ÜNİTE. FİZYOPATOLOJİ Doç. Dr. Serap YILDIRIM İÇİNDEKİLER HEDEFLER KAN GLUKOZ METABOLİZMASI BOZUKLUKLARI

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "ÜNİTE. FİZYOPATOLOJİ Doç. Dr. Serap YILDIRIM İÇİNDEKİLER HEDEFLER KAN GLUKOZ METABOLİZMASI BOZUKLUKLARI"

Transkript

1 HEDEFLER İÇİNDEKİLER KAN GLUKOZ METABOLİZMASI BOZUKLUKLARI Kan Şekeri (Glukoz) Metabolizması Kan Glukoz Metabolizmasında Etkili Hormonlar Diyabetojenik Etki Kan Şekeri Değerleri Kan Glukoz Metabolizması Bozuklukları Hiperglisemi (kan şekerinde patolojik artış) nedenleri Hipoglisemi (kan şekerinde patolojik azalış) nedenleri FİZYOPATOLOJİ Doç. Dr. Serap YILDIRIM Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Glukoz metabolizmasını açıklayabilecek, Kan şekeri (glukoz) metabolizmasında görevli hormonların etkilerini kavrayabilecek, İnsülinin dokulardaki etkisini anlayabilecek, Diyabetojenik etkili hormonları sayabilecek ve haklarında bilgi verebilecek, Kan glukoz metabolizması bozukluklarını sınıflandırabilecek, Diyabetes Mellitus hakkında bilgi verebilecek, Hipoglisemi bulgularını sayabileceksiniz. ÜNİTE 4

2 GİRİŞ Glukoz, insan vücudu için en önemli enerji kaynaklarından biridir. Besinlerden aldığımız glukoz yemeklerden sonra barsaklardan emilerek kana karışır ve intersellüler sıvıdan hücrelerin ihtiyacına göre alınarak kullanılır. Kan glukoz seviyesinin yüksek olması (hiperglisemi) ve düşük olması (hipoglisemi) hücre ve dokulara zarar verir. İnsülin, yemeklerden sonra kan glukoz seviyesini azaltarak normal seviyelerde tutmaya çalışırken; glukagon, kortizol, büyüme hormonu ve adrenalin ise açlık durumunda kan glukoz seviyesini artırarak normal seviyelerde tutmaya çalışır. Glukoz metabolizma bozuklukları toplumda sık görülen ve hem yaşam kalitesini hem de yaşam beklentisini düşüren hastalıkları içerir. Bu gruptaki hastalıkları hiperglisemik ve hipoglisemik hastalıklar olarak sınıflandırabiliriz. Hiperglisemik hastalıklar arasında diyabetes mellitus, gestasyonel diyabet, cushing hastalığı, gigantizm, akromegali, şiddetli tirotoksikoz, akut pankreatit, şok ve feokromasitoma bulunurken; hipoglisemiye neden olan durumlar arasında ise dışarıdan aşırı insülin verilmesi, pankreas beta hücrelerinin hiperplazisi, kanseri, adenoması (insülinoma), kortizol, adrenalin gibi insülin antagonistlerinin eksikliği bulunur. Diyabetes mellitus, kan glukoz metabolizması bozuklukları arasında en sık görülen ve ciddi bulgulara neden olan kronik (uzun süreli seyreden) bir hastalıktır. Diyabetin görülme sıklığı hareketsiz yaşam tarzı, artan obezite (şişmanlık), sağlıklı olmayan beslenme alışkanlıkları ve stres gibi faktörler nedeniyle artmaktadır. Genetik ve çevresel pek çok etken diyabet hastalığının oluşumunda rol oynamaktadır. Diyabet ilerlediğinde hastalarda görme kaybı gibi göz sorunları, böbrek yetmezliği gibi böbrek sorunları, ağrı ve his kaybı gibi duyusal ve sinirsel sorunlar, kalp ve dolaşım sistemi sorunları, felç, gangren, uzuv kaybı gibi durumları kapsayan komplikasyonlar meydana gelir. Dünyada her 10 saniyede bir kişi diyabetin neden olduğu komplikasyonlar nedeni ile yaşamını yitirmektedir. Bu nedenle diyabetten korunma, erken tanı ve tedavisi oldukça önemlidir. Kan Şekeri (Glukoz) Metabolizması İnsülin kandaki glukozun hücreler tarafından kullanılmasını sağlar. Glukoz en basit tanımıyla, kullanılabilir biyolojik şeker olarak bilinir. Bu en küçük şeker parçası insan vücudu için hayati gerekliliğe sahiptir. Basit kan şekeri yani glukoz vücut için en etkili ve en önemli enerji kaynaklarından biridir. Tüm hücreler enerji kaynağı olarak glukozdan faydalanırlar. Hatta beyin hücreleri ve alyuvarlar (eritrosit) gibi bazı hücreler enerji kaynağı olarak sadece glukozu kullanırlar. Yemek yemenin ardından barsaklardan emilen glukoz doğrudan kana geçer. Kan şekerinin yükselmesine sebep olan bu durum, pankreastaki beta hücrelerinden hızla insülin adı verilen hormonun salgılanmasına yol açar. İnsülin hormonu, kandaki glukozun hücrelere geçmesine ve hücreler tarafından alınan glukozun enerji kaynağı olarak değerlendirilmesine yardımcı olur. Hücreler tarafından kullanılmayan glukoz fazlası ise ya karaciğer ve kas dokusunda glikojene dönüşüp depolanır ya da başka bir enerji kaynağı olan yağa dönüştürülür. Bu sayede glukozun fazlası kandan uzaklaştırılarak kan glukozu (kan şekeri) oranları normal bir seviyede tutulmuş olur. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

3 Kan glukozunun normal seviyelerde tutulması ve hücreler tarafından kullanılması için insülin hormonu mutlaka gereklidir. Kan şekeri düzeyine glisemi adı verilir. Normal sınırlardaki glisemiye normoglisemi adı verilir. Normal sınırın altındaki glisemiye hipoglisemi adı verilir. Normal sınırın üstündeki glisemiye hiperglisemi adı verilir. Kan şekeri düzeyinin normal değerinin üzerinde olmasına hiperglisemi denir. Hiperglisemi (kan şekerinin yüksekliği), insülinin yeterli salgılanmadığı veya dokularda insüline karşı duyarsızlık olduğu zaman ortaya çıkar. Kan şekerinin normal değerinin altında olmasına ise hipoglisemi denir. Kan glukoz değerini insülinden başka glukagon, kortizol, büyüme hormonu ve epinefrin gibi hormonlar da etkiler. Kan Glukoz Metabolizmasında Etkili Hormonlar İnsülin Yemekten sonra emilen glukozun büyük bir kısmının karaciğerde glikojen olarak depolanmasını sağlayan hormon insülindir. İnsülin ilk kez 1922'de Banting ve Best tarafından pankreastan izole edilmiştir ve ağır diyabet hastalarını bir gecede, ölüme mahkûm olmaktan çıkarıp hemen hemen normal bir yaşama döndürmüştür. İnsülin, pankreas adacık hücrelerinden en yoğun olarak salgılanan hormondur. İnsülin, şekerin enerji elde edilmek amacıyla kullanılacağı vücut hücrelerine girmesi için gereklidir. Glukoz metabolizmasının en önemli kontrolörüdür. İnsülin, şekerin hücre içine girebilmesi için hücrenin kapısını açan bir anahtar işlevi görür. Aynı zamanda kan şeker düzeylerinin istenilen sınırlar içinde tutulması açısından önemlidir. İnsülin yetersizliği veya eksiliğinde kandaki şeker miktarı yükselir. Günün büyük bir bölümünde kas dokusu enerji gereksinimi için glukoz yerine yağ asitlerine bağımlıdır. Bu durumun ana nedeni normal dinlenme hâlindeki kas zarının, kas lifi insülinle uyarılmadığı sürece glukoza çok az geçirgen olmasıdır. Öğünler arasında salgılanan insülin miktarı önemli miktarda glukozun kas hücreleri içine girmesini artırmaya yetmeyecek kadar azdır. Kaslar yemek sonrası, egzersiz yapmayacak olsa bile glukoz kas hücreleri içine bol miktarda taşınır ve glukozun büyük kısmı kas glikojeni hâlinde depolanır. Bu depolanma sınırı konsantrasyonun %2-3'ü kadardır. Glikojen daha sonra kas tarafından enerji üretimi için kullanılabilir. Bu depo kaslar için özellikle kısa sürede büyük enerji üretimi için yararlıdır. İnsülinin bütün etkileri içinde en önemli olanlarından biri, yemekten sonra emilen glukozun büyük bölümünü derhal karaciğerde glikojen hâlinde depo ettirmesidir. Glikojen, karaciğerde hemen hemen 100 gr depo glikojen olacak şekilde, toplam karaciğer kütlesinin yaklaşık % 5-6 sına ulaşacak kadar artabilir. Kan glukozunda azalma, pankreastan insülin salgısında azalmaya neden olur. Glukozun beyin tarafından alınması ve kullanılımı üzerine insülin etkisizdir. Beyin hücreleri normalde glukoza geçirgendir ve glukozu insülinin aracılığı olmaksızın kullanabilirler. Kan glukoz düzeyi, mg/100 ml arasındaki çok düşük düzeylere indiğinde, bayılma, konvülsiyonlar ve hatta komaya yol açan ilerleyici sinirsel irritabilite ile karakterize hipoglisemik şok semptomları gelişir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

4 Glukagon Glukagon hormonu insülin gibi pankreastan salgılanır. Ağırlıklı olarak karaciğerde etkindir. Etkisi, insüline terstir; yani kan glukoz miktarını artırır. Karaciğerde glikojen yıkımını artırır ve kana daha fazla glukoz geçişini sağlar, yine karaciğerde yağ ve protein gibi maddelerin gukoza dönüşümünü sağlar. Bu şekilde kan glukozunu artırır. Stres ve egzersiz glukagon salınımını indükler. Büyüme Hormonu Ön hipofiz bezi tarafından salgılanan bir polipeptittir. Vücudumuzda beyin dâhil tüm dokuların büyüme ve gelişmesini sağlar. Boyun uzaması, ekstremitelerin orantılı olarak uzaması, doku ve organların gelişip büyümesi, beyin dokusunun gelişmesi ve zekâ gelişimi üzerine çok büyük role sahiptir. Çocuk ve genç yaşlarda daha fazla salgılanmak üzere tüm yaşlarda salınımı devam eder. Büyüme hormonunun az salgılanması yaşlanmayı hızlandırır ve kişinin tüm dokularında hızlı dejenerasyona neden olur. Glukagon, adrenalin, kortizol, büyüme hormonu ve tiroksin kan şekerini arttıran hormonlardır. Büyüme hormonu, glukoz metabolizması üzerine glukagona benzer şekilde etki ederek kan glukoz miktarını artırır, insülinle ise zıt etki gösterir. Aşırı salgılanması durumunda kan şekeri normal değerinin üstüne çıkar, tekrar normal değerlere düşmesi için pankreastan daha fazla insülin salgılanması gerekir. Adrenalin (Epinefrin) Adrenalin, böbreküstü bezi medullası tarafından salgılanan bir katekolamindir. Karaciğer ve iskelet kasında depolanmış glikojenin yıkılmasına neden olarak kan glukoz miktarını artırır. Yine karaciğerde yağ ve protein gibi maddelerin glukoza dönüşümünü sağlayarak kan glukoz miktarının artmasına katkıda bulunur. Fiziksel ya da ruhsal stres epinefrin üretimini arttırır ve enerji için glukoz salınımını arttırır. Kortizol Böbreküstü bezinden salgılanır. Özellikle açlık durumunda yağların yıkılmasına ve bunlardan glukoz sentezlenmesine neden olur. Böylece kişide açlık durumunda kan şekerinin düşmesini önler. Kortizol eksikliğinde, açlıkta beyin işlevini bozacak düzeyde hipoglisemi oluşabilir. Bu etkiyi sağlamak için çok az miktarda kortizol yeterlidir. Kortizol miktarının çok yüksek olması ise insülin yetmezliğine benzer şekilde kan glukozunun çok yükselmesine sebebiyet verir. Tiroksin Tiroid bezi tarafından salgılanır. Esas görevi vücutta metabolizma hızını düzenlemektir. Tiroid hormon seviyesi arttığında metabolizma hızı artarken, hormon seviyesi azaldığında metabolizma hızı azalır. Metabolizma hızı arttığında vücut ısısı artar, azaldığında ise vücut ısısı azalır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4

5 Glukoz metabolizmasının düzenlenmesinde direkt olarak yer almaz fakat karaciğerde glikojen yıkımını uyarır ve intestinal glukoz emilimini artırır. Böylece kan glukoz seviyesini yükseltir. Diyabetojenik Etki Kan şekeri (glukoz) metabolizmasında etkili hormonlar başlığında anlatıldığı gibi insülin kan glukozunu düşürürken; glukagon, büyüme hormonu, epinefrin ve kortizol hormonları kan glukozunu artırarak insüline zıt etki gösterir. Bu nedenle bu saydığımız hormonlara diyabetojenik etkili hormonlar adı verilir. Bu hormonların normal düzeyleri kan glukozunun aşırı düşmesini önler ve kişiyi hipoglisemiden korur. Ancak fazla miktarda salgılandıklarında ise hiperglisemiye neden olarak diyabet hastalığına benzer tablonun ortaya çıkmasına neden olurlar. Kan glukozunun normal seviyelerde olabilmesi için bu hormonlarında, insülininde dengede olması gerekir. Kan Şekeri Değerleri Açlık kan şekeri mg/dl arasında değişir. Yemeklerden sonra kan şekeri düzeyi 160 mg a kadar yükselebilirse de bu düzey genellikle 130 mg ı geçmez. Yükselen kan şekeri düzeyi 2-3 saat içinde tekrar normal düzeyine iner. Normal olarak idrarda çok az miktarda glukoz bulunur. Bu miktar % arasındadır. Bu düşük düzey idrarda glukoz ölçen test yöntemleriyle pozitif sonuç vermez. İdrarda glukoz bulunmasına glukozüri adı verilir. Kandaki şeker düzeyinin artışı glukozüri ye neden olmaktadır. Genel olarak kan şekeri düzeyi 180 mg/dl yi aşarsa idrarda glukoz görülür. Bu değere böbrek eşiği denmektedir. Açlık kan şekeri seviyesi 126 mg/dl veya 2 saatlik yemek sonrası glukoz seviyesi 200 mg/dl nin üzerinde ise diabetes mellitus tanısını destekler. Kan glukoz konsantrasyonu birçok biyokimyasal reaksiyon ve hormonlar tarafından düzenlenir. Normalde insülin ve diğer hormonlar glukozu dar sınırlar içinde tutar. Açlık kan şekeri, 2 saatlik yemek sonrası glukoz seviyesi ve glukoz tolerans testleri diabetes mellitus tanısında kullanılır. Kan Glukoz Metabolizması Bozukları Hiperglisemi (kan şekerinde patolojik artış) nedenleri Diyabetes Mellitus Cushing Sendromu Gigantizm Ve Akromegali Şiddetli Tirotoksikoz Akut Pankreatit Şok ve Feokromasitoma Atağında Dolaşımda Adrenalin Artışı Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5

6 Dünyada diyabet sıklığı giderek artmaktadır. Günümüzde dünyada 382 milyon şeker hastası bulunmaktadır. Diyabetes mellitus Kan glukoz seviyesi birçok biyokimyasal reaksiyon ve hormonlar tarafından düzenlenir. Normalde insülin ve glukagon gibi diğer hormonlar glukozu dar sınırlar içinde tutar. Açlık kan şekeri, 2 saatlik yemek sonrası glukoz seviyesi ve glukoz tolerans testleri diabetes mellitus tanısında kullanılır. Kan glukoz metabolizması bozuklukları arasında en sık görülen ve ciddi bulgulara neden olan kronik (uzun süreli seyreden) bir hastalıktır. Bu hastalıkta kan şekeri (glukoz) miktarı çok fazla artar. Enerji kaynağı olarak kan şekerine ihtiyacımız olsa da, fazlası vücudumuzda bazı bozukluklara neden olur. Genetik ve çevresel pek çok etken diyabet hastalığının oluşumunda rol oynamaktadır. Bu etkenler sonunda insülinin yetersiz salınması ve/veya vücut dokuları üzerine yetersiz etkisine neden olmakta ve bu durum hiperglisemi ile seyretmektedir. Dünyada yaklaşık her 21 saniyede bir kişiye diyabet tanısı konmakta ve yine dünyada her 10 saniyede bir kişi diyabet ya da diyabetin neden olduğu komplikasyonlar nedeni ile yaşamını yitirmektedir. Diyabetin görülme sıklığı hareketsiz yaşam tarzı, artan obezite (şişmanlık), sağlıklı olmayan beslenme alışkanlıkları ve stres gibi faktörler nedeniyle artmaktadır. Beyin hücreleri ve eritrositler dışında hemen hemen tüm hücreler enerji kaynağı olarak glukozu kullanabilmek için insüline ihtiyaç duyarlar. İnsülin varlığında ekstrasellüler sıvıdaki glukoz hücre zarından geçerek hücre içine girebilir ve hücre için gerekli ATP sentezinde kullanılır. İnsülin yetersizliğine bağlı olarak karbonhidratlardan yeterince yararlanılamaz, glikojenoliz ve glukoneogenez metabolik yollarının artışına bağlı olarak hiperglisemi ve glukozüri ortaya çıkar. Diyabetli kişilerde hücreler glukozdan yeterince faydalanamayınca enerji olarak yağlardan yararlanmaya başlar. Yağlar hidroliz edilerek yıkıldıklarında, yağ asitlerinden enerji elde edilir. Yağların parçalanması ile keton cisimcikleri de ortaya çıkar. Yağların hidrolizine ve yağ asidi yıkımının artışına bağlı olarak keton cisimlerinin konsantrasyonu artar. Keton cisimcikleri asidik karekterdedir, miktarı arttıkça vücut sıvılarının ph ını düşürür ve asidoza neden olur. Asidozis-Ketozis Diyabetes Mellitus Yüksek Glukoz Seviyesi Triaçilgliserol Mobilizasyonu Aşırı Keton Cisimciği Oluşması (Asetoasetik asit, Hidroksibütirik asit) Asidozis Koma ve Ölüm (İnsüline Bağlı Diyabette) Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6

7 Hastalık ilerlediğinde ortaya çıkan diyabetin ciddi sonuçları Göz sorunları- Retinopati ve görme kaybı (körlük) Böbrek sorunları- Nefropati ve böbrek yetmezliği (diyaliz/böbrek nakli gerekebilir.) Duyusal/Sinirsel sorunlar- Nöropati (ağrı, his kaybı) Kalp/Dolaşım sistemi sorunları- Ateroskleroz, kalp krizi ve kalp yetmezliği İnme Felç Ayak sorunları- Gangren, uzuv kaybı gibi durumları kapsayan komplikasyonlar meydana gelebilir. Diyabetes mellitus sınıflandırması: Tip 1 Diyabet Tip 2 Diyabet Gestasyonel Diyabet Tip 1 diyabetes mellitus Daha çok çocuklarda ve genç erişkinlerde görülür. Hastaların % 75 inde hastalık 30 yaşından önce başlar. Hastalar genellikle kilo fazlası bulunmayan ve Tip-1 diyabetin aksine zayıf hastalardır. Tip 1 diyabet, pankreasta bulunan ve insülin üreten beta hücrelerinin otoimmün bir süreç (vücudun bağışıklık sisteminin kendi hücrelerini tanıyamaması) nedeniyle zarar görmesi sonucu meydana gelmektedir. Tip 1 diyabet hastalarında durum genellikle geçirilmiş bir enfeksiyonu takiben ortaya çıkmaktadır. Enfeksiyon etkenine karşı oluşan antikorlar pankreas beta hücrelerini harap etmekte ve bu hücrelerden artık insülin salgısı yapılamamaktadır. Bu hastalarda insülin yetersizliği olduğundan hastalar ömür boyu insülin hormonunu dışarıdan (enjeksiyon yoluyla) almak zorundadırlar. Bu nedenle Tip 1 diyabet İnsüline Bağımlı Diyabet (Insulin Dependent Diabetes Mellitus=IDDM) olarak da isimlendirilmektedir. Genel olarak toplumdaki tüm diyabet hastalarının % 10 unu Tip 1 diyabet vakaları oluşturmaktadır. Semptomları poliüri, polidipsi, hızlı kilo kaybıdır ve genellikle akut olarak ortaya çıkar. Tip 2 diyabetes mellitus Daha çok erişkin ve kilolu hastalarda görülen diyabet tipidir. Vücutta pankreas dokusundan insülin salgılanmasına rağmen periferik dokularda insüline duyarsızlık vardır. Tedavide insülin pek etkili değildir. Bu diyabet tipine insüline bağımlı olmayan diyabet -none insuline dependent diabetes mellitus (NIDDM) denir. Bireylerin yaklaşık % 90 ı Tip 2 diyabettir. Obezite sıklıkla bu durumla birlikte bulunur, hastaların kilo vermesi çoğunlukla tek başına hiperglisemiyi düzeltir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

8 Anne yaşı, gestasyonel diyabet görülme insidansını etkileyen faktörlerden biridir. Büyüme hormonunun ergenlikten önce aşırı salgılanması gigantizme sebep olurken, ergenlikten sonra aşırı salgılanması akromegaliye sebep olur. Gestasyonel diyabet Gestasyonel diyabet (GDM) ilk kez gebelikte ortaya çıkan ya da gebelik sırasında tanı konulan glukoz tolerans bozukluğudur. Gebelikte glukoz intoleransının başlaması ya da saptanması ile karakterize durumdur. Normal gebelik özellikle ikinci trimesterin geç dönemleri ve üçüncü trimesterde artmış insülin direnciyle beraberdir. Diyet ve ilaç tedavisi ile kontrol edilmeye çalışılır. Gebelik sona erdiğinde genellikle kendiliğinden düzelir. Gestasyonel diyabet görülme sıklığını etkileyen bir başka faktör de anne yaşıdır. Yapılan çalışmalarda 25 yaş altı kadınlarda diyabet insidansı % 0,4 0,8 iken, 25 yaş üstü grupta bu oran % 4,3 5,5 dir. Gebelik döneminde, büyüme hormonu ve kortizol düzeylerindeki artış nedeniyle insülin direnci görülme ihtimali artar ve kan glukozu yükselir. Cushing sendromu Cushing sendromu, böbrek üstü bezinden salgılanan kortizol hormon düzeylerinin yüksek seyretmesiyle ortaya çıkan bir durumdur. Bazen hiperkortizolizm olarak da adlandırılan Cushing sendromunun en yaygın nedeni dışarıdan alınan kortikosteroid tedavisidir. Vücutta fazla olan kortizol bazı kendine özgü belirtilere neden olur. Bunlar: Şeker hastalığı (yüksek kan şekeri) Omuzlar arasında yağlı hörgüç (buffalo hörgücü) Ay dede yüz (yuvarlak yüz) Deride pembe veya mor renkli sitrialar (çizgiler) Hipertansiyon (yüksek kan basıncı) Osteoporoz (kemik kaybı) Diyabete neden olabilecek glukoz intoleransının sebebi yüksek kortizol seviyesinin insülin yetmezliğine benzer şekilde kan glukozunun çok yükselmesine sebebiyet vermesidir. Çünkü kortizolün yağların yıkılmasına ve bunlardan glukoz sentezlenmesine neden olur. Sonuç olarak kortizol fazlalığı kan şekerini arttırır ve glukoz intoleransına sebebiyet verir. Gigantizm ve akromegali Hipofiz bezinin ön lobundan salgılanan büyüme hormonu fazlalığına bağlı çocuklarda gigantizm oluşurken, yetişkinlerde akromegali hastalığı oluşur. Her iki hastalıkta da büyüme hormonu fazlalığına bağlı olarak kan şekeri yüksekliği ve glukoz intoleransı vardır. Büyüme hormonunun aşırı salgılanması sonucu doku ve organlar aşırı gelişir. Çocuklarda boyun aşırı uzamasına bağlı devlik hastalığı oluşur. Yetişkinlerde ise ergenlikten sonra boy uzaması durduğu için el, ayak, kaş çıkıntıları, burun ve çene gibi uç noktalarda uzama ve genişleme ile karakterize akromegali olarak adlandırılan hastalık oluşur. Büyüme hormonu fazlalığına bağlı vücutta oluşan diğer belirtiler şunlardır: Şeker hastalığı (Kanda insülin seviyesi yüksek olmasına rağmen kan şekeride yüksektir) 2,5-2,8 metre boy uzunluğu Kalp, böbrekler, karaciğer ve dalak gibi yumuşak dokularda büyüme. Baş ağrısı Görme bozukluğu Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8

9 Kan şekeri yüksekliğinin sebebi büyüme hormonunun insülin etkisine zıt etkili olmasına bağlıdır. Büyüme hormonu vücutta enerji kaynağı olarak yağların yakılmasını sağlarken, glukozun hücreler tarafından kullanılmasını engeller. Hücrelerin glukozu kullanabilmesi için pankreastan daha çok insülin hormon salınımı olur. Ancak yinede yüksek büyüme hormonu seviyeleri hücrelerin glukozu kullanabilmesine izin vermez. Sonuçta kanda hem insülin hem de kan glukozu yüksektir. Şiddetli tirotoksikoz Tiroid bezinin aşırı çalışması nedeniyle aşırı oluşan tiroid hormon salınımı sonucu hastalarda kilo kaybı, sinirlilik, huzursuzluk, sıcağa tahammülsüzlük, terleme, kas gücü kaybı ve çarpıntı gibi yakınmalara neden olan tabloya tirotoksikoz (zehirli guatr) denir. Tirotoksikoz hastalığında tiroit hormonunun aşırı salgısına, genellikle tiroit bezinin yaygın ve aşırı büyümesinden kaynaklanan guatr, gözkapağı çekilmesi ve diğer göz bulguları ile birlikte egzoftalmi (gözün belirgin biçimde yuvasından dışarı fırlaması) eşlik eder. Tiroit bezinin boyutları normalin çok üstüne çıkabilir. Hasta sinirli, huzursuz ve aşırı duyarlıdır; sıklıkla uykusuzluk, kilo kaybı, kaslarda güçsüzlük ve erime, ruhsal dengesizlik ve ishal görülür. Tiroid hormonunun fazla salınması karaciğerde glikojen yıkımını uyarır ve intestinal glukoz emilimini artırır. Böylece kan glukoz seviyesini yükseltir. Ciddi olgularda tiroit bezinin bir bölümünün ya da tamamının ameliyatla çıkarılması gerekir. Akut pankreatit Akut pankreatit, ani başlayan bir pankreas inflamasyonudur. Akut pankreatitde pankreas değişik derecelerde hasar görür. Bu hasar bazen sadece pankreas hücrelerinin ölümüne neden olabildiği gibi, inflamasyondan dolayı ortaya çıkan bazı kimyasal maddeler olayı yaygınlaştırarak vücudun tamamını ilgilendiren genel bir şok hâline de dönebilir. Pankreas hem iç salgı (endokrin: Örn. insülin) hem de dış salgı (ekzokrin: Örn. amilaz, lipaz, tripsin gibi) yani sindirime yardımcı maddeler salgılar. Bu dış salgı içindeki maddeler inaktif formda olup, bağırsakta aktif hâle geçerler ve yağ, şeker ile proteinlerin parçalanmasını sağlarlar. Akut pankreatitte bu maddeler daha pankreas içindeyken aktif hale geçip dokuları parçalamaya başlarlar. Akut pankreatitde, pankreas dokusunun harabiyetine bağlı olarak adacık hücrelerinden yeterli insülin salınamaması sonucu kan şekeri yükselir. Akut pankreatit geçirerek pankreas dokusu büyük oranda zarar görmüş kişi ömrünün geri kalan kısmını insüline bağımlı olarak yani diyabet hastası olarak geçirir ve dışarıdan insülin hormonu alması gerekir. İnsülinomanın kesin tedavisi cerrahi olarak tümörün çıkartılması ile sağlanır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9

10 Sık idrara çıkmak, sık acıkmak, fazla su içmek, yaraların geç iyileşmesi ve sık sık mantar enfeksiyonu geçirmek hiperglisemi bulguları arasında yer alır. Şok ve feokromasitoma Şok ve feokromasitoma atağında böbreküstü bezinden salgılanan adrenalin dolaşımda aşırı miktarda artar ve kan glukoz miktarının artmasına neden olur. Adrenalin, karaciğer ve iskelet kasında depolanmış glikojenin yıkılmasına neden olarak kan glukoz miktarını artırır. Adrenalin ayrıca karaciğerde yağ ve protein gibi maddelerin glukoza dönüşümünü sağlar ve kan glukoz miktarının artmasına katkıda bulunur. Hem şok hem de feokromasitoma atağı durumunda hastayı kaybetmemek için tedaviye zaman kaybetmeden başlamak gerekir. Hiperglisemi bulguları: Sık sık idrara çıkmak Ağız kuruluğu Gece idrara sık çıkmak Fazla su içmek Sık sık acıkmak Hâlsizlik, yorgunluk Yaraların geç iyileşmesi Deride kuruma ve kaşıntı olması Bulanık görme Sık mantar enfeksiyonu oluşması Hipoglisemi (kan şekerinde patolojik azalış) nedenleri Dışarıdan aşırı insülin verilmesi Pankreas beta hücrelerinin hiperplazisi, kanseri, adenoması (insülinoma) İnsülin antagonistlerinin eksikliği Dışarıdan aşırı insülin verilmesi Hastaların dışarıdan aşırı insülin alması, özellikle diyabet hastalarında karşılaşılan bir durumdur. Yine diyabet hastalarının insülin dozlarını almalarına rağmen öğün atlamaları da kan şekerinin aşırı düşmesine neden olur. Bu nedenle şeker hastalarında hem insülin dozlarının alınma saatinin hem de yemek yeme saatlerinin aksatılmaması gerekir. Diyabet hastasında insülin dozu fazla geldiğinde çarpıntı, terleme, titreme ve baş ağrısı gibi bulgular belirir ki bunlar kan şekerinin aşırı düştüğünü gösterir. Pankreas beta hücrelerinin hiperplazisi, kanseri, adenoması(insülinoma) İnsülin hormonu; pankreas beta hücreleri tarafından salgılandığı için bu hücrelerin hiperplazisi, iyi ve kötü huylu tümörleri (insülinoma gibi) insülin hormonunun çok fazla salgılanmasına neden olmaktadır. Sonuçta hastalarda kan şekeri aşırı şekilde düşmektedir. İnsülinoma, endojen hiperinsülineminin en önemli nedenlerinden biridir. Pankreas Langerhans adacıklarının beta hücrelerinden kaynaklanan bir tümürdür. İnsülinomaların % 90 ı iyi huylu özellikte olmasına rağmen, % 5-10 u malign özellik gösterir. Tümürden aşırı insülin salınımı, çoğunlukla açlık durumunda veya egzersiz sonrasında gözlenir ve ataklar halinde gelişir. Atakların sıklık ve şiddetinin tümörün büyüklüğü veya kötü huylu olması ile bağlantısı yoktur. Bulgu ve belirtiler apati, sinirlilik, baş dönmesi, şuur bulanıklığı, davranış bozukluğu, konvülsiyonlar hatta koma şeklinde ortaya çıkar. İnsülinoma hastalarının bir bölümü sinirlilik, davranış bozukluğu, şuur kaybı gibi belirtiler nedeniyle psikiyatri veya nöroloji kliniklerinde tedavi görür. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

11 Bilinç kaybı, konvülsiyon ve koma ağır hipoglisemi bulgularındandır. Bir diğer bölümü, atakların açlıkla ortaya çıktığını farkeder; hipoglisemiyi engellemek amacıyla, sık ve bol yemek yiyerek kilo alır. Bazı hastalarda ise ataklar çok seyrektir ya da hafif geçer. Bu gibi durumlar insülinoma tanısında gecikmeye neden olmaktadır. İnsülin antagonistlerinin eksikliği Daha önce bahsedildiği gibi kortizol, adrenalin ve büyüme hormonu gibi bazı hormonlar insüline zıt (antagonist) etki göstererek kan şekerini arttırır. Bu antagonistik hormonların eksikliği ise kan şekerinin düşmesine neden olur. Addison hastalığı, böbreküstü bezi yetmezliği sonucu özellikle kortizol hormonunun salgılanamaması ile karakterize ortaya çıkan bir hastalıktır. Kortizol yokluğu sonucu kan şekeri düşer. Kortizolün yanı sıra aldosteron hormonu salgısıda azalır. Addison hastalığının belirtileri: Hâlsizlik, iştahsızlık, bulantı, kusma, karın ağrısı, diyare Zayıflama Kan şekeri düşüklüğü Ağız mukozasında ve deride özellikle ameliyat ve yara izlerinde, meme başlarının renginde koyulaşma (pigmentasyon artışı) Hipotansiyon Terlemede azalma Koltukaltı ve genital kıllanmada azalma Addison hastalığı böbrek üstü bezlerinden üretilen hormonların eksikliğinden kaynaklandığı için hastalığın tedavisi bu eksik olan hormonları takviye ederek gerçekleştirilir. Addison hastalığında ilaç tedavileri her zaman başarılı sonuçlar vermektedir. Tedavilerini düzenli şekilde sürdüren hastalar normal yaşamlarına problemsiz bir şekilde devam ederler. Hafif şiddette hipoglisemi bulguları: Açlık hissi Çarpıntı Titreme Terleme Solukluk Huzursuzluk Dudakta ve dilde karıncalanma Orta şiddetteki hipoglisemi bulguları: Baş ağrısı Karın ağrısı Sinirlilik Solukluk Terleme Bulanık görme Uyuşukluk Konuşma zorluğu Taşikardi (Kalp atım hızının artması) Ağır şiddetteki hipoglisemi bulguları: Bilinç kaybı Konvülsiyon Şok Koma Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11

12 Özet Kan Glukoz Metabolizması Bozuklukları Tüm hücreler enerji kaynağı olarak glukozdan faydalanırlar. Hatta beyin hücreleri ve alyuvarlar (eritrosit) gibi bazı hücreler enerji kaynağı olarak sadece glukozu kullanırlar. Hücreler tarafından kullanılmayan glukozun fazlası ise ya karaciğer ve kas dokusunda glikojene dönüşüp depolanır ya da başka bir enerji kaynağı olan yağa dönüştürülür. Hipoglisemi durumunda; glukagon, büyüme hormonu, epinefrin ve kortizol hormonlarının seviyeleri artar, insülin miktarı ise azalır. Hiperglisemi durumunda ise insülin artar, glukagon, büyüme hormonu, epinefrin ve kortizol hormonları azalır ve kan şekerini normal değerine getirirler. Böylece vücudumuz hipoglisemi ve hipergliseminin kötü etkilerinden korunmuş olur. Yine de bazı durumlarda glukoz metabolizması bozulabilir ve hastalarda hipoglisemik ya da hiperglisemik durumlar oluşabilir. Hem hipogisemi hem de hipergisemi hücre ve dokulara zarar verir ve hastalarda rahatsızlık verici bulgulara neden olur. Diabetes Mellitus vücutta hiperglisemiye sebep olan ve getirdiği bulgularla hastaların yaşam kalitesini düşüren en önemli hastalıklardan biridir. Diyabetli hastalarda insülin eksikliğine bağlı oluşan kısa ve uzun süreli komplikasyonlar hastaların yaşam kalitesinide düşürmektedir. Gebelik öncesi diyabeti olmayan bir gebede ikinci trimester ve sonrasında diyabet bulgularının ortaya çıkmasına gestasyonel diyabet (gebelik şekeri) denir ve genellikle doğum sonrası kendiliğinden iyileşir. Hiperglisemiye neden olan diğer sebepler arasında ; cushing hastalığı, gigantizm, akromegali ve şiddetli tirotoksikoz gibi insüline zıt etkili hormonların aşırı salgılandığı hastalıklar bulunmaktadır. Hipoglisemi ile seyreden durumlar arasında ise dışarıdan aşırı insülin alınması, pankreas beta hücrelerinin iyi ya da kötü huylu tümörleri ve addison hastalığı gibi hastalıklar yer almaktadır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12

13 Ödev Kan Glukoz Metabolizması Bozuklukları Diyabetes Mellitustan korunmak için beslenme ve egzersiz gibi yaşam şeklinde yapılabilecek değişiklikler konusunda neler önerirsiniz? Görüşlerinizi 200 kelimeyi aşmayacak şekilde açıklayınız. Hazırladığınız ödevi sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan Ödev bölümüne yükleyebilirsiniz. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13

14 DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi diyabetojenik etkili hormonlardan biri değildir? a) Glukagon b) Kortizol c) İnsülin d) Büyüme Hormonu e) Epinefrin 2. Aşağıdakilerden hangisi hiperglisemi nedenleri arasında yer almaz? a) Diyabetes Mellitus b) Cushing Sendromu c) Akromegali d) Addison hastalığı e) Şiddetli Tirotoksikoz 3. Aşağıdakilerden hangisi diyabetin komplikasyonlarından biri değildir? a) Görme kaybı (körlük) b) Böbrek yetmezliği c) Nöropati (his kaybı) d) Kalp krizi e) Vücut ısısının artışı 4. Aşağıdakilerden hangisi hipoglisemi nedenleri arasında yer almaz? a) Dışarıdan aşırı insülin verilmesi b) Pankreas beta hücrelerinin hiperplazisi c) İnsülinoma d) Akromegali e) Addison Hastalığı 5. Aşağıdakilerden hangisi hiperglisemi bulgularından biri değildir? a) Sık sık idrara çıkmak b) İştahsızlık c) Ağız kuruluğu d) Yaraların geç iyileşmesi e) Halsizlik, yorgunluk 6. Aşağıdakilerden hangisi hipoglisemi bulgularından biri değildir? a) Uykusuzluk b) Terleme c) Baş ağrısı d) Sinirlilik e) Açlık hissi 7. Aşağıdakilerden hangisi cushing sendromu bulgularından biri değildir? a) Şeker hastalığı (yüksek kan şekeri) b) Omuzlar arasında yağlı hörgüç (buffalo hörgücü) c) Hipotansiyon (düşük kan basıncı) d) Aydede yüz (yuvarlak yüz) e) Deride pembe veya mor renkli sitrialar (çizgiler) Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14

15 8. Aşağıdakilerden hangisi gigantizm bulgularından biri değildir? a) 2,5-2,8 metre boy uzunluğu b) Hipoglisemi c) Kalp, böbrekler, karaciğer ve dalak gibi yumuşak dokularda büyüme d) Baş ağrısı e) Görme bozukluğu 9. Aşağıdakilerden hangisi tirotoksikoz belirtileri arasında yer almaz? a) Şişmanlık b) Sinirlilik c) Sıcağa tahammülsüzlük d) Kas gücü kaybı e) Çarpıntı 10. Feokromasitoma atağında serumda hangi hormon seviyesi çok artarak hiperglisemiye neden olur? a) İnsülin b) Kortizol c) Büyüme hormonu d) Glukagon e) Adrenalin Cevap Anahtarı 1.C, 2.D, 3.E, 4.D, 5.B, 6.A, 7.C, 8.B, 9.A, 10.E Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15

16 YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR Guyton A.C., Hall J.E. (2012). Textbook of Medical Physiology, 12 th Edition. Ganong, W.F. (2011). Review of Medical Physiology, 23 rd Edition. Ertuğrul, L. (2012). Fizyoloji Kitabı, 2. Baskı. Suer, C. (2010). Temel Fizyoloji, 1. Baskı. Berne R.M., Levy MN. (2008). Fizyoloji Çeviri Kitabı 5. Baskı, Çeviri: Türk Fizyoloji Bilimler Derneği Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16

EGZERSİZE ENDOKRİN ve METABOLİK YANIT

EGZERSİZE ENDOKRİN ve METABOLİK YANIT EGZERSİZE ENDOKRİN ve METABOLİK YANIT Prof.Dr.Fadıl Özyener Fizyoloji Anabilim Dalı Sempatik Sistem Adrenal Medulla Kas kan dolaşımı Kan basıncı Solunum sıklık ve derinliği Kalp kasılma gücü Kalp atım

Detaylı

ENDOKRİN SİSTEM #4 SELİN HOCA

ENDOKRİN SİSTEM #4 SELİN HOCA ENDOKRİN SİSTEM #4 SELİN HOCA ADRENAL BEZ MEDULLA BÖLGESİ HORMONLARI Böbrek üstü bezinin öz bölgesi, embriyonik dönemde sinir dokusundan gelişir bu nedenle sinir sisteminin uzantısı şeklindedir. Sempatik

Detaylı

DİYABETES MELLİTUS. Uz. Fzt. Nazmi ŞEKERC

DİYABETES MELLİTUS. Uz. Fzt. Nazmi ŞEKERC DİYABETES MELLİTUS Uz. Fzt. Nazmi ŞEKERC İ NORMAL FİZYOLOJİ İnsan vücudu enerji olarak GLUKOZ kullanır Alınan her besin vücudumuzda glukoza parçalanır ve kana verilir Kandaki glukozun enerji kaynağı olarak

Detaylı

GENEL SORU ÇÖZÜMÜ ENDOKRİN SİSTEM

GENEL SORU ÇÖZÜMÜ ENDOKRİN SİSTEM GENEL SORU ÇÖZÜMÜ ENDOKRİN SİSTEM 1) Aşağıdaki hormonlardan hangisi uterusun büyümesinde doğrudan etkilidir? A) LH B) Androjen C) Östrojen Progesteron D) FUH Büyüme hormonu E) Prolaktin - Testosteron 2)

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMI 29 ENDOKRİN SİSTEM 4 BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZLER)

11. SINIF KONU ANLATIMI 29 ENDOKRİN SİSTEM 4 BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZLER) 11. SINIF KONU ANLATIMI 29 ENDOKRİN SİSTEM 4 BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZLER) BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZ) Her bir böbreğin üst kısmında bulunan endokrin bezdir. Böbrekler ile doğrudan bir bağlantısı

Detaylı

ENDOKRİN SİSTEM HASTALIKLARI. Müge BULAKBAŞI Yüksek Hemşire

ENDOKRİN SİSTEM HASTALIKLARI. Müge BULAKBAŞI Yüksek Hemşire ENDOKRİN SİSTEM HASTALIKLARI Müge BULAKBAŞI Yüksek Hemşire Hipertiroidi ya da hipertiroidizm, tiroid bezinin fazla çalışmasıyla ortaya çıkan hastalık tablosudur. Hipertoridizme sebep olan birçok mekanizma

Detaylı

DİYABET NEDİR? Özel Klinik ve Merkezler

DİYABET NEDİR? Özel Klinik ve Merkezler DİYABET NEDİR? Özel Klinik ve Merkezler Diyabet nedir? Diyabet hastalığı, şekerin vücudumuzda kullanımını düzenleyen insülin olarak adlandırdığımız hormonun salınımındaki eksiklik veya kullanımındaki yetersizlikten

Detaylı

DİABETES MELLİTUS DİYABET (Şeker )HASTALIĞI. ATASAM HASTANESİ Kalite Yönetim Birimi

DİABETES MELLİTUS DİYABET (Şeker )HASTALIĞI. ATASAM HASTANESİ Kalite Yönetim Birimi DİABETES MELLİTUS DİYABET (Şeker )HASTALIĞI ATASAM HASTANESİ Kalite Yönetim Birimi BU EĞİTİMDE NELER PAYLAŞACAĞIZ? DİYABET(ŞEKER HASTALIĞI) NEDİR? Diyabet vücutta yeterince insülin üretilememesi veya etkili

Detaylı

DİABETES MELLİTUS YRD. DOÇ.DR. KADRİ KULUALP

DİABETES MELLİTUS YRD. DOÇ.DR. KADRİ KULUALP DİABETES MELLİTUS YRD. DOÇ.DR. KADRİ KULUALP Diabetes mellitus; pankreastaki insülin yapımının yetersiz oluşu nedeniyle, özellikle karbonhidrat metabolizmasında olmak üzere lipid ve protein metabolizmalarında

Detaylı

KARBONHİDRATLAR. Glukoz İNSAN BİYOLOJİSİ VE BESLENMESİ AÇISINDAN ÖNEMLİ OLAN

KARBONHİDRATLAR. Glukoz İNSAN BİYOLOJİSİ VE BESLENMESİ AÇISINDAN ÖNEMLİ OLAN KARBONHİDRATLAR Normal diyet alan kişilerde enerjinin % 55-60 ı karbonhidratlardan sağlanır. Bitkiler karbonhidratları fotosentez yoluyla güneş ışığının yardımıyla karbondioksit ve sudan yararlanarak klorofilden

Detaylı

MENOPOZ. Menopoz nedir?

MENOPOZ. Menopoz nedir? MENOPOZ Hayatınızı kabusa çeviren, unutkanlık, uykusuzluk, depresyon, sinirlilik, halsizlik şikayetlerinin en büyük sebeplerinden biri menopozdur. İleri dönemde idrar kaçırma, kemik erimesi, hipertansiyona

Detaylı

1. Üretildikleri yerden hedef doku ve organlara kan ile taşınırlar. 2. Her hormonun etkilediği hücre, doku ve organ farklıdır.

1. Üretildikleri yerden hedef doku ve organlara kan ile taşınırlar. 2. Her hormonun etkilediği hücre, doku ve organ farklıdır. ENDOKRİN SİSTEM (HORMONLAR) HORMANLARIN ÖZELLİKLERİ 1. Üretildikleri yerden hedef doku ve organlara kan ile taşınırlar. 2. Her hormonun etkilediği hücre, doku ve organ farklıdır. 3. Hormonlar az miktarda

Detaylı

DİABETES MELLİTUS VE EGZERSİZ. Dr.Gülfem ERSÖZ

DİABETES MELLİTUS VE EGZERSİZ. Dr.Gülfem ERSÖZ DİABETES MELLİTUS VE EGZERSİZ Dr.Gülfem ERSÖZ Kısmi veya tümü ile insülin yokluğu ile karakterize hiperglisemi Mikrovasküler komplikasyonlar önemli Renal(nefropati) Göz (retinopati) Nöropati Sessiz iskemi

Detaylı

DIABETES MELLITUS NEDİR? NEDENLERİ VE SONUÇLARI. Mümkün olduğunca normal bir yaşam. Lilly Deutschland GmbH Werner-Reimers-Straße 2 4 61352 Bad Homburg

DIABETES MELLITUS NEDİR? NEDENLERİ VE SONUÇLARI. Mümkün olduğunca normal bir yaşam. Lilly Deutschland GmbH Werner-Reimers-Straße 2 4 61352 Bad Homburg DIABETES MELLITUS NEDİR? NEDENLERİ VE SONUÇLARI DEDBT01944 Lilly Deutschland GmbH Werner-Reimers-Straße 2 4 61352 Bad Homburg Mümkün olduğunca normal bir yaşam www.lilly-pharma.de www.lilly-diabetes.de

Detaylı

TEMEL, İLK 3 YILDA ATILIYOR!

TEMEL, İLK 3 YILDA ATILIYOR! Acıbadem Hastanesi Büyüme ve Ergenlik Bölüm Başkanı Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz ile, çocuğun doğumundan itibaren vücudunda hangi hormonların ne gibi işlevleri olduğunu, ilk 3 yılın önemini ve ergenlik

Detaylı

Normalde kan potasyum seviyesi 3,6-5,0 mmol/l arasındadır.

Normalde kan potasyum seviyesi 3,6-5,0 mmol/l arasındadır. POTASYUM K+; Potasyum yaşam için gerekli önemli bir mineraldir. Hücre içinde bol miktarda bulunur. Hücre içindeki kimyasal ortamın ana elementidrir. Hergün besinlerle alınır ve idrarla atılır. Potasyum

Detaylı

ENDOKRİN BEZ EKZOKRİN BEZ. Tiroid bezi. Deri. Hormon salgısı. Endokrin hücreler Kanal. Kan akımı. Ter bezi. Ekzokrin hücreler

ENDOKRİN BEZ EKZOKRİN BEZ. Tiroid bezi. Deri. Hormon salgısı. Endokrin hücreler Kanal. Kan akımı. Ter bezi. Ekzokrin hücreler ENDOKRİN SİSTEM Endokrin sistem, sinir sistemiyle işbirliği içinde çalışarak vücut fonksiyonlarını kontrol eder ve vücudumuzun farklı bölümleri arasında iletişim sağlar. 1 ENDOKRİN BEZ Tiroid bezi EKZOKRİN

Detaylı

ADRENAL YETMEZLİK VE ADDİSON. Doç. Dr. Mehtap BULUT Bursa Şevket Yılmaz EAH Acil Tıp Kliniği

ADRENAL YETMEZLİK VE ADDİSON. Doç. Dr. Mehtap BULUT Bursa Şevket Yılmaz EAH Acil Tıp Kliniği ADRENAL YETMEZLİK VE ADDİSON Doç. Dr. Mehtap BULUT Bursa Şevket Yılmaz EAH Acil Tıp Kliniği SUNU PLANI Tanım ve Epidemiyoloji Adrenal bez anatomi Etiyoloji Tanı Klinik Tedavi TANIM-EPİDEMİYOLOJİ Adrenal

Detaylı

KARBOHİDRAT METABOLİZMASI BOZUKLUKLARI DİYABET

KARBOHİDRAT METABOLİZMASI BOZUKLUKLARI DİYABET KARBOHİDRAT METABOLİZMASI BOZUKLUKLARI DİYABET KARBOHİDRAT METABOLİZMASI BOZUKLULARI DIABETES MELLITUS Diabetes mellitus, direkt olarak insülin direnci, yetersiz insülin salımı veya aşırı glukagon salımı

Detaylı

Hipertansiyon. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı. Toplum İçin Bilgilendirme Sunumları 2015

Hipertansiyon. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı. Toplum İçin Bilgilendirme Sunumları 2015 Hipertansiyon HT Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Toplum İçin Bilgilendirme Sunumları 2015 Bu sunum Arş. Gör. Dr. Neslihan Yukarıkır ve Arş. Gör. Dr. Dilber Deryol Nacar

Detaylı

İNSÜLİN UYGULAMALARI

İNSÜLİN UYGULAMALARI İNSÜLİN UYGULAMALARI İnsülinin Fizyolojik Özellikleri İnsülin; pankreasın langerhans adacıklarındaki beta hücrelerinden salgılanan ve kan glikozunu düşüren bir hormondur. Sağlıklı bireylerde (gebe ve obez

Detaylı

(İÇ SALGI BEZİ) ENDOKRİN SİSTEM

(İÇ SALGI BEZİ) ENDOKRİN SİSTEM Homeostazi : Canlı içindeki çeşitli fiziksel ve kimyasal değerlerin belirli bir aralıkta tutulmasıdır. Hormonlar yoluyla çeşitli mesajlar, kan üzerinden beden üzerine dağıtılır. Hormonlar, belirli bir

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Ali DUMAN Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp A. D.

Yrd. Doç. Dr. Ali DUMAN Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp A. D. Yrd. Doç. Dr. Ali DUMAN Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp A. D. Sunu Planı Tanım ve Epidemiyoloji Adrenal bez anatomi ve fizyolojisi Etiyoloji Klinik Tanı Tedavi Tanım ve Epidemiyoloji

Detaylı

Obezite Nedir? Harun AKTAŞ - Trabzon

Obezite Nedir? Harun AKTAŞ - Trabzon Obezite Nedir? Obezite günümüzde gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin en önemli sağlık sorunları arasında yer almaktadır. Obezite genel olarak bedenin yağ kütlesinin yağsız kütleye oranının aşırı artması

Detaylı

Diyabet Nedir? Diyabetin iki tipi vardır:

Diyabet Nedir? Diyabetin iki tipi vardır: Diyabet Nedir? Kan şekeri, glukoz vücut için gerekli olan enerjiyi sağlar. İhtiyaçtan fazla şeker, gerektiğinde kullanılmak üzere karaciğer ve yağ hücrelerinde depolanır. Şekerin vücutta enerji olarak

Detaylı

Salgısını görev yerine bir salgı kanalıyla ulaştıran bezlerdir. Gözyaşı, tükrük, süt ve ter bezleri bu gruba girer.

Salgısını görev yerine bir salgı kanalıyla ulaştıran bezlerdir. Gözyaşı, tükrük, süt ve ter bezleri bu gruba girer. ENDOKRİN SİSTEMİ Çok hücrelilerde vücudun uyumlu bir şekilde çalışmasını sağlayan sistemlere düzenleyici sistemler denir. Düzenleyici sistemler endokrin sistem ve sinir sisteminden oluşur. A. SALGI BEZLERİ

Detaylı

Hipoglisemi-Hiperglisemi. Dr.SEMA YILDIZ TÜDOV Özel Diabet Hastanesi İstanbul

Hipoglisemi-Hiperglisemi. Dr.SEMA YILDIZ TÜDOV Özel Diabet Hastanesi İstanbul Hipoglisemi-Hiperglisemi Dr.SEMA YILDIZ TÜDOV Özel Diabet Hastanesi İstanbul Diabetin Acil Sorunları Hipoglisemi Diabetik Ketoz ( veya Ketoasidoz) Hiperosmolar Nonketotik Durum Laktik Asidoz Hipoglisemi

Detaylı

Kansız kişilerde görülebilecek belirtileri

Kansız kişilerde görülebilecek belirtileri Kansızlık (anemi) kandaki hemoglobin miktarının yaş ve cinsiyete göre kabul edilen değerlerin altında olmasıdır. Bu değerler erişkin erkeklerde 13.5 g/dl, kadınlarda 12 g/dl nin altı kabul edilir. Kansızlığın

Detaylı

DEKSAMETAZON SÜPRESYON TESTİ

DEKSAMETAZON SÜPRESYON TESTİ DEKSAMETAZON SÜPRESYON TESTİ Kortizol süpresyon testi; ACTH süpresyon testi; Deksametazon süpresyon testi Hipotalamus ve hipofiz bezinin kortizole cevabını ölçen laboratuar testidir. Kortizol Hipotalamus

Detaylı

Sunum planı. Hipofiz Epifiz Tiroid Paratiroid ve Pankreas hormonları

Sunum planı. Hipofiz Epifiz Tiroid Paratiroid ve Pankreas hormonları Dr. Suat Erdoğan Sunum planı Hipofiz Epifiz Tiroid Paratiroid ve Pankreas hormonları Hipofiz bezi (hypophysis) Hipofizial çukurlukta bulunur (sella turcica) 9 adet hormon üretir İki bölümü vardır: Anterior

Detaylı

Tip I. Tip II. Semptomlar. Vücut yapısı Zayıf Sıklıkla fazla kilolu. Tedavi İNSÜLİN Diyet, egzersiz; oral antidiyabetik ± insülin

Tip I. Tip II. Semptomlar. Vücut yapısı Zayıf Sıklıkla fazla kilolu. Tedavi İNSÜLİN Diyet, egzersiz; oral antidiyabetik ± insülin Diabetes mellitus Tip I Tip II Tedavi İNSÜLİN Diyet, egzersiz; oral antidiyabetik ± insülin Semptomlar Polidipsi, polifaji, Asemptomatik olabilir poliüri Vücut yapısı Zayıf Sıklıkla fazla kilolu Tip I

Detaylı

Diyabetes Mellitus. Dr. İhsan ESEN Fırat Üniversitesi Hastanesi Çocuk Endokrinolojisi Bilim Dalı

Diyabetes Mellitus. Dr. İhsan ESEN Fırat Üniversitesi Hastanesi Çocuk Endokrinolojisi Bilim Dalı Diyabetes Mellitus Akut Komplikasyonları Dr. İhsan ESEN Fırat Üniversitesi Hastanesi Çocuk Endokrinolojisi Bilim Dalı Diyabetes mellitus akut komplikasyonlar Hipoglisemi Hiperglisemi ilişkili ketonemi

Detaylı

DİYABETES MELLİTUS. Dr. Aslıhan Güven Mert

DİYABETES MELLİTUS. Dr. Aslıhan Güven Mert DİYABETES MELLİTUS Dr. Aslıhan Güven Mert DİYABET YÖNETİMİ Kan şekeri ayarını sağlamaktır. Diyabet tedavisinde hedef glukoz değerleri NORMAL HEDEF AKŞ (mg/dl)

Detaylı

Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı. EGZERSİZ Fizyolojisi. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com

Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı. EGZERSİZ Fizyolojisi. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı EGZERSİZ Fizyolojisi Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com Kaslarda güç, kuvvet ve dayanıklılık Maksimum kasılma kuvveti 3-4 kg/cm2 kesit alanı

Detaylı

Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu. Yaşlı Bakım-Ebelik. YB 205 Beslenme İkeleri

Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu. Yaşlı Bakım-Ebelik. YB 205 Beslenme İkeleri Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Yaşlı Bakım-Ebelik YB 205 Beslenme İkeleri Uzm. Dyt. Emine Ömerağa emine.omeraga@neu.edu.tr YAŞLANMA Amerika da yaşlı bireyler eskiye göre

Detaylı

Çağın Salgını. Aile Hekimliğinde Diabetes Mellitus Yönetimi

Çağın Salgını. Aile Hekimliğinde Diabetes Mellitus Yönetimi Çağın Salgını Aile Hekimliğinde Diabetes Mellitus Yönetimi Epidemiyoloji, Tanı, İzlem Uzm. Dr. İrfan Şencan Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Aile Hekimliği Kliniği Başasistanı Sunum Planı Tanım

Detaylı

ENDOKRİN SİSTEM. Selin Hoca

ENDOKRİN SİSTEM. Selin Hoca ENDOKRİN SİSTEM Selin Hoca HORMON NEDİR? Endokrin sistemi oluşturan iç salgı bezlerinin (endokrin bez) salgıladığı özel sinyal taşıyan salgılardır. Organik maddelerdir. Hormonların etki ettikleri doku

Detaylı

ÇOCUKLARDA ŞEKER HASTALIĞININ BELİRTİLERİ NELERDİR?

ÇOCUKLARDA ŞEKER HASTALIĞININ BELİRTİLERİ NELERDİR? Öğrencim ve Diyabet ÇOCUKLARDA ŞEKER HASTALIĞININ BELİRTİLERİ NELERDİR? Şeker hastalığının (diyabet) en sık görülen belirtileri sık sık ve bol miktarda idrar yapma, çok su içme, iştah artmasına rağmen

Detaylı

LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU

LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU Alanin Transaminaz ( ALT = SGPT) : Artmış alanin transaminaz karaciğer hastalıkları ( hepatosit hasarı), hepatit, safra yolu hastalıklarında ve ilaçlara bağlı olarak

Detaylı

Sigara sağlığa zararlı olmasına rağmen birçok kişi bunu bile bile sigara kullanmaktadır. En yaygın görülen zararlı alışkanlıkların içinde en başı

Sigara sağlığa zararlı olmasına rağmen birçok kişi bunu bile bile sigara kullanmaktadır. En yaygın görülen zararlı alışkanlıkların içinde en başı Sigara sağlığa zararlı olmasına rağmen birçok kişi bunu bile bile sigara kullanmaktadır. En yaygın görülen zararlı alışkanlıkların içinde en başı çeken sigara vücuda birçok zarar vermekte ve uzun süre

Detaylı

DEĞİŞİK KOŞULLARDA SOLUNUM (İRTİFA VE SUALTI)

DEĞİŞİK KOŞULLARDA SOLUNUM (İRTİFA VE SUALTI) DEĞİŞİK KOŞULLARDA SOLUNUM (İRTİFA VE SUALTI) Prof. Dr. Fadıl ÖZYENER Fizyoloji Anabilim Dalı Yüksek irtifa fizyolojisi İrtifa (metre) Atm.P (mmhg) At.PO 2 (mmhg) P A CO 2 (mmhg) P A O 2 (mmhg) Art.O 2

Detaylı

TÜRKİYE ENDOKRİNOLOJİ VE METABOLİZMA DERNEĞİ DİABETES MELLİTUS ÇALIŞMA VE EĞİTİM GRUBU

TÜRKİYE ENDOKRİNOLOJİ VE METABOLİZMA DERNEĞİ DİABETES MELLİTUS ÇALIŞMA VE EĞİTİM GRUBU TÜRKİYE ENDOKRİNOLOJİ VE METABOLİZMA DERNEĞİ DİABETES MELLİTUS ÇALIŞMA VE EĞİTİM GRUBU TEMD DİABETES 04 MELLİTUS ÇALIŞMA VE EĞİTİM GRUBU HASTA EĞİTİM KİTAPÇIKLARI SERİSİ Diyabet insülinin eksikiği veya

Detaylı

KULLANMA TALİMATI. DİAFORMİN 850 mg Film Tablet Ağızdan alınır.

KULLANMA TALİMATI. DİAFORMİN 850 mg Film Tablet Ağızdan alınır. DİAFORMİN 850 mg Film Tablet Ağızdan alınır. KULLANMA TALİMATI Etkin madde: Her film tablet 850 mg metformin hidroklorür içerir. Yardımcı maddeler: PVP K30, Avicel ph 102, Magnezyum stearat, Opadry, Etil

Detaylı

MERVE SAYIŞ 04150019305 TUĞBA ÇINAR 04140033048 SEVİM KORKUT 04140033017 MERVE ALTUN 04140019065

MERVE SAYIŞ 04150019305 TUĞBA ÇINAR 04140033048 SEVİM KORKUT 04140033017 MERVE ALTUN 04140019065 MERVE SAYIŞ 04150019305 TUĞBA ÇINAR 04140033048 SEVİM KORKUT 04140033017 MERVE ALTUN 04140019065 TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE HAREKETLİ HAYAT PROGRAMI (2014 2017) TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE HAREKETLİ

Detaylı

Nedenleri tablo halinde sıralayacak olursak: 1. Eksojen şişmanlık (mutad şişmanlık) (Bütün şişmanların %90'ı) - Kalıtsal faktörler:

Nedenleri tablo halinde sıralayacak olursak: 1. Eksojen şişmanlık (mutad şişmanlık) (Bütün şişmanların %90'ı) - Kalıtsal faktörler: Obezite alınan enerjinin harcanan enerjiden fazla olmasıyla oluşur. Bunu genetik faktörler, metabolizma hızı, iştah, gıdaya ulaşabilme, davranışsal faktörler, fiziksel aktivite durumu, kültürel faktörler

Detaylı

Bakır (Cu) Bakır anemi de kritik bir rol oynar.

Bakır (Cu) Bakır anemi de kritik bir rol oynar. Bakır (Cu) Bakır anemi de kritik bir rol oynar. Vücutta küçük miktarda bakır varlığı olmaz ise demirin intestinal yolaktan emilimi ve kc de depolanması mümkün değildir. Bakır hemoglobin yapımı için de

Detaylı

DİYABET ŞEKER HASTALIĞI

DİYABET ŞEKER HASTALIĞI DİYABET ŞEKER HASTALIĞI Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Toplum İçin Bilgilendirme Sunumları 2015 Bu sunum Arş. Gör. Dr. Ekin Koç ve Arş. Gör. Dr. Selim Güler tarafından

Detaylı

MULTİPL MYELOM VE BÖBREK YETMEZLİĞİ. Dr. Mehmet Gündüz Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Hematoloji B.D.

MULTİPL MYELOM VE BÖBREK YETMEZLİĞİ. Dr. Mehmet Gündüz Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Hematoloji B.D. MULTİPL MYELOM VE BÖBREK YETMEZLİĞİ Dr. Mehmet Gündüz Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Hematoloji B.D. Multipl Myeloma Nedir? Vücuda bakteri veya virusler girdiğinde bazı B-lenfositler plazma hücrelerine

Detaylı

ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ SELİN HOCA

ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ SELİN HOCA ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ SELİN HOCA Çevresel Sinir Sistemi (ÇSS), Merkezi Sinir Sistemine (MSS) bilgi ileten ve bilgi alan sinir sistemi bölümüdür. Merkezi Sinir Sistemi nden çıkarak tüm vücuda dağılan sinirleri

Detaylı

DİYABETTE İLAÇ VE İNSÜLİN TEDAVİSİ

DİYABETTE İLAÇ VE İNSÜLİN TEDAVİSİ DİYABETTE İLAÇ VE İNSÜLİN TEDAVİSİ Uz. Dr. M. Masum CANAT Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Kliniği DİYABET (ŞEKER HASTALIĞI) NEDİR? İnsülin eksikliği ya da var olan

Detaylı

ÜNİTE 4:HAYVANLARDA KİMYASAL SİNYALLER

ÜNİTE 4:HAYVANLARDA KİMYASAL SİNYALLER ÜNİTE 4:HAYVANLARDA KİMYASAL SİNYALLER Hormon salgılayan bezler endokrin bez olarak adlandırılır.bu bezlerin salgıladıkları kimyasal maddeler kana verilir ve hormon adını alır.oysa ekzokrin bezlerin salgıladıkları

Detaylı

Aldosteron tansiyon ve vücut sıvı dengesini ayarlayan böbrek üstü bezlerinden salgılanan bir hormondur. Kandaki miktarına bakılır.

Aldosteron tansiyon ve vücut sıvı dengesini ayarlayan böbrek üstü bezlerinden salgılanan bir hormondur. Kandaki miktarına bakılır. ALDOSTERON Aldosteron tansiyon ve vücut sıvı dengesini ayarlayan böbrek üstü bezlerinden salgılanan bir hormondur. Kandaki miktarına bakılır. Aldosteron testi ne için yapılır: Bazı sıvı ve elektrolit metabolizma

Detaylı

ENG Mesleki İngilizce-II İNGİLİZCE ENG Mesleki İngilizce-II İNGİLİZCE

ENG Mesleki İngilizce-II İNGİLİZCE ENG Mesleki İngilizce-II İNGİLİZCE Dönem 3 Kurul 5 (ÜG ve Endokrin) 05.Şub.18 09.00-09.50 Serbest Çalışma Pazartesi 10.00-10.50 Glomerül Hastalıkları Patolojisi 11.00-11.50 Glomerül Hastalıkları Patolojisi 12.00-12.50 Glomerül Hastalıkları

Detaylı

Ayxmaz/biyoloji Homeostasi

Ayxmaz/biyoloji Homeostasi Homeostasi - Değişen dış koşullara rağmen nispeten sabit bir iç fizyolojik ortamı sürdürme sürecidir. -Böylece vücut organlarının, normal sınırlarda verimli bir şekilde çalışması sağlanır. İki ana kontrol

Detaylı

DEKSAMETAZON SÜPRESYON TESTİ

DEKSAMETAZON SÜPRESYON TESTİ DEKSAMETAZON SÜPRESYON TESTİ Kortizol süpresyon testi; ACTH süpresyon testi; Deksametazon süpresyon testi Hipotalamus ve hipofiz bezinin kortizole cevabını ölçen laboratuar testidir. Kortizol Hipotalamus

Detaylı

Serbest Çalışma / Akademik Danışma Görüşme

Serbest Çalışma / Akademik Danışma Görüşme Dönem 3 Kurul 5 (ÜG ve Endokrin) 06.Şub.17 09.00-09.50 Böbrek Fizyolojisinin Temel Prensipleri Nefroloji Pazartesi 10.00-10.50 Böbrek Fonksiyonlarının Değerlendirilmesi ve Böbrek Hastalıklarına Klinik

Detaylı

İnsülin sekresyonunun hücresel biyolojisi

İnsülin sekresyonunun hücresel biyolojisi İnsülin sekresyonunun hücresel biyolojisi Prof. Dr. Mehmet KAYA Fizyoloji Anabilim Dalı Dersin Amacı; Pankreas bezinde yapılan insülin hormonunun Sindirimdeki işlevi Glikoz, lipid ve protein metabolizmasındaki

Detaylı

DİYABET VE ORUÇ DR.KORHAN KAPUCU

DİYABET VE ORUÇ DR.KORHAN KAPUCU DİYABET VE ORUÇ DR.KORHAN KAPUCU Diyabet nedir? Nasıl meydana gelir? Diyabet, başta karbonhidratlar olmak üzere protein ve yağ kullanımı ve dengesini ilgilendiren bir hastalıktır.kendisini kan şekerinin

Detaylı

ACTH (Synacten) STİMÜLASYON TESTİ

ACTH (Synacten) STİMÜLASYON TESTİ ACTH (Synacten) STİMÜLASYON TESTİ Adrenal rezerv testi; Synacten stimülasyon testi; ACTH stimülasyon testi adrenal yetmezlik teşhisinde kullanılır. ACTH stimülasyon testi neyi ölçer? ACTH beyinde hipofiz

Detaylı

21 EKĠM 2011 SUPHĠ ÖNER ÖĞRETMEN EVĠ HOŞ GELDİNİZ. Hüseyin GÖKÇE İl Sağlık Müdürlüğü Eğitim Şube Müdürü

21 EKĠM 2011 SUPHĠ ÖNER ÖĞRETMEN EVĠ HOŞ GELDİNİZ. Hüseyin GÖKÇE İl Sağlık Müdürlüğü Eğitim Şube Müdürü 21 EKĠM 2011 SUPHĠ ÖNER ÖĞRETMEN EVĠ HOŞ GELDİNİZ Hüseyin GÖKÇE İl Sağlık Müdürlüğü Eğitim Şube Müdürü 1 OKULDA DİYABET PROGRAMI www.okuldadiyabet.org DİYABET VE OBEZİTE 2 KAN ŞEKERİ, İNSÜLİN VE DİYABET

Detaylı

KULLANMA TALİMATI. Bu talimatta yazılanlara aynen uyunuz. İlaç hakkında size önerilen dozun dışında yüksek veya düşük doz kullanmayınız.

KULLANMA TALİMATI. Bu talimatta yazılanlara aynen uyunuz. İlaç hakkında size önerilen dozun dışında yüksek veya düşük doz kullanmayınız. KULLANMA TALİMATI DİAMİCRON 80 mg Tablet Ağız yoluyla alınır. Etkin madde: Her draje 80 mg Gliklazid içermektedir. Yardımcı maddeler: 45 mg laktoz, mısır nişastası, kurutulmuş nişasta macunu, talk, magnezyum

Detaylı

ENDOKRİN SİSTEM HASTALIKLARI VE HEMŞİRELİK BAKIMI. Prof. Dr. Tülin BEDÜK ANKARA ÜNİVERSİTESİ Sağlık Bilimleri Fakültesi 2016

ENDOKRİN SİSTEM HASTALIKLARI VE HEMŞİRELİK BAKIMI. Prof. Dr. Tülin BEDÜK ANKARA ÜNİVERSİTESİ Sağlık Bilimleri Fakültesi 2016 ENDOKRİN SİSTEM HASTALIKLARI VE HEMŞİRELİK BAKIMI Prof. Dr. Tülin BEDÜK ANKARA ÜNİVERSİTESİ Sağlık Bilimleri Fakültesi 2016 Bedenimizde İki Tip Gland Vardır Exokrin Glandlar(Dış Salgı Bezleri):salgılarını

Detaylı

Hipoglisemi Tedavisi. Dr. Ömer Salt. Acil Tıp Uzmanı Yozgat/Türkiye

Hipoglisemi Tedavisi. Dr. Ömer Salt. Acil Tıp Uzmanı Yozgat/Türkiye Hipoglisemi Tedavisi Dr. Ömer Salt Acil Tıp Uzmanı Yozgat/Türkiye Hipoglisemi sınıflaması Hafif hipoglisemi adrenerjik bulgular kan şekeri

Detaylı

Fiziksel Aktivite ve Sağlık. Prof. Dr. Bülent Ülkar Spor Hekimliği Anabilim Dalı

Fiziksel Aktivite ve Sağlık. Prof. Dr. Bülent Ülkar Spor Hekimliği Anabilim Dalı Fiziksel Aktivite ve Sağlık Prof. Dr. Bülent Ülkar Spor Hekimliği Anabilim Dalı 1 Fiziksel İnaktivite Nedir? Haftanın en az 5 günü 30 dakika ve üzerinde orta şiddetli veya haftanın en az 3 günü 20 dakika

Detaylı

Gastrointestinal Sistem Hastalıkları. Dr. Nazan ÇALBAYRAM

Gastrointestinal Sistem Hastalıkları. Dr. Nazan ÇALBAYRAM Gastrointestinal Sistem Hastalıkları Dr. Nazan ÇALBAYRAM ÇÖLYAK HASTALIĞI Çölyak hastalığı bir malabsorbsiyon sendromudur. Hastalık; gluten içeren unlu gıdalara karşı genetik bazda immünojik bir intolerans

Detaylı

Pankreas, midenin arkasında karın içine yerleşmiş bir organdır. Gıdaların sindirim ve kullanımında büyük rol alır. Vücut için önemli hormonlar

Pankreas, midenin arkasında karın içine yerleşmiş bir organdır. Gıdaların sindirim ve kullanımında büyük rol alır. Vücut için önemli hormonlar Pankreas, midenin arkasında karın içine yerleşmiş bir organdır. Gıdaların sindirim ve kullanımında büyük rol alır. Vücut için önemli hormonlar üretir. Bunların başında insülin gelmektedir. İnsülin, pankreastan

Detaylı

Eğer metabolizmanızda bir sorun varsa, başta kilo kontrolünüz olmak üzere vücudunuzdaki pek çok şey problemli hale gelir.

Eğer metabolizmanızda bir sorun varsa, başta kilo kontrolünüz olmak üzere vücudunuzdaki pek çok şey problemli hale gelir. Metabolizma, bedeninizdeki kimyasal tepkimelerin toplamını ifade eden sihirli bir sözcüktür. Özellikle orta yaşlar ve sonrasında görülen kilo artışlarının, çabuk yorulma, halsizlik ve yorgunlukların başlıca

Detaylı

4 Endokrin Sistem ÜNİTE. Amaçlar. İçindekiler. Öneriler. Bu üniteyi çalıştıktan sonra,

4 Endokrin Sistem ÜNİTE. Amaçlar. İçindekiler. Öneriler. Bu üniteyi çalıştıktan sonra, ÜNİTE 4 Endokrin Sistem Bu üniteyi çalıştıktan sonra, Amaçlar Hipofiz bezi ve hormonlarını, Tiroid bezi ve hormonlarını, Adrenal korteks hormonlarını, Adrenal medulla ve katekolamin salgısını, Seks hormonlarını,

Detaylı

ŞEKER HASTALIĞI-DİYABET. Uzm. Hemşire Seval GÜNDOĞDU

ŞEKER HASTALIĞI-DİYABET. Uzm. Hemşire Seval GÜNDOĞDU ŞEKER HASTALIĞI-DİYABET Uzm. Hemşire Seval GÜNDOĞDU Diyabet (Şeker Hastalığı) Nedir? Kandaki şeker (glukoz) miktarının çok fazla olduğu kronik (uzun süreli seyreden) bir hastalıktır Enerji kaynağı olarak

Detaylı

İç Hastalıkları Anabilim Dalı Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı

İç Hastalıkları Anabilim Dalı Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ İç Hastalıkları Anabilim Dalı Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı HASTA BİLGİLENDİRME FORMU DÜŞÜK KAN ŞEKERİ HİPOGLİSEMİ Diyabetli olmak ve diyabetle beraber

Detaylı

KULLANMA TALİMATI. CASODEX film tablet 28 tablet içeren ambalajda sunulmaktadır.

KULLANMA TALİMATI. CASODEX film tablet 28 tablet içeren ambalajda sunulmaktadır. KULLANMA TALİMATI CASODEX 50 mg film tablet Ağız yoluyla alınır. Etkin madde : 50 mg bikalutamid Yardımcı maddeler: Laktoz monohidrat, magnezyum stearat, polividon, sodyum nişasta glikolat, metil hidroksi

Detaylı

KULLANMA TALİMATI. MULTANZİM Draje Ağızdan alınır.

KULLANMA TALİMATI. MULTANZİM Draje Ağızdan alınır. MULTANZİM Draje Ağızdan alınır. KULLANMA TALİMATI Etkin madde: 300 mg pankreatin (en az 8000 FIP ünitesi lipaz; en az 9000 FIP ünitesi amilaz; en az 500 FIP ünitesi proteaz) ve 50 mg safra disperti (%

Detaylı

Diyabet ve komplikasyonlarıyla. yla mücadele uzun bir yolculuk gibidir. Binlerce kilometrelik bir yolculuk bile, r. Lao Tzu MÖ 600

Diyabet ve komplikasyonlarıyla. yla mücadele uzun bir yolculuk gibidir. Binlerce kilometrelik bir yolculuk bile, r. Lao Tzu MÖ 600 İki veciz söz s Diyabet ve komplikasyonlarıyla yla mücadele uzun bir yolculuk gibidir. Binlerce kilometrelik bir yolculuk bile, tek bir adımla başlamak zorundadır. r. Lao Tzu MÖ 600 Şeker Hastalığı; Ülkemizde;

Detaylı

HASTALIKLARA ÖZEL BESLENME

HASTALIKLARA ÖZEL BESLENME HASTALIKLARA ÖZEL BESLENME Beslenme Yetersizliğine Bağlı Sorunlar 1 PROTEİN ENERJİ YETERSİZLİĞİ Büyüme ve gelişme için gerekli olan enerji, protein, karbonhidrat, vitamin ve minerallerin yeterince alınmamasına

Detaylı

ENDOKRİN (HORMONAL) SİSTEM

ENDOKRİN (HORMONAL) SİSTEM ENDOKRİN (HORMONAL) SİSTEM HORMONLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ Her canlının kendisi tarafından oluşturulur. Ancak dışarıdan alındığında da etkilidirler. Çok az miktarlarda dahi etkilidirler. (Bu özellikleri

Detaylı

Tip 1 diyabete giriş. Prof. Dr.Mücahit Özyazar Endokrinoloji,Diyabet,Metabolizma Hastalıkları ve Beslenme Bölümü

Tip 1 diyabete giriş. Prof. Dr.Mücahit Özyazar Endokrinoloji,Diyabet,Metabolizma Hastalıkları ve Beslenme Bölümü Tip 1 diyabete giriş Prof. Dr.Mücahit Özyazar Endokrinoloji,Diyabet,Metabolizma Hastalıkları ve Beslenme Bölümü ENTERNASYONAL EKSPER KOMİTE TARAFINDAN HAZIRLANAN DİABETİN YENİ SINIFLAMASI 1 - Tip 1 Diabetes

Detaylı

Diyabet Nedir? Diyabetin Tarihçesi. Gizli Şeker (Prediyabet)

Diyabet Nedir? Diyabetin Tarihçesi. Gizli Şeker (Prediyabet) Diyabet Nedir? Diabetes Mellitus (DM), pankreasın yeterli insulin üretememesi veya vücudun ürettiği insülini etkili bir şekilde kullanamaması sonucu oluşan ömür boyu devam eden kronik ve insülin üreten

Detaylı

ÜRÜN BİLGİSİ. 1. ÜRÜN ADI İNSUFOR 500 mg Film Tablet. 2. BİLEŞİM Etkin madde: Metformin hidroklorür

ÜRÜN BİLGİSİ. 1. ÜRÜN ADI İNSUFOR 500 mg Film Tablet. 2. BİLEŞİM Etkin madde: Metformin hidroklorür ÜRÜN BİLGİSİ 1. ÜRÜN ADI İNSUFOR 500 mg Film Tablet 2. BİLEŞİM Etkin madde: Metformin hidroklorür 500 mg 3. TERAPÖTİK ENDİKASYONLAR İNSUFOR, tip 2 diabetes mellitus tedavisinde, özellikle fazla kilolu

Detaylı

DAMAR HASTALIKLARINDA GÜNCEL YAKLAŞIMLAR

DAMAR HASTALIKLARINDA GÜNCEL YAKLAŞIMLAR T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI D.P.Ü. KÜTAHYA EVLİYA ÇELEBİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ DAMAR HASTALIKLARINDA GÜNCEL YAKLAŞIMLAR PROF. DR. AHMET HAKAN VURAL OP. DR. GÜLEN SEZER ALPTEKİN ERKUL OP. DR. SİNAN ERKUL

Detaylı

EGZERSİZ VE TERMAL STRES. Prof.Dr.Fadıl ÖZYENER

EGZERSİZ VE TERMAL STRES. Prof.Dr.Fadıl ÖZYENER EGZERSİZ VE TERMAL STRES Prof.Dr.Fadıl ÖZYENER TERMAL DENGE ısı üretimi BMH Kas etkinliği Hormonlar Besinlerin termik etkisi Postur Çevre ısısı Vücut ısısı (37 o C±1) ısı kaybı konveksiyon, radyasyon,

Detaylı

NİKOTİN BAĞIMLILIĞI VE DİĞER BAĞIMLILIKLARLA İLİŞKİSİ

NİKOTİN BAĞIMLILIĞI VE DİĞER BAĞIMLILIKLARLA İLİŞKİSİ NİKOTİN BAĞIMLILIĞI VE DİĞER BAĞIMLILIKLARLA İLİŞKİSİ Doç. Dr. Okan Çalıyurt Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD, Edirne Temel Kavramlar Madde kötüye kullanımı Madde bağımlılığı Yoksunluk Tolerans

Detaylı

Gıdaların İn Vitro Glisemik İndekslerinin Belirlenmesi

Gıdaların İn Vitro Glisemik İndekslerinin Belirlenmesi Gıdaların İn Vitro Glisemik İndekslerinin Belirlenmesi Dr. Mustafa YAMAN 5 Ekim 2016-Edirne Kan Şekeri Glisemik İndeks Nedir? Dünyadaki Durum Ülkemizdeki Durum Gıdaların Glisemik İndeksi Nasıl Belirlenir?

Detaylı

Tarifname OBEZİTEYİ ÖNLEYİCİ VE TEDAVİ EDİCİ BİR KOMPOZİSYON

Tarifname OBEZİTEYİ ÖNLEYİCİ VE TEDAVİ EDİCİ BİR KOMPOZİSYON 1 Tarifname OBEZİTEYİ ÖNLEYİCİ VE TEDAVİ EDİCİ BİR KOMPOZİSYON Teknik Alan Buluş, obeziteyi önleyici ve tedavi edici glukopiranosit türevleri ihtiva eden bir kompozisyon ile ilgilidir. Tekniğin Bilinen

Detaylı

Bilindiği üzere beslenme; anne karnında başlayarak yaşamın sonlandığı ana kadar devam eden yaşamın vazgeçilmez bir ihtiyacıdır

Bilindiği üzere beslenme; anne karnında başlayarak yaşamın sonlandığı ana kadar devam eden yaşamın vazgeçilmez bir ihtiyacıdır OBEZİTE Obezite günümüzde gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin en önemli sağlık sorunları arasında yer almaktadır. Obezite genel olarak bedenin yağ kütlesinin yağsız kütleye oranının aşırı artması sonucu

Detaylı

Doğum Sonrası (post-natal) Büyüme

Doğum Sonrası (post-natal) Büyüme Doğum Sonrası (post-natal) Büyüme Doğumdan ergin çağa kadar olan büyümedir. Neonatal (yeni doğan) dönemi Infancy (yavru) dönemi Puberty (ergenlik) dönemi Adölesan (gençlik) dönemi Adult (erginlik) dönemi

Detaylı

DÜŞÜK KAN ŞEKERİNİN BELİRTİLERİ VE TEDAVİSİ

DÜŞÜK KAN ŞEKERİNİN BELİRTİLERİ VE TEDAVİSİ DÜŞÜK KAN ŞEKERİNİN BELİRTİLERİ VE TEDAVİSİ HİPOGLİSEMİ (KAN ŞEKERİNİN DÜŞMESİ) Tedavi planınız kan şekerinizi hedef değerler arasında tutmada daha etkili hale geldikçe, arada sırada hipoglisemi (düşük

Detaylı

Diyabet ve göz sorunları

Diyabet ve göz sorunları TÜRKİYE ENDOKRİNOLOJİ VE METABOLİZMA DERNEĞİ DİABETES MELLİTUS ÇALIŞMA VE EĞİTİM GRUBU TEMD DİABETES MELLİTUS ÇALIŞMA VE EĞİTİM GRUBU HASTA EĞİTİM KİTAPÇIKLARI SERİSİ 08 Diyabet ve göz sorunları Diyabet

Detaylı

Kalp Krizini Tetikleyen Durumlar ve Tedavisi. Doç. Dr. Bülent Özdemir Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dalı

Kalp Krizini Tetikleyen Durumlar ve Tedavisi. Doç. Dr. Bülent Özdemir Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dalı Kalp Krizini Tetikleyen Durumlar ve Tedavisi Doç. Dr. Bülent Özdemir Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dalı Kalp Krizini Tetikleyen Durumlar ve Tedavisi KALP KRİZİ Kalp krizi (miyokard

Detaylı

DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER

DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER Denetleyici ve Düzenleyici Sistemler Vücudumuzda aynı anda birçok karmaşık olayın birbirleriyle uyumlu bir şekilde gerçekleşmesi denetleyici ve düzenleyici sistemler tarafından sağlanır. Denetleyici ve

Detaylı

Diyabet insülin eksikliği veya etkisizliği sonucu gelişen, akut ve kronik komplikasyonların eşlik etmesiyle yaşam boyu süren bir hastalıktır.

Diyabet insülin eksikliği veya etkisizliği sonucu gelişen, akut ve kronik komplikasyonların eşlik etmesiyle yaşam boyu süren bir hastalıktır. DİYABET DİYABET NEDİR? Diyabet insülin eksikliği veya etkisizliği sonucu gelişen, akut ve kronik komplikasyonların eşlik etmesiyle yaşam boyu süren bir hastalıktır. Diyabet her yaşta görülebilir. SORUN

Detaylı

UYKU UYANIKLIK DÖNGÜSÜ. Dr.Ezgi Tuna Erdoğan İstanbul Tıp Fakültesi Fizyoloji A.D.

UYKU UYANIKLIK DÖNGÜSÜ. Dr.Ezgi Tuna Erdoğan İstanbul Tıp Fakültesi Fizyoloji A.D. UYKU UYANIKLIK DÖNGÜSÜ Dr.Ezgi Tuna Erdoğan İstanbul Tıp Fakültesi Fizyoloji A.D. Uyku tanımı Uyku Fizyolojisi (uyku evreleri) Sirkadiyen ritim Uyku yoksunluğu İdeal uyku Uyku ile ilgili bazı hastalıklar

Detaylı

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından da obezite, sağlığı bozacak ölçüde vücutta aşırı yağ birikmesi olarak tanımlanmıştır.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından da obezite, sağlığı bozacak ölçüde vücutta aşırı yağ birikmesi olarak tanımlanmıştır. Obezite Nedir? Obezite günümüzde gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin en önemli sağlık sorunları arasında yer almaktadır. Obezite genel olarak bedenin yağ kütlesinin yağsız kütleye oranının aşırı artması

Detaylı

Şeker düşürücü ilaçlar

Şeker düşürücü ilaçlar TÜRKİYE ENDOKRİNOLOJİ VE METABOLİZMA DERNEĞİ DİABETES MELLİTUS ÇALIŞMA VE EĞİTİM GRUBU TEMD DİABETES 05 MELLİTUS ÇALIŞMA VE EĞİTİM GRUBU HASTA EĞİTİM KİTAPÇIKLARI SERİSİ Şeker düşürücü ilaçlar Şeker düşürücü

Detaylı

YAŞLILIKTA SIK GÖRÜLEN HASTALIKLAR. Prof. Dr. Mehmet Ersoy

YAŞLILIKTA SIK GÖRÜLEN HASTALIKLAR. Prof. Dr. Mehmet Ersoy YAŞLILIKTA SIK GÖRÜLEN HASTALIKLAR Prof. Dr. Mehmet Ersoy DEMANSA NEDEN OLAN HASTALIKLAR AMAÇ Demansın nedenleri ve gelişim sürecinin öğretmek Yaşlı bireyde demansa bağlı oluşabilecek problemleri öğretmek

Detaylı

KORTİZOL, METABOLİK SENDROM VE KARDİYOVASKÜLER HASTALIKLAR

KORTİZOL, METABOLİK SENDROM VE KARDİYOVASKÜLER HASTALIKLAR KORTİZOL, METABOLİK SENDROM VE KARDİYOVASKÜLER HASTALIKLAR Prof.Dr. ARZU SEVEN İ.Ü.CERRAHPAŞA TIP FAKÜLTESİ BİYOKİMYA ANABİLİM DALI DİSMETABOLİK SENDROM DİYABESİTİ SENDROM X İNSÜLİN DİRENCİ SENDROMU METABOLİK

Detaylı

Diyabet nedir? Ensülin nedir?

Diyabet nedir? Ensülin nedir? Was ist Diabetes? Was ist Insulin? (Türkisch) Diyabet nedir? Ensülin nedir? Diyabet melitusun temelleri Diyabet melitus Diyabet, kronik bir özümleme bozukluğudur. Diyabetli olmak demek, ya vücudunuzun

Detaylı

ORGANİZMANIN ÖNEMLİ METABOLİK DURUMLARI

ORGANİZMANIN ÖNEMLİ METABOLİK DURUMLARI ORGANİZMANIN ÖNEMLİ METABOLİK DURUMLARI Metabolizma durumları Memelilerde ana hatları ile en az iki metabolizma durumu önemlidir. Bunların birincisi besin maddelerinin kana emildiği beslenme (rezorpsiyon),

Detaylı

VAY BAŞIMA GELEN!!!!!

VAY BAŞIMA GELEN!!!!! VAY BAŞIMA GELEN!!!!! DİYABET YÖNETİMİNDE İNSÜLİN POMPA TEDAVİSİNİN KAN ŞEKERİ REGÜLASYONUNA OLUMLU ETKİSİ HAZIRLAYAN: HEM. ESRA GÜNGÖR KARABULUT Diyabet ve Gebelik Diyabetli kadında gebeliğin diyabete

Detaylı

Romatizma BR.HLİ.066

Romatizma BR.HLİ.066 Nedir? başta eklemler olmak üzere, birçok organ ve dokunun doğrudan ya da dolaylı olarak zarar görmesine yol açabilen hastalıklar grubudur. Kanda iltihap düzeyinde yükselmeye neden olup olmamasına göre

Detaylı

Endokrin ve Metabolik Hastalıklarda Fiziksel Aktivite ve Egzersiz

Endokrin ve Metabolik Hastalıklarda Fiziksel Aktivite ve Egzersiz Endokrin ve Metabolik Hastalıklarda Fiziksel Aktivite ve Egzersiz Prof Dr Zehra Aycan Doç Dr Baran Yosmaoğlu Yrd Doç Dr Cihan Fidan Hasan Göktan Arzu Bektaş Kapsam: Tip 1 diyabet Obezite ve Tip 2 diyabet

Detaylı