eşya olarak, asgari 8 (sekiz) li bazda gümrük tarife istatistik pozisyonu, ticari kalite ve teknik özellikleri itibarıyla aynı kalite ve nitelikleri taşıyan serbest dolaşımdaki eşya kullanılabilir. Eşdeğer eşya kullanımı çerçevesinde, belge kapsamında önceden ihracat işleminden sonra ithalat yapılabileceği gibi, ithal eşyası ile serbest dolaşımdaki eşya birlikte de kullanılabilir. İthal eşyasının ithalinden önce eşdeğer eşyadan elde edilen işlem görmüş ürünün ihracı halinde, buna tekabül eden ithalat belge süresi sonuna kadar yapılabilir. Bu kapsamda yapılacak ithalat esnasında katma değer vergisi dâhil tüm vergiler (4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla) teminata bağlanır ve ticaret politikası önlemleri uygulanmaz. 5 Dâhilde işleme rejimi kapsamında alınan maddelerin, işlendikten sonra elde edilen mamul mal içerisinde ihraç edilmesi esastır. Önceden satın alınan maddeler kullanılmak suretiyle vücuda getirilen ve söz konusu rejim kapsamında ihraç edilen malların bünyesine giren maddelerin (eş değer eşya) belge kapsamında olsa dahi sonradan belge sahiplerine tesliminde veya ithalinde KDV tahsil edilmeksizin işlem yapılması mümkündür. Ancak bu uygulama kapsamında DİİB sahibi mükellefin veya ihracatçının iade talebi DİİB kapatılmadan yerine getirilmez. 6 - Geri Ödeme Sistemi: Yapısı itibari ile teminat barındırmayan bu sistemde, DİİB kapsamında gerçekleştirilen ithalat sırasında ortaya çıkan gümrük vergisi, fon, KDV gibi yükümlülüklerin öncelikle işletme tarafından ödenmesi, daha sonra ise ithal edilen eşyanın ihracatı gerçekleştirilmesi esnasında, ödenen bu meblağların ihracatı gerçekleştiren işletmeye iade edilmesi temeline dayanmaktadır. 7 Katma Değer Vergisi Kanunu nun Geçici 17. mad- 5 Önder, H.M. 6 KDV Genel Uygulama Tebliği, 26/04/ Önder, H.M. 75

4 desiyle tarihine kadar DİİB kapsamında yurtiçinden yapacağı ham madde ve yardımcı madde alımlarını KDV ödemeksizin gerçekleştirebilecektir, yani DİİB kapsamında ihracatı gerçekleştirilecek ürünlerin üretiminde kullanılacak girdilerin teslimleri tarihine kadar tecil-terkin kapsamında gerçekleştirilebilecektir. DİİB sahibi mükelleflere belge kapsamındaki hammadde ve yardımcı madde niteliğindeki malların tecil-terkin sistemi çerçevesinde teslimi ihtiyaridir. DİİB sahibi mükellefler, bu belgede yer alan maddeleri, 3065 sayılı Kanun un geçici 17. maddesinde hükme bağlanan tecil-terkin sisteminden yararlanarak teslim alabilirler sayılı Kanun un geçici 17. maddesi kapsamındaki teslimler nedeniyle düzenlenecek faturalarda, her bir mal türüne ilişkin KDV hariç bedelin TL yi (tekstil-konfeksiyon sektöründe pamuk, yün, iplik ve kumaş dışındaki mallarda 500 TL) aşması zorunludur. Belge kapsamında teslim edilen birden fazla mal türünün aynı faturada gösterilmesi durumunda bu sınırlar her bir mal türü için ayrı ayrı aranır. Satıcı firma dâhilde işleme izin belgesi kapsamında alıcı firmaya keseceği faturaya, Katma Değer Vergisi Kanunu nun Geçici 17. maddesi gereğince katma değer vergisi tahsil edilmemiştir ibaresi eklenerek, dâhilde işleme izin belgesinin bir nüshasını fatura eki yapacaktır. Tecil terkin kapsamında olan ve olmayan malların teslimlerinin birlikte yapılması halinde ayrı ayrı fatura düzenlenmelidir. DÂHİLDE İŞLEME İZİN BELGESİ ( DİİB ) KAPSAMINDA İŞLEM YAPANLARIN KDV BEYANI DİİB sahibine mal teslim eden satıcılar KDV Kanunun un geçici 17. maddesine göre talep edecekleri iadesini KDV beyannamesinin İhraç Kaydıyla Teslimlere Ait Bildirim tablosuna, İşlem Türü listesinden 702 kod numaralı satır seçilir ve satırın Teslim Bedeli sütununa KDV hariç teslim bedeli girilip, vergi oranı seçildikten sonra Hesaplanan KDV sütunu, beyanname programı tarafından hesaplanır. Yüklenilen KDV sütunu ise mükellef tarafından doldurulur. Bu sütuna mükellef tarafından hesaplanacak olan ihraç kaydıyla teslimin bünyesine giren vergi tutarı yazılır. İhracatın gerçekleştiği dönemde tecil edilen KDV terkin edilir, tecil edilemeyen KDV için ise mükellefin Hakemli iade hakkı doğar. İhraç kaydıyla teslimlerde tecil edilemeyen KDV, ihracatın gerçekleştiği dönemde iade konusu yapılabilir. İhracatın kısmen gerçekleşmesi halinde, gerçekleşen kısma isabet eden tutarın iadesi talep edilebilir. DİİB sahibi mükellefin ihraç kayıtlı mal tesliminde bulunması halinde KDV beyannamesinin ihraç kayıtlı teslimler bölümündeki 701 kodu seçerek beyan etmekte ve yine 11/c maddesine göre ihraç kayıtlı mal teslim eden satıcıların tabi olduğu esaslara göre iade almaktadır sayılı Kanun un geçici 17. maddesi kapsamında tecil edilen KDV, dâhilde işleme rejiminde öngörülen süreler içinde ihraç edildiğinin tevsik edilmesi kaydıyla terkin edilir. Terkin işleminin yapılabilmesi için öncelikle dâhilde işleme rejimi kapsamında teslimin yapıldığı döneme ait beyannamenin verilme süresi içinde, alıcılar tarafından onaylanarak verilen DİİB in örneği veya bu belgenin tarih ve sayısı ile satılan malın cins, miktar ve tutarına ilişkin bilgilerle satıcı tarafından onaylanan bilgileri ihtiva eden liste bağlı olunan vergi dairesine bir dilekçe ekinde verilir. Bu belgelerle birlikte satış faturalarının fotokopisi veya fatura bilgilerini içeren firma yetkililerince kaşeli ve imzalı bir liste de dilekçelere eklenir sayılı Kanun un geçici 17. maddesi kapsamında satın alınan maddelerle imal edilen malların süresi içinde ihraç edildiği yukarıda sayılan belgelere ek olarak yeminli mali müşavirlerce düzenlenecek bir raporla tespit edilir. Bu rapor alıcı tarafından, tecil-terkin kapsamındaki alışlarına ilişkin olarak düzenlenebileceği gibi, satıcı tarafından bu kapsamdaki satışlarına ilişkin olarak da düzenlenebilir sayılı Kanun un (11/1-c) ve geçici 17. maddeleri kapsamındaki ihraç kaydıyla teslimlerden doğan KDV iade alacaklarının, indirim yoluyla telafi edilebilmesi mümkündür. Bu tercihi yapan mükellefler, tecil edilemediği için iadesi gereken KDV tutarlarını ihracatın gerçekleştiği dönem beyannamesinin İndirimler kulakçığının İndirimler tablosunda 107 kod numaralı 8 Muharrem İLDİR, Dâhilde İşleme İzin Belgesi (DİİB) Sahibi Mükelleflerin İhraç Kayıtlı Teslimlerinde Ocak 2015 Döneminden İtibaren Yeniden Düzenlenen KDV Beyannamesi Doldurulurken Yaşanan Sorunlar Ve Çözüm Önerileri, 09 Mart

5 Hakemli satır aracılığıyla indirim konusu yapabilirler ve bu işlem için indirilecek KDV listesi vermezler. 9 SONUÇ Türkiye de ihracat artışı sağlamaya yönelik teşvikler çerçevesinde geliştirilen dâhilde işleme rejimi (DİR), ihracata dayalı büyüme modelinde kullanılan araçlardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu doğrultuda, ihracatını gerçekleştireceğimiz ürünlerin dünya mahreçleri ile fiyat rekabetine girebilmesi için temel adım, girdi maliyetlerini aşağı çekmek olmuştur tarihi itibari ile uygulamaya konulan dâhilde işleme rejiminde ithalat esnasında alınması gereken vergilerin teminata bağlanması ve işlem görmüş ürünün ihracatından sonra teminatların çözülmesi sistemi olan şartlı muafiyet sistemi ile ithalat esnasında tahsil edilen vergilerin işlem görmüş ürünün ihracatından sonra iadesine dayanan geri ödeme sistemi, DİR in iki önemli ayağını oluşturmaktadır. Böylece ithal girdiler vasıtasıyla ihraç etmek amacıyla üretilen ürünlerin üzerindeki finansal yükün azaltılması amaçlanmıştır. Bununla birlikte yerli üreticilerin ekonomik çıkarlarının gözetilmesi temel şartı ile DİİB düzenlemesinde Katma Değer Vergisi Kanunu nun Geçici 17. maddesiyle tarihine kadar DİİB kapsamında yurt içinden yapacağı hammadde ve yardımcı madde alımlarını KDV ödemeksizin gerçekleştirebilecektir. İzmir SMMMO ÖNDER H.M., T.C. Ekonomi Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğü Şube Müdürü/ Uludağ ihracatçı b i r - likleri Genel sekreterliği sunumu, 01 Ekim 2014 SAYILGAN G., ŞENOL C., Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Dahilde İşleme Rejimi Ve Türk İşletmelerinin İhracatı Üzerine Etkileri,Sayı: 35, Ocak-Temmuz 2010, ss.41 ŞENOL C.,Dahilde İşleme Rejiminde KDV Tecil-Terkin Uygulaması, Gümrük Dünyası Dergisi, sayı : Dahilde İşleme Rejimi Tebliği (Tebliğ No : İhracat: 96/1) tarihli 2005/8391 sayılı DÂHİLDE İŞLEME REJİMİ KARARI DÂHİLDE İŞLEME REJİMİ TEBLİĞİ (İHRACAT: 2006/12) KDV Genel Uygulama Tebliği, sayı / özelge KAYNAKÇA ERSAN M., Dahilde İşleme İzin Belgesi Sahibi Mükelleflerin Belge Kapsamında İmal Ettikleri Malların 3065 Sayılı KDV Kanunu nun 11/1-C Veya Geçici 17. maddeleri Kapsamında İhraç Kaydıyla Tesliminde KDV Beyanı, Maliye Postası, Eylül 2015, s-45 İLDİR M., Dahilde İşleme İzin Belgesi (DİİB) Sahibi Mükelleflerin İhraç Kayıtlı Teslimlerinde Ocak 2015 Döneminden İtibaren Yeniden Düzenlenen KDV Beyannamesi Doldurulurken Yaşanan Sorunlar Ve Çözüm Önerileri, 09 Mart 2015 İNANÇ M., Dahilde İşleme Veya Geçici Kabul İzin Belgesi Kapsamındaki Mal Teslimlerinde Tecil- T e r - kin Uygulamasında Son Durum, Mali Çözüm, Temmuz-Ağustos 2011, S KDV Genel Uygulama Tebliği 77