Farklı Kurumlarda Çalışan Psikolojik Danışmanların Yaşadıkları Etik İkilemler ile Bu İkilemler Karşısındaki Tutum ve Davranışları

Transkript

1 Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Educational Sciences: Theory & Practice - 12(3) Yaz/Summer Eğitim Danışmanlığı ve Araştırmaları İletişim Hizmetleri Tic. Ltd. Şti. Farklı Kurumlarda Çalışan Psikolojik Danışmanların Yaşadıkları Etik İkilemler ile Bu İkilemler Karşısındaki Tutum ve Davranışları Serpil KOLAY AKFERT a Yakın Doğu Üniversitesi Öz Bu çalışmada farklı kurumlarda çalışan psikolojik danışmanların karşılaştıkları etik ikilemlerin ne olduğunu, ikilemleri çözmek için neler yaptıklarını ve ikilemleri çözümlerken önlerine çıkan engellerin neler olduğunu belirlemek amaçlanmıştır. Araştırma nitel bir durum çalışması olup, çoklu durum deseni kullanılmıştır. Çalışmaya maksimum çeşitlilik örneklemesi yöntemi ile seçilen 40 psikolojik danışman katılmıştır. Veriler, yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmış ve kategorisel içerik analizi ile incelenmiştir. Bulgular incelendiğinde, üniversitede çalışan psikolojik danışmanların öğretim ortamları, okulda çalışanların gönüllülük ve özel psikolojik danışma merkezinde çalışanların ise ücret belirleme de etik ikilemler yaşadıkları görülmüştür. Tüm kurumlarda ise, sırasıyla gizliliğin sınırları, çoklu ilişkilere girme, yetkinlik ve değer aktarımı ile ilgili etik ikilemler yaşandığı ortaya çıkmıştır. İkilemlerin; etik kuralları göz önünde bulundurarak, yardım alarak, danışanı sürece katarak, kişisel sorgulama yaparak ya da yasal süreçte kalmaya çalışarak çözülmeye çalışıldığı bulunmuştur. İkilemlerin çözümünün önündeki engeller ise, politik ve kurumsal, etik ikilem çözümünde yetkin olamama ve bireysel nedenler olarak belirtilmiştir. Bu sonuçlar literatür ışığında tartışılmış ve öneriler sunulmuştur. Anahtar Kelimeler Psikolojik Danışman, Etik, Etik İkilem, Etik Davranış, Etik Tutum. Tarihsel gelişim süreci içinde, bilimsel bilgi içeriği daha nitelikli hale gelen psikolojik danışmanlık uygulamalarının, toplumsal değişimle birlikte uygulama alanları da zenginleşmektedir. Bu değişimleri takiben farklı alanlarda çalışan psikolojik danışmanlar çeşitli mesleki ve etik problemlerle karşı karşıya gelmekte ve bunları çözümlemek durumunda kalmaktadırlar. Yaşam pratiği içinde etik, değerlerin tanımlanması açısından doğru ile yanlışı ayırt etmede bir pusula görevi görmektedir. Felsefi anlamda ise, pratik ahlakın teorik irdelemesi olarak ele alınmaktadır. Etiğin diğer tanımlarına bakıldığında ahlak üzerine düşünebilme etkinliği veya ahlaki eylemin bilimi olarak gören yaklaşımlar olduğu gibi ahlakın ahlakı ya da ahlakın vicdan azabı olarak ele alan yaklaşımlar da görülmektedir. Diğer bazı yaklaşımlarda ise etiğin kesin doğrular, değişmez ilkeler olmadığı, insanın kendi kendisi ile ilişkisini anlattığı aynı zamanda sınırlı ama anlamlı bir işlevle başkalarını ne oranda göz önüne aldığı ile ilgili olduğu belirtilmektedir (Akarsu, 1999; Pieper, 1999; Şemin ve Aras, 2004). Psikolojik danışmanlık alanında etik, değer, ahlak, hukuk ve profesyonellik kavramlarının genelde birbirinin yerine kullanıldığı görülmektedir. Corey, Corey ve Callanan (1998) bu kavramların profesyoa Uzm. Serpil KOLAY AKFERT Yakın Doğu Üniversitesi Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık bölümünde doktora öğrencisidir. Çalışma alanları arasında psikolojik danışma becerileri, psikolojik danışmanlıkta etik ve yasal konular, grupla psikolojik danışma yer almaktadır. İletişim: Yakın Doğu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bölümü, Yakın Doğu Bulvarı, Lefkoşa, KKTC. Elektronik posta: serpilkolay@yahoo.com.tr.

2 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ nel hayatın en önemli bileşenlerini oluşturduğunu ve temelde birtakım farklılıklar gösterdiğini belirtmekte ve bu kavramları şu şekilde tanımlamaktadırlar; Değerler, günlük hayatımıza yön veren inanç ve tutumlar olarak tanımlanırken, ahlak doğru veya yanlış davranışları kültürel ya da dini bağlamdaki standartlara göre değerlendirmektir. Etik, belli bir eylemi seçmenin gerçeklerini kişisel değerler çerçevesinde değerlendirmektir. Etik standartlar ise doğru davranış kurallarını belirlemek için bireylere özellikle de meslek gruplarına uyarlanan ahlaki kurallardır. Her meslek grubu kendi etik standartlarını oluşturur. Bu standartlar her zaman çok açık olmasa da meslek elemanlarına yol gösterici niteliklere sahiptir. Bu standartların meslek elamanlarını etik olan ve olmayan davranımlar konusunda eğitme, mesleki duyarlılık geliştirme, etik ikilemlerin çözümünde yol gösterici olma ve denetleme işlevleri vardır. Psikolojik danışmanlıkta kurallara uymak etik davranışın bir parçası olsa da, etiğe uygun davranan bir meslek insanı olmak bunun ötesinde bir şeydir. Profesyonellik ile etik davranış kavramları arasındaki ilişkiye bakıldığında ise, bir davranış yerine göre etik sayılırken, profesyonel olmayabilir. Bunun yanında, bir davranışın hem profesyonel olmayıp hem de etik standartların ihlali anlamına da gelebileceği belirtilmektedir (Corey ve ark., 1998 den akt., Erdur-Barker ve Çetinkaya, 2007). Etik standartların profesyonel davranışa nasıl dönüştürüleceği, psikolojik danışmanın etik duyarlılığına, problem çözme becerisine ve aldığı eğitim sonucu kazandığı bilgi ve beceri düzeyine bağlıdır (Gümüş ve Gümüş 2010). Etik ikilem bir eylem sırasında veya karar verilmesi gereken bir durumda iki değer arasındaki karmaşadan kaynaklanan durum olarak tanımlanmaktadır (Lindsay ve Clarkson, 1999). Bu değerler yapılacak olan eylemin doğrudan kendisi ile ilişkili olabileceği gibi eylemin sonuçları ile ilgili de olabilmektedir. Böyle bir durumda iki değer çatıştığında birey bir seçim yapma zorunluluğunda kalmaktadır. Kısacası etik ikilem; iki ya da daha fazla seçenek arasında hangi seçeneğin daha iyi olduğu ile ilgili kararsızlık yaşandığında, mevcut gereksinimlerin var olan alternatiflerle çözümlenemediği durumlarda ortaya çıkmaktadır. Etik ikilemler, doğru cevapları bilinmeyen durumlar olup ikilemlerin çözümünü sağlayan kesin kurallar bulanmamaktadır (Noureddine, 2001 ). Psikolojik danışma sürecinde etik ikilem, yeterli bir çözümü olmayan aksine eylemlerin yönünü tayin ederken çatışmalı sonuçları olan bir problem durumu olarak ifade edilmektedir (Ergene, 2004; Gümüş ve Gümüş, 2010). Psikolojik danışmanlık sürecinde etik ikilem yaşanan durumların (i) duruma uygulanabilir etik standartlar arasında çatışmaya düşmekten; (ii) ahlak ve etik standartlar arasında çatışmaya düşmekten; (iii) duruma özgü olan ancak yeteri kadar açık olmayan etik standartların uygulanmasında yaşanan karmaşıklıklardan ve (iv) etik standartların uygulanmasına engel olan diğer durumlardan dolayı psikolojik danışmanların engellenmelerinden ve doğruyu ayırt edememelerinden kaynaklandığı belirtilmektedir (Cattone ve Tarvydas, 2007 den akt., Gümüş ve Gümüş). Psikolojik danışmanların etik ikilemlerle baş edebilmeleri için, etik karar verme stratejilerini öğrenmeleri ve içselleştirmeleri gerekmektedir. Etik karar verme sürecinde yaşanan çatışmaların üretken olabilmesi için etik duyarlılığa ve etik farkındalığa sahip olunması gerekmektedir. Etik farkındalık ve duyarlılık kişisel sorumluluk ve sürekli sorgulama gerektiren aktif bir süreç olarak tanımlanmaktadır (Pope ve Vasquez, 2007). Bu psikolojik danışmanların mesleğin etik standartları ile yasal sorumluluklarını çok iyi bilmelerini, bilimsel literatürdeki gelişmelerin farkında olmalarını, kişisel ahlak ile meslek ahlakını bütünleştirmiş bir vicdana sahip olmalarını ve sürekli olarak kendilerini sorgulamalarını gerektirmektedir (Ergene, 2004; Herlihy ve Corey, 2006; Pope ve Vasquez, 2007; Welfel, 2006). Etik ihlaller psikolojik danışmanın etik yönetmelikteki ilke ya da kurallara uymadığı ve davranışlarıyla hizmet verdiği kişilere ya da kurumlara zarar verdiği durumlar olarak tanımlanmaktadır (Korkut, Müderrisoğlu ve Tanık, 2006). Literatürde psikolojik yardım mesleklerinde çalışanların etik ihlallerde bulunma nedenlerinin, kişilerin etik kurallar ve etik sorumluluklara ilişkin yeterli bilgilerinin olmamasından, gerekli yetkinliğe ve kişisel sorumluluğa sahip olmamalarından, etik ikilem ile karşılaştığında meslektaşlarına danışmamalarından, etik sorunu görmezden gelmelerinden ya da duyarsız davranmalarından, sorumsuz ve çıkarcı davranışlarda bulunmalarından kaynaklandığı belirtilmektedir (Koocher ve Keith-Spielgel, 1998; Korkut ve ark., 2006). Literatürde psikolojik danışmanlıkta ve psikolojik yardım mesleklerinde çalışanların en çok karşılaştıkları etik ikilemler; gizlilik, sınırların net olmaması, bulanık, çoklu ya da çatışmalı ilişkiler, akademik ortam, öğretim ikilemleri ve eğitim problemleri, meslektaş davranışları olarak belirtilmektedir. Özellikle gizlilik ile ilişkili ikilemlerin ise; çocukların istismarına ilişkin durumlar, intihar eğilimi bulunan gençler ve yetişkinlerle çalışma, okullarda öğrenci saldırganlıkları ve çocuk-aile-okul arasındaki ilişkiler, okul yönetiminin ya da bağlı 1792

3 KOLAY AKFERT / Farklı Kurumlarda Çalışan Psikolojik Danışmanların Yaşadıkları Etik İkilemler ile Bu İkilemler... bulunulan kurumun baskılarından doğan güçlükler olarak tanımlanmaktadır (Bodenhorn, 2006; Capuzzi, 2002; Davis ve Mickelson, 2003; Hendrix, 1991; Herlihy ve Corey, 2006; Knapp ve Vandecreek, 2010; Lazovsky, 2008; Lawrence ve Kurpius, 2000; Lindsay ve Clarkson 1999; Pope ve Vetter, 1992; Rae, Sullivan, Razo ve Alba, 2009). Türkiye deki psikolojik danışmanların yaşadıkları etik ikilemlerle ilgili yapılmış çalışmalara bakıldığında okul psikolojik danışmanlarıyla yapılan sadece bir çalışmaya rastlanmıştır. Bu çalışmada da okul psikolojik danışmanlarının en çok karşılaştıkları etik ikilemlerin gizlilik, ikili ya da çoklu ilişkiler, gönüllülük, profesyonel yeterlilik ve alanda uzmanlık ile ilişkili olduğu belirtilmektedir (Erdur-Barker ve Çetinkaya, 2007). Bu çalışmanın sonuçlarının yurtdışında yapılan çalışmalarla benzerlik gösterdiği görülmektedir (Bodenhorn, 2006; Capuzzi, 2002; Davis ve Michelson, 2003; Hendrix, 1991; Herlihy ve Corey, 2006; Knapp ve Vandecreek, 2010; Lazovsky, 2008; Lawrence ve Kurpius, 2000; Lindsay ve Clarkson, 1999; Pope ve Vetter, 1992). Fakat bu ifade edilen ikilemlerin niteliğine, derecesine ve yaşanma şekline bakıldığında, psikolojik danışmanların mekân sıkıntısı yaşamaları, öğrencilerle çalışılacak zaman bulamamaları ve çalıştıkları kurumların meslekle ilgili önyargıları gibi önemli sorunlar ortaya çıkmış ve bu sonuçlar yurtdışında yapılan çalışmalardan oldukça farklılık göstermiştir. Amerikan Psikolojik Danışma Derneğinin (ACA) 2010 yılı etik komite raporları incelendiğinde etik ihlaller ile ilgili bir yıl içersinde 2425 soruşturmanın %25 nin gizlilik sorunları, %29 nun görev ve uyarma sorumluluğu, %7 sinin süpervizyon, %25 inin ise lisans yeterliliği ile ilişkili olduğu belirtilmektedir (ACA, 2010). Türkiye de psikolojik danışmanların yaşadıkları etik ihlallerle ilgili hiç çalışma bulunmamasına karşın, klinik alanda çalışan psikologların karşılaştıkları etik ihlaller ve bu ihlaller karşısında yapılması gerekenlerle ilgili bir çalışmaya rastlanmıştır. Korkut ve arkadaşlarının (2006) yaptığı bu çalışmada alanda karşılaşılan etik ihlallerin sırasıyla yetkinlik ve yetkinliğin sınırları ile ilgili ihlaller, eğitimler için istenen keyfi miktarlar, yeterli ve gerekli mesleki eğitimi olmayan kişilerin eğitim vermesi ve zarar vermekten kaçınmak ile ilgili olduğu belirtilmektedir. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nde (KKTC) bu alanda Türkiye de yaşananlara benzer sorunların olduğu gözlenmesine karşın psikolojik yardım mesleklerinde etik konusuyla ilgili yapılmış herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. KKTC de psikolojik danışmanlar arasında birlik, beraberlik ve dayanışma sağlamak ve mesleğin gelişimine katkıda bulunmak amacıyla 1978 yılında Kıbrıs Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği (Kıbrıs Türk PDR-DER) adı ile kurulan bir dernek bulunmasına rağmen alanda yetişmiş yeterli akademisyen olmaması nedeniyle etik konular ile ilişkili çalışmalara henüz başlanamamıştır. KKTC de psikolojik danışma uygulayıcıları kültürel özelliklerinin daha yakın olması nedeniyle Türk Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Derneği (Türk PDR-DER) tarafından yayımlanan etik kurallara göre çalışmalarını sürdürmektedirler. Psikolojik danışmanlık sürecinde etik, ilişkinin yeşerdiği, geliştiği ve ürünlerini verdiği toprağı oluşturur. Bu süreç içerisinde kişinin ruhuna işlemiş ve içselleştirilmiş etik anlayış psikolojik danışma ilişkisinin oluşturulmasından sonlandırılmasına kadar geçen her aşamada önemli bir koşul olarak işlev görmektedir. Psikolojik danışma uygulamaları sırasında psikolojik danışmanlar için etik, bir pusula ya da bilinmeyen bir denize girdiklerinde ayak basabilecekleri ufak bir kara parçası işlevini görmektedir. Bu kavramın psikolojik danışmanlık mesleğindeki önemine rağmen hem Türkiye de hem de KKTC de psikolojik danışmanlık alanında yapılan çalışmalar incelendiğinde etik ikilem ve etik ihlallerin yapısı konusunda meslektaşların nasıl bir yol izlediğine dair çalışmaların yetersiz olduğu görülmektedir. Bu nedenlerle çalışmanın amacı, farklı kurumlarda çalışan psikolojik danışmanların karşılaştıkları etik ikilemlerin yapısını belirlemek, karşılaştıkları bu ikilemleri çözmek için neler yaptıklarını ve bu ikilemlerin çözümlerken önlerine çıkan engellerin neler olduğu konusunda bilgi edinmektir. Yürütülen çalışma çerçevesinde bu belirlemelerin yapılmasının KKTC de psikolojik danışmanlık alanında etik standartların oluşturulması için özgün bir veri tabanı ortaya çıkaracağı ve psikolojik danışmanlık alanında etik ile ilgili literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir Araştırmanın Deseni Yöntem Bu çalışmada nitel araştırma desenlerinden çoklu durum deseni kullanılmıştır. Bu çalışmada psikolojik danışmanlık alanının çeşitli alanlarında çalışan her grup -okul psikolojik danışmanları, üniversitede akademisyen psikolojik danışmanlar ve özel psikolojik danışma uygulayıcıları- farklı birer analiz birimi olarak düşünülmüştür. 1793

4 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ Çalışma Grubu Bu çalışma, KKTC de psikolojik danışmanlık mesleğinin çeşitli alanlarında çalışan, Kıbrıs Türk PDR-DER üyesi olan ve bu tür çalışmalara katılım konusunda bilgilerinin ve iletişim adreslerinin verilmesinde sakınca görmeyen 40 psikolojik danışman ile yürütülmüştür. Katılımcılar maksimum çeşitlilik örneklemesi ile belirlenmiştir. Buna göre örnekleme alınacak psikolojik danışmanlar belirlenirken Kıbrıs Türk PDR-DER deki kayıtlı olan ve iletişim adreslerinin verilmesinde sakınca görmeyenlerin bilgilerinden cinsiyet, yaş, çalıştığı kurum, öğrenim durumu ve alanda çalışma yılları dikkate alınmıştır. Kıbrıs Türk PDR-DER e kayıtlı ve iletişim adreslerinin verilmesinde sakınca görmeyen toplam 91 üye bulunmaktaydı. Bunların 13 ü henüz öğrenci olduğu ya da artık alanda çalışmadığı, 28 ine çeşitli nedenlerle ulaşılamadığı ve 20 si araştırmaya katılmak istemediğini belirttiği için araştırmanın kapsamı dışında bırakılmıştır. Kıbrıs Türk PDR-DER üyelerinin çoğunluğu orta öğretim kurumlarında psikolojik danışman olarak çalışmaktadırlar. Araştırmadaki katılımcıların %65 ini okulda (9 u özel okul, 17 si devlet okulu), %20 sini özel psikolojik danışma merkezinde,%15 ini de üniversitede akademisyen olarak çalışan psikolojik danışmanlar oluşturmaktadır. Katılımcıların %85 inin kadın (n=34), %15 inin erkek (n=6), yaş ortalamalarının 31.5, alanda çalışma yıllarının ortalamasının 6.85 olduğu bulunmuştur. Ayrıca katılımcıların %35 i öğrenim yaşamlarının herhangi bir döneminde etik dersi aldığını, %65 i ise almadığını belirtmiştir. Katılımcıların görev yaptıkları kurumlara ve uzmanlık alanlarına göre dağılımları Tablo. 1 de sunulmuştur. Veri Toplama Aracı Araştırmaya ait veriler yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ile elde edilmiştir. Görüşme soruları hazırlanırken alanyazından yararlanılmıştır. Hazırlanan görüşme sorularının kapsam geçerliliği, alanda çalışan 5 psikolojik danışmanın görüşlerine başvurarak gerçekleştirilmiştir. Ayrıca görüşme soruları Yakın Doğu Üniversitesi Eğitim Bilimleri bölümünde görev yapan alanlarında uzman öğretim görevlilerinin -bir psikolojik danışman eğitimcisi ve bir araştırma metodolojisi konusunda uzman- görüşlerine sunulmuştur. Ön çalışmanın sonuçlarından ve öğretim görevlilerinin yorumlarından sonra görüşme soruları yenilenmiştir. Yarı yapılandırılmış görüşme formunun ilk bölümünde katılımcılara yaşları, öğrenim durumları, alandaki toplam çalışma süreleri, çalıştıkları kurum, eğitim süreleri boyunca psikolojik danışmanlık alanında etik ile ilgili bir ders alma durumlarına ilişkin demografik bilgiler sorulmuştur. İkinci bölümde ise şu sorulara yer verilmiştir: (i) Alanda çalışırken ne tür etik ikilemlerle karşılaşıyorsunuz? (ii) Karşılaştığınız bu etik ikilemler konusunda neler yapıyorsunuz? (ii) Size göre etik ikilemleri çözmenizin önündeki engeller nelerdir? Araştırmanın üç temel sorusu dışında görüşmeler sırasında katılımcıların yanıtlarına bağlı olarak alt sorular da oluşturulmuştur. Örneğin gizlilikle ilgili etik ikilem yaşadığını söyleyen bir katılımcıya yaşadığınız bu ikileme bir örnek verir misiniz? diye bir soru yöneltilmiştir. Araştırmanın dış güvenirlik çalışması kapsamında veri toplama, işleme, analiz etme, yorumlama ve sonuçlara ulaşma süreçleri açık biçimde anlatılmış, iç güvenirlik kapsamında ise toplanan veriler betimsel bir yaklaşımla, herhangi bir yorum katılmadan doğrudan sunulmuştur. Tablo 1. Psikolojik Danışmanların Çalıştığı Kurum, Öğrenim Durumu, Herhangi Bir Eğitim Düzeyinde Etik Dersi Alma Durumu ve Alanda Çalışma Yılı Etik Dersi Alma Öğrenim Durumu* Kurum Tipi Durumu Alanda Çalışma Yılı D DÖ YL L Aldı Almadı 1-3yıl 4-8 yıl 9-21 yıl Üniversite(N:6) Okul (N:26) Özel Okul (N:9) Devlet Okulu (N:17) Özel Psikolojik Danışma Merkezi (ÖPDM)(N:8) *Tablo.1 de öğrenim durumu altındaki kısaltmalar D: Doktora, DÖ: Doktora Öğrencisi, YL: Yüksek Lisans L: lisans düzeyi eğitimi ifade etmektedir. 1794

5 KOLAY AKFERT / Farklı Kurumlarda Çalışan Psikolojik Danışmanların Yaşadıkları Etik İkilemler ile Bu İkilemler... Verilerin Toplanması Araştırmaya ait veriler akademik yılının bahar döneminde toplanmıştır. Görüşmeler araştırmacı tarafından gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler katılımcılarla kendilerini rahat hissedeceklerini belirttikleri ortamlarda yüz yüze yapılmış ve dakika arasında sürmüştür. Görüşme sırasında katılımcılara çalışmanın amacı hakkında bilgi verilmiş, ses kaydı alınması için izin istenmiş, gizliliğe önem verileceği ve bilgilerin araştırma amacıyla kullanılacağı konusunda söz verilmiştir. Kişisel bilgilerin sadece takip için kullanılacağı belirtilmiştir. Verilerin Analizi Psikolojik danışmanlardan elde edilen verilerin çözümlenmesinde içerik analizi türlerinden kategorisel analiz kullanılmıştır. İçerik analizinde veriler dört aşamada analiz edilmiştir. (i)verilerin Kodlanması: Araştırmadaki verilerin analizinde öncelikle katılımcıların cevaplarının bulunduğu ses kayıtları araştırmacı tarafından yazılı hale getirilmiş ve word dosyasında 72 sayfalık yer tutan veri elde edilmiştir. Daha sonra katılımcılardan elde edilen tüm veriler incelenerek anlamlı bölümlere ayrılmış ve kendi içinde anlamlı bütünler oluşturan bu bölümler isimlendirilip kodlanmıştır. Tüm veriler bu şekilde kodlandıktan sonra kod listesi oluşturulmuştur. Kod ve kategorilerin belirlenmesinde, ilgili alanyazının yanı sıra bulgularda ortaya çıkan kavramlar da etkili olmuştur. İlk önce 40 katılımcı arasından seçilen 10 unun verileri araştırmacı dışında ayrı bir uzman öğretim görevlisi tarafından da değerlendirilmiş; iki veri işleyicinin tutarlılığına bakılmıştır. Güvenirlik için her iki uzman tarafından yapılan kodlamalar üzerinde Güvenirlik= Görüş Birliği/ Görüş Birliği + Görüş Ayrılığı X 100 formülü uygulanmıştır (Miles ve Huberman, 1994). Yapılan hesaplama sonucunda tutarlılık %80 bulunmuştur. Tutarlılığın %70 veya daha üstü olması yeterli görüldüğünden veri analizi açısından güvenirlik sağlanmıştır. Daha sonra verilerin kodlara ve kategorilere dönüştürülmesi işlemi, araştırmacı ve uzman öğretim üyesi tarafından ortak bir görüşe varana kadar tartışılarak gerçekleştirilmiştir. (ii)temaların Bulunması: Bu aşamada ise verilerin kodlaması aşamasında belirlenen kodlar belirli kategoriler altında toplanarak temalar oluşturulmuştur. Örneğin; ilaç, sigara kullanımı ve özkıyım riski olan danışanlarla çalıştıkları durumlarda yaşadıkları ikilemler gizlilik ana temasının alt teması olan tehlikeli davranışlar kapsamına alınarak kodlar arasındaki ortak yönler bulunmaya çalışılmıştır. Kod ve kategorilerin belirlenmesinde, ilgili alan yazının yanı sıra bulgularda ortaya çıkan kavramlar da etkili olmuştur. (iii) Verilerin Kodlara ve Temalara Göre Düzenlenmesi: Bu aşamada katılımcıların görüşleri, okuyucunun anlayabileceği bir dille açıklanmıştır. Görüşme notlarının hangi katılımcıya ait olduğunu belirlemek amacıyla dipnot kullanılmış ve görüşme notları tırnak içinde verilmiştir. Daha sonra parantez içinde görüşmenin hangi katılımcıya ait olduğu belirtilmiştir. Bulgular katılımcıların çalıştıkları kurumlara göre -üniversite, okul, özel psikolojik danışma merkezi- belirli bir sıralama izlenerek yazılmıştır. Aynı sıralama görüşme notlarından yapılan alıntılar yazılırken de izlenmiştir. Ayrıca çalışma küçük bir yerleşim yerinde gerçekleştiği ve alanda çalışan uzman sayısı sınırlı olduğu için görüşme notlarından alıntı yapılırken katılımcıların bilgilerini ortaya çıkarma ihtimali olan görüşlere yer verilmemiştir. (iv) Bulguların Yorumlanması: Toplanan veriler nitel araştırmanın gerektirdiği aşamalardan geçirilerek yorumlanmış ve sonuçlar çıkarılmıştır. Bu sonuçlar literatürle desteklenerek sonuçların önemine ilişkin açıklamalar çalışmanın tartışma kısmında verilmiştir. Bulgular Psikolojik Danışmanların En Sık Vurguladığı Etik İkilemler Psikolojik danışmanların Alanda çalışırken ne tür etik ikilemlerle karşılaşıyorsunuz? sorusuna verdikleri yanıtlar analiz edilirken Türkiye de çalışanlar için var olan etik kurallar ve bu konuyla ilgili literatür göz önünde bulundurulmuştur (ACA, 2005; Knapp ve Vandecreek, 2010; Lazovsky, 2008; Pope ve Vetter, 1992; Rae ve ark., 2009; Taştan ve Yalçın, 2007; Türk PDR-DER, 2007). İçerik analizi sonucunda psikolojik danışmanların yaşadıkları etik ikilemlerin 7 temada -Gizlilik, Karmaşık ilişkiler ve roller, Yetkinlik, Değer aktarımı, Gönüllülük, Öğretim ortamları, Ücret ve Ödemeler- ele alınmasının uygun olacağı düşünülmüştür. Psikolojik danışmanların karşılaştıkları ikilemler çalıştıkları kurum tipine göre Tablo 2 de sunulmuştur. Gizlilik, yetkinlik, karmaşık ilişkiler ve rollere girme ile ilişkili temaların tüm kurum tiplerinde ortak olarak yaşanan ikilemler olduğu bulunmuştur. Bunun dışında tek tek kurumlara özgü etik ikilemlere bakıldığında, değer aktarımı ile ilişkili ikilemleri okulda ve özel psikolojik danışma alanında çalışan- 1795

6 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ ların, ücretle ilişkili ikilemleri sadece özel psikolojik danışmanlık alanında çalışanların, gönüllük ile ilgili olan ikilemleri sadece okul psikolojik danışmanlarının, öğretim ortamlarına ilişkin ikilemleri ise üniversitede akademisyen olarak çalışanların yaşadıkları bulunmuştur. Gizlilik: Bu çalışmada gizlilik kavramının anlamı, psikolojik danışma sürecine ilişkin bilgi ya da kayıtların danışanın izni olmadan üçüncü kişilerle paylaşılmamasıdır (ACA, 2005; Taşdan ve Yalçın, 2007; Türk PDR-DER, 2007). Psikolojik danışmanların yaşadıkları gizlilik ile ilişkili ikilemlerin yapısı çalıştıkları kurumlara göre değerlendirilmiştir. Psikolojik danışmanların gizlilikle ilişkili yaşadığı ikilemlerin okulda ve özel psikolojik danışma merkezlerinde çalışan psikolojik danışmanlar için birinci sırada, üniversite akademisyen olarak çalışan psikolojik danışmanlar için ise ikinci sırada en çok yaşanan ikilem olduğu görülmüştür (Tablo. 2). Üniversitede akademisyen olarak çalışan psikolojik danışmanların gizliliğin sınırları ile ilgili yaşadıkları ikilemler tüm alanlarda ikinci sıradadır. Üniversitede çalışan psikolojik danışmanlar uygulama alanlarında ergenlerle çalışırken gizliliğin sınırları ile ilgili ikilemlere düştüklerini ve bunların genelde danışanın kendine zarar vereceği durumlarda olduğunu belirtmişlerdir. Okulda çalışan psikolojik danışmanların belirtikleri ikilemler arasında en fazla yaşadıkları ikilem gizliliğin sınırları ile ilişkili bulunmuştur. Bu ikilemler ayrıca yedi ayrı alt tema- tehlikeli davranışlar, duygusal ya da sağlık sorunları, tehlikeli durumları olan öğrenciler, yasa dışı davranışlar, disiplin kurulu raporları, okul yönetiminin ve öğretmenlerin baskısı ve velayet davaları - altında değişiklik göstermiştir. Bu başlıklar ayrıca ele alınmıştır. a. Öğrencilerin ilaç, sigara kullanımı ya da kendine zarar verici birtakım davranışlarda bulunduğu durumlarda nasıl bildireceklerini ya da hangi sınıra kadar bildireceklerini bilemedikleri için aileye ve okul yönetimine olan sorumlulukları ile ilişkili yaşanan ikilemlerle ilgili bazı katılımcılar şu yaşantılarını belirtmişlerdir: Kendini jiletleyen öğrencilerim var. Ufak problemlerinde hemen bunu yapmaya başlarlar; böyle durumlarda idareye bilgi verme konusunda tereddüt yaşarım. K22 Tablo 2. Psikolojik Danışmanların Karşılaştıkları Etik İkilemlerin Çalıştıkları Kurum Tipine Göre Dağılımı Etik İkilemler ÇALIŞTIĞI KURUM TİPİ Üniversite(N=6) Okul(N=26) ÖPDM*(N=8) Sıklık % Sıklık % Sıklık % Gizlilik Tehlikeli davranışlar (ilaç, sigara, alkol, intihar, kendini kesme vb.) Duygusal ya da sağlık sorunları Tehlikeli durumları olan öğrenciler Aile içi istismar (duygusal, fiziksel, cinsel) Evden kaçma Aile dışı taciz Yasa dışı davranışlar Disiplin kurulu raporları Okul yönetiminin ve öğretmenlerin baskısı Velayet davaları Aile terapisi ile ilgili konular Çoklu ilişkiler ve roller Yetkinlik Değer aktarımı Ücret konuları Gönüllülük Öğretim ortamları Not yükseltme talepleri Yeterliğe sahip olmayan öğrenci alımı ve mezuniyeti Lisans programlarındaki uygulama eğitiminin yetersizliği Etik olmayan meslektaşı uyarma *ÖPDM: Özel Psikolojik Danışma Merkezi 1796

7 KOLAY AKFERT / Farklı Kurumlarda Çalışan Psikolojik Danışmanların Yaşadıkları Etik İkilemler ile Bu İkilemler... Bir öğrencim çok sıkıntılı bir dönemden geçtiği sırada, gittiği bir barda 2 defa ekstazi kullandığını söyledi. Devam etmesinden çok korktum, aileyi bilgilendirme konusunda ikilem yaşadım. K37 b. Duygusal ya da sağlık sorunları olan öğrencileri aileye bildirip yönlendirme konusunda yaşadıkları etik ikilemleri bazı katılımcılar şu şekilde belirtmişlerdir: Bir öğrencim hayal dünyasında yaşıyor ve olmadık şeyleri varmış gibi gösterip inanarak anlatıyordu. İkilemde kaldım; gerçekten dikkatimi çekmek için mi yapıyor yoksa gerçekten öyle bir düşünce bozukluğu mu vardı? Bunu değerlendirirken, netleşmeye çalışırken de aile ile hemen bu konuyu paylaşıp paylaşmamam konusunda ikilem yaşadım. K36 Cinsel davranışları ya da duyguları ile ilişkili aile desteğine ihtiyaç duyduğum zamanlarda gizliliği bozma ile öğrencinin güvenini sarsma konusunda ikilemler yaşadığım oluyor. K2 c. Tehlikeli durumda olan öğrencilerin özellikle aile içinde ya da aile dışında fiziksel, duygusal ya da cinsel taciz yaşandığında, bunlarla ilgili yasal prosedürlerin gerekli olduğu zamanlarda, öğrencinin evden kaçma ile ilgili planlarını anlattığı durumlarda bunları bildirme süreci ile ilişkili yaşadıkları etik ikilemleri bazı katılımcılar şu şekilde belirtmişlerdir: En çok cinsel taciz vakalarında zorlanırım, küçükler gelir ve ailelerine söylemekten çok korkarlar, sonuçta aile içinden biri ya da akrabasıdır; aileyi uyarmak ve yasal prosedür başlatmak zorundasındır. Çocuk korkarak sana der ki bu defa beni suçlayacaklar, herkes beni konuşacak böyle durumlarda çok zorlanırım. K19 Aile içi şiddet konularında çok zorlanırım, aile ile görüşürsün aile bir süre görüştüğün için temkinli davranır. Ama sonra yeniden başlar, sosyal hizmetlere başvurursun onlar da aile içi şiddet durumlarında kanıt isterler, bu defa beklemek durumunda kalırsın. Çocuk bir güzel dayak yesin gelsin de kanıt gösteresin. Sen yasal olarak aileye yaptırımda bulunamazsın, sen bir şey yapmazsan ve aile içinde bir şey değişmezse çocuğun sana güveni de azalır bu defa görüşmelere de gelmek istemez artık K33 Aile baskısından çok şikâyet eden bir öğrenci vardı. Destek için aile defalarca psikolojik danışma sürecine alındı ama bu konuda çok şikâyeti olan bir çocuktu. Bir gün geldi ve dedi ki ben erkek arkadaşımla kaçıyorum bu akşam, annemin babamın haberi yok. Ben böyle bir karar aldım artık kurtulacağım anne ve babamdan K5 d. Yasa dışı davranışlarda bulunan öğrenciler ile çalışırken nasıl bir prosedür izlemeleri gerektiği ile ilgili yaşadığı etik ikilemi bir katılımcı şu şekilde anlatmıştır: Bir gün bir öğrencim sınıfın penceresini öğretmenine çok kızdığından dolayı ondan intikam almak için kırdığını söyledi. Tam da öfkesini ifade ediş tarzıyla ilgili çalışıyorduk ve iyi bir süreç götürüyorduk. Bir yandan da okul idaresi pencereyi kıran öğrenciyi bulmak için araştırma başlatmıştı. K37 e. Disiplin kuruluna öğrenciyle ilişkili görüşlerini bildirmek için çağrıldıkları zaman yaşadıkları ikilemleri bazı katılımcılar şu şekilde belirtmişlerdir: Öğrencinin disiplinle ilgili sorunları varsa ve disiplin cezası alacaksa, kurul sizden görüş belirtmenizi istiyor. Siz öğrencinin iyiliğine olacak şekilde genel olarak çok dallandırmadan öğrencinin birtakım problemleri var deyip geçtiğinizde bazen kanıtlayacak bilgi isteyebiliyorlar. K13 Disiplin problemi yaşayan bir öğrenciyle psikolojik danışma sürecine başlamıştık. Ben disiplin kurulu için bir rapor yazmıştım, müdür muavini için bu yeterli olmadı. Müdür muavinimiz ısrarla gizli dosyasını görmek istedi. Bu defa neden yapmış olabileceğini gizliliği çok bozmadan anlatmaya çalıştım ama yeterli olmadı. O ısrarla hayır ben görüşme notlarını görmek istiyorum dedi. K28 f. Okul yönetiminin ve öğretmenlerin baskıları ile ilişkili yaşanan ikilemler ile ilişkili bazı katılımcılar aşağıdaki yaşantılarını belirtmişlerdir: Çalıştığımız okulda muavinimiz konumunda olanlar, bizi çağırıp kalabalık bir ortam içinde X öğrencisinin durumu ne? İlgilendin mi? diye sorması bende ikilem yaratır bazen de ısrarla öğrencilerin gizli dosyalarını görmek isteyebilir. Konuşarak amirimi mi tatmin edeyim yoksa mesleki ilkelerime mi ters düşeyim? K9 İdare ya da öğretmenler ne anlattı, ne söyledi? şeklinde görüşme içeriği hakkında bilgi almak için üzerinizde baskı oluşturabiliyorlar K32 g. Velayet davaları için görüş bildirmesi gerektiği zaman yaşadığı etik ikilemi bir katılımcı şu şekilde belirtmiştir: Bir öğrencim vardı annesi ile babası boşanacaklardı. Avukat çocuğun velayetinin kimde kalması ile ilgili görüş bildirmemi istemişti; benim için çok zordu. K13 Özel psikolojik danışmanlık merkezinde çalışan psikolojik danışmanlar için de gizliliğin sınırları 1797

8 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ ile ilişkili ikilemler ilk sırada ortaya konmuştur. Bu sonuca bağlı olarak yetişkin ya da ergenlerle çalıştıkları zaman özkıyım ve ilaç kullanımı gibi danışanın kendine zarar vereceğini düşündüklerinde, danışanların aile dışı fiziksel ya da cinsel taciz gibi tehlikeli durumda olduğu koşullarda ya da bulaşıcı hastalık gibi durumları olduğunda gizlilikle ilişkili ikileme düştüklerini belirtmişlerdir. Bunun yanında en çok aile danışmanlığında gizliliğin sınırlarını ayarlamakta güçlük yaşadıklarını belirtmişlerdir. Bir katılımcının bu durumla ilişkili yaşadığı etik ikilem aşağıda sunulmuştur: Geçenlerde 18 yaşından küçük bir danışanımla konuşurken uyuşturucu madde kullanımından şüphelendim. Çocuk madde kullanan arkadaş çevresini ve kullandıkları zaman nasıl rahatladıklarını çok hoşuna giderek anlatıyordu. Onun da böyle bir deneyimi olup olmadığını sorduğumda birkaç kez denediğini ama korktuğu için devam etmediğini söyledi. Bu durumu aileye söylemeliydim ama bir yandan da sürecin ilerlemesi için beklemek istiyordum. K34 Çoklu İlişkiler ve Roller: Bu çalışmada çoklu ilişkilere girme kavramının anlamı, psikolojik danışmanın, psikolojik danışmanlık rolü, görevleri ve sorumlulukları dışında danışanla kurduğu ve danışana zarar verme riski taşıyan duygusal, cinsel ya da sosyal içerikli ilişkileri belirtmek amaçlı kullanılmıştır (ACA, 2005; Pope ve Vetter, 1992; Taştan ve Yalçın, 2007; Türk PDR-DER, 2007). Psikolojik danışmanların çoklu ilişkiler ve rollere girme ile ilgili yaşadıkları ikilemlere bakıldığında okulda ve üniversite çalışanlar için ikinci sırada, özel psikolojik danışma merkezinde çalışanlar için ise en az ikilem yaşadıkları alan olduğu bulunmuştur. Üniversitede akademisyen olarak çalışan psikolojik danışmanlar çoklu ilişkilere girmeyle ilişkili ikilemleri öğrenim ortamlarında ve üniversite dışında psikolojik yardım hizmeti verdikleri zaman yaşadıklarını ifade etmişlerdir. Öğrenim ortamlarında en çok öğrencilerin getirdiği hediyeler ya da öğrencilerin psikolojik yardım almak için baskı yapmaları ile ilişkili ikilem yaşadıklarını belirtmişlerdir. Özel uygulamalarda ise tanıdıkları arkadaşlarının çocuklarına hizmet vermek için yaptıkları baskılar ile karşılaştıklarında ya da küçük bir yerleşim yerinde yaşadıkları için hizmet verdikleri kişilerden tesadüfen hizmet almak durumunda kaldıkları zamanlarda ikilem yaşadıklarını söylemişlerdir. Bu durumla ilişkili bazı katılımcıların yaşadıkları etik ikilemler aşağıda belirtilmiştir: Yaşadığımız toplumda insanlar psikolojik yardım almayı seçecekleri kişiyi, fiziksel sıkıntıları olduğunda bildikleri tanıdıkları ve iyi olduklarını düşündükleri doktora gitmeyi tercih ettikleri gibi seçmek isteyebiliyorlar. Öğretim görevlisi olduğum için beni en yetkin kişi gibi görüp çok güven duyuyorlar. Benden yardım talep ettiklerinde onlara bunun olamayacağını tanıdığım bildiğim kişilere yardım veremeyeceğimi ve bunun gerekçelerini söylediğimde onlara bu çok yabancı gelebiliyor. Kızıyor, ya ben senin arkadaşınım nasıl bana bunu yapamazsın deyip sanki hizmeti vermeyi tercih etmediğimi düşünebiliyor. Psikolojik yardım sürecinde kurulacak ilişkinin yardım sürecinin parçası olduğunu anlatmakta bazen çok yorulabiliyorum. K2 Küçük bir yerleşim yerinde yaşadığımız için psikolojik yardım hizmeti verdiğim birisi üç gün sonra bir şey almak için gittiğim yerde karşıma satıcı olarak çıkabiliyor. Bu beni çoklu rol karmaşasına sokuyor. Danışanım mı? Bana hizmet verecek olan iş yeri sahibi mi? Bunu ciddi derecede yaşıyorum. K29 Bazen öğrenciler aniden size bir hediye alıp gelebiliyor. Kabul edip etmemek konusunda ikilem yaşıyorum. Şimdi bunu niye getirdi ki diye düşünmeden edemiyorum ama bir yandan da kırılıp incinmesini istemiyorum K31 Okul psikolojik danışmanı olarak çalışan katılımcılar görev tanımlarının net olmaması nedeniyle ya da yönetimin mesleğin tanımlarını çok iyi bilmemesinden kaynaklanan çoklu rol ve ilişkilere girmek durumunda kalabildiklerini belirtmişlerdir. Ya da küçük bir yerleşim yeri olmasının getirdiği ve okulda tek psikolojik danışman olarak çalıştıkları durumlarda tanıdıkları kişilerin çocuklarını görmek zorunda kaldıklarında ikilem yaşadıklarını ifade etmişlerdir. Okulda görev tanımlarının dışında derslere girme zorunluluğu, disiplin kurulu üyeliği, nöbet tutma ve sınav gözetmenliği gibi görevlerin verilmesinin otoriter bir tutum takınmayı gerektiği için onları çoklu ilişkilere girmeyle ilişkili ikilemlere soktuğunu belirtmişlerdir. Bu durumla ilişkili bazı katılımcıların görüşleri aşağıda sunulmuştur: Çıkıp sınıfta idare tarafından sigara araması yapmaya zorlanıyorsunuz, sonra üzerinde sigara bulduğunuz ya da başka bir madde bulduğunuz öğrenciyle bu sefer görüşme yapmak durumunda kalıyorsunuz. K21 Okuldaki bir öğrenciden şüpheleniliyor ki okul dışından kendisinden büyük bir kişi ile cinsel ilişkiye giriyor ve okul idaresi o kızın okul dışındaki bu yaşantısını gidip yerinde saptamam konusunda baskı yapıyordu. Bunun benim işim olmadığını biliyorum ama amirimle çatışmak da istemiyorum. K19 Tek başıma çalıştığım bir okulda çok yakın tanıdığım bir ailenin çocuğu yardım talep etmişti, okulun 1798

9 KOLAY AKFERT / Farklı Kurumlarda Çalışan Psikolojik Danışmanların Yaşadıkları Etik İkilemler ile Bu İkilemler... öğrencisi olduğu için yardım etmeliydim ama çok da objektif olamayacağımı düşündüğüm için ikilem yaşamıştım. K12 Özel psikolojik danışma merkezinde çalışan psikolojik danışmanlardan sadece bir kişi çoklu ilişkilere girme ile ilgili ikilem yaşadığını belirtmiştir. Bu ikilemin içeriğine baktığımızda küçük bir yerleşim yerinde yaşamanın getirdiği tesadüfî karşılaşmalarla ilgili bir durum olduğu görülmektedir. Ben en yoğun olarak çoklu ilişkilere girme ile ilgili ikilemler yaşıyorum. Örneğin bir gün sağlığım için gittiğim doktorda danışanlarımdan biriyle karşılaştım. Orada çalışıyormuş ve bana doktor için hazırlanmamda yardım edecek olan bir görevi vardı. Orada yardım edici rolümden yardım alan rolüne geçmek ve o kadar saydam durumda kalmak ve çıkıp gidememek beni rahatsız etti. Sonra bu durum seanslara da yansıdı. K8 Yetkinlik: Bu çalışmada yetkinlik kavramının anlamı psikolojik danışmanların ancak eğitimini gördükleri, yeterince gözetim altında uygulama yaparak gereken biçimde yetiştirildikleri uzmanlık alanlarında hizmet verebilmelerini, öğretim yapabilmelerini ve araştırmalara girişebilmelerini ifade etmektedir (Türk-PDR DER, 2007). Üniversitede akademisyen olarak çalışan psikolojik danışmanlar en çok uzman olmadıkları alanda ders vermek zorunda bırakıldıklarında ikileme düştüklerini belirtmişlerdir. Okul psikolojik danışmanları da okulda yöneticiler ve aileler tarafından her konuya müdahale edip çözeceklermiş gibi davranıldığında ve buna mecbur bırakıldıkları durumlarda, özellikle göreve ilk başladıkları zamanlarda etik ile ilişkili bir durumla karşılaştıklarında bu ikilemleri nasıl çözüleceğini ve yasal prosedürlerin ne olduğunu bilmemeleri ile ilişkili ikilemler yaşadıklarını ifade etmişlerdir. Bu ikilemlerden biri aşağıda sunulmuştur: Sosyoekonomik düzeyin çok düşük olduğu öğrencilerin olduğu bir okulda çalıştığım dönemde öğrenme güçlüğü olan bir çocuk getirilmişti, onu özel eğitim merkezine gönderdim ama bu ailenin ulaşım ücretini verecek parası yoktu, ayrıca çocuğu her gün uzakta olan bu merkeze getirip götürecek vakitleri de yoktu. Ve aile benim ilgilenmem konusunda baskı yapmıştı. K5 Özel psikolojik danışma merkezlerinde çalışanlar özelikle ilerleyen danışma süreçlerinde, danışan, hiç çalışmadıkları bir alanda problem getirdiği zaman onu yönlendirme ile ilişkili ikilemler yaşadıklarını, etik açıdan gizliliğin sınırları ile ilişkili hangi konularda gizliliği bozmalıyım, kime söylemem gerekli gibi konularda etik açıdan yeterli bilgiye sahip olamama ile ilişkili ikilemlerle karşılaştıklarını belirtmişlerdir. Bu durumla ilişkili bazı katılımcıların yaşadıkları ikilemler aşağıda sunulmuştur: Mesleğe yeni başladığım dönemlerde 5-6 seans gördüğüm reşit olan bir danışanım bana tecavüze uğradığını ve bunu kanıtlayamayacağını söyledi. Böyle bir durumda bakire olmadığını ailesi bir şekilde öğrenirse onu reddedeceklerini düşünüyor ve böyle bir çıkmazda ne yapması gerektiğini sorguluyordu. Daha önce hiç böyle bir vaka ile çalışmamıştım; bunu danışanıma söyledim ve onu bu konularda daha deneyimli birine göndermek istediğimi belirttim. Ama o bunu bana itiraf etmenin bile çok zor olduğunu ve bu konuyu başka biri ile konuşmak istemediğini söyledi, ne yapacağımı şaşırmıştım. K34 Göreve ilk başladığım yıllarda öğrencinin anlattığı ciddi bir olayı -ailesi ve resmi kurumlara bilgi vermem gereken bir durumu- sırf danışanımın güvenliğine zarar gelmesin diye düşünüp -çünkü çok başarılı bir öğrenciydi- susmayı tercih ettim. Biraz da nasıl bir prosedür izlemem gerektiğini bilememle ilgiliydi. Hala bunun vicdan azabını içimde yaşarım. K.33 Kendi Değerlerini Aktarma: Bu çalışmada kendi değerlerini aktarma kavramının anlamı, psikolojik danışmanların danışanların kendi yaşamları hakkında karar vermelerine yardımcı olmak için, değişik tutum ve davranışlar içeren alternatifler sunarken ve onların bireysel gelişimlerine katkı koyarken sahip oldukları değerler ile danışanı etkilemekten kaçınmalarını ifade etmektedir (ACA, 2005; Corey, 2005; Taşdan ve Yalçın, 2007; Türk PDR-DER, 2007). Bu kategoride özel psikolojik danışmanlık merkezinde ve okulda çalışan psikolojik danışmanlar ikilem yaşadıklarını belirtmişlerdir. Okulda çalışan psikolojik danışmanlar özellikle yasal prosedür gerektiren polisi ya da sosyal hizmet kurumlarını bilgilendirmeleri gereken durumlarında etik karar verirken, kendi değerlerini işin içine katabildiklerini belirtmişlerdir. Bununla ilişkili bir katılımcı yaşadığı ikilemi şu şekilde ifade etmiştir: Babasından şiddet gören bir öğrencim vardı. Babası alkolikti ve alkollü olduğu zamanlarda çocuğu kemerle dövüyordu ve annesi de bu duruma çok müdahale edemiyordu. Yine böyle dayak yediği bir gün görüşme talep etmişti. Adama inanılmaz öfkelendiğimi hatırlıyorum. Bu durumun polise haber verilmesi gerektiğini söylediğimde danışanım bunu istemedi. Babasının içmediği zamanlarda çok iyi bir baba olduğunu söyledi. Bana göre bu kabul edilemez bir şeydi. Adamı 1799

10 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ görmeye tahammül edemeyeceğim için bugüne kadar hiç görüşmeye çağırmamıştım. Polise haber verdim ve sosyal hizmetler çocuğu kuruma yerleştirdi. Kurum çok donanımlı değildi ve çocuk orada sözel şiddete uğradı. Bir gün çocuk geldi ve bana -beni ailemden ayırdın- diye isyan etti. -Şimdi dayak yok ama her an aşağılandığımı hissediyorum ve kendimi çok yalnız hissediyorum. Babam döverdi ama normal olduğu zamanlarda beni çok severdi. Onları çok özlüyorum.- dedi. Acaba kendi değerlerimle ve yasalara çok bağlı kalarak mı karar verdim. Danışanımın iyiliğine olacak yerde zarar mı vermiştim? Başka yapılacak şeyler olabilir miydi? Hala düşünürüm. K36 Özel psikolojik danışma merkezinde çalışan psikolojik danışmanlar bu konuda özellikle kendi değerlerine göre kabul edemedikleri durumlarla karşılaştıklarında, danışanın özerkliğine saygı duyup danışanın penceresinden sorunları anlamaya çalışmak yerine kendi kişisel değerleri üzerinden soruna müdahale etmeye çalıştıklarını fark ettiklerinde zorlandıklarını belirtmişlerdir. Bir katılımcı bu durumla ilgili yaşadığı ikilemi şu şekilde belirtmiştir: Bir danışanım eşiyle ilgili problemlerini anlatırken eşine öfkelendiğimi fark ettim. İçimden böyle bir adamla yaşamanın ne anlamı var boşansana diye geçiriyordum. Ama bu benim gerçeğimdi. Bu duygularımı sürece yansıtmamak için çok çaba harcadım. K11 Gönüllülük: Bu çalışmada gönüllük kavramı psikolojik danışma ilişkisinin ancak danışanın gönüllüğü ile mümkün olabileceğini ifade etmektedir. Buna göre; danışan danışma ilişkisine girip girmemekte serbesttir. Bu özgürlüğün mümkün olmadığı durumlarda, danışman danışana bunun nedenlerini açıklamakla yükümlüdür (Türk PDR-DER, 2007). Danışanın psikolojik danışma sürecine başlamasındaki gönüllük ilkesi ile ilişkili sadece okulda çalışan psikolojik danışmanlar ikilem yaşadıklarını belirtmişlerdir. Ayrıca, ebeveynlerin, öğretmenlerin ya da idarenin özellikle disiplin problemi olan öğrencileri istekleri dışında emri vaki ile yönlendirme yaptıklarında nasıl bir süreç başlatacaklarını bilememeleri ile ilişkili ikilemlere düştüklerini ve bu durumun onları zorladığını belirtmişlerdir. Ücret ve Ödemeler: Bu çalışmada ücret ve ödemeler ilgili tema, hem danışanların parasal durumunu hem de bulunulan yörede bu tür hizmetler karşılığında uygulanan ücretlerin dikkate alınmasını ifade etmektedir. Bunun yanında psikolojik danışmanın ödeme gücü düşük olan kişileri, benzeri hizmetleri parasız ya da çok az bir ücretle sağlayan sosyal yardım ya da kamu kuruluşlarına göndermeye yardımcı olması gereğini belirtmektedir (Türk PDR-DER, 2007). Bu alan sadece özel çalışan psikolojik danışmanlarla ilişkili olduğu için sadece onlar ikilem yaşadıklarını belirtmişlerdir. Özellikle ekonomik olarak sorunları olan ve psikolojik danışma hizmetine ihtiyacı olan danışanlara uygun ücret belirlemede zorlandıklarını belirtmişlerdir. Öğretim Ortamları: Bu alanda üniversitede çalışan psikolojik danışmanlar öğrencilerin not yükseltme talepleri, yeterliliğe sahip olmayan öğrencilerin mesleğe alınması ve mezuniyeti, sınıfların kalabalık olması nedeniyle çok fazla uygulamaya yer verememeleri ile ilişkili ikilemlere düştüklerini ifade etmişlerdir. Bunun yanında bir psikolojik danışman da etik davranmayan meslektaşlarını uyarma ile ilgili ikilem yaşadığını belirtmiştir. Psikolojik danışman olmak için sahip olmasını beklediğim psikolojik sağlamlık, dayanıklılık ve dengenin var olmadığını hissettiğim öğrencilerim olmuştu. Bu öğrencilerim beni gerçekten zorladı. Bunlar mesleğe uygunlar mı? Değiller mi? şeklinde. Ve nasıl bir yüzleştirme yapabilirim onlara zarar vermeden diye, çünkü bölümlerimiz bizim bu öğrencilerimizin psikolojik danışmanlık mesleği için sahip olunması gerekli olan özellikleri denetlememize fırsat vermiyor. K29 Benim burada en çok karşılaştığım öğrencilerin gelip not istemesidir. Özellikle özel üniversitede çalıştığım için bu baskılarda adaletli olma konusunda çok ikilem yaşıyorum. K2 Psikolojik Danışmanların Karşılaştıkları Etik İkilemlerle İlgili Tutum ve Davranışları Etik ikilemlerle karşılaştığınız zaman ne yapıyorsunuz? sorusuna verilen yanıtlar incelendiğinde, psikolojik danışmanların 6 temada görüşlerini bildirdiği görülmektedir. Psikolojik danışmaların etik kuralları göz önünde bulundurarak, yardım alarak, danışanı sürece katarak, kişisel sorgulama yaparak, yasal süreçte kalmaya çalışarak ya da psikolojik danışmanlığın etik kuralları ile ilgili yönetimi ve öğretmenleri bilgilendirerek ikilemleri çözmeye çalıştıklarını belirtmişlerdir. Psikolojik danışmanların karşılaştıkları ikilemlerle ilgili tutum ve davranışları çalıştıkları kurum tipine göre Tablo 3 te sunulmuştur. Tablo 3 te görüldüğü üzere üniversitede çalışan psikolojik danışmanlar etik ikilemlerle karşılaştıklarında yardım alarak ve etik kuralları göz önünde bulundurarak çözüm üretmeye çalışmaktadırlar. Yardım almak için en çok kitap ve deneyimli mes- 1800

11 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ sınırlarımı korursam vazifem olmayan işlerde zorlamamaya başlıyorlar. K21 Bu bölümde bulgular yazılırken katılımcıların belirttiği görüşlere dair alıntılara detaylı yer verilmemesinin nedeni katılımcıların görüşlerini daha çok maddeler halinde belirtmelerinden kaynaklanmış olup, bunlar Tablo 3 te ayrıntılı olarak verilmiştir. Psikolojik Danışmanların Etik İkilemleri Çözmelerinin Önünde Engel Olarak Gördükleri Durumlar Size göre etik ikilemleri çözmenizin önündeki engeller nedir? sorusuna verilen yanıtlar incelendiğinde psikolojik danışmanlar, politik ve kurumsal, etik ikilemlerin çözümünde yetkin olamama ve bireysel nedenler temaları altında belirtilen durumları etik ikilemlerin çözümünün önündeki engeller olarak gördüklerini belirtmişlerdir. Bu temalar altında belirtilen durumlar psikolojik danışmanların kurum tipine göre Tablo 4 te sunulmuştur. Üniversitede çalışan psikolojik danışmanlar en fazla bireysel nedenleri ikilemlerin çözümünün önündeki engeller olarak belirtmişlerdir. Bireysel nedenlerin içeriğindeki durumlara bakıldığında ise kültürel yapılarının, kişisel farkındalıklarının, kaygılarının ve bağımsız davranamamalarının ikilemlerin çözümü için engel olduğunu belirtikleri görülmektedir. Politik ve kurumsal engelleri, süpervizyon alacak kurumların olmamasına, etik ikilemlerin çözümü konusunda yetkin olamama ile ilişkili engelleri ise lisans düzeyindeki eğitim programlarının yetersizliğine ve ikilemleri doğru analiz etme yöntemlerini bilmemelerine bağlamaktadırlar. Katılımcılardan birinin görüşleri aşağıda belirtilmiştir. Bence bu konudaki en büyük engel kişinin kendi farkındalıkları, kaygıları ve kültürel özellikleridir. Bazen kişinin vicdanının nasıl geliştiği bile engel teşkil edebiliyor. K2 Okul psikolojik danışmanları etik ikilemlerin çözümündeki engel olarak ilk sırada politik ve kurumsal engelleri göstermişlerdir. Bunun özellikle okul idaresine bağlı çalışıyor olmaya, idarenin verdiği her işi yapmak zorunda olmaya ve mesleği bağımsız olarak icra edememeye bağlı olduğunu Tablo 4. Psikolojik Danışmanların Etik İkilemlerin Çözümünün Önünde Engel Olarak Gördükleri Durumların Çalıştıkları Kurum Tipine Göre Dağılımı ÇALIŞTIĞI KURUM TİPİ Etik İkilemlerin Çözümünün Önündeki Engeller Üniversite(N=6) Okul (N=26) ÖPDM (N=8) Sıklık % Sıklık % Sıklık % Politik ve kurumsal nedenler İşbirliği içinde çalışmaları gereken Sosyal hizmetler vb. kurum sayısının az ve sunduğu hizmetin yetersiz olması Süpervizyon alacak kurumların olmaması Okul idaresine bağlı çalışıyor olup, idarenin verdiği her işi yapmak maddesi, mesleğin otonomisinin olmaması Mesleğin unvanının net olmaması Tüzüğün yeterli ve anlaşılır olmaması Yasa olmaması Başka kültürün etik ilkelerine bağlı olmak zorunluluğu ve bu ilkelerin anlaşılır olmaması Etik ikilemlerin çözümü konusunda yetkin olmamak Lisans programlarının yetersizliği: Öğretim elemanlarının yetersizliği, uygulama eğitiminin sınırlı olması, ders alırken sınırlı vaka üzerinde çalışma Lisans düzeyinde etik dersi almamış olma İkilemleri doğru analiz edememe İkilemlerin farkına varamama Hızlı çözüm bulmak zorunda olma Bireysel nedenler Kültürel yapı Kişisel farkındalıklarım, kişisel kaygılarım Bağımsız davranamama Küçük bir yerleşim yerinde yaşıyor olmak Ailelerin işbirliğine yanaşmaması

12 KOLAY AKFERT / Farklı Kurumlarda Çalışan Psikolojik Danışmanların Yaşadıkları Etik İkilemler ile Bu İkilemler... belirtmişlerdir. Ayrıca çocukları yönlendirmek için gerekli olan sosyal hizmetler gibi kurumların yetersizliğinin ikilemleri çözmelerinde ayrı bir sorun olarak ortaya çıktığını belirtmişlerdir. Etik ikilemlerin çözümünün önündeki ikinci engel ise, lisans programlarındaki eğitimin yeterli düzeyde olmaması nedeniyle yetkinliğin edinilememiş olması biçiminde ifade edilmiştir. Ayrıca bireysel nedenler olarak ailelerin işbirliğine yanaşmamaları çözümün önündeki önemli bir engel olarak belirtilmiştir. Bazı katılımcıların görüşleri aşağıda sunulmuştur: Aslında en önemli engel okul idaresine bağlı çalışıyor olmak ve onların her söylediğini yapmak zorunda olup bağımsız hareket edememektir. Biraz daha rahat bıraksalar ihlale dönüştürmeden daha iyi çözümler bulabileceğiz. K12 Ben özellikle aile içi şiddet vakalarında çocuğu yönlendireceğim kurumun yeterliliğinden şüpheye düştüğüm için güvenle gönderebileceğim bir kurum olmamasını engel olarak görüyorum. K33 Özel psikolojik danışma merkezinde çalışanlar ise etik ikilemlerin çözümü konusunda yetkin olamamayı çözümün önündeki en önemli engel olarak gördüklerini belirtmişlerdir. Bunun da özellikle lisans programlarında bu konuların yeterli derecede ele alınmadığından kaynaklandığını ifade etmişlerdir. İkinci sırada, bireysel nedenler, üçüncü sırada ise politik ve kurumsal engelleri göstermişlerdir. Bazı katılımcıların görüşleri aşağıda sunulmuştur: Bence en önemli engel yetkin olmamak, deneyim eksikliğidir. Eğitimden kaynaklanan bir şey var. Çünkü ben lisans ve yüksek lisansta yeterli çeşitlilikte vaka ile çalışmadım. Eğer öyle olsaydı ne yapacağımı daha iyi bilirdim. K34 Kendimle ilgili farkındalıklarımın az olduğu durumlarda özellikle değer aktarımı ile ilgili belki çok fazla süpervizyon alamamak ya da kendimle çok fazla çalışmamış olmam engel olabiliyor. K11 Tartışma Çalışmada farklı kurumlarda çalışan psikolojik danışmanların en fazla gizliliğin sınırları ile ilgili ikilemler yaşadıkları görülmektedir. Bu sonuç literatürdeki diğer çalışmalarla uyumludur (Bodenhorn, 2006; Cappuzzi, 2002; Erdur-Baker ve Çetinkaya, 2007; Isaacs ve Stone, 1999; Kitchener ve Anderson, 2000; Lawrence ve Kurpius, 2000; Pope ve Vetter, 1992). Danışanların gizliliğinin korunması, psikolojik danışmanlık mesleğinin temel taşıdır. Psikolojik danışman ile danışan arasındaki güven ilişkisinin kurulması ve tüm danışmanlık sürecinin başarılı yürütülebilmesi için bu çok önemlidir. Psikolojik danışmanlık mesleğinin etik kurallarında da bu durum üzerinde önemle durulmaktadır (ACA, 2005; American School Counselor Association [ASCA] 2010; Corey, 2005; TÜRK PDR-DER, 2007). Bu çalışmada özellikle okul psikolojik danışmaları gizliliğin sınırları ile ilişkili olarak daha fazla çeşitlilikte ikilemler yaşadıklarını belirtmişlerdir. Bu ikilemleri çözerken de daha çok etik kuralları göz önünde bulundurup meslektaşlardan görüş aldıktan sonra danışana en az zararı verecek seçeneği belirleyip sonra çözüm bulduklarını belirtmişlerdir. Okulda reşit olmayan öğrencilerin sorumluluğu yanında öğrencilerin ailelerine ve yönetime karşı sorumlulukları olan psikolojik danışmanların bu üçgen içinde gizliliğin sınırları ile ilgili dengeyi sağlamakta zorlandıkları görülmektedir. Nitekim etik ikilemlerin çözümündeki en önemli engeller olarak okul yönetimine bağlı çalışmak, ailelerin işbirliğine yanaşmaması ve etik ikilemlerin çözümü konusunda yetkin olamamayı belirtmeleri bu sonucu açıklar niteliktedir. Psikolojik danışmanlık sürecinde küçüklerle çalışırken gizliliğin sınırları konusunda dengeyi sağlayabilmenin önemini Nugent ve Jones in (2005) şu cümlesi çok iyi vurgulamaktadır: Danışan çocuk olduğu için daha savunmasızdır ve yetişkinlerin kendisi hakkında verilen bilgiyi nasıl kullanacağı bilinmediğinden, verilecek söz konusu bilginin her an çocuk için kullanılacak bir silah haline dönüşme tehdidi olabileceği unutulmamalıdır. (akt., Gümüş ve Gümüş, 2010). Psikolojik danışmanlar bir şekilde ne yapmaları gerektiğine karar verseler de bunları nasıl uygulamaya geçireceklerini bilememeleri ile ilgili sıkıntılarını dile getirmişlerdir. Etik ikilemlerin ve sorunun farkındadırlar ama danışan-aile-okul idarecileri ya da yasal mercilerden oluşan üçgen içindeki dengeyi nasıl sağlayacakları konusunda kendilerini yetkin hissetmemektedirler. Literatürde bu konuda yapılan çalışmalara bakıldığında danışanların yaşları küçüldükçe okul psikolojik danışmanları için gizliliğin sınırlarının daha fazla sorun teşkil ettiği belirtilmektedir (Isaacs ve Stone, 1999). Çalışmaya katılan psikolojik danışmanların gizliliğin sınırları ile ilgili baskı hissediyor olmaları, bunu önemli bir ikilem olarak belirtmeleri ve yardım arayışı içine girmeleri etik açıdan bu konuya duyarlı olduklarının göstergesi olarak yorumlanabilir. Bu sonuçlara bağlı olarak psikolojik danışmanlara etik ikilemlerin çözümü ile ilişkili hizmet içi eğitim verilmesinin ve yetkin kişilerden süpervizyon alma fırsatının tanınmasının sorunlarının 1803

13 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ önündeki engelleri bir nebze de olsa hafifleteceği düşünülmektedir. Çalışmanın önemli bulgularından biri de okulda çalışan ve üniversitede akademisyen olarak çalışan psikolojik danışmanların en çok zorlandıkları ikinci ikilem çoklu ilişkilere ve rollere girmek ile ilgilidir. Bu sonuç literatürdeki daha önce yapılan çalışmalarla benzerlik göstermektedir (Erdur-Barker ve Çetinkaya, 2007; Moleski ve Kiselica, 2005; Pearson ve Piazza, 1997). Bodenhorn un (2006) okul psikolojik danışmanları ile yaptığı çalışmasında da psikolojik danışmanların en çok zorlandıkları ikinci ikilem alanı çoklu ilişkilere ve rollere girmek olarak belirtilmiştir. Çalışmada özellikle okulda çalışan psikolojik danışmanlar bununla ilişkili iki neden öne sürmüşlerdir. Birincisi kurumsal nedenlere bağlı okul idaresinin yüklediği görevler neticesinde çoklu ilişkilere girme, ikinci neden ise küçük bir yerleşim yerinde yaşıyor olmanın getirdiği tesadüfi karşılaşmalardır. Üniversitede çalışan psikolojik danışmanlarda tesadüfi karşılaşmalar ve öğrencilerden gelen hediyeleri alma ile ilgili ikilem yaşadıklarını belirtmişlerdir. Okul psikolojik danışmanları bazen okul müdürlerinin öğrencilerin bütünlüğüne saygı gösterilmesini engelleyen birtakım görevler verilebildiğini belirtmişlerdir. Bu sonuç özellikle okul yönetimini ve öğretmenleri okulda çalışan psikolojik danışmanların rolleri ve görevleri konusunda bilgilendirmeleri gerektiğini ortaya çıkarmıştır. Tesadüfi karşılaşmalarla ilgili olarak özellikle küçük yerleşim yerlerinde psikolojik danışmanların bu durumlara hazırlıklı olması gerektiği ve terapötik olmayan bağlamda danışanlarla görüşerek sosyal ilişkide kontrolü sağlamaları gerektiği ve kaçınılmaz olan bu ilişkinin kimin yararına olduğunu sorgulamaları gerektiği bildirilmektedir (Knapp ve Vandecreek, 2010). Psikolojik danışmanların çalıştıkları tüm kurum tiplerinde dışarıdan otorite, aile ya da danışan tarafından yetkin olmadıkları alanlarda çalışmaya ve hizmet vermeye zorlandıkları durumlarda ikileme düştükleri görülmektedir. Ayrıca bu alanda özellikle etikle ilgili herhangi bir ders almamış olma ve üniversitede okudukları lisans programlarında uygulama eğitimine yeterli düzeyde önem verilmemesi nedeniyle etik ikilemlerin çözümü konusunda kendilerini yetersiz hissettiklerini ve bunun ikilemleri çözerken karşılarına bir engel olarak çıktığını belirtmişlerdir. Çalışmanın bu bulgusu daha önce Erdur-Barker ve Çetinkaya nın (2007) yaptığı çalışmadaki bulgularla benzerlik göstermektedir. Psikolojik danışmanların bu sonuçların dışında belirtikleri diğer ikilemleri daha az yaşadıkları ve bu etik ikilemlerin çalıştıkları kurum tipine göre değiştiği görülmektedir. Örneğin okul psikolojik danışmanları gönülsüz şekilde aileleri ya da öğretmen tarafından gönderilen öğrencilerle çalışırken, özel psikolojik danışma merkezinde çalışanlar ücret belirlerken ya da kendi değer yargılarını sürece kattıklarını fark ettiklerinde, akademisyen psikolojik danışmanlar ise öğrenme ortamlarında ikilemler yaşadıklarını vurgulamışlardır. Bu sonuç farklı kurum tiplerinde çalışan psikolojik danışmanların mesleğin temel ilkeleri ile ilgili benzer ikilemler yaşayabilecekleri gibi çalıştıkları kurumun özelliğinden kaynaklanan farklı ikilem alanlarına da sahip olabileceklerini düşündürmektedir. Araştırmanın ikinci problemi olan etik ikilemlerle karşılaştığınızda ne yapıyorsunuz sorusuna verilen yanıtlar incelendiğinde psikolojik danışmanların çoğunun özellikle etik ilkeler üzerinde düşünerek karar verdikleri görülmektedir. Literatürde etik ikilemle ilgili durumu ortaya koyduktan sonra, zarar vermeme, adil olma, yararına olma, özerkliğine saygı duyma, sadakatli olma gibi ilkelerin ikilem durumunu nasıl etkilediğine bakılması gerektiğinin önemi vurgulanmaktadır. Bazen sadece bu ilkeler doğrultusunda inceleme yapılmasının bile ikilemin çözümü için yeterli olabileceği belirtilmektedir (Erdur-Barker ve Çetinkaya, 2007; Ergene, 2004; Gümüş ve Gümüş, 2010; Herlihy ve Corey, 2006; Pope ve Vasquez, 2007; Welfel, 2006;). Bu çalışmada özellikle akademisyen psikolojik danışmanların bu farkındalığa sahip olduğu gözlenmektedir. Fakat buna rağmen etik ikilemlerin çözümünde etik ilkelerin göz önünde bulundurulmasının yanında birçok farklı bakış açısından yararlanılması ve kişinin içinde bulunduğu durumun göz önünde tutulması ve yasal sürece de önem verilmesi gerektiği belirtilmektedir (Erdur-Barker ve Çetinkaya; Ergene; Gümüş ve Gümüş; Pope ve Vasquez). Bu çalışmanın sonuçlarına bakıldığında tüm kurum tiplerinde çalışan psikolojik danışmanların sıkıntıya düştükleri zaman farklı yardım kaynaklarını kullandıkları görülmektedir. Fakat ikilemlerin yasal boyutu ile ilgili çok fazla görüş belirtmedikleri görülmektedir. Bu eksikliği gidermek için üniversitelerin lisans programlarında psikolojik danışmanın yasal sorumlulukları hakkında daha fazla sorgulama yapmalarına imkân tanıyacak olanaklar sağlanmalıdır. Psikolojik danışmanlık alanında yasal konuların önemini Voltan-Acar (2003) psikolojik danışmanlık mesleğinin etik ilkelerini, hukuk mesleğinin ilkeleri ile karşılaştırdığı çalışmasında belirtmektedir. Araştırmanın üçüncü sorusu olan sizce etik ikilemleri çözmenizin önündeki engeller neler so- 1804

14 KOLAY AKFERT / Farklı Kurumlarda Çalışan Psikolojik Danışmanların Yaşadıkları Etik İkilemler ile Bu İkilemler... rusuna verilen yanıtlar incelendiğinde, okulda çalışan psikolojik danışmanlar etik ikilemlerin çözümündeki en önemli engel olarak politik ve kurumsal nedenleri göstermişlerdir. Erdur-Barker ve Çetinkaya nın (2007) yaptıkları çalışmada da bu nedenler vurgulanmaktadır. Etik ikilemlere düşmenin nedenlerinden birinin de çalışılan kurumun ilkeleri ile mesleğin ilkelerinin çatışması olduğunu hatırladığımızda (Gümüş ve Gümüş, 2010) bu beklenen bir sonuçtur. Politik ve kuramsal nedenlerin alt maddelerine bakıldığında özellikle okulda çalışan psikolojik danışmanların çoğunun ortaya koyduğu nedenin, okul müdürlerinin psikolojik danışmanlık mesleğinin etik ilkeleri hakkındaki bilgi eksikliği nedeniyle, mesleğin etik ilkeleri ile çelişen görev tanımları belirlemeleri ve bunun da psikolojik danışmanların etik ikilemleri çözmelerinin önündeki engel olarak görmeleridir. KKTC de okul psikolojik danışmanları Milli Eğitim Yasası na göre rehber öğretmen unvanıyla atanmakta ve okul yönetimine bağlı olarak çalışmaktadırlar (Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Tüzüğü, 2005). KKTC de okul müdürlerinin psikolojik danışmanların rol ve işlevlerine yönelik algısı ile ilişkili herhangi bir çalışmaya rastlanmamasına karşılık Türkiye de yapılan çalışmalarda okul müdürlerinin psikolojik danışmanların rol ve işlevlerine yönelik algıları ile ilişkili olumlu ve olumsuz yönlerde araştırma sonuçları bulunmaktadır (Deniz, 1993; Güven, 2003; Korkut- Owen ve Owen, 2008; Nazlı, 2007; Paskal, 2001). Bu sonuçların bir kısmı bu çalışmanın sonuçlarını destekler nitelikte olup okul yöneticilerinin psikolojik danışma hizmetlerini tam olarak bilmedikleri ve psikolojik danışmanlara görev tanımları dışında boş dersleri doldurma, sınav gözetmenliği vb. birtakım görevler verildiği belirtilmektedir (Deniz; Nazlı; Paskal). Bu çalışma sadece psikolojik danışmanların okul yöneticilerine ilişkin görüşlerini yansıttığı için, ileriki çalışmalarda okul psikolojik danışmanları, öğretmenler ve okul yöneticilerinin psikolojik danışmanlık hizmetlerine ilişkin algıları temel alınabilir. Buna ek olarak, her gruba yönelik psikolojik danışmanlık hizmetleri ve psikolojik danışmanların etik sorumlulukları ile ilişkili hizmet içi eğitimler düzenlenebilir. Sonuçta, üç kurum tipinde de çalışan psikolojik danışmanlar, önemli bir engel olarak etik ikilemleri çözme konusunda yeterli yetkinlikte olmadıklarını belirtmişlerdir. Bu sonuç psikolojik danışmanların etik ikilemleri çözme konusunda daha donanımlı olması için lisans eğitimi sürecinde etik ikilemler konusunda düşünmeye, sorgulamaya ve analiz etmeye daha çok yer verilmesi gerektiğinin ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Bu sonuçlar aynı zamanda mezuniyet sonrasında da psikolojik danışmanların gelişiminin devam etmesi için hizmet içi eğitim programlarının düzenlenmesi ve psikolojik danışmanın sürekli kendini sorgulaması için süpervizyon verecek kurumların yaygınlaştırılmasının önemiyle ilgili gerçeği de göstermektedir. Tüm bu sonuçlar bize KKTC de psikolojik danışmanların karşılaştıkları etik ikilemleri, etik ihlale dönüştürmeden çözümleyebilmesi için ivedilikle kültüre uygun etik standartların oluşturulması ve yasal düzenlemelerin yapılmasının gereğini göstermektedir. 1805

15 Educational Sciences: Theory & Practice - 12(3) Summer Educational Consultancy and Research Center Ethical Dilemmas Experienced by Psychological Counsellors Working at Different Institutions and their Attitudes and Behaviours as a Response to These Dilemmas Serpil KOLAY AKFERT a Near East University Abstract The purpose of this study is to determine the ethical dilemmas experiencing by the counsellors who work at different conditions and what they do to solve these dilemmas as well as the obstacles they have to deal with while resolving the dilemmas. This is a qualitative study in which multi-state pattern was used. For this research, 40 counsellors were chosen using maximum diversity sampling method. When the findings are examined, it can be seen that psychological counsellors working a universities, schools and private psychological counselling centres experience ethical dilemmas related to teaching environments, voluntarism and determination of service fee respectively. The common ethical dilemmas experienced in all institutions were found out as limitations to privacy, entering into multiple relations, and transfer of competences and values. It has been found out that they try to resolve these dilemmas by taking ethical rules into consideration, receiving help, engaging the counsellor in the process, conducting personal queries, or trying to stay in legal process. The obstacles to resolution of dilemmas are determined as political and institutional, lack of competence in resolution of ethical dilemmas and personal reasons. These results have been discussed under the light of literature and suggestions have been provided. Key Words Psychological Counsellor, Ethics, Ethical Dilemma, Ethical Behavior, Ethical Attitudes During the walk of life, it functions as a compass for distinguishing between right and wrong in terms of value definition. In philosophical sense, it is approached as theoretical examination of practical ethics. When other definitions of ethics are addressed, it can be seen that there are some approaches which view it as the activity of thinking about morals or the science of moral action. Some other approaches suggest that ethics is not about ultimate truth or unchanging principles and that it tells the relation of a person with him/herself, and that it is related to the extent to which he/ a Serpil KOLAY AKFERT is a Ph.D. candidate at Department of Psychological Counceling and Guidance in Near East University. Correspondence: Near East University, Faculty of Education, Department of Psychological Counceling and Guidance, Lefkoşa/TRNC. serpilkolay@ yahoo.com.tr. she takes others into consideration in the sense of a limited but meaningful function (Akarsu, 1998; Pieper, 1999; Şemin & Aras, 2004). In the field of psychological counselling, it can be seen that the concepts of ethics, values, morals, law and professionalism are used interchangeably. Corey, Corey, and Callanan (1998) have defined and concretized these concepts (cited in Erdur-Barker & Çetinkaya, 2007). In a few words, how ethical standards will be turned into Professional behaviour is an essential topic in psychological counselling which deserves more elaboration (Gümüş & Gümüş, 2010; Taştan & Yalçın, 2007). Ethical dilemma is defined as a situation which is caused by the chaos between two values in a decision-requiring circumstance or in circumstances when two or more options are encountered and there is a difficulty in deciding about which one is better; as

16 KOLAY AKFERT / Ethical Dilemmas Experienced by Psychological Counsellors Working at Different Institutions... a result of which the existing necessities cannot be met by present alternatives (Lindsay & Clarkson, 1999; Noureddine, 2001). In the literature, experiencing a conflict between suitable ethical standards is shown as the reason of an ethical dilemma during psychological counselling process. In addition, it is stated that psychological counsellors are suffering from ethical dilemmas due to such reasons as the complexity in application of idiosyncratic but tacit ethical standards, some conditions which prevent clear application of standards or situations that include a failure to distinguish between right and wrong and that involve an ethical problem (Ergene, 2004; Gümüş & Gümüş; 2010). In studies conducted abroad (Bodenhorn, 2006; Capuzzi, 2002; Davis & Mickelson, 2003; Hendrix, 1991; Herlihy & Corey, 2006; Knapp & Vandecreek, 2010; Lawrence & Kurpius, 2000; Lazovsky, 2008; Lindsay & Clarkson 1999; Pope & Vetter, 1992; Rae, Sullivan, Razo, & Alba, 2009) it is stated that the most common ethical dilemmas encountered in psychological counselling are privacy, blurriness of boundaries, fuzzy, multiple or conflicting relationships, academic environment, teaching dilemmas and education problems, and colleague behaviours. According to the conclusions of the only study in Turkey (Erdur-Barker & Çetinkaya, 2007), the ethical dilemmas most widely witnessed by school psychological counsellors are found as privacy, dual or multiple relations, voluntarism, Professional competence and expertise in field. Psychological counsellors have to have good command of ethical standards and legal responsibilities of the profession, be aware of the developments in the literature, have a conscious which rests on an integration of personal ethics and Professional ethics, and constantly engage in self-questioning so that they can deal with ethical dilemmas (Ergene, 2004; Herlihy & Corey, 2006; Pope & Vasquez, 2007; Welfel, 2006). It is believed that the number of ethical violations will increase if ethical dilemmas are not solved. Studies conducted by Koocher and Keith-Spielgel (1998) and Korkut, Müderrisoğlu, and Tanık (2006) concluded that one of the most important reasons for ethical violations conducted by those who work in psychological counselling professions is lack of sufficient knowledge in ethical-related subjects. On the other hand, a report by American Counselling Association (ACA) state that ethical violations are related to privacy problems, responsibility for duty and injunction, supervision and licence competence (ACA, 2010). Despite the importance of the concept of ethical dilemma in psychological counselling profession, when the studies in the field of psychological counselling conducted in Turkey and Turkish Republic of Northern Cyprus (TRNC) are examined, it can be seen that the studies related to ethical dilemma and the methods followed in the topic of the structure of ethical violations are not sufficient. For this reason the purpose of this study is to determine the structure of the ethical dilemmas faced by psychological counsellors working at different institutions and to gain information about what they do to solve these dilemmas and the nature of the obstacles they face when solving these dilemmas. Within the framework of the conducted study, it is believed that a specific database will be developed for establishing the ethical standards in the field of psychological counselling and contribution related to ethics will be made to the field. Purpose The purpose of this study is to determine the structure of the ethical dilemmas faced by psychological counsellors working at different institutions and to gain information about what they do to solve these dilemmas and the nature of the obstacles they face when solving these dilemmas. Method Research Design In this study multi-state pattern, which is a model of qualitative study, has been employed and various implementers of the field of psychological counselling (such as school psychological counsellors, academician psychological counsellors at universities, private psychological counsellors) are each accepted as an analysis unit. Working Group The participants in this study have been determined as p er purposive and maximum diversity keys sampling, which is one of the purposive sampling methods. The 40 participants are chosen among the psychological counsellors registered at Cyprus Turkish psychological counselling and guidance association (KTPDR-DER). As most of these members work at schools, 65% of our sample consists of psychological counsellors who work at schools, 20% consist of those who work at private psychological counselling centres and 15% consist of psychological counsellors who work as academicians at universities. It has been established that 85% (n=34) of participants are females, 15% (n=6) are males, with an average age of 31.6 and an average years in service of 6.85 years. In addition, it has been determined that 35% of the participants have taken a course on 1807

17 EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY & PRACTICE ethics during their studies whereas the remaining 65% have never taken such a course. Instrument Data related to the research have been obtained by means of semi-structured interview technique. The interview consists of two parts. In the first part questions have been asked with the purpose of obtaining the demographic information of the participants. The following questions have been asked in the second part: (1) What kind of ethical dilemmas are you facing when working in the field? (2) What do you do about these ethical dilemmas that you face? (3) What do you think are the obstacles for solving these ethical dilemmas? Expert opinion has been sought for validation followed by a preliminary work. In this way the form was given its final shape. Data Collection Procedure Research data were collected in spring semester of academic year. Interviews were performed by the researcher on a face-to-face basis and each took minutes. Permission was asked for audio recording and commitment to privacy was guaranteed. Analysing the Relevant Knowledge Content analysis was employed for analysing data. First, the data of 10 of the 40 researchers were evaluated by an expert other than the researcher herself and the consistency of the two data processers was checked. As a result of the calculation 80% level of consistency was detected (Miles & Huberman, 1994). Categorical analysis was conducted in this research and, in addition to the relevant literature, concept that appeared in findings were also found to be effective while categories and codes were being determined. Findings The findings of this research are submitted in three sections. The Ethical Dilemmas Most Frequently Emphasised by Psychological Counsellors As a result of content analysis, it was considered that it would be appropriate to handle the ethical dilemmas experienced by psychological counsellors under 7 headings privacy, complex relations and roles, competence, transfer of values, voluntarism, teaching environments and service fees. When the findings are examined, it was found out that the psychological counsellors working at universities mostly suffered from teaching environments, whereas those employed at schools experienced voluntarism and the psychological counsellors working at private psychological counselling centres had ethical dilemmas related to determination of service fee. The ethical dilemmas common in all institutions were found as boundaries of privacy, entering into complex relations, competence and transfer of values. Privacy: It has been found out that dilemmas related to privacy ranked first for those working at schools and private psychological counselling centres while they ranked second for those who work at universities as academicians. University staff stated that the dilemma they face about boundaries of privacy are mostly related to the cases that involve clients with a tendency to hurt themselves. The dilemmas that university staff experience about boundaries of privacy were classified under seven categories, namely dangerous behaviours, emotional or health-related problems, students with insecure situations, illegal acts, discipline board reports, pressure from administration or faculty members and cases of guardianship. Psychological counsellors who work at private psychological counselling centres expressed that they experienced dilemmas related to boundaries of privacy in situations that involve self-harming such as suicide, drug abuse among adults or teenagers, dangerous situations such as extra-familial physical or sexual abuse or contagious diseases. In addition, they stated that they had difficulty in determining the boundaries of privacy in familial counselling. Multiple Relations and Roles: When the structure of the dilemmas related to this category is evaluated as per the type of institution, it has been found out that it ranks second for those who work at schools and universities whereas it ranks last for those who work at private psychological counselling centres. Faculty members stated that they experienced dilemmas in their teaching environment due to presents given by students or pressures exerted by students or their close friends for receiving psychological help. In addition, as they lived in a small settlement, they suffered dilemma when they had to apply for the services that their clients provided. The participants who work as school psychological counsellors stated that they could be obliged to enter into multiple roles and relations due to the blurriness of their role definition or a lack of awareness in the management about the definitions of the profession. Or, they stated that in cases when they worked as psychological counsellors, they experienced dilemma when they had to see the children of people that they know. They claimed that the 1808

18 KOLAY AKFERT / Ethical Dilemmas Experienced by Psychological Counsellors Working at Different Institutions... obligation of lecturing courses which are outside their role definition and other tasks being assigned such as membership of disciplinary board, being on duty and exam supervisory required an authoritarian attitude to be assumed, therefore, caused dilemmas for them related to entering into multiple relations. Competence: Faculty members stated that when they have to lecture in areas which are not their expertise, they experienced dilemmas due to the feeling of incompetence in ethics and lack of knowledge about legal procedures in the early years of their profession; those working at schools expressed the same feelings when managers and families interfered with every issue as if they could solve things in a split second. Those working at private psychological counselling centres stated that they experienced ethical dilemmas when the clients brought an issue which is not in their expertise as well as in cases related to boundaries of confidentiality and non-competence. Transferring Own Values: Those working at schools stated that they could include their own values when giving ethical decisions in legal-procedure requiring cases when they have to inform police or social service institutions. Those working at psychological centres specified that when they encounter a situation which is not acceptable according to their own values, they have difficulty when they notice that they try to interfere with the problem via their own personal values. Voluntarism: Those working in school are the only ones who mentioned about dilemmas related to the category voluntarism. They stated that they felt dilemma as parents, teachers or the administration is not knowledgeable about engaging students with disciplinary problems in psychological counselling process without the will of those students. Fees and Payments: In this category those working at psychological counselling centres stated that they experienced dilemmas related to the difficulty in determining appropriate fees for clients with economic problems. Teaching Environments: In this category, faculty members stated that they experienced dilemmas related to not including practical education due to the class populations, graduating students with no competence and answering the requests by students for an increase in their scores. Attitudes and Behaviours of Psychological Counsellors related to the Problems that They Encounter When the answers given to the question what do you do when you encounter an ethical dilemma? are examined, they stated that they tried to solve the dilemmas in 6 ways taking into consideration ethical rules, receiving help, including the client into the process, making personal questioning, trying to stay within legal process and informing the management and teachers about ethical rules that apply for psychological counselling. Faculty members specified that they produced solutions by receiving help reading books and seeing experienced professionals and taking ethical rules into consideration. They also claimed that in the latter case, they considered such dimensions as being in advantage of the client and avoiding harm. In addition, they also stated that they informed the client about the dilemmas that they are going through and involve them in the process and engage in personal questioning. psychological counsellors who work at schools or private psychological counselling centres denoted that when they encounter an ethical dilemma they mostly discuss the situation with their colleagues followed by taking ethical rules into consideration so that the options which are less harmful for the student are considered. In addition, they also stated that they engaged clients into the process and performed personal questioning. The Situations which are Seen as Obstacles by Psychological Counsellors for Solving Ethical Dilemmas When the answers given to the question what do you think are the obstacles for you in solving ethical problems? are examined, the answers can be grouped under three categories: political - institutional, lack of competence in solving ethical dilemmas and personal reasons. Faculty members stated that personal reasons cultural structures, personal awarenesses, concerns and inability to act independently were obstacles for solving dilemmas. As for other categories, they associate political and institutional obstacles with the lack of supervisory agencies, and lack of competence in solving ethical dilemmas with the insufficiency of undergraduate programs and lack of knowledge about correctly analysing the dilemmas. School psychological counsellors indicated political and institutional factors as the most important obstacles for solving ethical dilemmas and associated it with the fact that they depend on school administration and are unable to perform their profession independently. In addition, they also denoted that insufficiency of such institutions as social services, which are necessary for guiding children; stand out as another obstacle in solving dilemmas. They claim that another obstacle for solving ethical dilemmas is undergraduate programs which do not provide 1809

19 EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY & PRACTICE them with relevant competencies. In addition, parents unwilling to cooperate are indicated as another important obstacle for solution. Those who work at private psychological counselling centres ranked the obstacles as follows: (i) lack of competence in ethical dilemmas, (ii) personal reasons and (iii) political institutional reasons. Discussion In this study when the ethical dilemmas experienced by psychological counsellors working at different types of institutions are considered, it can be seen that the most common dilemmas are those related to the boundaries of confidentiality. This result is consistent with other studies in the literature (Bodenhorn, 2006; Cappuzzi, 2002; Erdur-Barker & Çetinkaya, 2007; Isaacs & Stone, 1999; Kitchener & Anderson, 2000; Lawrence & Kurpius, 2000; Pope & Vetter, 1992). It is essential that the privacy of clients is protected so that a relation based on trust can be founded during psychological counselling process and the entire process can be managed with success (ACA, 2005; American School Counselor Association [ASCA], 2010; Corey, 2005; TÜRK PDR-DER, 2007). In this study especially school psychological counsellors stated that they experienced with more various dilemmas related to the boundaries of privacy. In addition to the responsibility of minor students at school, psychological counsellors are also responsible to the parents of the students and school administration; it is observed that psychological counsellors are having difficulty in maintaining the balance related to the boundaries of privacy within this triple-relation. As a matter of fact, this conclusion is supported by the fact that they mentioned being dependent on school administration, parents who are not willing to cooperate and lack of competence in solving ethical dilemmas as the most important problems in solving ethical dilemmas. The following expression from Nugent and Jones (2005) perfectly emphasise the importance of maintaining a balance in boundaries of privacy when working with minors during psychological counselling process: when the client is a child, he/she is defenceless yet and as he/she does not know how the adults will use the information given about him/her, one must always remember that such information can turn into a weapon which can be sued against the child. (cited in Gümüş & Gümüş, 2010). psychological counsellors are aware of ethical dilemmas and the problem at large, but they do not feel themselves competent about how to maintain the balance within the triangle formed by client-parents-school administration or legal bodies. When studies conducted in this are in the literature are reviewed, it can be seen that as the age of clients decrease, the boundaries of privacy becomes a bigger problem for psychological counsellors of schools (Isaacs & Stone, 1999). As a result, it is believed that providing psychological counsellors with on-the-job training related to the solution of ethical dilemmas and giving them the opportunity of receiving supervision from competent people can mitigate if not eliminate the obstacles for solving such problems. One of the important findings of the study is that the second area of dilemma for psychological counsellors who work at schools and universities is being obliged to enter into multiple relations and roles. This finding is similar to the conclusion of previous studies in the literature (Erdur-Barker & Çetinkaya, 2007; Moleski & Kiselica, 2005; Pearson & Piazza, 1997). The study of Bodenhorn (2006) conducted on school psychological counsellors support this conclusion. In our study especially the psychological counsellors working at schools indicated two reasons related to this finding: (i) entering into multiple relations due to the roles assigned by school administration for institutional reasons, and (ii) random encounters due to living in a small settlement. Psychological counsellors working at university stated that they experienced dilemmas related to receiving presents given by students and random encounters. School psychological counsellors claimed that school principals gave some tasks which compensate respect for the integrity of students. This result is a good indicator of the importance of informing school administration and teachers about the roles and tasks of psychological counsellors working at schools. As regards random encounters, it is suggested that especially in small settlements psychological counsellors should be prepared for such incidents and question themselves about the advantageous party in this relation which is unavoidable (Knapp & Vandecreek, 2010). In all types of institutions where psychological counsellors are employed it can be observed that they experience dilemma when they are forced by authorities, parents or clients to work and serve in a field where they are not competent. In addition, as they were not given any courses related to ethics and practical education was neglected by the undergraduate programs from which they graduated, they stated that they felt incompetence about solution of ethical problems which, in turn, appears as an obstacle in solving these dilemmas. This finding of the study is similar to the findings of Erdur-Baker & Çetinkaya (2007). It can be seen that psychological counsellors suffer less from other dilemmas other than these results 1810

20 KOLAY AKFERT / Ethical Dilemmas Experienced by Psychological Counsellors Working at Different Institutions... and that these ethical dilemmas vary depending on the type of their institution. This finding can mean that psychological counsellors working at different types of institutions can experience similar dilemmas related to the basic principles of the profession, but they can also have different dilemmas depending on the structure and nature of their institution. When the answers given to the second problematic of the study how you act when you encounter ethical dilemmas? are examined, it can be seen that most of the psychological counsellors decide by considering ethical principles in particular. In the literature, it is emphasised that examining the impact of such principles as not harming, being fair, being advantageous, respecting autonomy, and being loyal on the dilemma is essential after displaying the situation related to the ethical dilemma (Erdur-Baker & Çetinkaya, 2007; Ergene, 2004; Gümüş & Gümüş, 2010; Herlihy & Corey, 2006; Pope &Vasquez, 2007; Welfel, 2006). In this study it can be observed that especially academician psychological counsellors have such an awareness. However, it is also stated that in addition to taking ethical principles into consideration in solving ethical dilemmas, reference should be made to different viewpoints, the specific circumstances of the client should be considered and legal process should be respected (Erdur-Baker & Çetinkaya; Ergene; Gümüş & Gümüş; Pope & Vasquez). When the findings of this study are considered, it can be seen that psychological counsellors working at different types of institutions make use of a variety of helping tools when they feel such dilemmas. However, it can be sent hat they do not provide much opinion about the legal aspects of these dilemmas. This can be associated with the fact that they are not knowledgeable in this area. In order to fill this gap, undergraduate curricula of universities should provide psychological counsellor candidates with opportunities to question their legal responsibilities. Voltan-Acar (2003) emphasised the importance of legal issues in psychological counselling. When the answers given to the third problematic of the study what do you think are the obstacles for solving ethical dilemmas? are examined, psychological counsellors working at schools showed political and institutional reasons as the most important obstacles for solving ethical dilemmas. The study of Erdur-Barker and Çetinkaya (2007) also emphasises these underlying reasons. When it is remembered that one of the reasons for experiencing ethical dilemmas is the conflict between principles of the institution and principles of the profession (Gümüş & Gümüş, 2010), this is an expected result. When the constituents of political and institutional reasons are considered, it can be seen that the reason indicated by most of the psychological counsellors working at schools is that they develop role definitions which are in conflict with the ethical principles of the profession due to their lack of knowledge about the ethical principles of the psychological counselling profession. In TRNC, psychological counsellors are assigned as guiding teachers as per the law on national education and report to the school administration (Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Tüzüğü, 2005). No studies have been conducted so far in TRNC on the perception of school principals for the roles and functions of psychological counsellors; however, studies conducted in Turkey indicate some negative and positive results related to the perception of school principals for the roles and functions of psychological counsellors (Deniz, 1993; Güven, 2003; Korkut-Owen & Owen, 2008; Nazlı, 2007; Paskal, 2001). Some of these findings support the conclusion of this study and state that school managers do not have a full comprehension of psychological counselling services and assign psychological counsellors some tasks outside their role definition such as substituting other teachers, exam supervision etc. (Deniz; Nazlı; Paskal). This study only reflects the views of psychological counsellors related to school managers; further studies can concentrate on perceptions of school psychological counsellors, teachers and school managers about psychological counselling services. According to the results of such studies, psychological counselling can be provided to each group and on-the-job training activities can be organized on ethical responsibilities of psychological counsellors. In addition, most psychological counsellors working at all three types of institutions indicated as another obstacle that they are not competent in solving the ethical problems. This result emphasises the importance of integrating into undergraduate curricula consideration, questioning and analysing activities about ethical dilemmas so that psychological counsellors can be more equipped in solving ethical dilemmas. These findings also clarify the fact that on-the-job training activities are essential for life-long development of psychological counsellors after graduation and supervisory bodies should be more common to facilitate self-questioning by psychological counsellors. All these results show that culture-considerate ethical standards have to be established and legislation should be made urgently so that psychological counsellors in TRNC can solve ethical problems they experience before they are turned into ethical violation. 1811